| 19292 |
treiteren |
plagen:
iemand ploigen (K357p Paal),
iemand plouäge (K357p Paal),
treiteren:
iemand traiteren (K357p Paal)
|
Hoe zegt men "iemand plagen, tergen, kreten"? [ZND 36 (1941)] || Iemand kwellen, plagen (geef gelijkbetekenende woorden op). [ZND 29 (1938)]
III-1-4
|
| 20485 |
trek, eetlust |
eetlust:
eitlust (K357p Paal),
goesting:
goesting (K357p Paal)
|
hij heeft geen eetlust meer [ZND 34 (1940)]
III-2-3
|
| 26671 |
trekbalk |
staart:
stɛt (K357p Paal)
|
De balk aan de koning van de rosmolen waaraan het paard gespannen wordt. In Q 9 was dit gewoonlijk een nog van de schors voorziene boomstam. [N D, 30]
II-3
|
| 33955 |
trekhaken, -ogen |
hachthaken:
haxthǭkǝ (K357p Paal),
krom ijzer:
kromp ē̜zǝr (K357p Paal),
ogen:
ūgǝ (K357p Paal),
trekhaken:
trɛkhǫu̯ǝkǝ (K357p Paal)
|
IJzeren haken of ogen die aan de voorkant van het haam aan de haamijzers of treiten bevestigd zijn, op elke haamspaan een. Aan die haken of ogen worden de strengen bevestigd waarmee het paard trekt. Er zijn hamen met ogen, dan hebben de strengen aan het uiteinde haken, heeft het haam daarentegen haken, dan zijn de strengen aan het uiteinde van ogen voorzien. [JG 1a, 1b, 2b; N 13, 6a en 6b; N 36, 12]
I-10
|
| 22743 |
trekharmonica |
harmonica:
harmonica (K357p Paal),
harmonika (K357p Paal),
trekorgel:
trekurgel (K357p Paal),
trèkeurgel (K357p Paal)
|
Hoe heet het populaire muziekinstrument, dat uit een vierkante blaasbalg bestaat, die met beide handen wordt ineengedrukt of uitgetrokken, terwijl de vingers toesten neerdrukken? [ZND 26 (1937)]
III-3-2
|
| 17898 |
trekken |
trekken:
trekə (K357p Paal)
|
trekken [ZND A1 (1940sq)]
III-1-2
|
| 33195 |
trekker van de aanaardhandploeg |
handvat:
hant˲vat (K357p Paal)
|
Het dwarse handvatvan de aanaardhandploeg. Voor sjoek- naast trek-handvat zie aflevering I.1, blz. 12: schokkelen, schoggelen voor "schudden". [N 18, 46b]
I-5
|
| 26326 |
trekkoord |
trekkoord:
trekkoord (K357p Paal)
|
Het touw waarmee het luiwerk in werking gezet wordt. [N O, 25m]
II-3
|
| 34589 |
trekschei |
trekschei:
tręksxē̜ (K357p Paal)
|
De eerste van de verbindingscheien tussen de berries. Aan de uitstekende delen schei werden vaak de trekkettingen of de strengen vastgemaakt met behulp van platte, gebogen ijzers. Zie ook het lemma uitstekende delen van de trekschei en in WLD I.10, het lemma strengen. Zowel het feit dat er opgaven in het meervoud voorkomen als de opmerking van de correspondent uit Q 111 wijzen erop dat ook de tweede schei als trekschei gebruikt wordt: "het vastmaken van de strengen is hier gebruikelijk aan het tweede balkje indien licht geladen, anders aan het eerste balkje". Opmerking bij de kaart: er zijn vier benamingen die op het eerste zicht samenstellingen zijn van de plaatselijke benaming voor "streng" (hacht, kling, klink en trek). De verspreiding van "trekschei" stemt echter hoegenaamd niet overeen met de verspreiding van trek voor "streng", wat doet besluiten dat het hier om een samenstelling met een deverbativum van het werkwoord trekken gaat (vgl. hiervoor kaart 16 van wld I.10). [N 17, 25a; N G, 58b; JG 1a; JG 1b]
I-13
|
| 31700 |
trekzaag, boomzaag |
boomzaag:
būǝmzāx (K357p Paal),
kortzaag:
kǫrt˲zāx (K357p Paal)
|
Zaag met een blad van 1.5 tot 2 meter lengte. De twee handvatten van de zaag liggen in het verlengde van het zaagblad en steken daar 30 à 40 cm boven uit. De trekzaag dient om bomen en ruw hout door te zagen. Ze wordt bediend door twee personen. Zie ook afb. 2. De trekzaag wordt behalve door de houtzager ook door andere houtbewerkende beroepen gebruikt. De kuiper zaagt er stukken boomstam mee die ongeveer de lengte van een duig hebben en de klompenmaker de zgn. bollen, stukken boomstam in de lengte van een klomp. [N E, 7; N 18, 128; N 47, 14; N 50, 11a + 17a; N 75, 116a; L 36, 49; Bakeman 8; monogr.]
II-12
|