| 23267 |
gulden mis |
gulden mis:
göllemès (Q101p Valkenburg)
|
De mis op quatertemperwoensdag van de Advent, guldenmis, noodmis [julde maes]. [N 96C (1989)]
III-3-3
|
| 18541 |
gulp van een broek |
gulp:
gulp (Q101p Valkenburg),
göllep (Q101p Valkenburg),
roetsj:
rŭtsch (Q101p Valkenburg)
|
gulp, met knoopjes te sluiten voorsplit [rötsj, fluitje] [N 23 (1964)] || voor-opening der broek
III-1-3
|
| 20495 |
gulzig |
gulzig:
gölzich (Q101p Valkenburg)
|
gulzig; Hoe noemt U: Snel en onmatig in het verorberen van voedsel of drank; schrokachtig (gulzig, gruizig, vratig, slokachtig) [N 80 (1980)]
III-2-3
|
| 19075 |
gunnen |
gunnen:
gunne (Q101p Valkenburg)
|
gunnen [SGV (1914)]
III-1-4
|
| 31310 |
gutsbeitel |
gots:
gutš (Q101p Valkenburg)
|
Een beitel met een blad dat in dwarsdoorsnede een meer of minder gebogen vorm heeft. De snede bevindt zich aan de holle of aan de bolle zijde van het beitelblad. De gutsbeitel wordt gebruikt voor het steken van ronde vormen en, volgens de respondent uit Rothem (Q 99*), voor het groter maken van reeds geboorde gaten. Zie ook afb. 69 en de lemmata ɛfermetgutsɛ en ɛsteekgutsɛ.' [N 47, 11a; N 53, 39a-c; A 32, 2; monogr.]
II-12
|
| 25142 |
guur, kil en schraal weer |
guur (weer):
guur (Q101p Valkenburg),
killig (weer):
kellig (Q101p Valkenburg),
schouw weer:
schoew wèr (Q101p Valkenburg),
vies weer:
vies wèèr (Q101p Valkenburg)
|
huiverig, koud, guur weer [grellig, zoer, locht, schrauw] [N 22 (1963)] || kil [SGV (1914)] || snijdend, droog en onaangenaam koud, gezegd van het weer [guur, onguur, stuurs] [N 81 (1980)]
III-4-4
|
| 29733 |
haag |
haag:
hāx (Q101p Valkenburg),
heg:
hęk (Q101p Valkenburg)
|
Het hagebed met de daarop schuin en kruiselings opgestapelde vormelingen. Schuermans (Algemeen Vlaamsch Idioticon) merkt op pag. 169 over haag op: ø̄̄eene rij opeengestapelde ongebakken tichelstenen, die men alzoo verder laat droogen en, als het regent, met matten overdekt. Zoo zegt men: ɛde brikken of tichelsteenen staan in de hagenɛ(Limb.).ø̄̄' [N 98, 101; monogr.; L 26, 10] || Omheining van levend hout ter afpaling van een erf of een stuk land. Men kent verschillende soorten hagen onder andere beukenhaag, elzenhaag, ligusterhaag, meidoornhaag, taxushaag en vlierhaag. [N 14, 62; RND 20; Wi 9; S 13, add.; Vld.; A 25, 4a; L 1a-m; L B2, 279; JG 1b, add.; L 32, 45; monogr.]
I-8, II-8
|
| 24532 |
haagappel |
haagappel:
haagappel (Q101p Valkenburg)
|
haagappel [SGV (1914)]
III-4-3
|
| 24876 |
haagwinde |
berwinde:
bęrweŋ (Q101p Valkenburg),
akkerwinde, convól-vulus
berwing (Q101p Valkenburg),
kattenkazenstruik:
-
kattekiezestroek (Q101p Valkenburg),
leirank:
-
lierank (Q101p Valkenburg),
lierank:
liraŋk (Q101p Valkenburg),
rijgrank:
rīraŋk (Q101p Valkenburg)
|
Calystegia sepium (L.) R.Br. Zeer algemeen voorkomend onkruid vooral op bouwlanden en vochtige gronden, klimmend in heggen en dergelijke met een tot 3 meter lange, windende, vrijwel kale stengel en hart- tot pijlvormige bladeren. De grote klokvormige bloemen zijn wit (soms roze) van kleur. De plant bloeit van juni tot september en is meer bekend onder de naam pispotjes (Convolvulus sepium L.). Bij de naamgeving wordt vaak geen onderscheid gemaakt of vindt verwisseling plaats met de kleinere, kruipende akkerwinde (zie lemma Akkerwinde). De volgorde van de varianten van het type winde is: 1. de tweelettergrepige woorden; 2. in de eenlettergrepige naar klinker: /e - ē - ę - i/. Zie Pauwels 1933 en Brok 1991. [JG 1c, 2c; A 17, 6a; L 1, a-m; L 1u, 80; L 15, 5; S 11; monogr.; add. uit JG 1b] || haagwinde [DC 17 (1949)], [SGV (1914)] || heggewinde
I-5, III-4-3
|
| 29637 |
haam |
haam:
hām (Q101p Valkenburg)
|
Kraagvormig halsjuk van een trekpaard dat op de schouderbladen rust en zich met de bewegende schouders kan meebewegen. Het bestaat voornamelijk uit twee gebogen haamspanen (cf. lemma Haamspanen) die door middel van een haamslot (cf. lemma Haamslot) aan elkaar worden vastgemaakt. Om de nek van het paard te beschermen zijn aan de binnenkant van de haamspanen kussens aangebracht (cf. lemma Haamkussen). Aan de trekhaken van het haam (cf. lemma Trekhaken, trekogen) worden de strengen bevestigd (cf. lemma Strengen) waarmee het paard trekt. Het woord is in heel Limburg mannelijk. [JG 1a, 1b; N 13, 1; L 1 a-m; L 26, 1; R 3, 60; S 12; monogr.]
I-10
|