| 33168 |
aardappelschil |
schil:
šęl (Q101p Valkenburg)
|
Het velletje van de vrucht van de aardappel. [JG 1a, 1b; monogr.]
I-5
|
| 33164 |
aardappelstruik |
aardappel:
[aardappel] (Q101p Valkenburg),
bos:
buš (Q101p Valkenburg),
stronk:
štrǫŋk (Q101p Valkenburg),
struik:
štrūk (Q101p Valkenburg)
|
Het geheel van de aardappelplant of aardappelbos: wortels, stengels. bladeren en bloemen. In het lemma en op de kaart is aangetekend waar zich de opvallende monoftong /u/ bevindt in struik, terwijl men een diftong of palatalisering zou verwachten; zie Stevens 1951, 249. Voor de fonetische documentatie van de typen aardappel en patat, zie het lemma Aardappel. [N 12, 5; JG 1a, 1b; A 23, 17c; Lu 1, 17c; monogr.]
I-5
|
| 33197 |
aardappelwiedhak |
aardappelshaak:
ērdapǝlshǭk (Q101p Valkenburg),
wiedhaak:
widhǭk (Q101p Valkenburg)
|
De hak die gebruikt wordt bij het wieden van een aardappelveld. Vaak is het hetzelfde stuk gereedschap als de aanhooghak. De zegsman van L 290 merkt op: "een door de smid omgebogen riek". Vergelijk ook het lemma Kromme Riek. Ook de mesthaak wordt voor dit doel benut; het is uitdrukkelijk opgegeven in: L 324, 378, 420, 0426, Q 39, 71, 111, 192, 198. Zie voor de fonetische documentatie het lemma Mesthaak in aflevering I.1, pag. 12. [N 12, 35; N 18, 58; monogr.]
I-5
|
| 33199 |
aardappelziekten |
aardappelkrankte:
ērapǝlkrɛŋdǝ (Q101p Valkenburg),
aardappelmoe:
ērdapǝlmø̄x (Q101p Valkenburg),
krul:
krǫl (Q101p Valkenburg),
schurft:
šø̜rǝf (Q101p Valkenburg)
|
Door de intensieve cultuur van aardappelen en omdat men de pootaardappelen won uit de oogst van eigen veld van het jaar ervoor, was de aardappelplant bijzonder vatbaar voor allerlei ziekten. Het aantal ziekten is dan ook zeer groot en het aantal opgaven voor aardappelziekten navenant. Aan de hand van de opgaven is hier de volgende indeling aangehouden: schimmel- en bacterieziekten, virusziekten en voedingsziekten, telkens, waar mogelijk met enkele onderafdelingen. De bijzonderheden worden in het corpus van het lemma gegeven. Vergelijk ook het WBD, I, aflevering 8, 1478-1480. [N 12, 8; monogr.]
I-5
|
| 33482 |
aardbei |
aardbes:
eerbees (Q101p Valkenburg, ...
Q101p Valkenburg),
elber:
ilber (Q101p Valkenburg),
ilbər (Q101p Valkenburg),
iləbər (Q101p Valkenburg),
Metathesis van erbel, eerdbei
èlber (Q101p Valkenburg)
|
[DC GV (1935) M]aardbei [SGV (1914)] || De bekende, fris smakende rode vrucht van de aardbeienplant (aadbissem, aardbeer, aardbees, jaarbees, aardbezie, freis). [N 82 (1981)]
I-7
|
| 20735 |
aardbeienvlaai |
aardbeienvla:
Eigen phonetische
aarbeiəvlaa (Q101p Valkenburg),
aardbezinvla:
eerbiezenvla (Q101p Valkenburg)
|
Vla met vulling van aardbeien [N 16 (1962)]
III-2-3
|
| 24922 |
aarde, grond |
aarde:
êrd (Q101p Valkenburg)
|
aarde (grond) [SGV (1914)]
III-4-4
|
| 18905 |
aarden |
aarden:
aarde (Q101p Valkenburg),
vergunnen:
cf. WNT XIX, kol. 2304 - 2307, s.v. "vergunnen"4. Limb. Aarden, wennen, zich thuis voelen, zich goeed aanpassen...
vergunne (Q101p Valkenburg)
|
aarden, zich thuis gevoelen || zich op een andere plaats waar men zich gevestigd heeft, thuis gaan voelen [aarden, de aard krijgen] [N 85 (1981)]
III-1-4
|
| 29574 |
aarden pot |
aarden pot:
ē̜rdǝ pǫt (Q101p Valkenburg),
baar:
bār (Q101p Valkenburg
[(hoge tonvormige aarden pot)]
),
duppen:
døpǝ (Q101p Valkenburg),
grüle:
gryl (Q101p Valkenburg),
uiles:
ølǝs (Q101p Valkenburg)
|
Aarden pot, bleekbruin van kleur. Dorren (Valkenburgs Woordenboek) merkt op pag. 15 over de term baar op: ø̄̄Naar de grootte onderscheidt men één-, twee- en drieschildersbaren, wijl ze gemerkt zijn met één, twee of drie schildjes (reliefstempels), met een inhoud van circa 20, 30 en 40 liter.ø̄̄ De driekroonse pot was een verglaasde pot voor het inmaken van zuurkool, braadworst en bonen. De pot was gemerkt met drie kroontjes en had een inhoud van 20 tot 50 liter. Het woordtype driekronenpot duidt waarschijnlijk een vergelijkbare pot aan. Zie hiervoor ook de toelichting bij het lemma ɛstroopvatɛ in wld II.2, pag. 59.' [N 49, 103b; L 1a-m; L 32, 15a; L 32, 15b; R 3, 5; S 1; monogr.]
II-8
|
| 19509 |
aardewerk |
aardewerk:
airdewerk (Q101p Valkenburg)
|
aardewerk (eerdegoed, gleiwerk) [N 20 (zj)]
III-2-1
|