22310 |
proppenschieter |
blaaspijp:
/
blaospiep (L329p Roermond),
blauwspijp (P175p Gingelom),
bloaspeip (Q080p Vliermaal),
bloospiep (Q179a Zussen),
blaasroer:
blosrör (Q251p Gemmenich),
Note v.d. invuller:
blòsrohr (L296p Steyl),
buis:
buis (L288p Nederweert),
bus:
bus (L164p Gennep, ...
L163p Ottersum,
L192a Siebengewald),
een boes (P048p Halen),
/
bus (L164p Gennep),
chouket:
/
choukè (P227p Vorsen),
een pijp heulenteren:
zie bijlage:
en piep} heulenteere (Q095p Maastricht),
flitsspuit:
flitspuit (Q017p Elsloo),
floeper:
/
floeper (L360p Bree),
floksbuis:
flokksbous (Q089p Martenslinde),
ən floksbaus (Q089p Martenslinde),
floptoet:
floptoet (Q003p Genk),
flots:
flots (Q072p Beverst, ...
Q072p Beverst,
Q071p Diepenbeek,
Q002p Hasselt),
/
flots (Q072p Beverst, ...
Q071p Diepenbeek),
flotstoet:
flotstoet (Q072p Beverst, ...
Q072p Beverst,
Q077p Hoeselt,
Q077p Hoeselt,
Q089p Martenslinde,
Q168a Rijkhoven,
Q080p Vliermaal),
flotstōēt (Q077p Hoeselt, ...
Q081p Schalkhoven),
/
flots-toet (Q169p Membruggen),
flotstoet (Q077p Hoeselt),
heulenteutschieter:
/
heulenteutsjeter (Q038p Amstenrade),
kattenflierts:
katteflierts (L271p Venlo),
katteflĭĕrts (L271p Venlo),
kattenflits:
katteflietsj (Q118p Schaesberg),
klakbus:
klagbös (Q095p Maastricht),
klakbeus (Q257p Hergenrath),
klakkebuis:
klakkebuis (Q002p Hasselt),
klakkebuus (Q010p Opgrimbie),
klakkebèùus (L420p Rotem),
klakkebus:
klakkebus (Q088p Lanaken),
klakkəbes (L355p Peer),
Wij deden dit met een fietspomp
klakkebus (L355p Peer),
klakpijp:
of pijp?
kläkpyp (L355p Peer),
klambus:
klambus (L216p Oirlo, ...
Q101p Valkenburg,
Q101p Valkenburg),
klambös (Q016p Lutterade, ...
Q032a Puth,
Q032a Puth,
Q032p Schinnen,
Q097p Ulestraten,
Q101p Valkenburg,
Q101p Valkenburg),
(de spindel heet de "sjpènderik"gemaakt van ijzer of eikenhout, in het laatste geval bewerkt aan de punt met "vetse"na vooraf ingesneden te zijn (ondiep) "sjneet").
klambös (Q019a Neerbeek),
(de zuiger noemde men sjpénderik).
klambós (Q021p Geleen),
(klambössel = dikke vrouw).
klambös (Q021p Geleen),
NB sjpénderig: houten zuiger van proppenschieter.
klambós (Q021p Geleen),
klapbuis:
Sub kraakepiêp. [Met afbeelding].
klapbuis (L289p Weert),
klapbus:
en klap-bus (L216p Oirlo),
klaabus (Q035p Brunssum),
klabbes (L270p Tegelen),
klabbus (Q038p Amstenrade, ...
Q113p Heerlen,
Q112a Heerlerheide,
Q036p Nuth/Aalbeek),
klabbös (L246p Horst, ...
L434p Limbricht,
Q034p Merkelbeek),
klabbös sjete (Q031p Spaubeek),
klabes (L282p Achel),
klabuesj (Q096c Neerharen),
klabus (L282p Achel, ...
Q196p Mheer),
klabös (Q033p Oirsbeek, ...
Q032a Puth,
Q030p Schinveld,
Q097p Ulestraten),
klapbus (L192p Bergen, ...
L246p Horst,
L209p Merselo,
Q196p Mheer,
L266p Sevenum,
L210p Venray,
L215a Wellerlooi),
klapbèùs (L329p Roermond),
klapbös (Q112a Heerlerheide, ...
L331p Swalmen,
Q097p Ulestraten,
Q101p Valkenburg),
klapbüs (L429p Guttecoven),
klàbös (Q035p Brunssum),
klöbös (Q030p Schinveld),
n klapbùs (Q102p Amby),
(Epen).
klapbös (Q207p Epen),
/
klabus (L282p Achel),
beuch = be/ech
klabeúch (Q096c Neerharen),
n Klapbösj waor dèk van heulenteul (vlierhout) gemaak.
klapbösj (Q011p Boorsem),
Sub sjpeënderik: stamper van de klabus. De klabus was een kinderschietgeweertje. Hij was zelfgemaakt van een tak van dr höalenteer of höalentöat. De schietlading bestond uit ekele.
klabus (Q035p Brunssum),
Wij noemden deze vlierhouten proppenschieter, die we zelf maakten: ein (h)eulenteule klabbös of klambös.
klabbös sjete (Q031p Spaubeek),
ɛn (h)eulenteule klabbös (Q031p Spaubeek),
Zo wordt het ook genoemd/geschreven.
klĕbös (Q033p Oirsbeek),
klaptoet:
ein klaptoet (L371p Ophoven),
klaptoet (L323p Buggenum, ...
