| 33732 |
voetgangershek |
barrier:
barēr (Q101p Valkenburg),
barriertje:
barērkǝ (Q101p Valkenburg),
poortje:
pø̄rtjǝ (Q101p Valkenburg),
stegel:
štēgǝl (Q101p Valkenburg),
veken:
vē̜kǝ (Q101p Valkenburg)
|
Een smalle doorgang tussen weien of landerijen. Men kent verschillende vormen zowel van ijzer als van hout gemaakt. Nogal toegepast is een houten of een ijzeren kruis dat kan draaien op een zware paal. Verder komen voor een draaiende haspel of draaimolentje, een hek van latwerk, drie palen in een driehoek geplaatst, twee horizontale balken waar men doorheen moet kruipen, een klapdeurtje of vaste palen die een bocht vormen. De benamingen voor de verschillende vormen wijken zo weinig van elkaar af dat ze in één lemma zijn ondergebracht. [A 25, 6; A 25, 8; L 19B, 5a; L 19B, 6; S 43; monogr.]
I-8
|
| 23604 |
voetgebeden |
voetgebeden:
vootgebeje (Q101p Valkenburg)
|
De gebeden aan de voet van het altaar, de voetgebeden. [N 96B (1989)]
III-3-3
|
| 17778 |
voetzool |
zool:
zaol (Q101p Valkenburg),
zoal (Q101p Valkenburg)
|
zool [DC 01 (1931)]
III-1-1
|
| 24268 |
vogel, algemeen |
vogel (enk.):
vogel (Q101p Valkenburg),
vogel (mv.):
veugel (Q101p Valkenburg),
mv.
veugel (Q101p Valkenburg, ...
Q101p Valkenburg)
|
vogel [SGV (1914)] || vogels [SGV (1914)]
III-4-1
|
| 24487 |
vogelmuur |
mier:
mīr (Q101p Valkenburg),
muur:
mier (Q101p Valkenburg),
murik, stellaria
mier (Q101p Valkenburg)
|
murik, stellaria || muur || Stellaria media L. Zeer algemeen voorkomend onkruid op bouwland en braakliggende gronden met kleine donkere zaadjes en groene blaadjes. Het groeit laag boven de grond in samenhangende trossen en bloeit van februari tot november met kleine witte bloempjes. Kippen (en kanaries) eten het graag en sommige benamingen wijzen ook hierop. De lengte varieert van 10 tot 40 cm. Het is bekender onder de oude naam muur. Voor weie (wilgen) zie ook de toelichting bij het lemma Hanepoot. [JG 1a, 1b, 2c; A 60A, 59; monogr.]
I-5, III-4-3
|
| 22898 |
vogelnestjes uithalen |
uitrijten:
oetriete? (Q101p Valkenburg)
|
Vogelnestjes verstoren.
III-3-2
|
| 33620 |
vogelverschrikker |
vogelverschrikker:
vogelversjrieker (Q101p Valkenburg)
|
kruis met lappen in de gedaante van een pop om vogels af te schrikken [DC 26 (1954)]
I-7
|
| 24892 |
vogelwikke |
klokjes:
klokskǝs (Q101p Valkenburg),
kruk:
krø̜k (Q101p Valkenburg),
rijf:
rīf (Q101p Valkenburg),
wingerd:
wingerd (Q101p Valkenburg)
|
Vicia cracca L. Algemeen voorkomend klimmend onkruid in graslanden en bermen, aan bosranden en waterkanten met paarsblauwe bloempjes in langgesteelde trossen en lange stengels. Het bloeit van juni tot september. De lengte varieert van 30 tot 200 cm. Dit onkruid wordt vaak verward met ringelwikke (Vicia hirsuta (L.) S.F. Gray), waar het sterk op lijkt, maar dat kleiner is (15 tot 60 cm.) en blauwachtig witte bloempjes heeft, die van mei tot juli bloeien. Ringelwikke komt meer voor op zandige bermen en akkerland, waar het bijzonder schadelijk is voor het koren. Bij de opgaven wordt door de informanten vaak geen onderscheid gemaakt. Voor de typen rij, gerij en wilde liezen (en samenstellingen of contaminaties zoals rijwikke) is steeds aangegeven dat het om de kleinere ringelwikke gaat. Oorspronkelijk was dit bij rijf ook het geval, maar dit woord heeft op sommige plaatsen betekenisuitbreiding ondergaan en is "wikke in het algemeen", dus ook de grotere vogelwikke, gaan aanduiden. Hier en in andere woordtypen is aangegeven d.m.v. (groot) en (klein) om welke van de twee uitdrukkelijk aangegeven variëteiten het gaat. De typen met wik zijn ondergebracht bij wikke; de naam wikke zelf wordt wel als een meervoud geïnterpreteerd; vandaar de mogelijke meervoudsvorm van het woordtype wikke(n). De windende groeiwijze heeft geleid tot gemeenschappelijke namen met de haag- en akkerwinde; de groeiplaats in het koren tot gemeenschappelijke namen met de klaproos (de typen met kol) en de schadelijkheid tot enkele niet-specifieke onkruidbenamingen (onkruid, drek, knoei, vuiligheid). Vergelijk ook het lemma Voederwikke. [N 11A, 29e; N C 1a, 1b; N Q 1b; JG 1a, 1b, 1c, 2c; monogr.]
I-5
|
| 18229 |
voile |
voile:
voile (Q101p Valkenburg),
voile (fr.):
vōāl (Q101p Valkenburg)
|
lichte sluier die van een dameshoed afhangt [voile, vool, voel] [N 86 (1981)] || Wijdmazig makko, wollen of zijden weefsel in effen binding voor japonnen en gordijnen (Van Dale, pag. 3269). [N 62, 75f; N 62, 82; N 62, 75e; N 62, 81b; N 62, 98]
II-7, III-1-3
|
| 18641 |
voile [2] |
sluier:
schluijer (Q101p Valkenburg)
|
tule, strook ~ van de grote witte muts die van het hoofd afhing over schouders en rug {afb} [slöjjer] [N 25 (1964)]
III-1-3
|