e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
onthoppen filteren: f ̇eltǝrǝ (Opitter), filtreren: filtreren (Arcen), pompen: pōǝmpǝ (Alken), zeven: zēvǝ (Horn, ... ), zijen: zijǝ (Horn), ziǝ (Sittard) De hop uit de wort verwijderen. [N 35, 56] II-2
onthoudingsdag grote vastendag: groaate vastedaag (Grevenbicht/Papenhoven), hoge vastendag: hoaage vastedaag (Grevenbicht/Papenhoven), magerdag: mager daag (Opoeteren), magerdaag (Mechelen-aan-de-Maas), magere dag: enne moageren dag (Sint-Truiden), maageren daag (Weert), magere daag (Gulpen), ne maogere daog (Tongeren), ənə magərə dāX (Montzen), onthouding: onthouding (Reuver), onthoudingsdag: onthaajingsdaag (Roermond), onthaawingsdaag (Meijel), onthaowingsdaag (Baarlo), onthawdingsdaag (Klimmen), onthoaiingsdaag (Haler), onthoajingsdaag (Tungelroy), onthoudingdaag (Nuth/Aalbeek), onthoudingsdaag (Baarlo, ... ), onthoudingsdag (Meijel), oonthawwingsdaag (Maastricht), unne oonthoauwingsdàag (Meerssen), ònthaojingsdaag (Heel), ònthaojjingsdaag (Thorn), ònthoudingsdaag (Hoensbroek), ónthajingsdaag (Montfort), ónthaojingsdaag (Geistingen), ónthoudingsdaag (Epen), ônthaldingsdag (Oirlo), ônthoudingsdaag (Heel), quatertemper (<lat.): kwattertemper (Ell), quatertemperdag: kwatertemperdāāg (Houthalen), kwatertemperdoag (Hoensbroek), kwattertemperdaag (Posterholt, ... ), kwattertemperdaog (Eigenbilzen), quatertemperdaag (Heel), vasteldag: vaesteldaag (Sevenum), vesseldaag (Baarlo, ... ), vesteldaag (Stokkem), vasten en onthouding: vaste en onthawding (Klimmen), vastendag: vaastendaag (Siebengewald), vaste daag (Geleen), vastedaag (Eys, ... ), vastedag (Tongeren), vastedāāg (Nieuwenhagen), vastendaag (Achel, ... ), vleesdervingsdag: Vléésdervingsdoag (Eigenbilzen), vleesloze dag: vleisjloze daag (Valkenburg), vrijdag: de vrijdag (Jeuk), vriedag (Weert), vriedig (Baarlo, ... ) Een onthoudingsdag: dag waarop men geen vlees, spek en jus uit vlees mag gebruiken. [N 96D (1989)] III-3-3
ontkoold af: āf (Eisden  [(Eisden)]   [Eisden]), áf (Hamont  [(Eisden)]   [Eisden]), afgebouwd: āfjǝbǫwt (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Eisden]), blank: blaŋk (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Winterslag, Waterschei]), deruit: drut (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]), drū.t (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Laura, Julia]  [Domaniale, Wilhelmina]), drūs (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Domaniale]  [Julia]), drūt (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma, Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), gereed: gǝręjt (Lutterade  [(Maurits)]   [Maurits]), klaar: klǭr (Stein  [(Maurits)]   [Maurits]), leeg: leeg (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Zwartberg, Waterschei]), lēǝx (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), lę̄x (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Willem-Sophia]), ontkoold: ontkǭlt (Buchten  [(Maurits)]   [Maurits]), vaardig: vę̄rdex (Stein  [(Maurits)]   [Maurits]) Gezegd van een pijler waar alle steenkool uit is verwijderd. In dit lemma zijn alleen de termen voor "ontkoold" opgegeven. Voor de benamingen voor "pijler" zie men het lemma Pijler. [N 95, 532; monogr.] II-5
