e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
oogkleppen hozen: hǫu̯šǝ (Sittard), lappenhoofdsel: lapǝhø̜tsǝl (Neeritter), loesjen: lošǝn (Urmond, ... ), lušǝ (Bleijerheide, ... ), lø̜šǝ (Moorveld), lōšǝ (Grevenbicht / Papenhoven), lūšǝ (Mechelen, ... ), lǫu̯šǝ (Schimmert), lǫšǝ (Buchten, ... ), loesjlappen: lošlapǝ (Kinrooi, ... ), lušlapǝn (Elen), lomplappen: lumplapǝ (Zelem), lonklappen: lo.ŋklap (Beverst, ... ), lo.ŋklapǝ (Beringen, ... ), lo.ŋklɛp (Achel, ... ), lo.ŋklɛpǝ (Tongerlo  [(dubbele meervoudsvorm)]  ), loŋklap (Genk, ... ), loŋklapǝn (Heppen), lu.ŋklɛp (Berbroek, ... ), %%volgende opgaven zijn enkelvoud%%  lu.ŋklap (Diepenbeek), lotsen: lǫtšǝ (Neerharen  [(ouder dan #∑xkl''p\)]  ), lotslappen: lǫtšlɛp (Maaseik), luisterlappen: lustǝrlɛp (Baarlo, ... ), luu̯stǝrlɛp (Thorn), luštǝrlɛp (Panningen), lūstǝrlapǝ (Baexem, ... ), lūstǝrlɛp (Boukoul, ... ), oogblinden: ūx˱bleŋǝ (Grazen), ūx˱blęŋǝ (Rummen), oogkappen: ǫu̯xkapǝ (Ell, ... ), (enk)  ǫu̯xkap (Moorveld), oogklappen: ōxklapǝ (Bleijerheide), oogkleppen: uǝxklɛpǝ (Hechtel, ... ), uǝxklɛpǝn (Overpelt), ōxklɛpǝ (Bilzen, ... ), ōǝxklɛpǝ (Merselo), ūxklɛpǝ (Peer, ... ), ǫu̯xklɛpǝ (Eind, ... ), ǭxklɛpǝ (Voerendaal), ooglappen: au̯flɛp (Val-Meer), au̯xlɛp (Stokkem), ou̯xlap (Henis), uxlɛp (Kiewit), uǝxlap (Hamont, ... ), uǝxlɛp (Achel, ... ), ō.xlap (Munsterbilzen), ō.xlɛp (Beverst, ... ), ōxlap (Berg, ... ), ōxlęp (Diets-Heur, ... ), ōxlɛp (Afferden, ... ), ū.xlap (Houthalen), ū.xlɛp (Houthalen), ūxlap (Aalst, ... ), ūxlɛp (Aalst, ... ), ūǝxlap (Meijel, ... ), ūǝxlęp (Heppen, ... ), ūǝxlɛp (Melveren), ǫu̯flap (Dilsen, ... ), ǫu̯flɛp (Herderen, ... ), ǫu̯xlapǝ (Blerick, ... ), ǫu̯xlapǝn (Elen), ǫu̯xlɛp (As, ... ), %%volgende opgaven zijn enkelvoud%%  ǫu̯xlap (As, ... ), ooglotsen: ǫu̯xlotšǝ (Opgrimbie), oogskleppen: ǫu̯sklɛpǝ (Mechelen), oorkleppen: ūǝrklɛpǝ (Bree), oorlappen: uǝrlapǝ (Donk, ... ), ōǝrlɛp (Hees), ūrlapǝ (Lummen), ūǝrlapǝ (Eisden  [(ouder dan #∑xlap\)]  , ... ), oormutsen: ūrmøtšǝ (Heerlen), scheellappen: sxē.llapǝ (Tessenderlo), sxēllapen (Kwaadmechelen), sxēǝllapǝ (Velden), sxē̜llapǝ (Kerkhoven, ... ), šeǝllapǝ (Susteren), šē̜llapǝ (Tegelen, ... ), šęllapǝ (Swalmen), scheerlappen: sxē̜rlapǝ (America, ... ), sxęrlapǝ (Blitterswijck, ... ), sxęrlɛp (Afferden, ... ), sxɛrlapǝn (Lommel), šē̜rlapǝ (Boukoul, ... ), schuwklap: šø̜u̯klap (Eupen), schuwkleppen: šyi̯klɛpǝ (Heerlen), schuwlappen: sxø̜i̯lapǝ (Gennep), šūlapǝ (Berg) Nagenoeg vierkante leren kleppen die ter hoogte van de ogen aan het hoofdstel vastgemaakt zijn. De oogkleppen dwingen het paard altijd voor zich uit te kijken, en voorkomen zo dat het naast zich iets zou bemerken dat het doet schrikken. [JG 1a, 1b, 1c, 2b, 2c; N 13, 28; monogr.] I-10
