| 33189 |
aanaardhak |
hak:
ak (Q002p Hasselt),
hooghak:
īgak (Q002p Hasselt),
krabber:
krabǝr (Q002p Hasselt)
|
Het handgereedschap dat bij het aanaarden wordt gebruikt. Meer dan één zegsman geeft aan dat het aanaarden met de hak met mankracht zwaar werk was. Zie ook de opmerking over de opgaven bij het lemma Vorentrekker. Er werd aangeaard met de schup (zie het lemma Schop in aflevering I.1, blz. 121) in: L 324, 355, 363, 414, P 47, 49, 55, 56 (vroeger), 57, 58, 118a, 119 (idem), 120, Q 2a, 3, 71 (idem), 72, 182, 189 en 198b. Met de mesthaak (zie het lemma Mesthaak in aflevering I.1, blz. 12) in: L 289b, P 176 (vroeger) en Q 9. [N 12, 26; N 18, 42; JG 1c, 2c; monogr.; add. uit N 12, 24; N 18, 58]
I-5
|
| 33193 |
aanaardhandploeg |
hoogploeg:
hixplux (Q002p Hasselt)
|
De aanhoger die door mankracht wordt voortbewogen, hetzij door één man getrokken; in dat geval werd de steel van de aanhoger doorgaans met een staaf ijzer verzwaard; hetzij door twee: door de ene man getrokken en door een ander geduwd. In dat geval werd een zijkruk aan de steel bevestigd voor de duwer. Het blad is vrijwel gelijk aan dat van de door paardekracht voortbewogen aanaarder: driehoekig en zodanig dat de grond naar twee kanten werd opgestuwd. Zie ook de toelichting van het lemma Aanaardploeg. [N 11A, 78; N 18, 46; N J, 8b; JG 1a, 1c, 2c; monogr.; add. uit N 12, 25; N 18, 42]
I-5
|
| 33191 |
aanaardploeg |
hoogploeg:
hixplux (Q002p Hasselt),
ploeg voor aan te hogen:
plux ver an tǝ hīgǝ (Q002p Hasselt)
|
Een lichte soort ploeg door paardekracht getrokken, die open voren trekt, met een schaar "in de vorm van een varkenssnuit" (zegsman van L 328) of met twee scharen ruggelings tegen elkaar geplaatst, die de grond naar beide zijden wegschuift, tegen de rij aardappelplantjes aan. Met hetzelfde stuk gereedschap kunnen ook de voren worden getrokken waarin gepoot kan worden. Soms geeft de zegsman dat ook uitdrukkelijk aan. Er kan evenwel ook met een normale, d.w.z. éénscharige, ploeg worden gepoot; zie de algemene toelichting bij de paragraaf over het poten. Ook wanneer door de zegsman in het midden is gelaten of de aanaardploeg met paardekracht of door mankracht (zie het lemma Aanaardhandploeg) wordt voortgetrokken, is de opgave hier ondergebracht. In enkele plaatsen in het zuidwesten is wel opgegeven dat er met de ploeg werd aangeaard, zonder dat evenwel het woord voor die ploeg werd opgegeven, dat zijn P 113, 115, 119, 173, 176, 176a, 177, 177a, 180, 187, Q 76 en 79a. [N 12, 25; N J, 8b; JG 1c; monogr.; add uit N 11, 30, 31; N 12, 24]
I-5
|
| 25598 |
aanbrengen van gaatjes in het deegbrood |
steken:
stīǝkǝ (Q002p Hasselt)
|
Met behulp van een vork, een plank met spijkers of ijzeren tanden, een houtje, een spijker of simpelweg een vinger worden gaatjes in het deegbrood aangebracht. [N 29, 42; N 29, 30b; monogr.]
II-1
|
| 20350 |
aangetrouwd |
aangetrouwd:
aa.ngetroeəd (Q002p Hasselt)
|
aangetrouwd
III-2-2
|
| 21470 |
aangeven, verklikken |
kleppen:
kléppə (Q002p Hasselt)
|
klikken; Welk woord gebruikt u in uw dialect voor het doorvertellen aan vader, moeder of onderwijzer van iets, waarvoor een ander kind straf kan krijgen? [DC 48 (1973)]
III-3-1
|
| 17926 |
aanhoudend bepoetelen |
handvollen:
ampələ (Q002p Hasselt),
verhandvollen:
verampələ (Q002p Hasselt)
|
aanhoudend in de handen nemen [haffele, verhandvollen] [N 10 (1961)]
III-1-2
|
| 25243 |
aanhoudend regenen |
smodderen:
smoͅdərə (Q002p Hasselt, ...
Q002p Hasselt),
veiten:
correct overgenomen.
veͅjtə (Q002p Hasselt)
|
voortdurend regenen [knoeien] [N 22 (1963)]
III-4-4
|
| 22794 |
aanlopen |
een aanloop nemen:
n ânloep néme (Q002p Hasselt),
kunnen lopen:
konne loepe (Q002p Hasselt),
zijn aanloop nemen:
zənen anloep neeme (Q002p Hasselt)
|
Om ver te kunnen springen, begint een jongen eerst te lopen; hoe zegt men in uw dialect: "De jongen moet ..."? [ZND 37 (1941)]
III-3-2
|
| 34182 |
aanmelken |
aanmelken:
ānmē̜lǝkǝ (Q002p Hasselt),
aantrekken:
antrɛ̄kǝ (Q002p Hasselt),
voormelken:
˲fērmɛlǝkǝ (Q002p Hasselt)
|
Het maken van de eerste melkbewegingen bij een vaars die pas gekalfd heeft, gezegd van de boer. [N 3A, 61]
I-11
|