| 19436 |
zand strooien |
strooien:
strōēje (L417p As)
|
Het strooien van wit zand op de vloer (strooien, strooiselen, opzanden) [N 79 (1979)]
III-2-1
|
| 33678 |
zand, zandgrond |
zand:
zant (L417p As),
zavel:
zāvǝl (L417p As)
|
Zand is steenstof, een geologische formatie die uit losse, fijne korrels kwarts en glimmer bestaat. Zandgrond is de grondsoort die uit zand bestaat, en is lichte, niet zoʔn vruchtbare grond. Zavel bestaat voornamelijk uit zand met wat lichte klei. [N 27, 40; Wi 52; S 45; L 7, 61a; L 8, 103; N 11, 2f add.; N 18, add.; A 10, 4; Vld.; monogr.]
I-8
|
| 24967 |
zandbank |
zandbank:
(zàndbànk) (L417p As)
|
zandbank, hoger gelegen deel van zand in een rivier of meer [bank, zandskel, zandbplaat, visplaat] [N 81 (1980)]
III-4-4
|
| 32896 |
zandblok, klomp |
klomp:
klo.mp (L417p As)
|
Wanneer de maaier het natte zand of de leem die hij nodig had om de strekel "scherp" te maken, niet bij de hand had, bij voorbeeld in de vorm van molshopen of aan een slootkant, dan nam hij dat zelf mee in een hol voorwerp, en wel doorgaans in een (oude) klomp. In dit lemma komen de benamingen van dit voorwerp ter sprake. Het spreekt voor zich dat dit zandblok of deze klomp alleen daar voorkwamen waar men ook de strekel kende. Uit de verscheidenheid van de namen en uit de aantekeningen van de zegslieden is af te leiden dat vele soorten holle voorwerpen voor dit doel konden dienen; vandaar ook de vele dubbele opgaven die in dit lemma zijn verwerkt en de volgende aantekeningen: L 364: "in een emmer"; L 361: "ook wel in een zak gedaan"; Q 1: "het wetslijk werd op de grond gelegd". In L 359, 361, 362, 363, 365, 366, 416, Q 1, 2a, 71, 85 en 171 werd uitdrukkelijk opgegeven dat het slijpzand níét in een klomp werd meegenomen naar het veld. Opmerkenswaard zijn nog de aantekeningen van de zegslieden van P 178: "werd aan de snaad (de steel van de zeis) vastgemaakt" en van L 423: "de slijpbus is een houten pot voor het zavel". Hoewel in feite etymologisch identiek, zijn de vormen klomp en klonk hier en op de kaart uit elkaar gehouden. Zie verder ook voor de inhoud van het zandblok het lemma ''slijpzand, zavel''.' [N 18, 83; JG 1a, 1b]
I-3
|
| 24924 |
zandkorrel, korreltje zand |
korreltje:
kéélke (L417p As)
|
zandkorrel, korreltje zand [zandeke] [N 81 (1980)]
III-4-4
|
| 22697 |
zang |
zang:
ene zank (L417p As)
|
Zang. [Willems (1885)]
III-3-2
|
| 33101 |
zang, bussel gelezen aren |
busseltje:
bęsǝlkǝ (L417p As)
|
De bussel die de arenlezers bijeenbrengen. Vergelijk het lemma ''bussel geharkte aren'' (5.2.3). In het westen van de Kempen wordt opgemerkt dat dergelijke zangen vooral bij het lezen van hennep worden gemaakt. In het Noord-Truierlands worden de zangen niet gebonden, maar los verzameld. Godsschel, naar Jongeneel 1884, is een metafoor naar de vorm van de altaarbel. [N 15, 36; JG 1a, 1b, 1c, 2c; monogr.]
I-4
|
| 34468 |
zanghaantje |
zinghaan:
zęŋhān (L417p As)
|
Haantje van een speciaal ras, dat veel kraait en in prijskampen uitkomt. [JG 1a, 1b; monogr.]
I-12
|
| 24283 |
zanglijster, lijster |
klijster:
k uit zangklijster, zang-klijster (sic; cf JG)
kli-jster (L417p As),
lijster:
li-jster (L417p As),
liester (L417p As)
|
lijster [ZND 01 (1922)]
III-4-1
|
| 21403 |
zaniken, zeuren |
jammeren:
jaomere (L417p As),
memmen:
mèmme (L417p As),
nosteren:
nòstere (L417p As),
wauwelen:
wàwele (L417p As),
zagen:
hè kan zèègen (L417p As),
zéége (L417p As),
zaniken:
zanike (L417p As),
zānikke (L417p As),
zemelen:
Van Dale: II. zemelen, (inform.) vervelend kleingeestig zijn, zeuren
zèmmele (L417p As),
zeuren:
zeure (L417p As),
zeveren:
zéjvere (L417p As),
zijn beklag maken:
zin beklaag māke (L417p As)
|
Hij kan zaniken (zeuren; tot vervelens toe over hetzelfde praten). [ZND 08 (1925)] || langdurig of telkens op dezelfde toon of lastige manier over iets spreken, bijv. om zich te beklagen [zeuren, zaniken, zemelen, nijnaaien, merelen, nosteren, memmen, melken, naaien, moesjanken] [N 87 (1981)] || steeds over een vervelende wijze over iets spreken [semmelen, zeveren, zagen, zemelen, zeuren, zaniken] [N 85 (1981)]
III-3-1
|