| 33166 |
besjes aan de aardappelplant |
kulsen:
(knikkers)
kø̜lsǝ (L325p Horn)
|
De besachtige groene vruchten die zich uit de bloemen van de aardappelplant ontwikkelen. Vroeger, voordat men pootaardappelen selecteerde uit de eigen oogst, werd uit deze vruchtjes van de plant pootzaad gewonnen. Het lemma bevat alleen meervouden. Bij goesbollen wordt door de zegslieden opgegeven dat ...kinderen deze bollen aan een lange twijg (steken) en dan de bollen zo ver mogelijk weggooien of zwiepen; goezen is "zwiepen". Warnant (1949, 175) vermeldt dit spel ook voor Waals Haspengouw. Het regelmatige voorvoegsel aardappel- of patatte- is hier weggelaten; zie het lemma Aardappel. Zie voor de fonetische documentatie van de varianten voor aardappel, ook datzelfde lemma Aardappel. [N 12, 7; L 32, 14; monogr.; add. uit JG 1b]
I-5
|
| 25728 |
beslaan |
beslag maken:
bǝslāx mākǝ (L325p Horn),
maischen:
męjšǝ (L325p Horn)
|
Het moutmeel met water vermengen. Nadat het beslag gemaakt is, laat men het enige tijd staan, alvorens het te roeren of om te roeren onder toevoeging van roerwater. De invuller uit L 210 merkt hierover op dat men tijdens het roeren langzaam water dat steeds warmer was, toevoegde waardoor de temperatuur van het beslag steeg van 45 graden Celsius tot 70 graden Celsius. Bovendien vermeldt hij dat men tot de sluiting van het bedrijf (rond 1950) met de hand bleef beslaan. Zie ook de semantische toelichting bij het lemma ''roeren''. [N 35, 37]
II-2
|
| 21730 |
beslag |
beslag:
bǝslāx (L325p Horn)
|
Het mengsel van moutmeel en water in de beslagkuip. [N 35, 45; monogr.]
II-2
|
| 25718 |
beslagkuip |
beslagkuip:
bǝslāxkȳp (L325p Horn),
bǝšlāxkȳp (L325p Horn),
maischkuip:
męjškȳp (L325p Horn)
|
De kuip waarin moutmeel en water worden gemengd. Vaak werd de beslagkuip ook gebruikt als roerkuip, terwijl men in later tijden daarvoor een aparte roerkuip ging hanteren. Zie daarom ook de semantische toelichting bij de lemmata ''roeren'' en ''roerkuip''. De invuller uit Q 99 merkt op dat het water in de beslagbak een temperatuur had van 70 à 72 graden Celsius. De inhoud van deze bak bedroeg 40 hectoliter waarvan uiteindelijk 34 à 35 hectoliter overbleef. Zie afb. 5. Zie ook de semantische toelichting bij de lemmata ''beslaan'' en ''beslag''. [N 35, 28; monogr.]
II-2
|
| 23507 |
bestelde mis |
bestelde mis:
besjtelde mes (L325p Horn),
mis met intentie:
mes mit intensie (L325p Horn)
|
Een bestelde H. Mis. [N 96B (1989)] || Een mis die gelezen wordt op verzoek van de gelovigen. [N 96B (1989)]
III-3-3
|
| 25105 |
bestendig weer |
vast (weer):
vast wair (L325p Horn),
vást wéér (L325p Horn)
|
bestendig weer [vaste lucht] [N 22 (1963)] || lucht die vast, bestendig weer betekent [hooilucht, vaste lucht] [N 81 (1980)]
III-4-4
|
| 33607 |
besvrucht, algemeen |
beer:
baîr (L325p Horn),
bâîre (L325p Horn)
|
bes [SGV (1914)] || bessen [SGV (1914)]
I-7
|
| 18845 |
beteuterd |
beteuterd:
betötertj (L325p Horn)
|
beteuterd [SGV (1914)]
III-1-4
|
| 25106 |
betrekken (lucht) |
betrekken:
ət bətréktj (L325p Horn),
zich toetrekken:
Nb. "oe"met sleeptoon.
de lócht trèktj zich toe (L325p Horn)
|
dicht gaan zitten zodat er regen dreigt, gezegd van de lucht [de lucht overtrekt, groeit, belommert] [N 22 (1963)] || eerst helder zijn, maar daarna dreigen te gaan regenen, gezegd van het weer [zich berouwen] [N 81 (1980)]
III-4-4
|
| 24561 |
beuk |
beuk:
beuk (L325p Horn)
|
beuk [SGV (1914)]
III-4-3
|