ooglid deksel: de-eksel (Baarlo), deksel (Duras, ... ), deksel van het oog (Gorsem), deksel van uhr oog (Voort), deksels van de oegen (Velm), deksəl (Hoepertingen, ... ), der deksel van de owwe (Bocholtz), dēksəl (Amstenrade, ... ), dēͅksəl van də ou (Lanaken), deͅksəls van d ūgə (Herk-de-Stad), diksel van het aug (Wellen), dèksel (Asselt, ... ), dèksel van het oug (Wellen), déksel van het oug (Thorn), dêksel (Tegelen, ... ), dɛksəl van də oͅuch (Borgloon), dɛksəl van ən aoch (Gutshoven), dekseltje: dêkselke (Baexem), lel: lel (Panningen, ... ), lid: lid (Beringe), lid? (Meijel, ... ), lid van het oog: lid va zèn oe"g (Beverlo), lit van d`oeg (Sint-Truiden), lit van n aog (Elsloo), t lid van e oog (Schaesberg), lip: li-èpen (Ulbeek), lipje van het oog: lupke van ut aug (Laar), ogendeksel: augedeksel (Reuver), augendeksel (Reuver), ougendèksel (Sittard), ôgəndèksəl (Eigenbilzen), ogenlid: oogelid (Vrusschemig), oog-deckel: ŏŏchdeckel (Vaals), oogdeksel: (augdeksel) (Venlo), aogdeksel (Beesel, ... ), aogdēksel (Blerick), aogdéksel (Velden), auchdeksel (Ittervoort), auchdèksəl (Pey), augdeksel (Beegden, ... ), augdēksel (Neeritter), augdèksel (Boukoul, ... ), augdéksel (Riksingen), augdɛksəl (Heers), oachdɛksəl (Heerlerheide), oagdeksel (Linne, ... ), oaugdeksel (Ulbeek), oegdeksel (Arcen, ... ), oegdèksel (Hasselt, ... ), oegdɛksəl (Mielen-boven-Aalst), oigdeͅksel (Diepenbeek), oogdeeksel (Rijkhoven), oogdeksel (Alken, ... ), oogdeəksel (Ulbeek), oogdɛksel (Zepperen), ooëgdeksele (Hoensbroek), ouchdɛk`sl (s-Herenelderen), oudèksel (Maastricht), ougdeksel (Beesel, ... ), ougdèksel (Baarlo, ... ), oëgdeksel (Sevenum), ōēgdeksel (Zonhoven), ōēgdèksel (Hasselt), ūchdeͅksəl (Hasselt, ... ), òùgdèksel (Gronsveld), ôgdëksel (Martenslinde), NB:  augdèksel (Haelen), NB: wimpers = augsvlumme.  augdèksel (Haelen), oogdekseltje: (augdêkselke) (Baexem), oogklep: auchklep (Maasbracht), augklep (Blerick, ... ), āūgklep (Baexem), oogklep (Heerlen, ... ), ougklep (Maastricht, ... ), ougklèp (Mechelen), ouwklap (Vijlen, ... ), Opm. aogklep mait plumpe.  aogklep (Neeritter), ooglid: (augleed) (Ell), (auglet) (Panningen), (ouglid) (Tegelen), aogleed (Leuken), aoglid (Bunde, ... ), aoglit (Echt/Gebroek), auchliet (Valkenburg), auflid (Panningen), aug-lee (Schimmert), augleed (Neeritter, ... ), augleet (Panningen), augleijət (Heers), auglid (Baarlo, ... ), auglit (Leveroy, ... ), aöglid (Maastricht, ... ), o(w)gleed (Diepenbeek), oaglīēd (Gronsveld), ochlejt (Gelinden), oeglaeje (Sevenum), oeglee (Sint-Huibrechts-Lille, ... ), oegleed (Muizen), oeglid (Hasselt, ... ), oeglit (Runkelen), oeglêê (Neerpelt), oeweglit (Wanssum), oewēchlit (Meldert), oewëglid (Venray), oeëgleet (Hechtel), oeəglic (Schulen), oeəglid (Nieuwerkerken), oog:lid (Horst), ooglede (Mheer), oogleed (Kuringen), ooglid (Afferden, ... ), ooglit (Lommel, ... ), ooglīēd (Oirsbeek), ooglêêd (Blerick), oowglij (Middelaar), oowlid (Mechelen), ouchleed (Margraten, ... ), ouchleet (Meerssen), ouchlit (Heerlerheide), ougled (Rekem), ougleed (Buchten, ... ), ougleejt (Maastricht), ouglid (Baexem, ... ), ouglieət (Opitter), ouglit (Zepperen), ougliêd (Bocholt), ouwlīēd (Mesch), oëglid (Broekhuizen, ... ), oòëgleeëje (Hoensbroek), ōchlijəd (Beverst), ōēxlit (Horst), ōeͅglid (Hamont), ōglid (Maastricht), ōgljed (Zichen-Zussen-Bolder), ōͅglit (Lanaken), oͅuchlēt (Mechelen-aan-de-Maas), ūchlid (Overpelt), ôêglid (Broekhuizen), ø͂ͅchlet (Neerglabbeek), oogpimpel: aogpīmpel (Noorbeek), oogpips: Samen, i.e. bovenste en onderste ooglid samen.  