| 34627 |
de hoogkar doen achteroverslaan |
opkippen:
ǫpkepǝ (Q112p Voerendaal)
|
De hoogkar doen achteroverslaan, zodat de berries omhoog steken. Het paard dient daartoe te worden uitgespannen, aangezien de bak van de hoogkar niet kantelbaar is. [N 17, 89]
I-13
|
| 21416 |
de hort op? |
op rots:
op roetsj (Q112p Voerendaal),
op schiep:
op sjiep (Q112p Voerendaal)
|
Uitdrukking voor: veel weg zijn; dikwijls niet thuis wezen (een dergelijke uitdrukking wordt vaak gebruikt van huisvrouwen en is wat afkeurend. Men bedoelt dan: ze hoorde voor het huishouden te zorgen, maar ze is te vaak weg om dat goed te doen) [DC 28 (1956)]
III-3-1
|
| 23260 |
de middag luiden |
middag luiden:
t middig loewe (Q112p Voerendaal)
|
Het angelus luiden rond het middaguur [het luidt......?]. [N 96A (1989)]
III-3-3
|
| 25515 |
de oven op temperatuur brengen |
opstoken:
opštoakǝ (Q112p Voerendaal)
|
Voor het bakken moet de oven op tempera-tuur gebracht worden. Volgens de informant van L 269a is die juiste temperatuur ± 200°C. De laatste twee woordtypen geven de benaming voor die goede hitte. Volgens verschillende informanten moet de oven zo lang gestookt worden, totdat de wanden of de hemel van de oven wit worden. Met de vrije hand werd vroeger gecontroleerd of de baklucht heet genoeg was (volgens informant van L 291), tegenwoordig gebeurt dat controleren met de thermostaat (volgens informant van Q 121). [N 29, 9; N 29, 10]
II-1
|
| 25521 |
de oven reinigen |
uitvegen:
ūtvęǝgǝ (Q112p Voerendaal)
|
Het object "oven" wordt niet gedocumenteerd. [N 29, 12c; OB 2, 2c add.; monogr.]
II-1
|
| 23290 |
de roepen krijgen |
de roepen krijgen:
de reup kriege (Q112p Voerendaal)
|
De roepen krijgen, afgeroepen worden in de kerk, "onder de geboden staan", "onder de roepen zijn", "in de roepen gaan". [N 96D (1989)]
III-3-3
|
| 24037 |
de toog aankrijgen: toga |
toog (<lat.):
dr toog (Q112p Voerendaal)
|
De toog/het habijt aankrijgen, gekleed worden. [N 96D (1989)]
III-3-3
|
| 25640 |
de tweede keer bakken |
drogen:
drȳgǝ (Q112p Voerendaal)
|
Uit de woordtypen blijkt dat dit voor de tweede keer bakken bestaat uit twee handelingen t.w. laten kleuren en laten drogen van de beschuit. [N 29, 63]
II-1
|
| 19785 |
de was invochten |
insprinkelen:
išpriŋkələ (Q112p Voerendaal, ...
Q112p Voerendaal)
|
het vochtig maken van strijkgoed [DC 28 (1956)]
III-2-1
|
| 32702 |
de wintervoor ploegen |
belken:
belǝkǝ (Q112p Voerendaal)
|
Als een akker niet gezaaivoord hoefde te worden voor wintergraan, werd hij in het najaar in brede, ondiepe voren omgeploegd of op walletjes gelegd. De grond kon dan in de wintertijd goed "uitvriezen" en het regen- en sneeuwwater beter opnemen. Bij het ploegen van de wintervoor werd ook wel mest oppervlakkig in de grond gewerkt. Voor het (...)-gedeelte van varianten zie men het lemma wintervoor. [N 11, 59a; N 11A, 110b + 113a + 137n; A 27, 24b; A33, 17; div.]
I-1
|