| 34113 |
baarmoeder van de koe |
dracht:
drǫx (Q072p Beverst)
|
[N 3A, 48; A 48A, 47a]
I-11
|
| 34585 |
bak |
bak:
bak (Q072p Beverst),
bak van de slagkar:
bak ˲vanǝ slǭxkār (Q072p Beverst),
karbak:
kārbak (Q072p Beverst),
kipbak:
kep˱bak (Q072p Beverst)
|
Het gedeelte van de kar, wagen of kruiwagen waarin de lading vervoerd wordt. De bak bestaat uit zijwand, voorwand, achterwand en bodem (zie die lemmata). Er kunnen zo nodig verhoogsels op gezet worden. Het woordtype brak betekende oorspronkelijk "zijwand" en werd als zodanig dikwijls in het meervoud gebruikt. De betekenis van de enkelvoudsvorm ontwikkelde zich metonymisch naar "bak in zijn geheel". De betekenis "draagbalk van de bak" (zie het lemma draagbalken), verwant met "zijwand", komt nog vaak voor, vooral in Nederlands Limburg. De woordtypen slagbak, kipbak, slagkarbak, aardkarbak en clitchètbak duiden een bak aan die kan kippen. [N 17, 22; N 18, 99; N G,, 57; JG 1a; JG 1b; JG 1d; JG 2b; monogr]
I-13
|
| 34257 |
bak om boter in te kneden |
bottervat:
[botter]vǭrt (Q072p Beverst)
|
Kneedbak die schuin werd geplaatst om de melk uit de geknede boter te laten vloeien. Zie voor de fonetische documentatie van (boter) en (botter) het lemma ''boter'' (12.14) in deze aflevering. [N 12, 51, 59 en 61; JG 1a, 1b; A 7, 22; Ge 22, 15, 72 en 73; L 27, 67 en 68; monogr.; N 5A (I]
I-11
|
| 33417 |
bakhuis |
bakhuis:
bākǝs (Q072p Beverst)
|
Het bakhuis is een vertrek of, vaak alleenstaand, gebouw waar de bakoven zich bevond. Daarin bakte men vroeger brood en in veel gevallen kookte men daar ook het veevoer. Zie afbeelding 13. [N 5A, 79a; N 5, 109; L 1, a-m; L 12, 8; OB 2, 1; monogr.; add. uit S 50; Gwn 4, 2]
I-6
|
| 20585 |
bakken |
bakken:
bakə (Q072p Beverst),
bàkkə (Q072p Beverst)
|
bakken [RND], [ZND A1 (1940sq)]
III-2-3
|
| 25476 |
bakkerij |
bakhuis:
bákǝs (Q072p Beverst)
|
Onder bakkerij wordt hier verstaan de ruimte waar het brood wordt gebakken, dus niet de bakkerszaak of bakkerswinkel. De "bakhuis"-opgaven in dit lemma duiden heel waarschijnlijk op een vrijstaand gebouwtje of een deel van het boerenhuis waarin de bakoven en de baktrog zich bevinden. Voor het lemma ''bakhuis'' zie men echter wld i agrarische terminologie 3. [N 29, 105a; N 29, 105e; monogr.]
II-1
|
| 25472 |
bakkershemd |
kiel:
kīl (Q072p Beverst),
voordoek:
vørǝk (Q072p Beverst)
|
De informant van L 321 merkt op dat dit kledingstuk zonder mouw of met korte mouw kan voorkomen. De stof kan van katoen of ïnterlock zijn. De kleur is wit, aldus onze zegspersoon. [N 29, 102d; N 29, 102f]
II-1
|
| 25512 |
bakkershout |
dennemutsaard:
%%meervoud%%
dennemutsaarden (Q072p Beverst),
dikhout:
dek hōǝt (Q072p Beverst),
eikedunsel:
eikedunsel (Q072p Beverst),
lang hout:
laŋk hōǝt (Q072p Beverst),
meterhout:
meterhout (Q072p Beverst),
mutsem:
mjętsǝm (Q072p Beverst),
myjǝtsǝm (Q072p Beverst)
|
Het hout waarmee de oven gestookt wordt. Op grond van de vraagstelling valt dit lemma uiteen in een aantal woordtypen dat "takkenbos" betekent en een aantal dat "hout", "delen van hout" of "een bepaalde houtsoort" aanduidt. Een paar woordtypen geven een bepaalde hoeveelheid van het hout of een maat ervan aan. Uit de toelichtingen van sommige informanten kan men opmaken dat palen, gelachterhout of maathout door de bakker werd gebruikt. Uiteraard stookte deze ook takkenbossen. De ene houtsoort was meer geschikt voor het branden dan de andere. Eikehout gaf meer hitte dan dennehout maar dit laatste brandde het gemakkelijkst en gaf volgens de één (L 371) smakelijker brood, terwijl de ander (L 315) beweert dat het sap van eikehout de beste reuk aan het brood gaf. In het algemeen werd alle hout gestookt. [N 29, 7; A 32, 20; OB 2, 9; L 22, 16a; L 22, 33e; monogr.; Gwn 9, 5; R 14, 23c; S 32 add.; L 20, 5; N 18, 28 add.]
II-1
|
| 25469 |
bakkersmuts |
bakkersmuts:
bɛkǝrsmøts (Q072p Beverst)
|
[N 29, 102a]
II-1
|
| 25489 |
bakkerstor |
kakkerlak:
kákǝrlákǝ (Q072p Beverst)
|
De bakkerstor of meelkever is "ongeveer 25 mm. lang en bruingeel van kleur met donkere ringen" (z. Schoep blz. 37). Men treft hem aan in bloemladen en bloemzakken. Door zijn uitwerpselen verontreinigt hij de bloem of het meel. [N 29, 101; monogr.]
II-1
|