oogpŭpsjə (Schinveld), oogplimp: aog-plèùmp (Oost-Maarland), aublimp (Noorbeek), augplump (Geleen), oogplimp (Bleijerheide, ... ), ouchflump (Echt/Gebroek), ougplump (Tungelroy, ... ), ouwplimp (Wahlwiller), owplimp (Mechelen), Mv: augplumpers.  augplump (Beek (bij Bree)), oogplimper: Bet.: lid en haartjes samen.  oeëgplumper (Beverlo), oogschaal: schaal aansl. bij Maaskemp. en Centr.Maaslds. op krt. Goossens (feestalb. Bussels)  augschaal (Roermond, ... ), oogsjaal (Brunssum), oogscheel: augscheel (Neeroeteren), egscheil (Paal), euchsjêêl (Reppel), oe-echschè-el (Peer), oegscheel (Beringen, ... ), oegschēle (Kaulille), oegschēͅl (Neerpelt), oehschēle (Sint-Huibrechts-Lille), oeigscheel (Beringen), oeëchschèəl (Overpelt), oeëgscheel (Eksel, ... ), oeəgscheel (Oostham), oogscheel (Eksel), oogscheil (Kaulille), oogschelen (Heusden, ... ), oogschéél (Kerensheide, ... ), ougsjĕĕḷ (Neeroeteren), oëgschelen (Kwaadmechelen), uchschiēͅl (Houthalen), ūgschēͅl (Neerpelt, ... ), øychšēͅl (Opoeteren), Vgl. Genk Wl. (Q 003):  oogchail (Genk), oogschail (Genk), Vgl. Hamont-  oeëgschēͅl (Achel), ūəgschēl (Hamont), ūəgschēͅl (Hamont), Vgl. Heerlen Wb. (Q 113):  oogscheej (Heerlen), Vgl. Zonhoven Wb. (Q 001):  ūchschēələ (Zonhoven), ūchschiel (Zonhoven), oogschel: augschèl (Grote-Brogel), augschêl (Neeroeteren), oegschèl (Helchteren), oeichšèl (Opoeteren), oogschèl (Lommel), ougschèl (Bocholt), oêgschel (Hechtel), ōwgschèl (Maastricht), uigschĕl (Meeuwen), uəchschel (Leopoldsburg), ūigschèl (Hechtel), RK: kort  augsjel (Posterholt), oogschelp: augschelp (Nuth/Aalbeek), oegschèlp (Stokrooie), ouchsjêûlpə (Geistingen), ougschelp (Lanaken), oogsdeksel: (oogsdeksel) (Mheer), augsdeksel (Roermond), oogsdop: ougs-döp (Helden/Everlo), oogslid: augsleed (Ell, ... ), oogslid (Mheer), òugsleet (Obbicht), oogsplimp: aowsplump (Oost-Maarland), augsplump (Geleen, ... ), oogsplump (Hoensbroek), ougsplumb (Guttecoven), ougsplump (Berg-aan-de-Maas, ... ), i.e. oogharen.  augsplumpe (Weert), Opm. doe hubs nog pupsjen in dien ouge: je bent nog niet goed wakker.  augsplump (Schimmert), oogsvlim: ougs-vlimme (Helden/Everlo), oogvel: auwchvél (Klimmen), oogvè.l (Waubach), NB: plumpe = wimpers  auwchvél (Klimmen), oogvlim: ougvlim (Blerick, ... ), oren-deckel: [sic]!  ooredékkel (Kerkrade), plimp: flump (Roosteren, ... ), plimp (Bocholtz, ... ), plump (Eys, ... ), plumpe (Hoensbroek), plumpə (Ulestraten), plūmp (Lanklaar), i.e. de oogharen v.h. ooglid.  plumpen (Neerbeek), i.e. haren aan een ooglid.  plumpe (Schinveld), Mv.: plumpe.  plump (Eisden), plimper: plimper (Gruitrode), plumper (Bocholt), scheel: de schelen van t oog (Lommel), scheel (Beringen), schēl (Beverlo), skeil (Paal), šēͅl (Bree), schel: schäl (Peer), schèl (Gennep), sjelle (Swalmen), sjèl (Ell), vel van de ogen: t vél van de auwge (Klimmen, ... ), vlek op het oog: vlek op ein oug (Sittard) een ooglid, de oogleden (deksel van het oog) [ZND 34 (1940)] || oog: ooglid [N 10a (1961)] || ooglid || Ooglid - Als men de ogen sluit, gaat er iets dat men een klepje zou kunnen noemen, over het oog heen. Hoe noemt men dit klepje? [DC 39 (1965)] || Ooglid - Hoe noemt men het andere klepje, aan de onderzijde van het oog? [DC 39 (1965)] III-1-1