L431p Dieteren,
L325p Horn,
L382p Montfort,
L329p Roermond,
Q008p Vucht),
klaptoeët (L299p Reuver),
klaptōēt (L373p Roosteren),
klaptôit (L372p Maaseik),
klaptôêt (L371a Geistingen),
/
klaptoet (L369p Kinrooi),
klaptoeët (L371a Geistingen),
klaptówt (L372p Maaseik),
klaptôwt (L372p Maaseik),
Klaptuiten worden gemaakt van heulenteul.
klaptūt (L424p Meeswijk),
Ook knaptoet [vgl. pag. 67].
klaptoet (L381p Echt/Gebroek),
klatspijp:
klatspiep (L317p Bocholt),
klàtspip (L316a Lozen),
ən klàtspiəp (L316a Lozen),
/
klatspie:p (L317p Bocholt, ...
L316p Kaulille),
[Bocholt Wb. pag. 90]
klatspie:p (L317p Bocholt),
[Met afbeelding].
klatspie:p (L317p Bocholt, ...
L316p Kaulille),
de ie lang uitspreken!
klatspiep (L364p Meeuwen),
Klats (klanknabootsend) + pijp (bus), zie J.L. Pauwels, De vlierboom in de Zuidn. dialecten, in: HCDT, jg. XXV, blz. 323-338.
klatspi.p (L364p Meeuwen),
klatstoet:
klatstoeut (Q074p Kortessem),
kletspijp:
ən kletspīp (L313p Sint-Huibrechts-Lille),
kloef:
kloef (P196p Veulen),
kluf (P176p Sint-Truiden),
Kloef = (St-Truiden) knap (Maeseyck) = klapbus. (t Daghet in den Oosten X, 154)
kloef (P176p Sint-Truiden),
lange oe, meervoud: kloefs
ene kloef (P186p Gelinden),
klots:
en klots (K315p Oostham),
in klŏts (L354p Wijchmaal),
klaos (Q156p Borgloon),
klots (P120p Alken, ...
K358p Beringen,
K358p Beringen,
K358p Beringen,
L353p Eksel,
Q003p Genk,
Q002p Hasselt,
Q002p Hasselt,
Q002p Hasselt,
Q002p Hasselt,
L413p Helchteren,
K316p Heppen,
K360p Heusden,
L414p Houthalen,
P057p Kuringen,
K314p Kwaadmechelen,
K317p Leopoldsburg,
K317p Leopoldsburg,
K317p Leopoldsburg,
K278p Lommel,
P051p Lummen,
P051p Lummen,
L314p Overpelt,
L314p Overpelt,
L314p Overpelt,
K357p Paal,
L355p Peer,
P119p Sint-Lambrechts-Herk,
P119p Sint-Lambrechts-Herk,
L354p Wijchmaal,
L354p Wijchmaal,
P177p Zepperen,
P177p Zepperen,
K361p Zolder,
Q001p Zonhoven,
Q001p Zonhoven,
Q001p Zonhoven),
klòs (P176p Sint-Truiden),
klòts (K358p Beringen),
n klots (L353p Eksel, ...
P057p Kuringen,
K317p Leopoldsburg),
ən klots (L355p Peer, ...
Q001p Zonhoven),
ən kloͅts (K358p Beringen, ...
K318p Beverlo,
L414p Houthalen),
ən klòts (L353p Eksel, ...
K357p Paal),
/
klots (L353p Eksel, ...
L353p Eksel,
L353p Eksel,
Q003p Genk,
L414p Houthalen,
K278p Lommel,
P051p Lummen,
P045p Meldert),
klots/ (Q003p Genk),
n klots (Q002p Hasselt),
De klots woord dur-e mjèster afgepakt.
klots (K318p Beverlo),
De mjèster pakte mèn klots af.
klots (K318p Beverlo),
Een Lommelse sterkedrank heet Klotsenbos en is gemaakt van de vlierbes.
ɛn klots (K278p Lommel),
Er bestaan ook klotsberen: bessen die goed "klotsen"- de kunst is in de natuur de juiste bessen te vinden (geen vlierbessen!)
klots (K361p Zolder),
Geh. Zonhoven. De naam komt van t klotsen of klatsen der bus. (t Daghet in den Oosten VII, 68)
klots (Q001p Zonhoven),
Gemaakt uit klótsen(h)óó.t vlierhout.
klóts (Q001p Zonhoven),
I.v.m. klotshoa.t vlierhout (z. ald. C.V. klotsbuis.
klots (Q002p Hasselt),
Men verwijdert het weke merg en bekomt alzo een buisvormig stuk hout, waardoor met een zuiger kleine projectielen door luchtdruk worden afgevuurd, gepaard gaande met een licht ploffend geluid. (Vandaar de naam.)
klots (K278p Lommel),
Met de klots schieten: met de klakkebus schieten.
klots (L353p Eksel),
n klots ook klotsenhaat
klots (L355p Peer),
Pauwels, De vlierboom in de Zuidnederlandsche dialecten. In: HCTD XXV, pag. 323 vv.
klots (Q001p Zonhoven),
Vgl. klódzbee.r.
en klóts (K361p Zolder),
vgl. pag. 175 sub hullentu.l: (vero. (nu: klótsenhoo.t, klódzbeerenhoo.t), vlierbessenstruik, vlierboomhout; id. Zonh., waar het nog niet vero. is. Vgl. Du. Holunder, Mnl. hol(l)endere; vgl. Du. höhlen, uithollen (de vliertak werd uitgehold om er klótsen, proppenschieters, van te maken).
klóts (K361p Zolder),
werd klots genoemd omdat het van klotsenhout werd gemaakt.Vlierhout is in t Genker klotsenhoot
klots (Q003p Genk),
klotsbuis:
klotsbeus (P120p Alken),
klotsbuis (P049p Donk (bij Herk-de-Stad), ...
