| 28206 |
steengruis |
pof:
puf (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Julia])
|
Steen in verbrijzelde, verbrokkelde toestand. [N 95, 549; N 95, 795]
II-5
|
| 30022 |
steenkalk |
bluskalk:
bløskalǝk (Q117a Waubach),
kalk:
kalǝk (Q117a Waubach)
|
Kalksoort die wordt verkregen door kalksteen, een voornamelijk uit koolzure kalk bestaand gesteente, in een kalkoven te branden. Steenkalk wordt meestal in ongebluste vorm op de bouwplaats aangeleverd. Volgens de invuller uit Q 98 werd de steenkalk vervaardigd uit 'gebrande kunderse steen' ('gǝbrandǝ køndǝrsǝ štęjn'). 'Kunder' ('køndǝr') is de locale benaming voor het plaatsje Kunrade bij Heerlen. Ruwe, nog niet bewerkte kalk werd in Q 121 'kalksteen' ('kalǝkštē') genoemd. [N 30, 28b; monogr.]
II-9
|
| 28111 |
steenkipstoel |
steenkiep:
štēkip (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale, Wilhelmina])
|
Installatie waarmee mijnwagens, gevuld met stenen, ondergronds kunnen worden geledigd. Het apparaat is vergelijkbaar met de kipper (zie ook dat lemma). [N 95, 547]
II-5
|
| 27773 |
steenkoker |
steenkast:
štēkas (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale, Wilhelmina])
|
Gedeelte van een opbraak dat met behulp van halfhouten wordt bekleed en dat wordt gebruikt voor het verzamelen van de losgeschoten en losgehakte stenen. Volgens de invuller uit Q 15 was dit gedeelte van de opbraak geheel gevuld met stenen. Als er geschoten was, werd een gedeelte van de stenen "uit de steenkast getrokken", dus in wagens geladen. Maar de steenkast bleef toch gevuld en was dan de werkvloer vanwaar men weer 2 à 3 meter omhoog werkte. [N 95, 837; monogr.]
II-5
|
| 19637 |
steenkool |
kolen:
koale (Q117a Waubach, ...
Q117a Waubach),
koǝlǝ (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale, Wilhelmina]),
kool:
koal (Q117a Waubach),
kooël (Q117a Waubach),
koǝl (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale, Wilhelmina])
|
[N 95, 455; monogr.; Vwo 430; Vwo 439; Vwo 737; Vwo 738]Hoe noemt u de vette kolen? [N 104 (2000)] || kolen [DC 35 (1963)]
II-5, III-2-1
|
| 28398 |
steenkoolbriketten |
eierkolen:
ęjǝrkoǝlǝ (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Emma])
|
Met of zonder bijvoeging van bindmiddelen (pek) en met behulp van druk en temperatuur uit fijnkool vervaardigde, brandbare produkten in de vorm van langwerpige blokken of eieren. De opgave "onnoten" (Q 21), uitgesproken ǫnnø̄tǝ, was een spottende benaming voor eierkolen omdat de term leek op het rond Q 21 gebruikelijke woord voor viezerik ("onnut"). Deze woordspeling was volgens de zegsman ontstaan als combinatie uit het feit dat men op de Oranje-Nassaumijnen voornamelijk eierkolen fabriceerde en bovendien, dat wanneer men veel eierkolen stookte, de schoorsteen vervuild raakte. Het woordtype "kebo" (K 361) is waarschijnlijk een samentrekking van "Kempense boontjes". [N 95, 470; N 95A, 1; monogr.; N 95, 16 add.; N 95, 467; N 95, 456]
II-5
|
| 27518 |
steenkoolmijn |
kuil:
kul (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Laura, Julia]),
pompenlok:
po̜mpǝloak (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik])
|
De algemene benaming voor een steenkoolmijn. De Kempense mijnarbeiders gebruiken zelden het woord kolenmijn. Meestal zeggen ze koolput of put, omdat de toegangen tot de ondergrondse werken, nl. de schachten, echte putten zijn (Defoin pag. 14). [N 95, 1; monogr.; Vwo 228; Vwo 429; Vwo 434; Vwo 443; Vwo 511]
II-5
|
| 27584 |
steenkorting |
steenstraf:
štēštroǝf (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale])
|
Boete die aan een werkpunt kon worden opgelegd wanneer bij onderzoek bleek dat het toegestane aantal kilo stenen per mijnwagen overschreden was. Volgens de invuller uit Q 15 volgde op zo''n overschrijding uiteraard een boete of korting, maar dat was meestal in het akkoord verwerkt. [N 95, 552]
II-5
|
| 28130 |
steenneus |
naas:
n ̇ās (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Willem-Sophia]),
steennaas:
štēnās (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale])
|
Het overhangende dakgesteente aan begin of eind van een pijler of boven een steenkoollaag. Wanneer de brak zich boven een steenkoollaag bevindt, wordt hij uit veiligheidsoverwegingen aangebouwd. Daartoe wordt een ondersteuning geplaatst onder de neus van de brak en bovendien wordt de brak afgeschoord op de oude ondersteuning. Daardoor worden verschuivingen voorkomen (Handb. H. pag. 116). [N 95, 577; monogr.; N 95, 599]
II-5
|
| 29945 |
steenplank |
plank:
plaŋk (Q117a Waubach),
steenbred:
štēbrɛt (Q117a Waubach)
|
Houten plankje van 50 tot 60 cm lengte, waarin een uitsparing voor de hals is aangebracht. De steenplank wordt door de handlanger gebruikt om stenen naar de metselaar te brengen. De plank rust daarbij op één of beide schouders. Er bestaan ook uitvoeringen die aan de onderzijde voorzien zijn van een kussentje en waarbij aan één uiteinde een rechtopstaand plankje met handvat is bevestigd. Zie ook afb. 6. Volgens de invuller uit L 321 moest de draagplank minstens 15 cm diep zijn omdat hij anders niet om de hals van de sjouwer paste. Met de rechterhand werd tijdens het dragen de ladder vastgehouden, met de linkerhand de binnenkant van de volgeladen steenplank. [N 31, 16a; monogr.]
II-9
|