e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Tongeren

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
eendagsbloem (tradescantia virginiana l.) tradescantia: tràddëskansià (Tongeren) spinkruid III-2-1
eenscharige ploeg, rondgaande ploeg, voetploeg, radploeg, karploeg handploeg: hā.nt[ploeg] (Tongeren), kleine ploeg: klęi̯n [ploeg] (Tongeren) In dit lemma zijn de benamingen bijeengebracht voor a) de oude, houten, later ook ijzeren voetploeg, die in plaats van een schaats soms een wieltje had; b) de oude houten, later ook wel ijzeren karploeg waarmee men ofwel naar één kant, dus "rond" moest ploegen ofwel heen en weer kon ploegen, omdat kouter en riester op een naar rechts resp. naar links om te ploegen voor konden worden ingesteld. De oude ploeg kon, zoals de voetploeg in K 315, 353, 359 en Q 27 en de houten karploeg in L 115, ook gewoon "de ploeg" genoemd worden, omdat hij ter plaatse destijds het enige of meest gebruikte type was. Voor zijn opvolger, en met name de wentelploeg, kwam dan meestal een bijzondere term in gebruik. [N 11, 30 + 32c + 32e; N 11A, 67 + 68 + 69 + 75e + 78 + 97 + 114; N J, 10 add.; JG 1a + 1b; N 12, 25 add.; N 27, 14 + 15 add.; A 27, 24 add.; A 33 add.; div.; monogr.] I-1
eer aan de vader glorie zij de vader: gloori zij de vaader (Tongeren) Het "Eer aan de Vader..."of "Glorie zij de Vader...". [N 96B (1989)] III-3-3
eerder te weinig dan te veel gemeten kree gewaagd: dat es mer krek gewoag (Tongeren), kreeg gemeten: dat es kreech gəmētə (Tongeren), dat es mer kreeg gemèta (Tongeren), kreeg gewaagd: das kreeg gewoch (Tongeren), kreeg gewogen: dat es kreech gewoch (Tongeren), pegelen: das ouk mer gepeigeld (Tongeren) Hoe zegt men als een winkelier eerder te weinig dan te veel meet of weegt? Vertaal: Dat is ... gemeten, gewogen. [ZND 36 (1941)] III-3-1
eerlijk eerlijk: ièlik (Tongeren), érlik (Tongeren) eerlijk III-1-4
eerlijk in het spel eerlijk: eerlik (Tongeren) eerlijk in het spel [reins, greins, eerlijk] [N 112 (2006)] III-3-2
eerste baardharen dons: dons (Tongeren), melkbaard: ene milekbaot (Tongeren), meləkbōͅt (Tongeren), melkbaardje: meͅləkbø͂ͅtšə (Tongeren) baardharen, eerste ~ [muggebeen, duivelshaar] [N 10 (1961)] III-1-1
eerste communie kleine communie (<lat.): de klein commuune (Tongeren), zegt men nu  de klein kòmmune (Tongeren), kleine pasen: zei men vroeger  de klèine pwòiisse (Tongeren) De eerste H. Communie. [N 96D (1989)] III-3-3
eerste ei eerste ei: ’t 1ste ei (Tongeren) Hoe heet verder: het eerste ei? [N 93 (1983)] III-3-2
eerste luiden voor de mis de eerste keer luiden: t ləd də jùstə keer (Tongeren), luiden: laaje (Tongeren), trekken: de bomp trek (Tongeren), voor de eerste keer luiden: ⁄t luidt veur de n jeuste keer (Tongeren) Het luiden van de klokken op zondag een half uur en/of een kwartier vóór de aanvang van de vroegmis, de hoogmis, het lof of de vespers. [N 96A (1989)] || Veelal wordt de kerkklok tweemaal gehoord voor men naar de mis gaat; hoe zegt men wanneer men ze voor de eerste maal hoort? [ZND 36 (1941)] III-3-3