P050p Herk-de-Stad,
K278p Lommel,
P052p Schulen,
P118a Wijer),
de y staat klein bovenaan de o
klótsboys (P050p Herk-de-Stad),
het rubber van een pedaal werd ook gebruikt als buis
klotsbuis (K278a Stevensvennen),
o met umlaut en sreepje boven: eu?
klotsbēūs (P048p Halen),
klotsbus:
kloatsbus (K353p Tessenderlo),
klotsbus (K353p Tessenderlo),
n klotsbus (K353p Tessenderlo),
klotsenbos:
Een Lommelse sterkedrank heet Klotsenbos en is gemaakt van de vlierbes.
ɛne klotsenbos (K278p Lommel),
klotsenhout:
klotsenhoot (P051p Lummen),
n klots ook klotsenhaat
klotsenhaat (L355p Peer),
klotsenpijp:
klotsepiep (L314p Overpelt),
Met de klots schieten: met de klakkebus schieten.
klotsepiêp (L353p Eksel),
klotskot:
klotskòt (Q002p Hasselt),
korte o of lange o?
klotskot (K358p Beringen),
klotspijp:
klotspep (P193p Mettekoven),
/
klotspijp (Q002a Godschei),
klotstoet:
klotstoet (Q161p Piringen, ...
Q080p Vliermaal,
Q078p Wellen),
klotstoeət (P188p Hoepertingen),
klotstōēt (Q074p Kortessem),
klotstuət (Q002p Hasselt),
èn klotstoe-t (Q078p Wellen),
ən kloͅtstut (Q074p Kortessem),
ən kloͅtstuət (P197p Heers),
/
klotstoet (P189p Rijkel, ...
Q078p Wellen),
klotstoewet (Q078p Wellen),
eerder om water mee te schieten
klotstoet (P197p Heers),
Innen opgank mokden de koùjounges klotstoete van toettelerehòòt. Ze sneete n joeng tak oòf op n lengde van 20 cm en haolde t merg ter óut; dan jònde n tekske gezuk da djus mikde in t koet van de toetteleretak en knabbelde ze pepiere böllekes, déi va veur opgestoöke jònde. Bè ne goeje sleeg op het tekske jònde het bölleke pepier voetgesjótte.
klotstoet (Q074p Kortessem),
J. Frère (L.V., I, pag. 191) vertelt (vrij vertongerst): - én dën òpgànk môkdë dë kójóngë flùytën én klòtstoe:të. Zë nómë dóvùr waië-, ièlzën- én êssëstêk, snétë zë òp ën téen santëmétër lêngdë dùr, môkdë dë sjòts nôot, klòpdë dan vërzïchtig róntëmèdúm mèt hët hèch van hún mês tòtdat dë sjòts lòskóom.
klòtstōēt (Q162p Tongeren),
puntje onder de o
klotstūət (P196p Veulen),
ən klotstut (P176p Sint-Truiden),
knakbuis:
knakbuis (Q088p Lanaken, ...
Q088p Lanaken,
Q088p Lanaken,
Q088p Lanaken),
ən knakbuis (Q088p Lanaken),
knakbus:
knakbeuəs (Q261p Hauset),
knakbös (Q095p Maastricht),
knakspuit:
knaksjpuit (Q017p Elsloo),
knaktoet:
knaktuut (Q188p Kanne, ...
Q020p Sittard),
knaktūūt (Q094b Wolder/Oud-Vroenhoven),
knalbuis:
knalbuis (L289p Weert),
knalbuks:
knalbuks (Q121p Kerkrade, ...
L270p Tegelen),
knalbus:
knalbus (L215p Blitterswijck, ...
Q096p Bunde,
L164p Gennep,
L163p Ottersum,
L163p Ottersum,
Q117b Rimburg),
knalbuus (L191p Afferden),
knalbös (L270p Tegelen),
knalbösj (Q096b Itteren),
/
knalbûsj (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
Ze mie.ke de knalbusse van flie.reho.lt.
knalbus (L164p Gennep),
knalpijp:
knalpīēp (L249p Grubbenvorst),
Sub fleer: vlierstruik. Ook hulentuul genoemd. Hout vuur knalpijpe, of vuur fluite.
knalpijp (L372p Maaseik),
knap:
ein knap (L368p Neeroeteren),
knab (L360p Bree),
knab [knḁb} (L415a Dorne),
knap (L360p Bree, ...
L360p Bree,
L366p Gruitrode,
L416p Opglabbeek,
L361p Tongerlo),
knàp (L360p Bree),
knââp (L268p Velden),
n knap (L417p As),
ən knap (L416p Opglabbeek),
Kloef = (St-Truiden) knap (Maeseyck) = klapbus. (t Daghet in den Oosten X, 154)
knap (L372p Maaseik),
met de knap sjeten
ɛn knap (L362p Opitter),
met de knapp scheeten
knäpp (L415p Opoeteren),
opm. v.d. invuller:
knaap (L268p Velden),
knapbluts:
knabblötsj (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
knapboog:
knapbeuX (Q199p Moelingen),
knapbus:
en knabös (Q222p Vaals),
eng knapbös (Q196p Mheer),
knaapbös (L270p Tegelen),
knabbes (L217p Meerlo),
knabbus (Q198p Eijsden, ...