ooglid, oogdeksel (11) plump: plump (Doenrade) plimp* III-3-2
ooglid: bovenste ooglid bovenlid: baovelid (Tegelen), bovenlid (Bergen), bovenlokje: boave luukske (Boekend), bovenste lid: beuvenste lid (Arcen), bovenste oogdek: bōvenste ougdĕk (Ospel), bovenste oogklep: buuveste ougklep (Gronsveld), bovenste ooglid: baoveste auglid (Blerick), beuversjte ougleed (Ulestraten), beuveste ouglid (Maasbracht), buvenste ooglid (Mheer), böveste auglid (Venlo), bovenste plimp: beuvenste plump (Schinnen), bovenste van het oog: het bovenste van t oog (Sint-Truiden) een ooglid, de oogleden (deksel van het oog) [ZND 34 (1940)] || Ooglid - Als men de ogen sluit, gaat er iets dat men een klepje zou kunnen noemen, over het oog heen. Hoe noemt men dit klepje? [DC 39 (1965)] III-1-1
ooglid: onderste ooglid lipje van het oog: lupke van ut aug (Laar), onderlid: ôngerlid (Tegelen), onderlokje: oongerluukske (Boekend), onderste deksel: ungerste de-eksel (Baarlo), onderste lid: ungerste lid (Tegelen), ônderste lid (Arcen), onderste oogdek: ongerste ougdĕk (Ospel), onderste oogdeksel: ungerste aogdeksel (Beesel), NB: plummp (sic) = oogwimper.  ongesjte ooëgdeksele (Hoensbroek), onderste oogklep: eundeerste ougklep (Gronsveld), onderste ooglid: ongerste ouglid (Maasbracht), ongesjte oòëgleeëje (Hoensbroek), oonderste ooglid (Mheer), ooŋərstə augleet (Hout-Blerick), undersjte ougleed (Ulestraten), underste auglid (Blerick, ... ), onderste oogplimp: ungeschte ouwplimp (Wahlwiller), onderste plimp: oonderste plump (Spaubeek), ungersjte plump (Schinnen), ungesjte plump (Oirsbeek) Ooglid - Als men de ogen sluit, gaat er iets dat men een klepje zou kunnen noemen, over het oog heen. Hoe noemt men dit klepje? [DC 39 (1965)] || Ooglid - Hoe noemt men het andere klepje, aan de onderzijde van het oog? [DC 39 (1965)] III-1-1
oogst -opbrengst bouw: [bouw] (Arcen, ... ), bouwt: [bouwt] (Afferden, ... ), ernte (du.): ernte (du.) (Lontzen), gewin: gǝwen (Koersel), goede aren: gui̯ oǝrǝ (Zelem), helle vruchten: hɛl vrøxtǝ (Heerlerheide), jaar: jōǝr (Genk), jǫi̯r (Tongeren), jǭr (Boshoven), knop: knup (Heerlen, ... ), oogst: [oogst] (Achel, ... ), oxst (Mopertingen), us (Jeuk), uxst (Zonhoven), ušt (Zonhoven), uǝxst (Kerkhoven), u̯ōs (Millen), øxst (Neerglabbeek), ø̜i̯st (Opitter, ... ), ø̜i̯xst (As, ... ), ōs (Bommershoven, ... ), ōst (Kortessem, ... ), ūst (Alken, ... ), ūxst (Heusden, ... ), ūǝs (Aalst, ... ), ūǝst (Velm, ... ), ūǝxst (Waasmont, ... ), ǫi̯st (Loksbergen), ǫi̯xs (Vroenhoven), ǫst (s-Gravenvoeren), ǫu̯s (Berg, ... ), ǫu̯xs (Eisden, ... ), ǫu̯xst (Amby, ... ), ǭs (Koninksem, ... ), ǭxs (Eigenbilzen), ǭxst (Zutendaal), opbrengst: ǫbreŋs (Buchten, ... ), ǫbreŋst (Baexem, ... ), ǫbręŋst (Berverlo, ... ), ɛbręŋst (Helchteren), schaar: su̯ōr (Hoeselt), sxǭr (America, ... ), šu̯ǫr (Ketsingen), šōr (Meijel, ... ), šōǝr (Beverst), šūr (Tongeren), šǫr (Bree, ... ), šǭr (Asenray / Maalbroek, ... ), šǭǝr (Bocholt), scheut: sxø̄i̯t (Halen), sxø̄t (Achel, ... ), šø̄t (Helden, ... ), schot: sxǫt (Boshoven, ... ), strange