ontlasting hebben achtergaan: achtərguin (Loksbergen), afgaan: a.fgo:n (Schinnen), aafgaan (Roermond), aafgank (Ell), aafgao (Klimmen), aafgaon (Belfeld, ... ), aafgoa (Heerlen), aafgoan (Bree, ... ), aafgon (Ophoven), aafgoon (Meerssen, ... ), aafgooën (Eksel), aafgoën (Maaseik), aafgōēn (As, ... ), aafgòòn (Panningen), aafjoa (Bocholtz), afgaan (Lommel), afgoa (Meijel), afgoin (Loksbergen), afgon (Maasbracht, ... ), afgoön (Koningsbosch), afgŏan (Heers), aofgaen (Eijsden), aofgaon (Maastricht), aofgoan (Diepenbeek), aofgoeën (Gronsveld), aofgon (Bilzen), aofgoon (Heugem, ... ), aofgoon aan de sjiet (Maastricht), aofgwö (Zichen-Zussen-Bolder), oafgon (Wellen), ôofgóin (Tongeren), i.e. stoelgang.  āāfguun (Opglabbeek), afgang hebben: aafgank höbbe (Oirsbeek), bak duwen: Kindertaal.  bak duie (Eijsden), bouten: boute (Weert), Bargoens, sterft uit.  bòute (Tongeren), de rug uitsnoeven: de rök oetsjnōēven (Lutterade), de rök oetsnoeve (Echt/Gebroek), de rug verlengen: der ruk verlenge (Bocholtz), de rugstrang uitsnoeven: rögksjtrank oetsjnoeve (Klimmen), drijten: driete (Roermond, ... ), drīēte (s-Gravenvoeren), drukken: drökke (Venlo), een beer uitlaten: der baer oetlaote (Klimmen), een bruine pater draaien: unne broene pater dreije (Weert), een bruine pater maken: unne broene pater maake (Weert), een hoop doen: einen houp doon (Maasbracht), een kakje doen: ə kakskə doon (As), een nagel uit de rug halen: unne nieegel oette rök haale (Weert), ene draaien: d`t ne drejje (Boukoul), inge driene (Bocholtz), ene neerdraaien: eine neerdraeje (Urmond), flotsen: flótsjen (Lutterade), fratselen: fratsələ (Loksbergen), gaan zitten: goan zitten (Eksel), gemak nemen: gemāāk numme (Schimmert), grote commissie doen: de groite kemisse doon (Uikhoven), z`n grootë këmissë dun (Tongeren), Kindertaal.  groeëte kemissie doen (Mechelen-aan-de-Maas), grote wc doen: Kindertaal.  groeëte WC doen (Mechelen-aan-de-Maas), hard afgaan: Een harde ontlasting hebben.  hért aa.fgoeën.n (Zolder), in zijn boks doen: in zen boks dōēn (Eksel), kaka doen: kaka doen (Mechelen-aan-de-Maas), Kindertaal.  kaka dōēn (Bilzen), kákká dun (Tongeren), kakken: kakke (Belfeld, ... ), kakken (Diepenbeek, ... ), kakkə (As, ... ), kákke (Tongeren, ... ), [Paragraaf: lichaam]  kakke (Boorsem), Fatsoenlijker.  kakke (Lutterade), Grof, ruw.  kakke (Maastricht), Kindertaal.  kakke (Reuver), Net.  kakke (Maasbracht), laten gaan: laote gaon (Grevenbicht/Papenhoven), leuteren: leutere (Schinnen), lossen: losse (Meijel), Neutraal.  losse (Bilzen), mest maken: Boers, plat.  mes maake (Heerlen), moeten afgaan: motte aafgaoë (Gulpen), naar achter gaan: noa achter goan (Weert), nuw aater góin (Tongeren), naar achter moeten: ich mót nao achter (Baexem), naar het huisje gaan: na t hŭske gaon (Tegelen), nao het huske koeune gâôe (Oirsbeek), nao t huuske gaon (Klimmen, ... ), nao t hyskə gōēn (As), nao t hüske gaon (Sevenum, ... ), ne`t huuske goan (Achel), noa t huiske goan (Eksel), noa t huuske goan (Weert), noeë t hùske goeë.n (Zolder), noh t huiske goeën (Eksel), nə hət həskə goin (Loksbergen), naar het huisje moeten: ich mót nao t huuske (Baexem), ich môt nao t huuske (Maasbree), neerzetten: neerzètte (Klimmen), op de schop gaan: Mijnwerkers uitdrukking.  