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
L246p Horst,
Q204a Mechelen,
Q198b Oost-Maarland,
Q195p Sint-Geertruid,
Q112b Ubachsberg,
Q013p Uikhoven),
knabbös (Q193p Gronsveld, ...
Q111p Klimmen,
Q203a Reijmerstok),
knabbösj (Q199p Moelingen),
knabeus (Q257p Hergenrath, ...
Q257p Hergenrath,
Q278p Welkenraedt),
knabèùs (Q121p Kerkrade),
knabös (Q253p Montzen, ...
Q253p Montzen),
knapbeus (Q255p Kelmis, ...
Q199p Moelingen,
Q253p Montzen),
knapbeuš (Q012p Rekem),
knapbus (L250p Arcen, ...
L250p Arcen,
Q211p Bocholtz,
L247p Broekhuizen,
L247p Broekhuizen,
L214a Geysteren,
Q193p Gronsveld,
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
L246p Horst,
L246p Horst,
L211p Leunen,
Q198b Oost-Maarland,
Q222p Vaals,
L210p Venray,
L210p Venray,
L210p Venray,
L210p Venray,
Q112p Voerendaal,
L214p Wanssum,
L214p Wanssum,
L214p Wanssum),
knapbös (Q096p Bunde, ...
Q207p Epen,
Q193p Gronsveld,
Q196p Mheer,
L382p Montfort,
Q112z Ten-Esschen/Weustenrade,
Q205p Wahlwiller),
knapbös vaan huulentëre hout (Q198b Oost-Maarland),
knapbəsj (Q013p Uikhoven),
knàbəš (Q012p Rekem),
knábbeus (Q250p Hombourg),
(Bommerig).
knapbös (Q207p Epen),
(klemtoon op knab....).
knabbøs (Q247p Sint-Martens-Voeren),
(uitspr.: knabus).
knapbus (L245b Tienray),
(vr.).
knapbös (L331b Boukoul),
de laadstok heet "sjeeter", was van eikenhout en werd tegen de muur "gevetst"(D. Fetzen).
knapbös (Q111p Klimmen),
kleine zwevende i
knabeuis (Q263p Raeren, ...
Q263p Raeren),
NB sjtueter: laadstok van proppeschieter.
knapbös (Q111p Klimmen),
ps. onder de beide bs staan nog puntjes; deze combinatieletters kan ik niet in zn geheel maken!
knabbus (Q113c Vrusschemig),
Sub knaphuit: Van knaphuit make ze dus knapbusse viêr pròppe te sjete. Zie ook pròppesjeter.
knapbus (L360p Bree),
t Merg werd er uit gepeuterd; van hardhout werd een daarin passend stokje gemaakt, en met behulp hiervan werd dan n tot prop gekauwd papier weggeschoten.
knaapbös (L270p Tegelen),
Uit een recht stuk vlierenhout van ongeveer vijfentwintig centimeter werd de mergkern verwijderd. Dan werd een daarin passende stok of ijzeren staaf gemaakt, de stamper. Men schoot met proppen gekauwd papier. Als de tijd van de knapbus voorbij was zette men in een der openingen een knoopje met fijne gaatjes. De "stamper"werd met garen sluitend gemaakt, zodat hij nauwelijks in de ene opening van de "knapbus"kon. Op deze wijze had men een spuit vervaardigd, een fliertsbus.
knapbus (L217p Meerlo, ...
L214p Wanssum),
zie note v.d. invuller (laatste bladzijde):
knapbus (Q113b Benzenrade),
Zie: fliertsbus.
knápbus (L210p Venray),
knapbuts:
en knabbeutch (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
knabuts (Q011p Boorsem),
knabèùtš (Q012p Rekem),
knapbuts (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
knábeutš (Q010p Opgrimbie),
oe of eu ??
ən knaboets (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
oe of eu?
ən knáboetš (Q012p Rekem),
of knabentsj?
knabeutsj (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
knappehout:
knappenhout (L372p Maaseik),
knappetoet:
[met tussen-s?]
knàpətoet (L425p Grevenbicht/Papenhoven),
knappijp:
Sub knabsjete.
knabpi-jp (L360p Bree),
knapspuit:
knapspeit (L418p Niel-bij-As, ...
L418p Niel-bij-As,
L418p Niel-bij-As),
knapspuit (Q017p Elsloo, ...
Q015a Meers,
Q015p Stein),
knaptoet:
ein heulenteule knaptūūt mit ene houtere sjpènderik (L433p Nieuwstadt),
knaptoe.t (L291p Helden/Everlo, ...
L266p Sevenum,
L270p Tegelen),
knaptoe:t (L325p Horn, ...
L265p Meijel,
L265p Meijel,
L293p Roggel),
knaptoet (L295p Baarlo, ...
L295p Baarlo,
L324p Baexem,
L324p Baexem,
L269p Blerick,
L269p Blerick,
L428p Born,
L428p Born,
L426p Buchten,
L426p Buchten,
L381p Echt/Gebroek,
L381p Echt/Gebroek,
L381p Echt/Gebroek,
L290a Egchel,
L320a Ell,
L326p Grathem,
L292p Heythuysen,
L292p Heythuysen,
L426z Holtum,
L426z Holtum,
L321a Ittervoort,
L320b Kelpen,
Q006p Leut,
L324a Leveroy,
L377p Maasbracht,
L332p Maasniel,
Q009p Mechelen-aan-de-Maas,
L424p Meeswijk,
L319p Molenbeersel,
L319p Molenbeersel,
L294p Neer,
L321p Neeritter,
L322a Nunhem,
L371p Ophoven,
L290p Panningen,
L381b Pey,
L381b Pey,
L293p Roggel,
L293p Roggel,
L420p Rotem,
L423p Stokkem),
knaptoewt (L374p Thorn),
knaptoēt (L265p Meijel),
knaptoe‧t (L265p Meijel),
knaptout (L421p Dilsen, ...