vruchten: štraŋ vrø̄xtǝ (Helden, ... ), vangst: vangst (Herten), vaŋks (Hasselt), vaŋs (Lanaken), vruchten: vruu̯t (Bleijerheide), vrø̜xtǝ (Berg / Terblijt, ... ), zaad: zaad (Siebengewald) Oogst in de betekenis van "een goede oogst" of "de oogst staat er goed voor"; het tweede deel van deze laatste uitdrukking is ondergebracht in het volgende lemma. Voor de fonetische documentatie van de woordtypen [oogst], [bouw] en [bouwt], zie het lemma ''oogst -werkzaamheden'' (4.1.2); de in dit lemma gedocumenteerde varianten van oogst komen daar ofwel in het geheel niet voor, ofwel (soms) als een wezenlijk andere variant. [N 15, 11; L 5, 29; L 39, 39; S 27; monogr.; add. uit N 15, 10 en12] I-4
oogst -werkzaamheden bouw: bǭu̯ (America, ... ), bouwt: bǫu̯t (Afferden, ... ), oogst: ui̯st (Halen), us (Borgloon, ... ), ust (Beringen, ... ), uǝs (Gelinden, ... ), uǝxst (America, ... ), u̯ǫst (Hamont), øst (Kwaadmechelen), øxst (Tessenderlo), ø̄st (K353P  [Tessenderlo]  ), ø̜i̯st (Tessenderlo), ø̜i̯xst (Bree, ... ), ōs (Bilzen, ... ), ōst (Epen, ... ), ōu̯s (Beverst), ōu̯xst (Swalmen, ... ), ōxs (Gulpen, ... ), ōxst (Gelieren Bret, ... ), ōš (Oost-Maarland), ūst (Sint-Truiden), ūxs (Hasselt), ūxst (Houthalen, ... ), ūǝst (Beringen, ... ), ǫi̯s (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), ǫi̯st (Beek, ... ), ǫs (Kerkrade), ǫst (Achel, ... ), ǫu̯s (Berg / Terblijt, ... ), ǫu̯st (As, ... ), ǫu̯xs (Asenray / Maalbroek, ... ), ǫu̯xst (Baexem, ... ), ǫu̯š (Eijsden), ǫu̯št (Panningen), ǫxs (Noorbeek, ... ), ǫxst (Achel, ... ), ǫǝs (Borgloon), ǫǝst (Gingelom, ... ), ǭs (Bleijerheide, ... ), ǭu̯st (Heerlen), ǭxst (Sint Odilienberg), ǭǝs (Zutendaal), oogstbouw: ōǝxs˱bǭu̯ (Arcen) Het geheel van de werkzaamheden; het zelfstandig naamwoord. Zie ook Fsa, I, kaart 9. In vergelijking met N 15, 7 ("alle oogstwerkzaamheden te zamen") levert N 15, 8 ("graanoogst") in het geheel geen nieuw materiaal op; overal worden samenstellingen met graan (zie het lemma ''graan, koren'' 1.2.1) en van de opgave van N 15, 7 opgegeven. In het materiaal S 27 staan beide woorden oogst, eerst in de betekenis "het geheel van de werkzaamheden" en daarna in die van "opbrengst", onder elkaar en dat heeft waarschijnlijk suggestief gewerkt, vandaar de talrijke gelijkluidende antwoorden in het lemma ''oogst -opbrengst'' (4.1.3). Voor de behandeling van de varianten van het type oogst, vergelijk de toelichting bij het lemma ''oogsten'' (4.1.1). [N 15, 7 en 8; S 27; Wi 52; NE 3.V, 6g; monogr.; add. uit L 40, 8] I-4
oogst binnenhalen bijeenvaren: bēi̯ęi̯nvārǝ (Blerick, ... ), bīęi̯nvārǝ (Herten, ... ), bīǝnvǭ.rǝn (Hamont), binnendoen: benǝdoǝn (Bocholt, ... ), benǝdun (Koersel, ... ), benǝdōn (Boshoven, ... ), benǝndun (Heppen), benǝndō.n (Beek, ... ), benǝndū.n (Eksel, ... ), benǝndūn (Berverlo, ... ), benǝndű.n (Peer), bęnendō.n (Grote-Brogel, ... ), binnenhalen: benǝhālǝ (Grote-Brogel, ... ), benǝnhǭlǝ (Heerlen, ... ), benǝnhǭǝ.lǝn (Neerpelt), benǝnā.lǝ (Opglabbeek), benǝnō.lǝ (Molenbeersel), binǝhālǝ (America), bęnǝhō.lǝ (Kanne), bęnǝnhǭ.lǝ (Genk, ... ), bɛnǝhǭlǝ (Heythuysen, ... ), binnenrijden: benǝnrē̜i̯ǝn (Hamont), binnenscharen: benǝšārǝ (Maastricht), binnenvaren: benǝvȳrǝn (Kwaadmechelen, ... ), benǝvøi̯ǝrǝ (Paal), benǝvā.rǝ (Bree, ... ), benǝvārǝ (America, ... ), benǝvǫǝrǝn (Kerkhoven, ... ), benǝvǭ.rǝ (Berverlo, ... ), benǝvǭrǝ (Oostham, ... ), bęnǝvā.rǝ (Opoeteren), bęnǝvǭ.rǝ (Achel, ... ), bɛnǝvārǝ (Heythuysen, ... ), indoen: `eduǝ (Eygelshoven), e.ndō.n (Beek, ... ), e.ndū.n (Overpelt, ... ), endu (Meijel), endun (Heppen, ... ), endōn (Haler, ... ), ę.ndū.n (Hechtel), ęndōn (Bree), inhalen: e.nhō.lǝ (Hees), e.nhūǝlǝ (Gellik), e.nhǭ.lǝ (Achel, ... ), e.nhǭlǝ (s-Herenelderen, ... ), e.nhǭǝ.lǝ (Sint-Huibrechts-Hern), e.nō.lǝ (Boorsem, ... ), e.nǭ.lǝ (Grote-Spouwen, ... ), enhā.lǝ (Beringen), enhālǝ (Helden, ... ), enhōlǝ (Broeksittard, ... ), enhǭ.lǝ (Boukoul, ... ), enhǭlǝ (Amby, ... ), enō.lǝ (Geistingen, ... ), enǭlǝ (Bevingen, ... ), enǭǝlǝ (Gingelom, ... ), eǝ.nhǭǝ.lǝ (Boekhout), i.nhǭlǝ (Borgloon, ... ), i.nōǝ.lǝ (Vroenhoven), inhālǝ (Blitterswijck, ... ), inhǭlǝ (Gennep, ... ), ē.nhō.lǝ (Kanne), ē.nhǫlǝ (Membruggen), ē.nhǭ.lǝ (Lauw, ... ), ē.nhǭǝlǝ (Hoeselt), ē.nh˙ǭlǝ (Herderen), ēnhōlǝ (Meerssen, ... ), ē̜.nǭǝ.lǝ (Ordingen), ē̜i̯.nhǭ.lǝ (Vliermaalroot, ... ), ę.nhā.lǝ (Niel-bij-As), ę.nhǭ.lǝ (Berg, ... ), ę.nhǭlǝ (Godschei, ... ), ę.nō.lǝ (Maasmechelen, ... ), ę.ŋhǭ.lǝ (Jesseren), ęi̯.nhā.lǝ (Hasselt), ęi̯.nhǭ.lǝ (Bommershoven, ... ), ęi̯.nhǭǝ.lǝ (Groot-Gelmen, ... ), ęi̯.nǭǝ.lǝ (Heers), ęi̯.ŋhǭǝ.lǝ (Mechelen-Bovelingen, ... ), ęi̯nhǭǝ.lǝ (Guigoven), ęnhā.lǝ (As), ęnhālǝ (Bree), ęnhǫǝlǝ (Henis, ... ), ęnhǭ.lǝ (Diepenbeek, ... ), ęnhǭlǝ (Binderveld, ... ), ęnhǭǝlǝ (Buvingen, ... ), ęnǭǝlǝ (Aalst, ... ), ˙ēnhǭ.lǝ (Diets-Heur), ˙ęi̯nhǭǝlǝ (Gelinden), inschuren: ensxȳrǝn (Achel), ešȳrǝ (Klimmen), ęnsxȳrǝ (Melveren), invaren: e.nvyi̯rǝ (Linkhout), e.nvā.rǝ (Dilsen, ... ), e.nvǭ.rǝ (Helchteren, ... ), envārǝ (Baarlo, ... ), envōrǝ (Geistingen), evārǝ (Bleijerheide, ... ), evǭrǝ (Eygelshoven), i.nvǭ.rǝ (Veldwezelt, ... ), invārǝ (Blitterswijck, ... ), invǭrǝ (Milsbeek, ... ), ē.nvǭ.rǝ (Riemst, ... ), ę.nvā.rǝ (Rotem, ... ), ę.nvǭ.rǝ (Bilzen, ... ), ęi̯.nvǭ.rǝ (Heks, ... ), ęi̯.nvǭǝ.rǝ (Alken, ... ), ęnvǭ.rǝ (Beverst, ... ), ęnvǭrǝ (Donk, ... ), ęvǭ.rǝ (Koersel), naar huis varen: nǫ hū.s fā.rǝn (Neerpelt), thuishalen: tǫshǭ.lǝ (Borgloon), tǫu̯shǭ.lǝ (Sluizen), thuisvaren: tǫsfǭǝ.rǝ (Kerniel), tǫsvǭ.rǝ (Vliermaal, ... ), tǫu̯sfǭ.rǝ (Sluizen), tǭi̯.sfǭǝ.rǝ (Berbroek) Als de schoven lang genoeg gedroogd hebben op het veld wordt het graan binnengehaald. In dit lemma staan de algemene benamingen voor het vervoeren van de graanoogst van het veld naar de schuur bijeen. Dit gebeurde met dezelfde hoogkar en met hetzelfde gereedschap (gaffel) als bij de hooioogst; zie aflevering I.3, paragraaf 5, voor dit lemma met name ''hooi binnenhalen'' (5.3.1). Vaak ging het binnenhalen van de laatste kar met enige feestelijkheden gepaard. In L 286, 312 en 314 wordt aangetekend dat er dan rijstepap werd gegeten; in Q 117a dat men met deze laatste wagen een omweg maakte langs enkele café''s. In Q 19 wordt het oogstfeest martelgaus genoemd (in Q 32 wordt met ''martǝlgǭs'' de laatste te dorsen schoof