| 34015 |
vooruit |
hop:
hop (Q241p Rutten),
ju:
jȳ (Q241p Rutten)
|
Voermansroep om het paard vooruit te doen gaan. [JG 1b; N 8, 95f en 96; L 1 a-m; L B 2, 253; L 26, 2; L 36, 81a; S 41; monogr.]
I-10
|
| 34583 |
voorwand |
hoofdbred:
høi̯t˱brē̜t (Q241p Rutten),
voorste hoofdbred:
vi̯ǭ.stǝ høt˱brē̜.t (Q241p Rutten)
|
De vaste of afneembare voorplank van de kar of wagen. De kar met opkipbare bak heeft meestal een vaste voorwand; bij die met vaste bak kan de voorwand weggenomen worden en vervangen worden door bv. een oogsthek om de laadruimte te vergroten. Dit lemma vertoont een grote gelijkenis met het lemma voor de achterwand. Dat is niet te verwonderen, omdat er betekenisuitbreidingen in de twee richtingen zijn geweest. Ten noorden van de lijn Halen (P 48) - Neeroeteren (L 368) hebben de benamingen voor de achterplank geleidelijk aan ook de betekenis "voorplank" gekregen, omdat de achterplank altijd een apart onderdeel van de kar of de wagen geweest is, terwijl de voorplank alleen maar bij de hoogkar los is en dus een apart onderdeel vormt. Ten zuiden van deze lijn is echter het omgekeerde gebeurd: de achterplank heeft de naam van de voorplank gekregen. Vermoedelijk hadden de karren hier oorspronkelijk helemaal geen achterplank. Toen men nadien de karbak achteraan ook ging afsluiten (om de laadruimte te vergroten), werd daarvoor dan dezelfde naam gebruikt als die van de voorplank, die hier sterk op leek. (Meer hierover is te vinden in Goossens 1963, pag. 54-58). Op de kaart zijn voor Belgisch Limburg alleen de gegevens uit de mondelinge enquête opgenomen. [Meer hierover is te vinden in Goossens 1963, pag. 54-58]
I-13
|
| 26383 |
voorwater, bovenwater |
voorwater:
vø̄.rwǭ.tǝr (Q241p Rutten)
|
Het water vōōr de sluizen. [Jan 88; Coe 44]
II-3
|
| 33811 |
vos, vospaard |
voes:
vuš (Q241p Rutten)
|
Licht- of rosbruin paard met witte manen, staart en poten. Onder de vossen zijn er diverse kleurnuanceringen: roodvossen (rode tot dieprode globe), goudvossen, zweetvossen (zwartachtig rood naar geel overhellend en glimmend), lichte vossen (geelbruin tot geelbruin), donkere vossen (van donkerbruin tot zeer donker roodbruin). [JG 1a, 1b; N 8, 63g, 63h en 63j]
I-9
|
| 20294 |
vriend |
kameraad:
kaməroət (Q241p Rutten)
|
vriend(in) [RND]
III-3-1
|
| 23276 |
vroegmis |
vroegmis:
vrychme.is (Q241p Rutten)
|
vroegmis [RND]
III-3-3
|
| 21276 |
vrouw |
vrouw:
vrow (Q241p Rutten),
vrouwmens:
fro.mis (Q241p Rutten),
wijf:
wɛ.if (Q241p Rutten)
|
vrouw [RND], [RND]
III-3-1
|
| 34059 |
vrouwelijk kalf |
vaarzenkalf:
vi̯azǝ[kalf] (Q241p Rutten)
|
[N 3A, 20; N C, 7b; JG 1a, 1b; A 9, 17b; Gwn V, 5b; monogr.]
I-11
|
| 34308 |
vrouwelijk varken |
zoog:
zō.x (Q241p Rutten)
|
Vrouwelijk varken. Ten aanzien van gelt wordt opgemerkt dat het synoniem is met zeug (L 416), dat het een vrouwelijk, niet gedreven varken is (L 312, 353), dat het een vrouwelijk varken is dat niet dient voor de kweek (L 282, 286, 313, 315, 316, 354, 355, 356) of juist wel voor de kweek is bestemd (K 278). Verder kan het een oud woord zijn voor de zeug (L 354, 355) en kan het op een gesneden, vrouwelijk varken duiden (L 312). Oorspronkelijk duidde gelt op het gecastreerde vrouwelijk varken. In de loop van deze eeuw is men gelt ook gaan gebruiken voor het vrouwelijk varken. [L 20, 4a; L 14, 13; L 3, 2a; JG 1a, 1b, 1c, 1d, 2c; A 4, 4c; Wi 9; NE 1, 12; NE 2.I.8; AGV K1; R XII, 46; Gwn 5, 11; N M, 22 add.; N C, add.; Vld.; monogr.]
I-12
|
| 21920 |
vrouwelijke duif |
zij:
zeͅi. (Q241p Rutten)
|
Wijfjesduif. [Goossens 1b (1960)]
III-3-2
|