| 32797 |
overdwars eggen |
terwars [eggen]:
tǝrwi̯áǝ(r)s (Q001p Zonhoven),
tǝrwīǝ.rs (Q001p Zonhoven)
|
Men egt een akker in de breedte om de ploegvoren te breken of om hem van onkruid te zuiveren. Meestal wordt de akker daarna ook nog eens in lengte geëgd. In de betrokken woordtypen hieronder verschijnen dwars, wars e.d. steeds met a als klinker, ook al beantwoordt aan de meeste dialectvarianten veeleer een type met e (dwers e.d.) of ee (dweers e.d.). Voor het werkwoordelijk deel eggen en de weglating daarvan bij de varianten zie men de toelichting op het lemma ''eggen''.' [JG 1a + 1b + 1c + 2c; N 11, 84b; N 11A, 176d + 189d; monogr.]
I-2
|
| 19465 |
overgordijn |
draperie:
draperie (Q001p Zonhoven),
Fr. draperie
draperīē (Q001p Zonhoven),
gordijn:
D؉ët (d)e gerdijn ¯ns tou: schuif het gordijn even dicht
gerdijn (Q001p Zonhoven),
store (fr.):
stóór (Q001p Zonhoven, ...
Q001p Zonhoven)
|
gordijn || overgordijn || store || voorhang
III-2-1
|
| 30992 |
overhalen |
optrekken:
optrekken (Q001p Zonhoven)
|
Het overleer op de leest om de rand van de binnenzool slaan en met een tang glad trekken. Het overleer, op de leest opgezet, slaat men, vooraan bij de neus beginnend, om de rand van de binnenzool en men trekt het dan met de rektang over de leest glad. Op die manier werkt men langs hak en zool, boord en kant af. Het overleer wordt voorlopig met speldnagels onder aan de binnenzool vastgezet, tot binnenzool, overleer en rand aaneengenaaid worden (Liedmeier, pag. 19). [N 60, 83a]
II-10
|
| 17889 |
overhoop halen |
overhoop halen:
overhoop halen (Q001p Zonhoven)
|
Overhoop halen (modden, onderste boven / ondereen / overhoop halen) [N 108 (2001)]
III-1-2
|
| 23076 |
overige kegeltermen |
een chapeau houwen:
Sub chapeau (Fr.), (2).
ne sjápoo hoo(ë)n (Q001p Zonhoven),
een gaffel houwen:
Bijna enige manier om alle kegels omver te werpen.
`n gaffel, gáffel hoo(ë)n (Q001p Zonhoven),
een vork houwen:
Sub vork1, (2).
`n vö.rrek hoo(ë)n (Q001p Zonhoven),
pump:
pu.mp (Q001p Zonhoven),
rondsrib:
Hië hoodn de hónsrup.
hónsrup (Q001p Zonhoven),
zaad houden:
Sub zaad, (1).
zòòët haa.ge (Q001p Zonhoven)
|
(Kegelspel) 3 van de 9 kegels omverwerpen, nl. de voorste en de 2 middelste aan de achterkant (wordt beschouwd als een zeldzame worp). || (Kegelspel) Een gaffel gooien, d.i. de voorste kegel en een kegel ernaast halvelings (binnenwaarts) raken. || (Kegelspel) Een vork gooien. || *Hondsrib: (Kegelspel) Enkel de voorste, middelste en achterste (samen drie kegels) omverwerpen (spel met 9 kegels). || *Pump: (In het kegelspel) Linker en rechter buitenste kegel. || Zaad houden, d.i. bij het kegelspel: overeenkomst tussen de persoon die voorlopig de meeste kegels heeft gegooid en de (meestal) laatste werper; indien één van beiden het spel (of de geldpot) wint, zal de winnaar de inzet betalen van de ander bij het volg
III-3-2
|
| 23077 |
overige schutterstermen |
schieten:
schiətəns (Q001p Zonhoven)
|
Schietens (van de schuttersgilde).
III-3-2
|
| 18553 |
overjas (alg.) |
jas:
jás (Q001p Zonhoven),
overjas:
z. ook o. pardessus.
eu.verjás (Q001p Zonhoven),
pardessus (fr.):
Fr. pardessus; z. ook o. overjas.
párdessuu (Q001p Zonhoven)
|
jas: overjas || overjas || pardessus: overjas
III-1-3
|
| 32796 |
overlangs heen en weer eggen |
op en af [eggen]:
ǫp˱ ɛn ǭ.f (Q001p Zonhoven)
|
Bedoeld wordt de manier van eggen, waarbij men in de lengterichting werkend, na het keren de volgende egbaan onmiddellijk (soms met een kleine overlapping) laat aansluiten bij de vorige. Voor het werkwoordelijk deel eggen en de weglating daarvan bij de varianten zie men de toelichting bij het lemma ''eggen''. [JG 1a + 1b + 1c + 1d; JG 2c; N 11, 84a; N 11A, 176c + 189c; monogr.]
I-2
|
| 30831 |
overleer |
bovenleer:
bovenleer (Q001p Zonhoven)
|
Het betere, fijnere leer voor de bovenzijde van schoenen of het deel van de schoen daarvan gemaakt. Voor schoeisel dat niet uitsluitend voor de winter, voor de jacht, voor arbeid in het water of iets dergelijks wordt gebruikt, kan men het beste overleer nemen, dat steeds week en soepel blijft (Knöfel I, pag. 13). [N 60, 1a; N 60, 247]
II-10
|
| 30832 |
overleersoorten |
bokskalf:
bokskalf (Q001p Zonhoven)
|
Leersoorten die voor de bovenzijde van schoenen worden gebruikt. Voor het bovenleer hanteert men allerlei soorten vellen, maar het meest die van kalveren, geiten, lammeren en schapen. Daarnaast ook die van koeien, paarden, gemzen, damherten, slangen en krokodillen (Dierick, pag. 65). Al deze soorten zijn niet alle even goed. Elk heeft zijn eigen goede eigenschappen en gebreken. In het algemeen is de rug het beste deel van het vel, dan de hals, de buik en de poten. Wat betreft de waarde en sterkte van de vellen hangt ook veel af van de bereiding en de looistoffen. Men kan bij de bereiding werken met plantaardige looistoffen als eikeschors maar ook met chemische als chroomzout. Bij de benamingen in dit lemma onderscheidt men in hoofdzaak twee groepen. Er is een groep woordtypen van vetleer tot en met chag waaruit niet direct blijkt van welke diersoort het leer afkomstig is. Bij de tweede groep van koeleer tot en met reptiel is er sprake van duidelijk verband met een bepaalde diersoort zoals kalf, koe, geit, schaap en paard. De benaming vetleer duidt erop dat het leer met vet of traan ingesmeerd wordt om het soepel te houden. Tuigleer wijst op leer dat dienstig is bij het paardetuig. Chroom, chroomleer en anilineleer duiden op leersoorten die bewerkt zijn met chroom en aniline. Nappa is een leersoort van met chroom gelooide lamsvellen. Het woordtype chag hangt heel waarschijnlijk samen met het Franse chagrin, dat op zijn beurt een woordspeling zou zijn op sagrijn "leer met een korrelig oppervlak en meestal van mindere kwaliteit" (Liedmeier, pag. 23). Tenslotte is boks een verkorting van het Engelse boxcalf dat "met chroomzout gelooid kalfsleer" betekent. In Nederland wordt met boks wel eens alle runderleer bedoeld. Zie voor verdere toelichting ook het lemma overleersoorten in wbd II afl. 2, pag. 671-676. [N 60, 1b; N 60, 1a; N 60, 5; N 60, 247]
II-10
|