aangeduid). In Q 34 wordt er op de laatste kar een meiboom meegevoerd; de laatste kar binnenhalen heet er dan ook: de mei invaren en deze uitdrukking kent men ook in Q 198b. Het kabaal dat gemaakt wordt bij het binnenhalen van de laatste kar noemt men in Q 211: ''juxǝlǝ'' (iteratief van ''juichen''), terwijl in dezelfde plaats wordt opgegeven dat één van de knechts bij die gelegenheid eerbetoon bracht ''(hǭfǝšǝ)'' aan de boerin, door haar de schoenen te poetsen (dǝ šǫ] re] māxǝ). Er konden twee kaarten van het materiaal getekend worden: één met ''halen'' als kernwoord (kaart 51), waarbij men het gezichtspunt van de boerderij inneemt en één met ''varen'' als kernwoord (kaart 52), waarbij men de handeling vanuit het gezichtspunt van het veld beziet.' [N 15, 39; JG 1a, 1b; A 16, 4d; A 23, 16.2; Lu 1, 16.2; monogr.] I-4
oogstappel augustappel: augousäppel (Welkenraedt), boutappel: bo.wtappel (Heijen, ... ), bout = oogst  bo.wtappel (Gennep), bouwappel: "Yellow Transparant  bòwáppel (Castenray, ... ), bouw = oogst Venray Wb.; vgl kermisappel; "Yellow Transparant  bòwáppel (Merselo), eersteling: ierstelingen (Kaulille), halfoogstappel: halfūstapələ (Herk-de-Stad), kermisappel: yellow-transparant  kermesáppel (Castenray, ... ), oogstappel: aosappelen (Wimmertingen), augsappelen (Amby), augseppel (Posterholt), augstappel (As, ... ), ausapəl (Stokkem), eugstapəl (Neerglabbeek), eustappels (Kwaadmechelen), ochstappelen (Lommel), oegstappel (Kaulille, ... ), oegstappele (Koersel), oesappel (Groot-Gelmen, ... ), oesappels (Heers), oesjtappel (Zonhoven), oestappel (Hechtel, ... ), oestappels (Heusden), oewestappel (Hasselt), oeëstappele (Kerkhoven, ... ), ogstappel (Neerpelt), oistappels (Hechtel), oogsappel (Roermond), oosappele (Guigoven, ... ), oostappel (Genk, ... ), oostappele (Wellen), oostappelen (Genk), osappels (Borgloon), osappəl (Gutshoven), ostappel (Achel, ... ), ostappels (Lommel), ou(g)sappel (Maastricht, ... ), ougsappelen (Lanklaar), ougsdapəl (Lanklaar), ougstappel (Bocholt, ... ), ousappel (Herten (bij Roermond)), ousappelen (Kerniel), ouwesappel (Montenaken), ouxsdappel (Dilsen), ouəsapels (Gelinden), ouəstappels (Aalst-bij-St.-Truiden), owgsappelen (Tongeren), owstappel (Ulbeek), ōgsapəl (Welkenraedt), ōͅsappələ (Vlijtingen), ōͅstappel (Alken), oͅsappel (Hoepertingen), oͅsappelen (Tessenderlo), oͅsapələ (Vechmaal, ... ), oͅstappelen (Diepenbeek), oͅusappələ (Maaseik), ugsappel (Zonhoven), uigstappe (Opglabbeek, ... ), uigstappel (Meeuwen, ... ), uistappel (Opitter), ustappel (Zonhoven), uəsappəls (Sint-Lambrechts-Herk), ūsapəl (Sint-Truiden), ūsapələ (Mettekoven), ūstappel (Sint-Truiden, ... ), ūəsapəl (Aalst-bij-St.-Truiden), ūəstappel (Wilderen), woͅxstapəl (Hamont), ó’sappel (Kortessem), øͅstappels (Tessenderlo), ùsappel (Beverlo), əsteppel (Hamont), al in augustus rijp  ougsappel (Uikhoven, ... ), die in augustus rijp is"; ous < augustus  òusappël (Tongeren, ... ), rijpt tijdens de graanoogst  augstappel (Tungelroy, ... ), Vroege lichtzure appel in augustus, "appelen die in de oogstmaand rijp zijn  ùsappel (Beverlo), vroege soort  aos’appel (Bleijerheide, ... ), vroegrijp  ouchsappel (Sittard, ... ), vroegrijpe appel  ou:gsappel (Roermond, ... ), vroegrijpe soort  uəstapəl* (Niel-bij-St.