| 34000 |
optuigen |
aandoen:
āndōǝn (L288p Nederweert),
opgorsen:
ǫp˲guzǝ (L288p Nederweert)
|
Een trekpaard van het nodige trektuig voorzien. Men zet het hoofdstel op het hoofd van het paard, plaatst het haam om zijn nek, legt het schoftzadel op zijn rug en doet het achterhaam aan. Tenslotte gespt men de verschillende delen aan elkaar. [JG 1b; N 8, 97a; monogr.]
I-10
|
| 19037 |
opzettelijk |
spres:
spres (L288p Nederweert)
|
expres [SGV (1914)]
III-1-4
|
| 22737 |
orgel |
orgel:
enen uReg(j)ell (L288p Nederweert)
|
orgel [GTRP (1980-1995)]
III-3-2
|
| 24221 |
ortolaan |
korenschrijverd:
kooreschrievert (L288p Nederweert),
NB er staat "koorenhrievert
koorenschrievert (L288p Nederweert),
ortolaan:
zangvogel, vroeger veel gevangen omwille van het vlees.
ortelaon’ (L288p Nederweert)
|
ortolaan || ortolaan (16,5 alleen geel keeltje en oogrand; alleen s zomers; op droge gronden bij roggevelden; zeldzaam op trek; roep [tieuu] en [tk]; zang lijkt op geelgors [015], alleen wiebelt elke toon [tiu-tiu-tiu...tio] [N 09 (1961)]
III-4-1
|
| 20318 |
oud, bejaard |
bejaard:
bejaortj (L288p Nederweert)
|
bejaard [SGV (1914)]
III-2-2
|
| 33763 |
oud, versleten paard |
krak:
krak (L288p Nederweert),
oude bok:
ǫi̯ǝ bok (L288p Nederweert)
|
Zie ook het lemma ''benamingen voor het paard naar de leeftijd'' (2.4.1), sub F. [JG, 1b; A 45, 28a; L 5, 36; L 36, 82; N 8, 20, 62f en 62g; monogr.]
I-9
|
| 33160 |
oude aardappelsoorten |
amerikaanse aardappelen:
amǝrikānsǝ ē̜rpǝl (L288p Nederweert),
bleke roden:
blęi̯kǝ ruǝi̯ (L288p Nederweert),
geeltjes:
gē̜lkǝs (L288p Nederweert),
magnum bonum:
maxmǝ bōnǝ (L288p Nederweert),
negenweker:
nøgǝwē̜ksǝ (L288p Nederweert)
|
Hier worden zowel de in Limburg nog verbouwde alsook de oude niet meer verbouwde soorten soorten opgegeven. Bij sommige opgaven is de ouderdom van de plant vermeld. Zo wordt bij de rode ster, de eigenheimer en de paul-krüger opgegeven dat de soorten rond de eerste wereldoorlog werden ingevoerd. Dat geldt ook voor de gelderse muizen, een vroege, langwerpige aardappelsoort, later vooral bekend onder de naam bintje, genoemd naar Bintje Jansma, later mevrouw Bintje Pebesma-Jansma. Van recente datum zijn de alpha en de ijzerster, een naam die volgens Goossenaerts (1956-8, 327) eigenlijk ijselster moet zijn; we vinden beide benamingen ook in ons materiaal. De aardappelteelt strekt zich uit aan beide zijden van de taalgrens. Men vindt dan ook in Waals Haspengouw oude benamingen die kennelijk aan het Limburgs zijn ontleend; zoals er ook vele aardappelbenamingen in Limburg aan het Waals ontleend zijn. Als voorbeeld van deze laatste groep gelden niet alleen het woord patatten of de benaming walen, maar ook marjolaine, alfa en het bargoense pomme. Aan de andere kant, in Hesbaye, vindt men krugers, milords en edouards, bintjes en eigenheimers, magnum bonums en muizen (Zie Warnant 1949, 172-4). Industrie is een verkorting van industrie-aardappel, ook wel fabrieksaardappel genoemd, een soort die, in tegenstelling tot de consumptieaardappel, werd verwerkt tot aardappelmeel. De poolse industrie, na de tweede wereldoorlog ingevoerd, is een verbeterde kweek met aanmerkelijk meer opbrengst dan de vooroorlogse inlandse industrie. De thorbecke is zoɛn inlandse industrie. Candael, in candaelse aardappelen, is een zuidelijke familienaam. Wreed, in wrede schillen en dergelijke, betekent plaatselijk zoveel als ruw, grof, gekerfd. De indeling is geschied naar verwante woordtypen, zonder te letten op daadwerkelijke verschillen in ras en/of verbouwing. De volgende indeling is gebruikt: kleur: blauw - geel - groen - rood - rose - wit; eigenschap: bloem - bol - muis - oog - plat; andere benoemingsmotieven: eersteling - eigenheimer - industrie - milord - diversen. Combinaties van kleur - eigenschap en kleur - andere benoemingsmotieven zijn in de soortnamen mogelijk. In die gevallen is het kernelement bepalend voor de plaats in de indeling. Door middel van het register kan men een andere ordening aan het materiaal geven; zie bij voorbeeld WBD.I, aflevering 8, blz. 1444. [N 12, 1; A 23, 17b; Lu 1, 17b; monogr.; add. uit materiaal van het lemma AARDAPPEL]
I-5
|
| 20320 |
oude man |
oude:
aoje (L288p Nederweert),
oude mens:
unne aoje mins (L288p Nederweert),
⁄n aoje mins (L288p Nederweert)
|
oude [een ~ man] [SGV (1914)] || oude man
III-2-2, III-3-1
|
| 20319 |
oude vrouw |
moetje:
of: moetje?
mótje (L288p Nederweert),
oude:
aoj (L288p Nederweert)
|
oud vrouwtje || oude vrouw
III-2-2
|
| 22317 |
oudejaarsavond |
oudjaarsavond:
ao.tjaorsao.ventj (L288p Nederweert),
aodjaorsaovendj (L288p Nederweert, ...
L288p Nederweert),
aodjaorsaovendtj (L288p Nederweert),
oadjoarsaoventj (L288p Nederweert),
silvesteravond:
silve:sterao.ventj (L288p Nederweert),
silvesteraoventj (L288p Nederweert, ...
L288p Nederweert),
Dit komt meer voor dan aodjaorsaovendtj.
Silvesteraovendtj (L288p Nederweert)
|
Oudejaarsavond [silvesteraovent]. [N 06 (1960)] || Oudejaarsdag. [N 06 (1960)]
III-3-2
|