| 19646 |
bloemperk |
bed:
beͅt (Q005p Zutendaal)
|
[Goossens 1a (1955)]
I-7
|
| 31257 |
blok voor aambeeld of klein gereedschap |
blok van het aanvilt:
blǫk ˲van ǝt˱ [aanvilt] (Q005p Zutendaal)
|
Het houten blok waarop aambeeld, speerhaken, staken etc. geplaatst worden. Het bestaat doorgaans uit het onderste, dikke gedeelte van de stam van een taaie boomsoort. Zie ook afb. 16. Bij de koperslager uit L 210 vormde het blok de basis voor de ezel, een aambeeldachtig hulpgereedschap dat bestond uit een soort stang waaraan aan één uiteinde een bolle of platte verhoging was aangebracht. In de bovenzijde van het blok waren gaten met verschillende diameters aangebracht die werden gebruikt wanneer in een metalen plaat een bol vlak moest worden geklopt. Vgl. ook de toelichtingen bij de lemmata "ezel" en "matrijs, holblok". Zie voor het woordtype knoer ook RhWb (IV) kol. 1069, s.v. ɛKnurzɛ: "knorriges Stück Holz, Baum-, Aststumpf, Wurzel, schwer spaltbar". De tussen haakjes geplaatste vormen zijn fonetisch gedocumenteerd in het lemma "aambeeld".' [N 33, 41; N 64, 32g; N 66, 13g; N 64, 32d; N 66, 13d; N 66, 5b; monogr.]
II-11
|
| 21510 |
blussen |
blussen:
blesse (Q005p Zutendaal)
|
blussen [ZND 23 (1937)]
III-3-1
|
| 17881 |
bluts |
bluts:
blèts (Q005p Zutendaal),
nuts:
nèts (Q005p Zutendaal)
|
Deuk: een buiging in een effen oppervlak door een stoot veroorzaakt (buts, duts, bluts, dumpel) [N 108 (2001)]
III-1-2
|
| 17882 |
blutsen |
blutsen:
bletsen (Q005p Zutendaal)
|
De appels niet blutsen. [ZND 21 (1936)]
III-1-2
|
| 18143 |
bochel |
kroef:
kroĕf (Q005p Zutendaal)
|
Hij heeft een bochel. [ZND 21 (1936)]
III-1-2
|
| 29573 |
bodem |
bodem:
b˙ūi̯ǝm (Q005p Zutendaal),
karbodem:
kārbūǝ.i̯ǝm (Q005p Zutendaal)
|
De uit planken bestaande bodem van de bak van de kar, wagen of kruiwagen. [N 17, 23 + 45; N 18, 99; N G, 53d; JG 1a; monogr.]
I-13
|
| 21300 |
boek |
boek:
book (Q005p Zutendaal),
bōk (Q005p Zutendaal)
|
boek [ZND 21 (1936)], [ZND 44 (1946)]
III-3-1
|
| 32982 |
boekweit |
boekweit:
bugǝt (Q005p Zutendaal)
|
Fagopyrum esculentum Moench. Een graansoort die gemakkelijk groeit op weinig vruchtbare grond. Boekweit kent geen aren; de korrels hangen in trosjes aan vertakkingen van de stengel. Het zaad is licht en wordt zeer dun gezaaid, slechts 20 kg per hectare. De samenstelling boekweit, -letterlijk "beuke-tarwe" (boek is wisselvorm van beuk), vanwege de drievlakkige vrucht- is kennelijk al snel ondoorzichtig geworden, temeer omdat het element ''weit'' voor "tarwe" in het zuiden van het Nederlandse taalgebied tot de uiterste oostrand beperkt was (zie het lemma ''tarwe'' (1.2.8) met kaart 8). Er zijn dan ook talrijke contractie-vormen ontstaan; het WNT geeft: boekeit, boeket, boekent. In de XVe eeuw is het gewas vanuit Aziē naar Europa ingevoerd; de eerste attestatie in het Nederlandse taalgebied dateert van 1440. De zegsman van K 278 merkt op: "Boekweit en koolzaad werden gewoonlijk alleen op het veld gedorst omdat het geen vervoer verdragen kon." Volgorde van de varianten 1) twee volledige syllaben 2) tweede syllabe toonloos 3) n-epenthese in tweede syllabe. Zie afbeelding 1, f.' [JG 1a, 1b; L 1 a-m; L lijst graangewassen, 1; R 3, 26; S 4; Wi 18; monogr.]
I-4
|
| 33071 |
boekweithok |
opper:
ɛpǝr (Q005p Zutendaal)
|
Vaak worden er geen aparte hokken van boekweitschoven gemaakt, maar wordt elke schoof apart gestuikt; dergelijke stuiken plaatst men dan op rijen. Zie ook de toelichting bij de lemma''s ''boekweitschoof'' (4.6.5) en ''graanhok, stuik, mandel'' (4.6.14). [JG 2c, 2d; Goossens, 1963, krt. 39; monogr.]
I-4
|