oppe sjöp gaon (Echt/Gebroek), op het huisje zitten: op t huuske zitte (Schinnen), op het potje moeten: Kindertaal; plat.  op t pötje motte (Reuver), poepen: ich mót pōēpe (Baexem), poepe (Beesel, ... ), poepe motte (Heerlen), poepen (Oirlo), poepə (Schinnen), pōēpe (Eijsden), pôepe (Maastricht), De informant merkt op dat hij 67 jaar is en reeds 30 weg uit Maastricht.  pōēpe (Maastricht), Kinderlijk.  poepe (Tegelen), Kindertaal.  poepe (Reuver, ... ), Minder net.  poepe (Maasbracht), Nieuw, netter.  poepe (Maasbree), schijt hebben: ik heb schiet (Meijel), Ordinair.  ich höb sjīēt (Baexem), schijten: chiete (Maasniel), dë sjijt (Hoeselt), gwen sjeete (Eigenbilzen), moote schiëte (Boekend), scheetə (Loksbergen), scheiten (Kerkhoven), scheiten goan (Zonhoven), schieete (Weert), schiete (Afferden, ... ), schiete motte (Heerlen), schietten (Eksel), schijten (Genk), schijtte (Vorsen), schiéte (Nieuwenhagen), schiêten (Eksel), schiëte (Maasbree), schiëte hubbe (Boekend), schīēte (Puth, ... ), schèè.te (Zolder), schèète (Sint-Truiden), schê"te (Beverlo, ... ), shiete (Lanklaar), sjaitë (Tongeren), sjchiete (Roggel), sjeite (Klimmen), sji-jte (Bree, ... ), sjiehte (Waubach), sjiese (Bocholtz, ... ), sjiesse (Spekholzerheide), sjiete (Beesel, ... ), sjiete goan (Lutterade), sjiete kŏĕnne (Oirsbeek), sjieten (Uikhoven), sjietə (Schinnen), sjijten (Diepenbeek), sjitje (Meijel), sjiête (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), sjiëte (Kessel), sjīē.te (Boukoul), sjīēte (Herten (bij Roermond), ... ), sjīēten (Lutterade), sjytə (As), sjèten (Diepenbeek), sjééte (Zichen-Zussen-Bolder), [Paragraaf: lichaam]  sjiete (Boorsem), Banale uitdrukking voor zijn behoefte doen of voor het laten van een wind.  sjiéte (Herten (bij Roermond), ... ), De informant merkt op dat hij 67 jaar is en reeds 30 weg uit Maastricht.  sjīēte (Maastricht), Gemeen.  sjiete (Neerharen), sjieten (Neerharen), Grof.  sjiete (Tegelen), Minst net.  sjiete (Maasbracht), Onbeleefd.  sjiete (Ell), Opm.: diarree hebben: aan de schi:et zien.  schi:tən (Sint-Huibrechts-Lille), Ordinair.  ich mot sjiete (Baexem), sjiete (Swalmen), Ordinaire taal.  sjiëte (Maasbracht), Plat.  sjeite (Bilzen), sjīēte (Reuver), uit de boks gaan: uut de bóks gaon (Afferden), i.e. de WC opzoeken.  oet de boks gaon (Echt/Gebroek), uitgaan: oes-joa (Kerkrade, ... ), oetgoa (Waubach), oeëtgoa (Hoensbroek), zich gaan uitdrukken: zich goan oetdrökke (Weert), zijn behoefte doen: z`n behoofte doen (Eijsden), ze behoof doen (Gronsveld), zeen belwof doon (Thorn), zien behoefte doon (Thorn), zieng behoefte doeë (Bocholtz), zijn boks afdoen: zijn boks aafdōēn (Eksel) kakken || ontlasting hebben [afgon, leutere, driete, zijn gevoeg doen] [N 10c (1961)], [N 10c (1995)] || schijten III-1-1
