| 33937 |
bitstang |
gebit:
gǝbī.t (L423p Stokkem)
|
De ijzeren stang van het bit dat het paard in zijn mond heeft. De benaming voor dit onderdeel is vaak hetzelfde als die voor het bit in zijn geheel. [N 13, 42]
I-10
|
| 18113 |
blaar |
bluister:
blustǝr (L423p Stokkem)
|
Bolvormige verhevenheid in het schilderwerk. Blaren treden vooral op wanneer het oppervlak van het te schilderen voorwerp niet goed droog is of wanneer er geen goede hechting van de verflaag aan het materiaal heeft plaatsgehad. [N 67, 69b; monogr.]
II-9
|
| 23574 |
blaasbalg van het orgel |
blaasbalg:
blaosbalk (L423p Stokkem)
|
De blaasbalg van het orgel. [N 96B (1989)]
III-3-3
|
| 32876 |
blad -mes- van de zeis |
[zeis]:
[zeissem] (L423p Stokkem),
mes/mets:
męs (L423p Stokkem)
|
Onder het blad (of mes) van de zeis wordt het gehele metalen gedeelte van het gereedschap verstaan, dat door middel van de zeisring aan de steel wordt bevestigd; zie de toelichtingen bij de voorgaande lemma''s. Zie afbeelding 5. Er zijn zeisbladen in verschillende formaten; voor de grasoogst wordt een smal blad gebruikt; de lengte kan variëren van wel 90 cm. voor het grotere werk op het hooiland tot een ongeveer 50 cm. voor het kleinere werk rondom de boerderij. Het staal van het blad moet van goede kwaliteit zijn, maar niet te hard; dan zou het blad gemakkelijk breken. Het zachte blad kan echter niet rechtstreeks geslepen worden; er moet eerst een harde baan langs de snede in worden gedreven: het haarpad (afbeelding 5, nummer 6); deze handeling, het haren, zal hieronder ter sprake komen. Tijdens het maaien wordt de snede (afbeelding 5, nummer 4) scherp gehouden met de strekel en/of de wetsteen. De buitenzijde van het blad heeft een min of meer opstaande rand, de rug (afbeelding 5, nummer 5), die het mes stevigheid verschaft en tevens dient om het afgemaaide gras mee te voeren naar het gezwad. Het scherp uiteinde van het blad is de punt (afbeelding 5, nummer 3), het andere einde loopt breed uit in de hak (afbeelding 5, nummer 2), met daarnaast het uitsteeksel dat het eigenlijke bevestigingspunt aan de steel vormt: de arend (afbeelding 5, nummer 1). Al deze onderdelen komen in de volgende lemma''s ter sprake. In dit lemma vinden we, naast de algemenere benamingen (blad, mes), een opvallend groot aantal zeis- (en ook mej-)benamingen. Het "werkende deel" van het gereedschap, d.w.z. het belangrijkste onderdeel dat het essentiële van de handeling verricht waarvoor het stuk gereedschap is gemaakt, krijgt hier de naam van het gereedschap als geheel. Een dergelijk verschijnsel doet zich ook voor bij andere gereedschappen die uit een steel en een "werkend deel" bestaan, zoals de dorsvlegel, waar de vlegelkop kortweg vlegel wordt genoemd, of bij de zicht waar het blad zicht of pik heet; zie de aflevering over de Akkerbouw. Voor de fonetische documentatie van het woordtype zeis wordt verwezen naar het lemma ''zeis''.' [N 18, 68; JG 1a, 1b]
I-3
|
| 33194 |
blad van de aanaardhandploeg |
schalm:
šalǝm (L423p Stokkem)
|
Het werkende deel van de aanaardhandploeg. [N 18, 46a; monogr.]
I-5
|
| 32989 |
blad van de korenhalm |
blad:
blā.t (L423p Stokkem),
lis:
lęš (L423p Stokkem)
|
Het smalle blad van de korenhalm. Zie afbeelding 2, b. [JG 1a, 1b; monogr.]
I-4
|
| 32972 |
blad, bladeren van een plant |
blad:
blā.t (L423p Stokkem),
blader:
bl˙āi̯ǝr (L423p Stokkem)
|
Blad, als deel van een plant. De meervouden en verkleinwoorden zijn apart behandeld. [JG 1a, 1b; A 3, 1; L 1, a-m; L 4, 1; L 14, 16; L 32, 21; S 3; R 7, 25; R 12, 26; monogr.]
I-4
|
| 20748 |
bladerdeeg |
scherveldeeg:
sjirfeldeig (L423p Stokkem),
schilferdeeg:
šeͅlfərdɛi̯x (L423p Stokkem)
|
bladerdeeg || Pastei van bladerdeeg, vol au vent (vollevang?) [N 16 (1962)]
III-2-3
|
| 24514 |
bladrozet van de paardebloem |
ganstong:
gaustông (L423p Stokkem)
|
paardebloem
III-4-3
|
| 19978 |
blaffen |
blaffen:
blofə (L423p Stokkem)
|
blaffen [Goossens 1b (1960)]
III-2-1
|