e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
aardappelogen ogen: au.gǝ (Zutendaal), ou.gǝ (Beverst), ugǝ (Godschei), ō.gǝ (Genk, ... ), ūgǝ (Houthalen, ... ), ǫu̯.gǝ (As, ... ), stoppen: stø̜p (Houthalen), stęp (Genk) De donkergekleurde puntjes aan de aardappelvrucht waarin de uitlopers zich vormen. Ze worden bij het schillen weggehaald; de aardappels worden dan "gepit" of "geput". [JG 1a] I-5
aardappelpannenkoek aardappelenkoekje: aerpelekukske (Altweert, ... ), aardappelkoek: ‧ēͅrpəlk‧oͅuk (Sittard), aardappelskoekje: Ook thans nog bij enkele oud Sittardse families een geliefde en zeer smakelijke naspijs bij erwtensoep  ‧ēͅrpəlsk‧øͅi̯kskəs (Sittard), rijfkoek: riefkouk (Sittard), riefkóch (Simpelveld), rief’kóch (Bleijerheide, ... ), riēfkoēk (Castenray, ... ), rīfkūk (Gennep, ... ), (vgl. Du. Reibkuchen). De aardappelen werden door een koperen zeef gewreven en daarna gebakken.  riefkouk (Sittard), Recept aardappelkoekjes: rauw geraspte aardappelen met uien, kruiden, kervel, peterselie  riefkouk (Sittard), Van aardappelmeel.  riêfkook (Oirsbeek), Verklw. riefkeuksjke  riefkook (Heerlen), Verklw. rièfkukske  rièfkook (Venlo), rijfkoekje: Dit zijn koekjes van aardappels, ei en meel, die worden gebraden in vet of olie.  riefkukskes (Nieuwenhagen), rijvekoek: rīvəkūk (Gennep, ... ) aardappelflensje || aardappelkoek || aardappelkoekje || aardappelkoekjes || aardappelpannekoek || aardappelpannekoek (van geraspte rauwe aardappelen) || aardappelpannenkoek || Bijzondere gerechten voor feestdagen [N 16 (1962)] || fijn gestampte aardappelen in olie of vet, in de koekepan gebakken || In raapolie gebakken ronde koek van meel, krenten en eieren (oliekoek?) [N 16 (1962)] || puree [stamp, stoemp] [N 38 (1971)] || rijfkoek III-2-3
aardappelpuree aardappelenpotage: aerpelepetaazie (Altweert, ... ), aardappelenprats: aardappelpuree = errepele pratsj (verouderd).  errepele pratsj (Panningen), aardappelenprut: ps. invuller twijfelt over dit antwoord!  erpele-prut (Oirlo), aardappelenpuree: èèrpelpurree (Thorn), aardappelenstamp: èrpléstamp (Meijel), aardappelpuree: iërappelpuree (Bilzen), stamppot = óngerei-gekaoks.  èrpelpuree (Klimmen), aardappelspap: erpelspap (Mechelen), brats: brats (Blerick), gestampte aardappelen: gestjampte èj.rpèl (Mechelen), gestoofde aardappelen: gesjtoofde aerpele (Swalmen), kwetsaardappelen: kwetsj-äepel (Bleijerheide), moes: moes (Eksel), (moes).  mūəs (Meeuwen), patattenkoek: (= aardappelpuree).  pətatəkuk (Sint-Truiden), patattenpuree: petattepurree (Venlo), puree: peree (As, ... ), pree (Ell, ... ), preə (Lanklaar), puree (Bleijerheide, ... ), puré (Maasbracht), purée (Maastricht, ... ), pŭŭree (Klimmen), pyrē (Meeswijk), pyrēͅ (Mechelen-aan-de-Maas), pèùree (Posterholt), pəre. (Meeuwen), (alleen van aardappelen).  puree (Schimmert), hier alleen aardappelen.  puree (Thorn), ¯n Lekkere puree van rinsvleis  puree (Maastricht), stomp: stoe.mp (Hasselt) aardappelpuree || aardappelspijs || puree || puree (tot spijs geperste aardappelen) || puree [stamp, stoemp] [N 38 (1971)] || purée || spijs van geperste gaargekookte aardappelen, puree || stampen; Hoe noemt U: Fijnmaken van b.v. aardappelen (deisteren, moezelen, moezen, britsen) [N 80 (1980)] || tot pap geperste aardappelen, tomaten enz. III-2-3