Q007p Eisden),
knaptōē.t (L292p Heythuysen, ...
L290p Panningen),
knaptōēt (L324p Baexem, ...
L324p Baexem,
L269p Blerick,
L269b Boekend,
L326p Grathem,
L322p Haelen,
L267p Maasbree,
L266p Sevenum,
L266p Sevenum,
L266p Sevenum,
Q020p Sittard,
L432p Susteren,
L270p Tegelen,
L318b Tungelroy,
L318b Tungelroy),
knaptūūt (L433p Nieuwstadt),
n knaptoet (L422p Lanklaar),
ən knaptoet (L420p Rotem),
ən knaptūt (L422p Lanklaar),
(tegenwoordig).
knaptōēt (L266p Sevenum),
/
häötelentäöte knaptoet (L381p Echt/Gebroek),
knaptoe:t (oe lang) (L265p Meijel),
2 accenten: boven de Ø en ‰ moet nog een ´ staan; deze combinatieletters kan ik niet in zn geheel maken!
knáptō⁄ē⁄t (L328p Heel),
[Met afbeelding].
knaptoet (L381p Echt/Gebroek),
Het was een kinderspeelgoed dat de kinderen zelf maakten. Men nam een, ongeveer 20-25 cm lange, "fleeretuuttak"(zie: fleerentuut [1. vlierstruik; 2. hout van de vlierstruik]), waaruit het merg gepeuterd werd. Daarna maakte men een stok van een zodanige dikte, dat deze in het uitgepeuterde gat paste. Deze stok was ongeveer 1 cm korter dan de "loop"van de fleeretuuttak. Wel zat er aan het ondereinde een handvat. Eerst werd een, uit krantepapier gekauwde, prop tot boven in het gat geduwd en daarna een zelfde prop onder het gat. Door de onderste prop naar boven te drukken, werd de bovenste, door de ontstane luchtdruk, uit de "loop"geschoten en ontstond tevens de knal. De onderste prop, die nu boven zat, was de tweede "kogel", enz. Zie foto no. 54 [tussen pag. 416-417]. Reeds lang uitgestorven.
knaptóet (L330p Herten (bij Roermond)),
lange oe
ən knaptoet (L319p Molenbeersel),
Ook oud wijf.
knaptoêt (L318b Tungelroy),
Van fleerehaut waerde knaptóete gemáakt.
knaptóet (L295p Baarlo),
Zon knaptoet was een soort proppenschieter, die de jongens zelf maakten. Het, daarvoor, meest geschikte hout was het fleerentuuthout (hout van de vlierstruik). Deze fleerentuut kon men op diverse plaatsen in het dorp vinden. Met echte "kennersogen"werd een rechte tak, van goede dikte uitgezocht. Deze werd op maat gezaagd en geschild. Daarna werd soms urenlang gepeuterd om het merg uit dat stuk tak te krijgen. De knaptoet was steeds ongeveer 20 cm lang. Daarbij kwam nog het maken van de stamper. Deze stamper werd geschild op dikte, zodanig, dat hij paste in het uitgepeuterde mergkanaal. Hij was iets korter dan de "koker", met onderaan het handvat. Als kogels werd gekauwd "gezèttepëpier"gebruikt. Bovendien werd zon prop gestampt. Daarna een prop in de onderkant. Door het omhoogdrukken van de stamper vloog, door de ontstane luchtdruk, de bovenste prop met een knal weg en zo werd de onderste prop weer de bovenste, enz. Ja en dan was deze zelfgemaakte knaptoet een bezit dat men voor geen geld kwijt wilde. De, hier bedoelde, knaptoet kan nù als een uitgestorven iets worden beschouwd. Zie foto no. 54 [tussen pag. 416-417].
knaptoet (L330p Herten (bij Roermond)),
knotsenhout:
o-umlaut heel kort
knötsenhout (L315p Kleine-Brogel),
kraakbuis:
kraakbuis (L289p Weert),
kraakschiet:
[sic]
en kroukschuut (Q179p Zichen-Zussen-Bolder),
kraaktoet:
kraaktut (Q112b Ubachsberg),
kraaktuu:t (Q020p Sittard),
kraaktuut (L434p Limbricht, ...
L427p Obbicht,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q020p Sittard,
Q014p Urmond),
kraaktūūt (L427p Obbicht),
krōktūūt (Q171p Vlijtingen),
(typisch geformuleerd = ein eulenteule kraaktuut en eine kónkernölle sjpenderik dae gouwd vesselt (sjpenderik = stoothout (vesselen = vezels maken eulenteul = "Hol¨nder"; kónkernöl = kornoeillehout.
kraaktuut (Q020p Sittard),
/
kraaktrúút (Q017p Elsloo),
kraaktuut (Q020p Sittard),
Ein eulenteule kraaktuut mit eine kónkernölle sjpénderik, dae goud vetzelt en ferm plónsj, aafgedaon aan de Köstesj vónjere, mit eine sjtop en zónger aom. Eulenteul is vlier, hout met veel zacht merg, waarvan de kraaktuut werd gemaakt, de sjpénderik of laadstok van kónkernölle, t geen kornoelje, een harde houtsoort is; hij moet goed vezelen om ferm te kunnen plonsen. Een en ander werd afgesneden aan het vlonder (klein houten bruggetje) over de beek bij t huis der familie Custers te Ophoven. Het schijnt dus dat daar het beste eulenteul en kónkernölle te vinden was.
