| 33975 |
voorstrengen |
voorstroppen:
vērstrǫpǝ (Q002p Hasselt),
voortrekken:
vērtrękǝ (Q002p Hasselt),
voorzelen:
vērzilǝ (Q002p Hasselt),
vē̜ǝ.rzilǝ (Q002p Hasselt)
|
Aanvulling van het lemma voorstrengen in wld I.10: strengen waar het voorste van twee ingespannen paarden mee trekt en die aan de voorste schei of aan een haak in de berries van de kar of wagen zijn vastgemaakt. [N 17, 27] || Strengen waar het voorgespan (dat is het voorste van twee ingespannen paarden) mee trekt en die aan de voorste schei of aan een haak in de berries van de kar of wagen zijn vastgemaakt. Wanneer drie paarden achter elkaar zijn ingespannen trekt zowel het eerste als het tweede paard met voorstrengen. [JG 1b, 1c, 1d, 2c; N 13, 62]
I-10, I-13
|
| 34166 |
voortijdig een levend kalf ter wereld brengen |
te vroeg kalven:
(de koe heeft) tǝ vrix gǝkalǝft (Q002p Hasselt),
verwerpen:
(de koe heeft) ˲fǝrwǫrǝpǝ (Q002p Hasselt),
voor (haar/de) tijd kalven:
(de koe heeft) vør tē̜t gǝkalǝf (Q002p Hasselt)
|
[N 3A, 41b]
I-11
|
| 34015 |
vooruit |
hup:
hø̜p (Q002p Hasselt),
ju:
jȳǝ (Q002p Hasselt),
jup:
jø̜p (Q002p Hasselt)
|
Voermansroep om het paard vooruit te doen gaan. [JG 1b; N 8, 95f en 96; L 1 a-m; L B 2, 253; L 26, 2; L 36, 81a; S 41; monogr.]
I-10
|
| 33853 |
vooruittrappen |
kappen:
kapǝ (Q002p Hasselt),
schoppen:
sxupǝ (Q002p Hasselt)
|
De meeste woorden in dit lemma komen ook in het volgende lemma voor. [N 8, 70b en 71]
I-9
|
| 17673 |
voorvoet |
tred:
den triët (Q002p Hasselt),
voorvoet:
`ve.ərvu.ət (Q002p Hasselt),
wreef:
vrēf (Q002p Hasselt)
|
voet: voorste deel van de voet [vurvoet] [N 10 (1961)]
III-1-1
|
| 34583 |
voorwand |
hoofdbred:
het˱brię.t (Q002p Hasselt),
kop:
kǫp (Q002p Hasselt)
|
De vaste of afneembare voorplank van de kar of wagen. De kar met opkipbare bak heeft meestal een vaste voorwand; bij die met vaste bak kan de voorwand weggenomen worden en vervangen worden door bv. een oogsthek om de laadruimte te vergroten. Dit lemma vertoont een grote gelijkenis met het lemma voor de achterwand. Dat is niet te verwonderen, omdat er betekenisuitbreidingen in de twee richtingen zijn geweest. Ten noorden van de lijn Halen (P 48) - Neeroeteren (L 368) hebben de benamingen voor de achterplank geleidelijk aan ook de betekenis "voorplank" gekregen, omdat de achterplank altijd een apart onderdeel van de kar of de wagen geweest is, terwijl de voorplank alleen maar bij de hoogkar los is en dus een apart onderdeel vormt. Ten zuiden van deze lijn is echter het omgekeerde gebeurd: de achterplank heeft de naam van de voorplank gekregen. Vermoedelijk hadden de karren hier oorspronkelijk helemaal geen achterplank. Toen men nadien de karbak achteraan ook ging afsluiten (om de laadruimte te vergroten), werd daarvoor dan dezelfde naam gebruikt als die van de voorplank, die hier sterk op leek. (Meer hierover is te vinden in Goossens 1963, pag. 54-58). Op de kaart zijn voor Belgisch Limburg alleen de gegevens uit de mondelinge enquête opgenomen. [Meer hierover is te vinden in Goossens 1963, pag. 54-58]
I-13
|
| 28457 |
voorwas |
voorwerk:
vērwęrk (Q002p Hasselt)
|
Was die door de bijen geproduceerd wordt, voordat ze aan de eigenlijke ratenbouw beginnen. Mengsel van propolis en was. Bovenaan in de korf of het raam wordt ter versteviging een laagje was aangebracht als basis voor de raten. [N 63, 14a]
II-6
|
| 34609 |
voorwiel van de driewielige kar |
voorwiel:
vērwil (Q002p Hasselt)
|
Klein wendbaar wieltje vooraan aan de kar. [N G, 67a; A 27, 22b; Lu 5, 22b]
I-13
|
| 18911 |
voorzichtig |
voorzichtig:
verziechtig (Q002p Hasselt)
|
voorzichtig
III-1-4
|
| 28507 |
voorzwerm |
voorzwerm:
fērzę.rm (Q002p Hasselt)
|
De eerste zwerm, gewoonlijk in juni. Een deel van een bijenvolk verlaat met de oude koningin korf of kast. Wie met de zwerm meetrekt, schijnt niet meer naar de oude woning om te zien (De Roever, pag. 34). De zwerm laat een aparte zwermtoon horen. [N 63, 29b; JG 1b; N 63, 37e; A 9, 6]
II-6
|