aardappelraper die ze opraapt: dē zǝ ǫprap (Eijsden), dɛ̄ zǝ ǫprø̄p (Puth), die ze raapt: dɛ̄ zǝ rēp (Sittard), opraper: ǫprāpǝr (Kessenich, ... ), raper: rāfǝr (Bleijerheide, ... ), rāpǝr (Achel, ... ), rē̜pǝr (Baarlo, ... ), rōpǝr (Geistingen), rǭpǝr (Berverlo, ... ), rǭǝpǝr (Hoepertingen, ... ), zomer: zø̄mǝr (Blerick) Degene die de aardappelen opraapt. [N 12, 22b; monogr.] I-5
aardappelriek, algemeen aardappel(en)gaffel: ɛrpǝlgafǝl (Gulpen, ... ), ɛrpǝlǝgafǝl (Heerlen, ... ), aardappel(en)riek: aardappel(en)riek (Boorsem, ... ), eǝrǝpǝlǝrēk (Meeswijk), irapǝlrēk (Borgharen), irpǝlǝrēk (Maaseik, ... ), i̯ɛrpǝlrēk (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), jadapǝlrik (Wintershoven), jalpǝlrīk (Zichen-Zussen-Bolder), jalǝpǝlrēk (Diepenbeek), japǝlrek (Hasselt, ... ), japǝlrik (Hoepertingen, ... ), japǝlrēk (Diepenbeek), japǝlǝrīk (Gelinden, ... ), jatapǝlrek (Berg, ... ), jāpǝlrek (Borgloon), jępǝlrik (Rosmeer), jętapǝlrek (Tongeren), jętapǝlrīk (Hoeselt, ... ), jɛrpǝlrik (Val-Meer), ēi̯dapǝlrek (Beverst), ērapǝlrēk (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), ērapǝlǝrēk (Heer, ... ), ērapǝlǝrēǝk (Sint Pieter), ērpǝlrēk (Heerlen, ... ), ērpǝlǝrēk (Maasmechelen, ... ), ē̜rapǝlrik (Oud-Waterschei), ē̜rpǝlǝriǝk (Herkenbosch, ... ), ē̜rpǝlǝrē̜k (Geistingen), ęi̯rpǝlrīk (Overpelt), ɛrapǝlǝrēk (Elsloo, ... ), ɛrdapǝlrēk (Meterik), ɛrpǝlrik (Wijchmaal), ɛrpǝlrēk (Bunde, ... ), ɛrpǝlrē̜ǝk (Noorbeek), ɛrpǝlrīk (Leunen, ... ), ɛrpǝlǝrēk (America, ... ), ɛrpǝlǝrīk (Blitterswijck, ... ), ɛrǝpǝlrik (Hamont, ... ), ɛrǝpǝlǝrēk (Roggel, ... ), ɛrǝpǝlǝrīk (Afferden, ... ), ɛ̄rpǝlrēǝk (Kinrooi), ɛ̄rpǝlręi̯k (Limbricht, ... ), ɛ̄rǝpǝlrēk (Schimmert), aardappelschup: aardappelschup (Munstergeleen), ɛrpǝlšǫp (Welten), aardappelsgaffel: aardappelsgaffel (Merkelbeek), irpǝlsgafǝl (Waubach), i̯ɛrpǝlsgafǝl (Puth, ... ), ērpǝlsgafǝl (Ten Esschen, ... ), ɛrpǝlsgafǝl (Brunssum, ... ), ɛrǝpǝlsgafǝl (Klimmen, ... ), ɛ̄pǝlsjafǝl (Bleijerheide, ... ), ɛ̄rapǝlsgafǝl (Valkenburg), ɛ̄ǝrpǝlsgafǝl (Hoensbroek, ... ), aardappelsriek: ērapǝlsrēǝk (Bunde), ērdapǝlsrēk (Ulestraten), ērpǝlsrēǝk (Geulle, ... ), īrapǝlsrēǝk (Bemelen, ... ), ɛ̄rapǝlsrēǝk (Berg / Terblijt, ... ), ɛ̄rpǝlsrēǝk (Guttecoven, ... ), ɛ̄rpǝlsręi̯k (Einighausen, ... ), ɛ̄rpǝlsrɛ̄k (Ransdaal, ... ), beslagriek: bǝslāxrēk (Lottum), crompîrengaffel: krompii̯ǝrǝgafǝl (Sint-Martens-Voeren, ... ), gaffel: gafǝl (Kerkrade, ... ), jafǝl (Raeren, ... ), knikriek: knekrēk (Broekhuizen), knopjesriek: knøpkǝsrēk (Urmond), knopriek: knoprek (Sint-Truiden), kogelriek: kōgǝlrēk (Boukoul, ... ), kōgǝlręi̯k (Limbricht), patattenriek: patatǝrik (Achel, ... ), pǝtatǝrek (Beringen, ... ), pǝtatǝrik (Leopoldsburg, ... ), pǝtatǝriǝk (Tienray), pǝtatǝrēk (America, ... ), pǝtatǝręk (Linde, ... ), pǝtatǝrīk (Overpelt, ... ), pǝtaʔǝrik (Kwaadmechelen), pǝtɛtǝrek (Halen, ... ), patattenschoep: patatǝsxup (Berverlo), patattenschup: patatǝsxøp (Hechtel), patattenschupper: patatǝsxøpǝr (Beringen), riek: rek (Borgloon, ... ), rik (Achel, ... ), rēk (Arcen, ... ), ręi̯k (Sittard), rīk (Bocholt, ... ), schopriek: šǫprēk (Urmond), schup: šøp (Ellikom), šęp (Opglabbeek  [(vroeger)]  ), schupper: šø̜pǝr (Maasniel), schupriek: šøprēk (Swalmen), tientands: tiǝntɛŋs (Tegelen), twaalftands: twɛlǝftɛŋs (Tegelen), viertander: vīrtānǝr (Gelieren Bret), vijftander: vijftander (Meijel), vęi̯ftānǝr (Oud-Waterschei), vork: vork (Venlo), zestand: zɛstānt (Dilsen, ... ), zestander: zęstandǝr (Maasmechelen), zęstānǝr (Tongeren) Riek met bolletjes ("kogeltjes") aan de uiteinden van de tanden, om aardappelen mee te verplaatsen, maar ook wel gebruikt om te rooien. Doorgaans heeft de aardappelriek negen tanden, de bietenriek zes, die wat verder uit elkaar staan, en de speciale riek om te rooien vier of vijf. Soms zijn de tanden van de laatste plat (en dan lijkt deze sterk op de Voerriek), terwijl die van de algemeen gebruikte riek rond zijn. Vergelijk ook het lemma Mestriek in aflevering I,1, blz. 8-10 en het lemma Bietenrek in deze aflevering. [N 18, 25a, 25b en 58; JG 1c, 2c; A 28, 3a; Lu 6, 3a; monogr.] I-5
aardappelrooier die ze uitdoet: dē zǝ utdēt (Eijsden), dē̜ zǝ utdęi̯t (Limbricht, ... ), dē̜ zǝ ǫu̯dø̜i̯t (Maaseik), dɛ̄ǝ zǝ ūsdēt (Bleijerheide), loonrooier: lūǝnrōi̯ǝr (Mechelen), opsteker: opstɛ̄ʔǝr (Lommel), ǫpstiǝkǝr (Houthalen), ǫpstēkǝr (Sint-Truiden), ǫpstē̜kǝr (Achel, ... ), reker: rēkǝr (Tungelroy), rooier: roi̯ǝr (Geistingen), rui̯ǝr (Blerick, ... ), rōi̯ǝr (Baarlo, ... ), rōǝi̯ǝr (Berg), steker: stiǝkǝr (Hasselt), stēkǝr (Zelem), stē̜.kǝr (Beverst, ... ), stē̜kǝr (Lanklaar, ... ), štēi̯kǝr (Margraten, ... ), štēǝkǝr (Heerlen), štē̜kǝr (Houthem, ... ), uitdoener: udǫndǝr (Kessenich), utdundǝr (Maasmechelen), utdōnǝr (Stevensweert), utynǝr (Rummen), uu̯dōnǝr (Rotem), øtǫu̯nǝr (Paal), ø̜̄u̯døu̯ǝr (Wellen), ø̜̄ǝtuǝnǝr (Kiewit), ø̜i̯dūǝnǝr (Hasselt), ātuu̯ǝr (Melveren), ūdōu̯ndǝr (Kinrooi), ūtdø̄ndǝr (Boukoul, ... ), ūtdōndǝr (Baexem, ... ), ǫǝi̯tdui̯ndǝr (Borgloon), ǫǝtdynǝr (Opheers), ǭu̯dūnǝr (Diepenbeek), uitsteker: øtjstē̜kǝr (Meijel), øtstēkǝr (Beringen, ... ), ø̜̄tstēkǝr (Beringen), ø̜̄tstē̜ǝkǝr (Koersel), ø̜tste.ʔǝr (Kwaadmechelen), ø̜tstē̜kǝr (Berverlo), ūtstē̜kǝr (Overpelt), ǫu̯tstēkǝr (Gelieren Bret) Degene die de aardappelen uitsteekt. De regelmatige voorvoegsels aardappel- en patatte- zijn weggelaten. [N 12, 22a; monogr.] I-5