ontlasting hebben, diarree aan de afgang zijn: aan den aagfank zin (Oirsbeek), an d`r aafgaank (s-Gravenvoeren), Diarree hebben.  aan d`r aafgank zieë (Klimmen), aan de dunne zijn: aan den dunne (Baarlo, ... ), aan den dunne zin (Oirsbeek), aan der dunne (Schin-op-Geul), aonen dunne zien (Eksel), Diarree hebben.  aan d`r dunne zieë (Klimmen), Diarree.  aan dən dinnə zeen (As), an d`r dunne zieje (Waubach), aon d`n dunne zien (Maastricht), hae is aanne dunne (Baexem), i.e. dysenterie.  aan den dunne zin (Puth), aan de kom-gauw zijn: aan de kóm gaw (Thorn), aan de loop zijn: an d`r leup (s-Gravenvoeren), aan de schijt zijn: aan de sjiet (Baarlo), aan de sjiet zin (Oirsbeek), oan t schiet zien (Eksel), Diarree hebben.  aan d`r sjiet zieë (Klimmen), Diarree.  aan də sjyt zeen (As), Diarree. Ordinair.  hae is aanne sjīēt (Baexem), aan de slinger zijn: Diarree.  an d`r sjlinger zieje (Waubach), aan de vieve zijn: Diarree.  heer is aon de vieve (Maastricht), afgang hebben: aafgank hebbe (Panningen), lopen, het -: aan `t laupe (Boorsem), luchten: lóchte (Susteren), moeten lopen: moeten lopen (Gruitrode), pratelen: i.e. diarree hebben.  pratele (Mechelen-aan-de-Maas), pratsen: Diarree.  pratsje (Echt/Gebroek, ... ), veel lopen: veul loeëpen (Achel), zich de boord van de vot afschijten: Diarree hebben.  zich t baord van de vot aafsjiete (Klimmen), zich het hart afschijten: Diarree hebben.  zich t hart aafsjiete (Klimmen) Diarree, buikloop (dunne, pruts). [N 84 (1981)] || Diarree, buikloop (prutsj, loperij, aan de schiet, dunne, weke). [N 107 (2001)] || ontlasting hebben [afgon, leutere, driete, zijn gevoeg doen] [N 10c (1961)], [N 10c (1995)] III-1-1
ontnaaid los: los (Achel, ... ), losgegangen: losgǝgaŋǝ (Schimmert), losgesprongen: los˲gǝsproŋǝ (Tessenderlo), los˲gǝspruŋǝ (Tessenderlo), uit de naad: yt dǝ nǭt (Ottersum), ūt ˲dǝ nǭt (Neerpelt) Losgelaten, gezegd van een naad. [N 62, 28] II-7
ontslaan vortjagen: vutjāgǝ (Kelmis) [monogr.] II-4
ontslag afdanking: ā.fda.ŋkeŋ (Zolder  [(Zolder)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), āfdankeŋ (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Zolder]), kundiging: køndegeŋ (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), kundigung: køndijuŋ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Maurits]), ontslag: o.ntšlā.x (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), ontslāx (Thorn  [(Maurits)]   [Maurits]), ontšlāx (Buchten  [(Maurits)]  , ... [Maurits]  [Laura, Julia]  [Emma]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]), øntšlāx (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Zwartberg, Waterschei]), ǫntšlāx (Geleen  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]) Het ontslaan uit de dienst, al of niet gedwongen. Zie ook de lemmata Ontslag Krijgen en Ontslag Nemen. [N 95, 998; N 95, 999] II-5
ontslag aanzeggen of geven een de püs geven: eŋǝ dǝr pys jē̜vǝ (Kelmis), een naar de duivel jagen: eŋǝ no dǝr dȳvǝl jāgǝ (Kelmis), een zum duivel jagen: eŋǝ tsom dø̜jvǝl jāgǝ (Kelmis), kundigen: køndǝjǝ (Kelmis) De opzichter kon, wanneer de arbeider het te bont maakte, ontslag aanzeggen. Zie ook de semantische toelichting bij het lemma ''ontslagen worden''. [monogr.] II-4