-Truiden, ... ), oogstappeltje: augsteppelekes (Bree), augsteppelkens (Gruitrode), oegsteppelkes (Peer), oeësteppelkens (Kaulille), ouis-eppelkes (Maaseik), ousappelkens (As), uigsteppelekes (Bree), əsdōpəlkes (Zutendaal), oogsteling: aosteleenger (Millen), oogstmaander: ougsmonnan (Rekem), oogstmaandsappel: ougmaondsappele (Maastricht), oogstmaandse appel: oostmaandse appels (Vucht), osmunse apəl (Martenslinde), ōsmunsə appəl (Martenslinde), ōͅmuntsen apəl (Bilzen), oͅsmōnts apəla (Koninksem), oͅusmōͅntsə ɛpəl (Klimmen), oͅu̯smōͅnsə apələ (Rekem), oͅwsmōͅnšə apələ (Opgrimbie), ūəsməntsə apəl (Aalst-bij-St.-Truiden), vroegrijp  ousmanjsjenappel (Sittard, ... ), oogstmaandse, een -: aawsmondse (Zichen-Zussen-Bolder), aosmunse (Eigenbilzen), augsmoandsche (Mechelen-aan-de-Maas), augsmountjes (Eisden), ogsmoantse (Waltwilder), oogstmaandse (Zutendaal), oosmo’nsë (Hoeselt, ... ), ousmaondsche (Neerharen), ousmōͅntse (Lanaken), ouwgsmoense (Tongeren), ōͅasmənse (Zutendaal), oͅsmoͅnsə (Vroenhoven), oͅu̯smø̄nšə (Opgrimbie), "oogstmaandse" vroege appel, die in augustus rijp is  ousmaondse (Valkenburg), vroegrijp  oûsmaonse (Gronsveld, ... ), oogstmaandser: oosmoensters (Bilzen), vaanse, een -: vaonse (Maastricht, ... ), oogstappel, veroud.  vaonse (Gronsveld), ook ousmaondse geheten  vaons (Valkenburg, ... ), vaansen appel: ook ousmaondse geheten  vaonzen appel (Valkenburg, ... ), witte vaanse, een -: vroege soort, geeft fijne appelmoes  witte vaonse (Uikhoven) [ZND 10 (1925)] [ZND 40 (1942)] [ZND m]appel || appel (soort) || appel, soort || appel, vroege soort || appelsoort: oogstappel || een vroege appel, die in augustus rijp is || oogstappel I-7
oogsten bouwen: bǫu̯ǝ (Venlo), de oogst afdoen: de oogst afdoen (Hechtel, ... ), de oogst binnendoen: de oogst binnendoen (Achel, ... ), de oogst doen: de oogst doen (Genk, ... ), de vruchten indoen: de vruchten indoen (Lommel), inschuiven: ęnšyvǝ (Vaals), maaien: mɛi̯ǝ (Neer), oogsten: ustǝ(n) (Borgloon, ... ), uxstǝ (Kaulille, ... ), uǝstǝ (Herk-de-Stad, ... ), uǝxstǝn (Paal), u̯ēxstǝ (Arcen), u̯ǫstǝn (Hamont), øxstǝn (Hamont, ... ), ø̜i̯stǝ (Opitter, ... ), ø̜i̯xstǝn (As, ... ), ēxstǝ (Maashees), ōi̯stǝ (Gennep), ōi̯xstǝ (Venray), ōstǝn (Bilzen, ... ), ōsǝn (Hoeselt), ōxstǝn (Achel, ... ), ūstǝ(n) (Bree, ... ), ūxstǝ (Hasselt, ... ), ūǝstǝ (Beringen, ... ), ǫi̯stǝ (Beek), ǫstǝ(n) (Achel, ... ), ǫu̯stǝ (As, ... ), ǫu̯sǝ (Kerniel), ǫu̯xstǝ (Baarlo, ... ), ǫxstǝ(n) (Hamont, ... ), ǫǝstǝn (Kerkhoven, ... ), ǭstǝ (Epen, ... ), ǭxstǝ (Heerlerheide, ... ), scharren: šērǝ (Margraten), šēǝrǝ (Valkenburg), šɛ̄rǝ (Banholt, ... ) De algemene benaming voor het geheel van werkzaamheden in de oogsttijd; het werkwoord. In Belgisch Limburg is de oorsponkelijke betekenis van oogsten "naoogsten, aren lezen", zie het lemma ''aren lezen'' (5.2.4). Bij het woordtype oogsten zijn de varianten eerst naar de klankkleur van de klinker, en daarbinnen op de medeklinkercluster (wegval) geordend. [L 40, 8; Wi 43; monogr.; add. uit N 15, 7] I-4