aardappels schillen jassen: erpele jasse (Wanssum), jassen (Mook), Verg. bargoens  jasse (Altweert, ... ), schillen: aepel sjelle (Heerlen), aerappele sjèlle (Valkenburg), aerpel schelle (Castenray, ... ), aerpel schellen (Geleen), aerpel sjelle (Nieuwstadt), aerpel sjèlle (Merkelbeek), aerpele sjèlle (Herten (bij Roermond), ... ), airpele sjelle (Maasniel), airpele sjèlle (Roermond), arpel schöllen (Gulpen), chelle (Gerdingen, ... ), chellen (Kessenich, ... ), chulle (Mechelen-aan-de-Maas), chèlle (Mopertingen), chêlle (Hoelbeek), derepuls schèlle (Weert), eapel sjelle (Kerkrade), earpel chèllen (Puth), eedappel zjelle (Vaals), eepel sjelle (Eygelshoven), eerappel sjelle (Maastricht), eerappele schelle (Amby, ... ), eerappels schillen (Valkenburg), eerpel schelle (Nuth/Aalbeek), eerpel sjelle (Oirsbeek), eerpel sjille (Schinveld), eerpel sjèlle (Pey), eerpele schèlle (Horn), eerpele sjulle (Mheer), eerpele sjèlle (Roosteren), eipel sjelle (Eys), eirrepul schelle (Ospel), epele sjille (Roggel), erappele sjèlle (Berg-en-Terblijt), erepel schèllen (Gulpen), erpel schelle (Venray), erpel schille (Guttecoven), erpel sjaille (Stramproy), erpel sjellen (Nuth/Aalbeek), erpele schelle (Wanssum, ... ), erpele sjelle (Beegden, ... ), erpele sjèlle (Montfort), erpels schelle (Afferden, ... ), erpels schellen (Lottum), erpels sjellen (Roermond), erpul sjèlle (Spaubeek), errepel schelle (Leunen), eëpel sjelle (Kerkrade), ierpullu chulle (Sint-Geertruid), patatte schellen (Panningen), patatte schälle (Maasbree), petate schelle (America, ... ), petatte schelle (Blerick, ... ), petatte schellen (Helden/Everlo, ... ), petatte schèllen (Steyl), petatte sjelle (Kessel, ... ), petatte sjielle (Helden/Everlo), petatte sjèlle (Baarlo), petatten schellen (Blerick, ... ), piepers schèllen (Siebengewald), schelle (Amstenrade, ... ), schellen (Berlingen, ... ), schēlle (Wellen), schĕlle (Hasselt), scheͅlə (Overpelt), schillen (Arcen, ... ), schjullen (Berg), schulle (Gulpen), schullen (Uikhoven), schèlle (Limbricht, ... ), schèllen (Elen, ... ), schêllen (Dilsen), seͅlə (Ophoven), sjelle (Grote-Spouwen, ... ), sjellen (Meeswijk, ... ), sjēlen (Henis), sjĕlle (Neerglabbeek, ... ), sjille (Hunsel, ... ), sjèlle (Maastricht, ... ), sjùllə (Opgrimbie), skellə (Niel-bij-St.-Truiden), skilə (Sint-Truiden), sxeͅlə (Gutshoven, ... ), sxe̞ͅlə (Alken, ... ), sxilə (Sint-Truiden), šelə (Dorne, ... ), šeələ (Gellik), šeͅlə (Bilzen, ... ), šeͅlən (Diepenbeek), šxeͅlə (Borgloon), šxələ (Dilsen), šølə (Opgrimbie), šøͅlə (Sint-Pieters-Voeren), šələ (Diepenbeek, ... ), žellən (Vucht), èjepel sjulle (Vijlen), èrappele sjelle (Gronsveld), èreppele sjelle (Houthem), èrpel schelle (Waubach), èrpel sjelle (Einighausen), èrpel sjille (Brunssum, ... ), èrpel sjèlle (Klimmen, ... ), èrpele schjèlle (Maasbracht), èrpele sjelle (Maasbracht, ... ), èrpele sjèlle (Echt/Gebroek), èrpels sjêlle (Echt/Gebroek), èrrepel schèlle (Hushoven), èrrepel sjelle (Wijlre), èrrepel sjèlle (Sibbe/IJzeren), èèrpel sjèlle (Tungelroy), èèrpele sjèlle (Tungelroy), érpel schéllen (Valkenburg), érpele sjille (Putbroek), êedäppel zjelle (Vaals), aerpel schélle  schélle (Altweert, ... ), e dof  schelle (Zepperen), e is half dof  sjellen (Bocholt), invuller