19198 |
moed |
courage (fr.):
koeraags (Q095p Maastricht),
koeraasj (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
koerààsj (Q095p Maastricht),
koeráázj (Q095p Maastricht),
kórage (Q095p Maastricht),
durf:
dörref (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
moed:
mood (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht),
moot (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
mōd (Q095p Maastricht)
|
heel veel durf hebbend [frank, boud, stout] [N 85 (1981)] || moed [ZND 01 (1922)] || moed hebbend, onbevreesd [durvig, moedig] [N 85 (1981)] || moed, onverschrokkenheid || onverschrokkenheid in moeilijkheden en gevaren [moed, courage] [N 85 (1981)]
III-1-4
|
20331 |
moeder |
ma:
ma (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht),
maa (Q095p Maastricht),
mā (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht),
má (Q095p Maastricht),
mâ (Q095p Maastricht),
burgerlijk Maastrichts
mā (Q095p Maastricht),
met accent á op a
mā (Q095p Maastricht),
vroeger ± 50 jaar geleden bij deftige mensen, nu wordt mema veel gebr. evenals ma
mā (Q095p Maastricht),
zn ma is aaijt
ma (Q095p Maastricht),
zn ma is aajd
ma (Q095p Maastricht),
ma mre:
mameer (Q095p Maastricht),
ma mre-tje:
mameerke (Q095p Maastricht),
cf. WNT s.v. "mameer
mameerke (Q095p Maastricht),
maatje:
makə (Q095p Maastricht),
mam:
mam (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht),
mama:
mama (Q095p Maastricht),
mamma (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
deftig Maastrichts
mamā (Q095p Maastricht),
vroeger ± 50 jaar geleden bij deftige mensen, nu wordt mema veel gebr. evenals ma
məmā (Q095p Maastricht),
znmamma is aaid
mamma (Q095p Maastricht),
mamaatje:
mamake (Q095p Maastricht),
mamməkə (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
mammie:
mami (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
mams:
mams (Q095p Maastricht),
mem:
mɛm (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
gewone spreektaal
mɛm (Q095p Maastricht),
ordinair Maastrichts
mɛm (Q095p Maastricht),
platte volkstaal
mem (Q095p Maastricht),
± 50 jaar geleden alleen gebr. door t plebs
mɛm (Q095p Maastricht),
memmetje:
mémkə (Q095p Maastricht),
moeder:
moeder (Q095p Maastricht),
mojer (Q095p Maastricht),
moojer (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
mō.i̯ər (Q095p Maastricht),
mōēdər (Q095p Maastricht),
mōi̯ər (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
mōr (Q095p Maastricht),
mŏĕddər (Q095p Maastricht),
móódər (Q095p Maastricht),
móójər (Q095p Maastricht),
móór (Q095p Maastricht),
verouderd
moor (Q095p Maastricht),
zn moeder is aaid
moeder (Q095p Maastricht),
± 50 jaar geleden bij gewone mensen
mudər (Q095p Maastricht),
± 70 jaar geleden bij heel arme mensen
mōi̯ər (Q095p Maastricht),
mre (fr.):
meer (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht),
mēr (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht),
méér (Q095p Maastricht),
gewone spreektaal
mēr (Q095p Maastricht),
met accent é op de e
mēr (Q095p Maastricht),
ordinair Maastrichts
mēr (Q095p Maastricht),
Schuermans s.v. "meer"zie mameer
meer (Q095p Maastricht),
vroeger en nu bij arme mensen
mēr (Q095p Maastricht),
zn meer is aaid
meer (Q095p Maastricht),
mre-tje:
meerkə (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht)
|
(moeder;) Hoe wordt de moeder door de kinderen aangesproken? [DC 05 (1937)] || mama || moeder [DC 03 (1934)], [ZND 01 (1922)], [ZND 04 (1924)] || moeder: zn moeder is oud [DC 35 (1963)] || moeder; (Hoe wordt de moeder door de kinderen aangesproken?) [DC 05 (1937)] || moeder; dat is zijn moeder [ZND 08 (1925)] || moeder; ik ga met mijn moeder naar de markt; volw. [DC 12a (1943)] || moeder; ik ga met moeder naar de markt; < 6 jaar [DC 12a (1943)] || moeder; ik ga met moeder naar de markt; ± 10 jaar [DC 12a (1943)] || moeder; welke woorden hoort men uit de kindermond voor moeder [ZND 11 (1925)] || moer; moeder
III-2-2
|
23928 |
moeder gods |
moeder gods:
moeder gods (Q095p Maastricht),
moeder gäöds (Q095p Maastricht),
mooder gaods (Q095p Maastricht)
|
De Moeder Gods, Moeder Godes [de Modder-Joaëdes]. [N 96D (1989)]
