| 18393 |
zak in kledingstuk |
buidel:
bøͅl (K358p Beringen)
|
een zak (in een broek enz.) [ZND B1 (1940sq)]
III-1-3
|
| 18324 |
zak op een schort |
buidel:
bèùl (K358p Beringen),
bø͂ͅəl (K358p Beringen),
voorschoottas:
veurschoewettès (K358p Beringen),
vø̄rsXuwət teͅs (K358p Beringen)
|
zak op een schort [pooier] [N 24 (1964)]
III-1-3
|
| 18186 |
zakdoek |
buidelneusdoek:
bønəzek (K358p Beringen),
bø͂ͅlnøziŋ (K358p Beringen),
Oorspr. opg.: bölnösek
bøͅnøsək (K358p Beringen)
|
zakdoek (fr. mouchoir) [ZND B1 (1940sq)] || zakdoek [zakneusdoek, tesneuzik, plak, sjnoefsplak, sjnuutelsplak, seplak, sjnekker] [N 23 (1964)]
III-1-3
|
| 33678 |
zand, zandgrond |
lichte grond:
lextǝ gront (K358p Beringen),
zand:
zant (K358p Beringen),
zandgrond:
zantgront (K358p Beringen)
|
Zand is steenstof, een geologische formatie die uit losse, fijne korrels kwarts en glimmer bestaat. Zandgrond is de grondsoort die uit zand bestaat, en is lichte, niet zoʔn vruchtbare grond. Zavel bestaat voornamelijk uit zand met wat lichte klei. [N 27, 40; Wi 52; S 45; L 7, 61a; L 8, 103; N 11, 2f add.; N 18, add.; A 10, 4; Vld.; monogr.]
I-8
|
| 32896 |
zandblok, klomp |
zavelklonk:
zā.vǝlklo.ŋk (K358p Beringen),
zavelpot:
zā.vǝlpǫt (K358p Beringen)
|
Wanneer de maaier het natte zand of de leem die hij nodig had om de strekel "scherp" te maken, niet bij de hand had, bij voorbeeld in de vorm van molshopen of aan een slootkant, dan nam hij dat zelf mee in een hol voorwerp, en wel doorgaans in een (oude) klomp. In dit lemma komen de benamingen van dit voorwerp ter sprake. Het spreekt voor zich dat dit zandblok of deze klomp alleen daar voorkwamen waar men ook de strekel kende. Uit de verscheidenheid van de namen en uit de aantekeningen van de zegslieden is af te leiden dat vele soorten holle voorwerpen voor dit doel konden dienen; vandaar ook de vele dubbele opgaven die in dit lemma zijn verwerkt en de volgende aantekeningen: L 364: "in een emmer"; L 361: "ook wel in een zak gedaan"; Q 1: "het wetslijk werd op de grond gelegd". In L 359, 361, 362, 363, 365, 366, 416, Q 1, 2a, 71, 85 en 171 werd uitdrukkelijk opgegeven dat het slijpzand níét in een klomp werd meegenomen naar het veld. Opmerkenswaard zijn nog de aantekeningen van de zegslieden van P 178: "werd aan de snaad (de steel van de zeis) vastgemaakt" en van L 423: "de slijpbus is een houten pot voor het zavel". Hoewel in feite etymologisch identiek, zijn de vormen klomp en klonk hier en op de kaart uit elkaar gehouden. Zie verder ook voor de inhoud van het zandblok het lemma ''slijpzand, zavel''.' [N 18, 83; JG 1a, 1b]
I-3
|
| 24942 |
zandgrond |
bosgrond:
bosgrond (K358p Beringen),
gewone zandgrond:
gəwunə zantgront (K358p Beringen),
lichte grond:
lixtə gront (K358p Beringen)
|
zandgrond, de lichte grond v.h. "gemengd bedrijf [N 27 (1965)]
III-4-4
|
| 33143 |
zandzeef, onderste zeef in de wanmolen |
zandloper:
za.ntluǝpǝr (K358p Beringen),
zandrooster:
za.ntrystǝr (K358p Beringen)
|
De tweede, fijne, zeef in de wanmolen die het zand scheidt van hetgeen door de bovenste zeef is gekomen, zodat dit graanafval (stukjes aar, onkruidzaad, kleine korrels, enz.) als veevoer gebruikt kan worden. Zie ook de toelichting bij de lemma''s ''zeef in de wanmolen'' (6.3.7) en ''graanafval'' (6.1.30). [N 14, 45a; JG 1b -gedeeltelijk-; monogr.]
I-4
|
| 22697 |
zang |
zang:
en zang (K358p Beringen)
|
Zang. [Willems (1885)]
III-3-2
|
| 33101 |
zang, bussel gelezen aren |
busseltje:
bøsǝlkǝ (K358p Beringen),
zang:
zaŋ (K358p Beringen),
zɛŋ (K358p Beringen)
|
De bussel die de arenlezers bijeenbrengen. Vergelijk het lemma ''bussel geharkte aren'' (5.2.3). In het westen van de Kempen wordt opgemerkt dat dergelijke zangen vooral bij het lezen van hennep worden gemaakt. In het Noord-Truierlands worden de zangen niet gebonden, maar los verzameld. Godsschel, naar Jongeneel 1884, is een metafoor naar de vorm van de altaarbel. [N 15, 36; JG 1a, 1b, 1c, 2c; monogr.]
I-4
|
| 24283 |
zanglijster, lijster |
lijster:
laister (K358p Beringen),
le:stər (K358p Beringen),
geen fon.doc.
lijster (K358p Beringen)
|
lijster [ZND 01 (1922)], [ZND 30 (1939)]
III-4-1
|