kraaktuut (Q020p Sittard),
Ein èùlèntèùle (houtsoort) kraaktuut mit eine kònkernölle sjpènderik (stok afgesneden uit de heg).
kraaktūūt (Q020p Sittard),
Ook: kraaketuut. Zie onder: kinderspelen.
kraaktuut (Q020p Sittard),
krakebuis:
krakebuis (L289p Weert),
krakebèùjs (L289p Weert),
kròkebaus (Q084p Waltwilder),
/
kraakebuis (L289p Weert),
ɛn krokkebaus (Q083p Bilzen),
n Kraokebous wjodde van flotsenhoat gemaok.
kraokebous (Q086p Eigenbilzen),
Sub kraakepiêp. [Met afbeelding].
kraakebuis (L289p Weert),
krakelbuis:
krokkelbauz (Q083p Bilzen),
krakepijp:
/
kraakepiêp (L289p Weert),
[Met afbeelding]. Ook: kraakebuis/klapbuis.
kraakepiêp (L289p Weert),
kraketoet:
kraaketuut (Q020p Sittard),
kraa‧ketuut (Q015p Stein),
kraketuut (Q097p Ulestraten),
/
Holentère kraketuute (Q198p Eijsden),
Sub kraaktuut: ook kraaketuut. Zie onder: kinderspelen.
kraaketuut (Q020p Sittard),
vgl. pag. 195: Klapbus, proppeschieter.
kraaketuut sjeite (Q020p Sittard),
pijp:
piep (Q095p Maastricht),
propjesschieter:
pröpkesjeeter (Q105p Heer),
pröpkesscheeter (L267p Maasbree, ...
L271p Venlo,
L271p Venlo),
pröpkesschééter (Q096p Bunde),
pröpkessjeiter (Q020p Sittard),
prûpkesschee.ter (Q098p Schimmert),
/
propkesscheter (L368p Neeroeteren),
prupkesschieter (L286p Hamont, ...
L286p Hamont),
prupkessheter (Q096p Bunde),
pröpkessjeter (L372p Maaseik, ...
L329p Roermond,
L329p Roermond),
Ik ken het instrument niet, maar de naam pröpkesscheter heb ik wel eens gehoord.
pröpkescheter (L271p Venlo),
proppenbuks:
proppebuks (L270p Tegelen),
proppenschieter:
eine proppescheeter (L269p Blerick),
enne proppe-schiêter (L216p Oirlo),
pro:ppəsjee.tər (Q112a Heerlerheide),
proppecheter (Q118a Terwinselen),
proppeschee.ter (L289p Weert),
proppescheeter (L269b Boekend, ...
L268p Velden,
L271p Venlo,
L271p Venlo,
L271p Venlo,
L271p Venlo,
L271p Venlo,
L271p Venlo,
L289p Weert,
L289p Weert),
proppescheter (L247p Broekhuizen, ...
L249p Grubbenvorst,
L271p Venlo),
proppescheëter (L269p Blerick),
proppeschieter (L353p Eksel, ...
L159a Middelaar,
L216a Oostrum),
proppeschīēter (L217p Meerlo, ...
L210p Venray,
L213p Well),
proppesjeei̯ter (Q095p Maastricht, ...
Q118p Schaesberg),
proppesjeeter (L327p Beegden, ...
L297p Belfeld,
L429a Berg-aan-de-Maas,
Q096a Borgharen,
L426p Buchten,
L323p Buggenum,
L381p Echt/Gebroek,
L290a Egchel,
Q203p Gulpen,
L328p Heel,
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
Q113p Heerlen,
Q112a Heerlerheide,
Q187a Heugem,
Q187a Heugem,
Q187a Heugem,
Q039p Hoensbroek,
Q039p Hoensbroek,
Q096b Itteren,
Q121p Kerkrade,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
Q099p Meerssen,
Q099p Meerssen,
Q099p Meerssen,
Q117p Nieuwenhagen,
Q117p Nieuwenhagen,
L329p Roermond,
L329p Roermond,
L373p Roosteren,
Q118p Schaesberg,
Q118p Schaesberg,
L385p Sint-Odiliënberg,
Q187p Sint-Pieter,
Q187p Sint-Pieter,
L378p Stevensweert,
L331p Swalmen,
L270p Tegelen,
L270p Tegelen,
L270p Tegelen,
L270p Tegelen,
L270p Tegelen,
L270p Tegelen,
L270p Tegelen,
Q101p Valkenburg,
Q101p Valkenburg,
L386p Vlodrop,
Q117a Waubach,
L375p Wessem,
Q104p Wijk,
Q094b Wolder/Oud-Vroenhoven),
proppesjeiter (Q020p Sittard),
proppesjeter (Q017p Elsloo, ...
Q095p Maastricht),
proppesjeuter (Q198p Eijsden),
proppesjeêter (Q112p Voerendaal),
proppesjisser (Q121c Bleijerheide),
proppezjeiter (L384p Herkenbosch),
prōppescheeter (L269p Blerick),
proͅppe}sjeeter (Q111p Klimmen),
pruppeschisser (Q118a Terwinselen),
pròppescheejter (L271p Venlo),
pròppescheeter (L271p Venlo),
pròppesjeeter (Q095a Caberg, ...