noteert een soort dakje of Lambda wat je omspelt als : ll  šēͅlə (Raeren), šeͅlə (Zichen-Zussen-Bolder), šeͅulə (Eynatten), še̞ͅlə (Kanne), šølə (Tongeren), Jank, schel mich de aerpel innegang (meteen)  schelle (Nederweert), schrappen: aerpel sjrabbe (Stein), van vroege aardappels  schrabbe (Nuth/Aalbeek) (aardappels) schillen [Lk 01 (1953)] || aardappelen schillen || aardappels schillen [DC 23 (1953)] || het schillen van aardappelen || schillen III-2-3
aardappelsalade aardappelensalade: aerpelesjlaaj (Roermond), eͅrpələslōͅt (Gennep, ... ), aardappelsalade: eëpelsjlaat (Bleijerheide, ... ), koude gekookte aardappelen, gesneden in schijfjes of blokjes, waarna deze vermengd worden met azijn, olie, peper en zout  aerpelslaaj (Castenray, ... ), aardappelssalade: eëpelssjlaat (Simpelveld), koude schotel: kouwsjóttel (Heerlen), kâldeschòttel (Castenray, ... ), hors-d¯oeuvre  kaaschoo.ëtel (Zonhoven), mooi opgemaakte schotel met salade, tomaten, visgerechten of vleesgerechten en evt. andere koude groenten, gewoonlijk als hors d¯oeuvre opgediend  kaaj sjóttel (Tegelen) aardappelsalade || aardappelsalade, koude schotel || huzarensalade || koude schotel || koudeschotel III-2-3
aardappelschil schil: skęl (Buvingen, ... ), sxel (Halen), sxø̜l (Helchteren, ... ), sxęl (Aalst, ... ), šel (Lauw, ... ), šøl ('S-Herenelderen, ... ), šø̜l (Boorsem, ... ), šęl (As, ... ), šɛl (Hees, ... ) Het velletje van de vrucht van de aardappel. [JG 1a, 1b; monogr.] I-5
aardappelstruik aardappel: [aardappel] (Afferden, ... ), bos: bos (Beek, ... ), bus (Baexem, ... ), buš (Valkenburg), bǫ.s (Achel, ... ), bǫs (Bocholt, ... ), buist: bø̜̄.st (Koersel), bø̜̄st (Berverlo, ... ), bø̜st (Kwaadmechelen, ... ), bǭ.st (Beringen, ... ), patat: [patat] (Venlo), plant: plant (Blerick, ... ), pol: pǫl (Gennep, ... ), stok: štǫk (Eynatten), stronk: stroŋk (Leunen, ... ), strøŋk (Blerick), strōŋk (Gennep, ... ), štrǫŋk (Roermond, ... ), struik: strok (As, ... ), strou.k (Dilsen, ... ), struk (Afferden, ... ), struǝk (Blerick, ... ), stryk (Gennep, ... ), strø̜̄.k (Alken, ... ), strø̜̄k (Herk-de-Stad), strø̜̄u.k (Sint-Lambrechts-Herk), strō.k (Grote-Spouwen, ... ), strū.k (Berlingen, ... ), strūk (America, ... ), strű̄.k (Hees, ... ), strǫi̯u.k (Ulbeek), strǫu.k (Bilzen, ... ), strǭ.k (Beverst, ... ), strǭi̯.k (Berbroek, ... ), štruk (Baarlo, ... ), štrux (Bleijerheide, ... ), štrȳk (Herten), štrū.k (Helden, ... ), štrūk (Baexem, ... ), štrūǝk (Eys, ... ), %%de volgende opgaven bevatten een onregelmatige monoftong%%  struk ('S-Herenelderen, ... ) Het geheel van de aardappelplant of aardappelbos: wortels, stengels. bladeren en bloemen. In het lemma en op de kaart is aangetekend waar zich de opvallende monoftong /u/ bevindt in struik, terwijl men een diftong of palatalisering zou verwachten; zie Stevens 1951, 249. Voor de fonetische documentatie van de typen aardappel en patat, zie het lemma Aardappel. [N 12, 5; JG 1a, 1b; A 23, 17c; Lu 1, 17c; monogr.] I-5