ontslag krijgen (de) papieren krijgen: dǝ papīrǝ krīgǝ (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), dǝ papīrǝ krījǝ (Nieuwenhagen  [(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), dǝ papīǝrǝ krījǝ (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Maurits]), papiǝrǝ krīǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Emma]  [Domaniale]), papīǝrǝ krīgǝ (Oirsbeek  [(Emma)]  , ... [Willem-Sophia]  [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]), %%zinnetje%%  hē̜ krex dǝ papīrǝ (Stein  [(Maurits)]   [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), afgedankt werden: ā.fgǝda.ŋkt wi.ǝrǝ (Zolder  [(Zolder)]   [Emma]), afgedankt worden: afgedankt worden (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Zolder]), boek en centen krijgen: bōk en sɛntǝ krejgǝ (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), de flappen krijgen: dǝ flɛpǝ krīgǝ (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), de püs krijgen: dǝr pys krīgǝ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), dǝr pys krījǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Domaniale]), de zak krijgen: dǝr zak krīgǝ (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), gekundigd werden: gǝkøndext wēǝdǝ (Heerlen  [(Emma)]  , ... [Laura, Julia]  [Domaniale]), jǝkøndixt wēǝdǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), jǝkø̜ndixt wēǝdǝ (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Julia]), gekundigd zijn: jǝkøndext zīǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Domaniale]), kundigung krijgen: kø̜ndijuŋ krījǝ (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), ontslag krijgen: o.ntšlā.x krī.gǝ (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), ontslāx krīgǝ (Lutterade  [(Maurits)]  , ... [Maurits]  [Maurits]), ontšlāx krīgǝ (Buchten  [(Maurits)]  , ... [Emma]  [Maurits]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), øntšlāx krīgǝ (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), ǫntšlāx krīgǝ (Geleen  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), ontslagen werden: o.ntšlā.gǝ wę.adǝ (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), ontšlāgǝ weǝdǝ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Eisden]), øntšlāgǝ wē̜rǝ (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), ǫntšlāgǝ wē̜rǝ (Geleen  [(Maurits)]   [Maurits]), vortgaan: %%zinnetje%%  hēǝ jēt vut (Kerkrade  [(Wilhelmina)]   [Laura, Julia]), vortgęjaagd werden: vu.t˲gǝj˙āxt wę.adǝ (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Domaniale]), vutjǝjāxt wēǝdǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Wilhelmina]), zijn boek krijgen: zē̜jn buk krē̜jgǝ (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Zwartberg, Waterschei]), zijn dagen krijgen: zijn dagen krijgen (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]  , ... [Winterslag, Waterschei]  [Winterslag, Waterschei]), zijn opzeg krijgen: zē̜jn ǫpzɛx krē̜gǝ (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]) De dienst opgezegd krijgen. In "zijn boek krijgen" wordt met boek het werkboekje bedoeld dat men terugkrijgt als men ergens niet meer werkt (Vanwonterghem pag. 69). Püs in de "de püs krijgen" is een strozak in het bed of een armoedig bed (RhWB VI pag. 1227 s.v. "Püs"). Het woord wordt in deze uitdrukking overdrachtelijk gebruikt. [N 95, 999; N 95, 998; monogr.] II-5