L329p Roermond),
pròppesjeter (L360p Bree),
pró:ppesjeeter (Q095p Maastricht),
próppesjater (L360p Bree),
próppesjeei̯ter (Q095p Maastricht),
próppesjeeter (Q096p Bunde, ...
L329p Roermond,
L270p Tegelen),
prö.ppescheeter (L269p Blerick),
ənə proͅpəsXēēitər (Q002p Hasselt),
/
de proppesjeter (Q188p Kanne, ...
Q188p Kanne),
proppe sjeeter (Q032p Schinnen),
proppeschieter (Q179p Zichen-Zussen-Bolder),
proppesjeiter (Q020p Sittard, ...
Q020p Sittard),
proppesjeter (Q038p Amstenrade),
Sub knaapbös: Van n vliertak gemaakt speelgoed. t Merg werd er uit gepeuterd; van hardhout werd een daarin passend stokje gemaakt, en met behulp hiervan werd dan n tot prop gekauwd papier weggeschoten. Vero. Moderne naam: proppeschieter (proppesjeeter).
proppesjeeter (L270p Tegelen),
zie bijlage:
proppesjeeter (Q095p Maastricht),
rabuis:
en robbəs (L286p Hamont),
rabui:s (L288p Nederweert),
rebui:s (L288p Nederweert),
rebuis (L288p Nederweert, ...
L288p Nederweert,
L288p Nederweert),
reebus (L318p Stramproy),
reubus (L318p Stramproy),
robb`s (L286p Hamont),
rubūīs (L288p Nederweert),
ən robəs (L286p Hamont),
(klemtoon op buis).
rebuis (L288p Nederweert),
B.v. Kunde mich gènne robbes maken?
robbəs (L282p Achel, ...
L286p Hamont),
NB stemper: schietstaaf (bij rabuis).
rabuis (L288p Nederweert),
Uit roerbus? (tautologie van buis + pijp). J.L. Pauwels, HCDT XXV, 1951, blz. 338.
roͅbəs (L286p Hamont),
Uitsluitend NO. Waarschijnlijk samentrekking van "reup"en "buis"(zie ook: kraakebuis).
rabbuis (L288p Nederweert, ...
L288a Ospel),
schiet:
n schiet (K317p Leopoldsburg),
sjuut (Q178p Val-Meer),
schietbuis:
schīētbus (L217p Meerlo),
schêêtbèùjs (L289p Weert),
ps. invuller twijfelt over het antwoord!
scheetbuis (?) (L289b Leuken),
schieter:
schieter (L353p Eksel),
/
ne schieter (Q083p Bilzen),
schietpijp:
en schitpīp (L313p Sint-Huibrechts-Lille),
n schietpīēp (L314p Overpelt),
schiepiejp (L314p Overpelt),
schietpiep (L314p Overpelt, ...
Q078p Wellen),
schietpieəp (L312p Neerpelt),
schietpijp (L314p Overpelt, ...
L314p Overpelt),
ən sXitpīp (L312p Neerpelt, ...
L314p Overpelt),
de j staat tussen haakjes
schietpiejp (L312p Neerpelt),
op de tweede ie staat een boogje
schietpiep (L314p Overpelt),
slepende ie
schietpiep (L314p Overpelt),
slipbus?:
šlibeus (Q284p Eupen),
šlībeus (Q283p Kettenis, ...
Q282p Membach),
spiertsbus:
Zie beschrijving: fliertsbus. [Deze is gemaakt van vlierenhout. Uit een recht stuk van ± 25 cm en tenminste 2 cm in doorsnede, wordt de mergkern verwijderd. Daarin moet een passende pin of op maat gemaakt stokje gestoken worden. Aan de voorzijde wordt een propje papier gestopt, dat eerst flink gekauwd is en daardoor vast wordt. Een tweede soortgelijke prop wordt nu aan de achterzijde ingebracht en dan met de stamper naar binnen bewogen. Hierdoor wordt de lucht tussen de twee propjes samengeperst. Dit heeft tot gevolg, dat het voorste propje er, al of niet met een flinke kracht en plof, uit schiet. Wanneer de fliertsbus-tied voorbij is, kan men aan de voorkant een knoop bevestigen met fijne gaatjes. De stamper wordt dan met garen omwonden, zodat deze zwaar passend in de mergholte gaat. De holte wordt nu met water gevuld en als men de stamper naar voren beweegt, krijgt men een spiertsbus.]
spiertsbus (L210p Venray),
spruits:
spruits (L429a Berg-aan-de-Maas),
(van "eulenteul").
spruits (L429a Berg-aan-de-Maas),
spuit:
en speut (P186p Gelinden),
n spuit (L316p Kaulille),
spijt (L366p Gruitrode),
spuit (Q015p Stein, ...