III-3-3
|
23397 |
moeder van smarten |
onzelievevrouw van smarten:
slevrouw vaan smarte (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
(oud)
slevrouw vaan smerte (Q095p Maastricht),
pita (<it.):
piejeeta (Q095p Maastricht),
piejéta (Q095p Maastricht),
piëta (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht)
|
Een beeld van Maria die het dode lichaam van Jezus op de schoot draagt, piëta [moeder van smarten?]. [N 96A (1989)]
III-3-3
|
24091 |
moeder-overste |
moeder-overste:
moeder euverste (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht)
|
De moeder(overste) in een vrouwenklooster [mameer, moederover-ste, opperste, maer]. [N 96D (1989)]
III-3-3
|
33019 |
moederkoren |
moederkoren:
moederkoren (Q095p Maastricht),
roest:
rǫs (Q095p Maastricht),
wolfstand:
wolfstand (Q095p Maastricht)
|
De zwarte woekering die te voorschijn komt uit de aren van verschillende granen en grassoorten; vooral bekend bij rogge. De getroffen gewassen zijn zowel schadelijk voor mens en dier (vruchtafdrijvend), als tegelijkertijd geneeskrachtig (bloedstelpend en de baring opwekkend). Botanisch is de woekering een schimmel (Ustilago segetum Cord.) waardoor de plant al bij het kiemen geïnfecteerd wordt en die pas naar buiten komt als de gewassen vrucht beginnen te dragen. De ziekte was zeer gevreesd onder de landbouwers en er bestaan dan ook vele, vaak bijgelovige, gebruiken om het moederkoren tegen te gaan. Sommige zegslieden geven dan ook aanvullende opmerkingen die zowel op deze angst als op de waarde van het moederkoren wijzen. De benamingen met moeder- en moer- wijzen wel op de baringbevorderende werking van het moederkoren. In L 250 wordt opgemerkt: "Werd vroeger verzameld voor apotheken; thans in Zwitserland gekweekt."; in L 270: "Een zwak aftreksel van ''moorkore'' werd vroeger direct na de bevalling aan de moeder gegeven; dit i.v.m. tegengaan van bloedverlies; het werd in de koffiemolen gemalen." In Q 97: "Dit moorkore kwam vroeger vaak voor. Tot een bepaalde hoeveelheid was het toelaatbaar. Moorkore werd vroeger goed betaald. Deze plant had namelijk de eigenschap dat ze, in gemalen toestand, in staat was de vrucht te kunnen afdrijven. Reden waarvoor ze door apothekers werd gekocht. Als er teveel van dit spul in het dierenvoer zat, betekende dat voor de boeren vaak een strop. De beesten gingen dan "versjete", d.w.z. de kalveren werden te vroeg geboren en overleefden dit meestal niet." De benaming duivelskoren en duivelsteken alsook de vernoemingen met diernamen wijzen wel op het taboe dat op deze gevreesde ziekte rustte. De benaming hanespoor is wel een leenvertaling van het Fr. ''ergot''.' [A 43, 11; L 1 a-m; L 1 u, 163; L 15, 12; S 24; monogr.]
I-4
|
34397 |
moederloos lam |
verstoteling:
vǝrstutǝleŋ (Q095p Maastricht)
|
Moederloos of door de moeder verstoten lam. [N 77, 25; L 20, 22d; A 4, 22d]
I-12
|
33759 |
moederloos veulen |
meerloos veulen:
mērlōs vø̄lǝ (Q095p Maastricht)
|
Veulen dat met een melkfles grootgebracht wordt. [N 8, 6]
I-9
|
20100 |
moederplant |
moederplant:
mojerplant (Q095p Maastricht)
|
kamerplant die uitlopers vormt, waaraan zich nieuwe plantjes ontwikkelen; jodenbaard
III-2-1
|
20080 |
moederplant (saxifraga stolonifera meerb.) |
boetuurtje:
Additie bij vraag 150: \'boetuurke(s) zijn nieuwe knoppen \"uitbotsels\"aan planten
boetuurke(s) (Q095p Maastricht),
Additie bij vraag 150: \'boetuurke(s) zijn nieuwe knoppen \"uitbotsels\" aan planten\'
boetuurke(s) (Q095p Maastricht),
Additie bij vraag 150: \'boetuurke(s) zijn nieuwe knoppen \"uitbotsels\"aan planten: ook wel \"aofzètselkes\" geheten (stekjes)\' vgl Maastr. Wb. p 44
boetuurke(s) (Q095p Maastricht),
moederplant:
mojerplant (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
moederplantje:
mojerplensje (Q095p Maastricht),
moojerplentsje (Q095p Maastricht)
|
Moederplant (saxifraga sarmentosa). De plant heeft grote ronde bladeren en wijdvertakte trossen van fijne witte bloempjes met rode puntjes, twee van de bloemblaadjes zijn soms langer dan de overige. Volgens onze grootmoeders zo geheten, omdat de uitlopers [N 92 (1982)], [N 92 (1982)]
III-2-1
|