e-WLD begrippen 

 
 
Filteren... plaats=Zonhoven

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
treiteren judassen: imant jy(3)̄ədasən (Zonhoven), juudasse (Zonhoven), jŭŭdàssə (Zonhoven), koeioneren: iəmant kujənērn (Zonhoven), kujənērn (Zonhoven), cf. VD en Het Groene Boekje; dus met één n  kŏĕjjənéərn (Zonhoven), kreiten: cf. VD s.v. "kreiten"= treiteren  kree.te (Zonhoven), plagen: imant ploəgə (Zonhoven), iəmant pluoͅgə (Zonhoven), ploogen (Zonhoven), plowəgən (Zonhoven), pluogə (Zonhoven), plòòëge (Zonhoven), plôogə (Zonhoven), rakken: cf. "rakker"(deugniet)  rákke (Zonhoven), rakkeren: cf. "rakker"(deugniet)  rákkere (Zonhoven), rikrakken: rikrákke (Zonhoven), tempteren: témteeëre (Zonhoven), tergen: térrege (Zonhoven), térrəgə (Zonhoven), treiteren: iəmant trēͅtərn (Zonhoven), trēͅtərn (Zonhoven), truteren (Zonhoven), tréétərn (Zonhoven) geniepig plagen, treiteren || Hoe zegt men "iemand plagen, tergen, kreten"? [ZND 36 (1941)] || Iemand kwellen, plagen (geef gelijkbetekenende woorden op). [ZND 29 (1938)] || kwellen [ZND 01 (1922)] || plagen || plagen, treiteren || sarren, plagen || tergen || treiteren || treiteren, pesten III-1-4
treiterkop judas: juudas (Zonhoven) kweller, plager III-1-4
trek, eetlust eet: ijet (Zonhoven), goesting: goesting (Zonhoven), goesting voor te eten: gusteŋ vør tijetn (Zonhoven), honger: hoŋer (Zonhoven) hij heeft geen eetlust meer [ZND 34 (1940)] || trek; Hoe noemt U: Zin in eten (trek, appertijt, appetijt, goesting, kop) [N 80 (1980)] III-2-3
trekhaken, -ogen buizen: bǫu̯zǝ (Zonhoven), %%enkelvoud%%  bǫu̯s (Zonhoven), haamhaken: hāmhiǝk (Zonhoven), haken: hēk (Zonhoven) IJzeren haken of ogen die aan de voorkant van het haam aan de haamijzers of treiten bevestigd zijn, op elke haamspaan een. Aan die haken of ogen worden de strengen bevestigd waarmee het paard trekt. Er zijn hamen met ogen, dan hebben de strengen aan het uiteinde haken, heeft het haam daarentegen haken, dan zijn de strengen aan het uiteinde van ogen voorzien. [JG 1a, 1b, 2b; N 13, 6a en 6b; N 36, 12] I-10
trekharmonica accordeon: Eerder: harmonika.  akordɛjon (Zonhoven), nieuw  akordion (Zonhoven), harmonica: harmōēnika (Zonhoven), harmunəka (Zonhoven), Z. ook o. **trekorgel -orgel-.  (h)ermōē.ënieká (Zonhoven), monica: moenika (Zonhoven), mōēwənəka (Zonhoven), Z. ook o. **trekorgel -orgel-.  mōē.ënieká (Zonhoven), trekorgel: Ss. sub trekken.  trèkörregel (Zonhoven), trekzak: Ss. sub trekken.  trèkzák (Zonhoven) **Trekorgel, harmonica. || **Trekzak, harmonica. || Accordeon. || Harmonica. || Harmonika. || Hoe heet het populaire muziekinstrument, dat uit een vierkante blaasbalg bestaat, die met beide handen wordt ineengedrukt of uitgetrokken, terwijl de vingers toesten neerdrukken? [ZND 26 (1937)] III-3-2
trekken trekken: trèkən (Zonhoven) wij trekken [ZND 08 (1925)] III-1-2
trekrei lat: lat (Zonhoven) Lat die wordt gebruikt om er rechte lijnen of biezen langs te trekken. [N 67, 62; div.] II-9
trekschei eerste schei: īǝstǝ sxēi̯ (Zonhoven), hachtschei: hāxsxē̜i̯ (Zonhoven) De eerste van de verbindingscheien tussen de berries. Aan de uitstekende delen schei werden vaak de trekkettingen of de strengen vastgemaakt met behulp van platte, gebogen ijzers. Zie ook het lemma uitstekende delen van de trekschei en in WLD I.10, het lemma strengen. Zowel het feit dat er opgaven in het meervoud voorkomen als de opmerking van de correspondent uit Q 111 wijzen erop dat ook de tweede schei als trekschei gebruikt wordt: "het vastmaken van de strengen is hier gebruikelijk aan het tweede balkje indien licht geladen, anders aan het eerste balkje". Opmerking bij de kaart: er zijn vier benamingen die op het eerste zicht samenstellingen zijn van de plaatselijke benaming voor "streng" (hacht, kling, klink en trek). De verspreiding van "trekschei" stemt echter hoegenaamd niet overeen met de verspreiding van trek voor "streng", wat doet besluiten dat het hier om een samenstelling met een deverbativum van het werkwoord trekken gaat (vgl. hiervoor kaart 16 van wld I.10). [N 17, 25a; N G, 58b; JG 1a; JG 1b] I-13
trektrouw, trekstok aan de handrol stek: stɛk (Zonhoven) De oude handrol werd voortgetrokken aan een touw, dat op twee plaatsen aan het raam werd vastgemaakt; om gemakkelijker te kunnen trekken knoopte men het touw van voren aan een trekknuppel vast. De latere handrol is voorzien van een met het raam verbonden vaste trekstok of -stang, die van voren een dwarshout, kruk of handgreep heeft. [JG 1a; N 11A, 186b] I-2
trekzaag, boomzaag kortzeeg: kǫrt˲ziǝx (Zonhoven) Zaag met een blad van 1.5 tot 2 meter lengte. De twee handvatten van de zaag liggen in het verlengde van het zaagblad en steken daar 30 √† 40 cm boven uit. De trekzaag dient om bomen en ruw hout door te zagen. Ze wordt bediend door twee personen. Zie ook afb. 2. De trekzaag wordt behalve door de houtzager ook door andere houtbewerkende beroepen gebruikt. De kuiper zaagt er stukken boomstam mee die ongeveer de lengte van een duig hebben en de klompenmaker de zgn. bollen, stukken boomstam in de lengte van een klomp. [N E, 7; N 18, 128; N 47, 14; N 50, 11a + 17a; N 75, 116a; L 36, 49; Bakeman 8; monogr.] II-12