Q015p Stein,
Q014p Urmond,
Q014p Urmond),
spuit (van eulenteul) (Q014p Urmond),
stopgeweer:
Ss. sub geweer.
stópgewee.ër (Q001p Zonhoven),
stoppengeweer:
Ss. sub geweer.
stoppegewee.r (Q002p Hasselt),
stoppenrevolver:
Ss. sub geweer.
stopperevollever (Q002p Hasselt),
stoprevolver:
stoprevolver (Q278p Welkenraedt),
toelenflots:
toel: cfr. toeteler, dialect vr. vlier
toeleflojsj (Q083p Bilzen),
toelenschieter:
toel: cfr. toeteler, dialect vr. vlier
toelesjieter (Q083p Bilzen),
toet:
toe.t (L269p Blerick),
tōēt (L266p Sevenum),
vlierentoet:
vleeretoet (L320a Ell),
vlierts:
eng flīētsj (Q121b Spekholzerheide),
(om met water te spuiten; met proppen onbekend).
fleers (L332p Maasniel),
vliertsbus:
fliersbus (L192p Bergen),
fliertsbus (L164p Gennep),
flĭĕrtsbus (L210p Venray),
vliertsbus (L210p Venray),
[Met afbeelding].
fliertsbus (L210p Venray),
Z. knapbus. [Uit een recht stuk vlierenhout van ongeveer vijfentwintig centimeter werd de mergkern verwijderd. Dan werd een daarin passende stok of ijzeren staaf gemaakt, de stamper. Men schoot met proppen gekauwd papier. Als de tijd van de knapbus voorbij was zette men in een der openingen een knoopje met fijne gaatjes. De "stamper"werd met garen sluitend gemaakt, zodat hij nauwelijks in de ene opening van de "knapbus"kon. Op deze wijze had men een spuit vervaardigd, een fliertsbus].
fliertsbus (L217p Meerlo, ...
L214p Wanssum)
|
[SND (2006)]*Klots: Jongensspeelgoed: klapbus, proppenschieter, klakkebus. || *Stopgeweer, proppenschieter, speelgoedgeweertje. || / [SND (2006)] || 1. Klakkebus, proppenschieter. || 1. Proppenschieter: uitgeholde stok met stamper uit vlierhout, waardoor men met een knal klódzbee.re [klapbes, vlierbes, bes van vuilboom (of sporkenhout)] schiet. || ? [SND (2006)] || ?? uit moeders dialect ( Amby) [SND (2006)] || ??? [SND (2006)] || ????????? [SND (2006)] || [(Proppenschieter), schietbusje, klapbus]. || [De jongensspelen: 1]. Proppenschieter. || [I.] Houten schiettuig voor kinderen vervaardigd uit vlierenhout. || [Jongensspel]: Knalbus. || [Klapbus, proppeschieter schieten]. || [Proppenschieter]. || [Soort proppenschieter]. || blaaspijp [SND (2006)] || Een doorgaans door kinderen zelf vervaardigde knalbus: proppenschieter. || Een klakkebus (buis uit vlierhout, waarmee proppen worden weggeschoten). [ZND B1 (1940sq)] || Een klakkebus (cilindervormig kinderspeeltuig van uitgehold vlierout, waarmede een prop wordt weggeschoten). [ZND 08 (1925)] || Een soort proppeschieter, waarbij het niet alleen ging om de, weg te schieten, prop (hetgeen gekauwd papier was), maar eveneens om de, daarbij optredende, knal. || id minder gebruikt. [SND (2006)] || Kinderschietgeweertje. || Kinderspeelgoed gemaakt van vlierhout. || Kinderspeelgoed van vlierhout. || klakkebus [SND (2006)] || Klakkebus (schiettuig gemaakt van vlierhout). || Klakkebus (speelgoed gemaakt van vlierehout om proppen mee weg te schieten) [knaptoet, kraaktuut, proppesjeeter, klambös]. [N 06 (1960)] || Klakkebus. || Klakkebus; cilindervormig kinderspeeltuig van vlierhout. [ZND 15 (1930)] || Klapbus (van flierehout). || Klapbus van heulentuelenhout [vlierhout]. || Klapbus, proppeschieter. || Klapbus. || Klapbus: Klakkebus. || Klaptuit: Proppeschieter, klapbus van vlierhout. || Klatspijp: klapbus, proppenschieter. || Klots: *Klapbus, gemaakt van klotsenhout. || Klots: 2. Speeltuig dat jongens vervaardigden uit een stuk van een tak van een vlierstruik. || Knalbus of proppenschieter. || Knapbuis, klakkebosse, fr. canonnière denfant. || knaptoet [SND (2006)] || Knaptoet: klakkebus, speelgoed gemaakt van vlierehout om proppen mee weg te schieten. || Lievelingsspel 3. [SND (2006)] || Lievelingsspel 5. [SND (2006)] || propjes schieten [SND (2006)] || propjesschieter [SND (2006)] || proppen schieter [SND (2006)] || proppenschieter [SND (2006)] || proppenschieter (?) [SND (2006)] || Proppenschieter, gemaakt van holle vliertak. || Proppenschieter, klapbus. || Proppenschieter, speelgoedgeweertje. || Proppenschieter. [BN 03] || Proppenschieter: bekend jongensspeelgoed; spott. geweer. || proppenschieter? [SND (2006)] || Proppeschieter gemaakt van een gedeelte van een uitgeholde vliertak. || Proppeschieter van holle vliertak met aanduwstok. || Proppeschieter van vlierenhout. || Proppeschieter van vlierhout. || Proppeschieter. || Robbus: proppenschieter. || Schietbus. || Schiettuig gemaakt van stuk vlierhout. || Soort proppenschieter. || Speeltuig gemaakt uit vlierhout. || Spuitbus, gemaakt van vlierhout en een knoopje met gaatjes. || Uitgeholde vlier; proppeschieter. || Van een vliertak gemaakt speelgoed (fluitje). || Van n vliertak gemaakt speelgoed. || vlierstruik [SND (2006)] || Wapen van uitgehold vlierhout gemaakt. || Zelfgemaakt luchtdrukpistool uit vlierhout. [Lk 03 (1953)]
III-3-2
|