e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
onverantwoord kolen delven kool vortrijten: koal vutrɛ̄sǝ (Chevremont  [(Julia)]   [Zwartberg, Eisden]), pikken: pikken (Rekem  [(Zwartberg / Eisden)]   [Willem-Sophia]), roven: rawvǝ (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Domaniale]), rōvǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Maurits]), rǫwvǝ (Lutterade  [(Maurits)]   [Zwartberg, Waterschei]), ruppen/roppen: ru.pǝ (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), rupǝ (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Willem-Sophia]  [Domaniale, Wilhelmina]  [Emma, Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Julia]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), rø̜pǝ (Stein  [(Maurits)]   [Maurits]), rǭpǝ (Thorn  [(Maurits)]   [Maurits]), stropen: štrø̄vǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Julia]), wegruppen/-roppen: węxrǫpǝ (Geleen  [(Maurits)]   [Laura, Julia]), wɛxrupǝ (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Domaniale]) Steenkool wegnemen op een plaats waar dit niet mag, of op onoordeelkundige wijze. Vooral het onverantwoordelijke aspect van het "ruppen/roppen" wordt door een aantal zegslieden benadrukt. Zo schrijft een respondent uit Q 113 dat men op de vier Oranje-Nassaumijnen met deze term bedoelde het weghalen van de kool achter de stijlen zonder ondersteuningen te plaatsen, terwijl een invuller uit Q 121 daar nog aan toevoegt dat dit op de Domaniale mijn gebeurde wanneer er te weinig wagens geproduceerd waren. [N 95A, 2; monogr.; N 95, 510] II-5
onverantwoord werkende mijnwerker kolenrupper: koalǝrypǝr (Spekholzerheide  [(Willem-Sophia)]   [Maurits]) Iemand die op onverantwoordelijke wijze kolen delft. [N 95A, 2 add.] II-5
onverzegelde honing losse honig: lǫsǝ hø̜nex (Tessenderlo), losse honing: losse honing (Asenray / Maalbroek, ... ), losǝ honeŋ (Horst, ... ), losǝ huneŋ (Wellerlooi), losǝ hōneŋ (Venlo), losǝn hōneŋ (Diepenbeek, ... ), lǫsǝ hu.neŋ (Weert), lǫsǝ huǝneŋ (Heerlen), lǫsǝ hōneŋ (Roermond), lǫsǝ hōǝneŋ (Noorbeek, ... ), niet gezegelde honing: nē gǝzēgǝlde hø̄neŋ (Hasselt), niet verzegelde honing: nēt vǝrze.gǝldǝ ho.neŋ (Dilsen), ongezegelde honing: ongǝzīgǝldǝ huǝneŋ (Genk), onrijpe honing: onrijpe honing (Asenray / Maalbroek, ... ), onripǝ honeŋ (Venray), onrīpǝ hōneŋ (Asenray / Maalbroek, ... ), oŋrīpǝ hōneŋ (Peij), onverzegelde honing: onverzegelde honing (Beek, ... ), onvǝrzēgǝldjǝ hōneŋ (Geistingen), onvǝrzēgǝldǝ hōneŋ (Houthalen), open honing: ōpǝn ǫwniŋ (Alken), ǫwpǝn ǫwneŋk (Sint-Truiden), ǫwpǝn ǫwniŋ (Rummen) Honing uit een niet verzegelde raat. [N 63, 114b; N 63, 114a; monogr.] II-6
onvolgroeide vrucht arm schaap: en erm skoap (Jeuk, ... ), arm wicht: ± WLD  erremwich (Klimmen), bas: Endepols  bas (Maastricht), doof: noot, appel etc.  douf (Herten (bij Roermond)), frakken (coll.): niet rijp fruit eten  frakken (Houthalen), groene kratsel: eigen spellingsysteem  gruun kratselen (Meijel, ... ), groene vrucht: ein greune vrug (Boekend), greune vruch (Blerick), kraats: WBD/WLD  kraats (As), WLD  kràtsj (Itteren), kraggel: kraGkel (Swalmen), krajjele (Maastricht), "niet harmonisch uitgegroeide vrucht of mens  kragkel (Echt/Gebroek), WBD/WLD  kraGəl (Urmond, ... ), WLD  kraGGel (Swalmen, ... ), kratsel: Bree Wb.  kraatsel (Bree), eigen fon. aanduidingen  kraatsel (Ell), eigen spellingsysteem  kratsel (Meijel, ... ), ± WLD  kraatsel (Weert), krauwel: kraowel (Noorbeek, ... ), krawwel (Stein), krawəl (Meeswijk), krouwel (Vaals), kroͅ.u̯əl m. (Ingber), kráwwel (Maastricht), + WLD  krawwel (Klimmen, ... ), ideosyncr.  krauwel (Vlodrop, ... ), krewwel (Gronsveld), WBD/WLD  krouwəl (Heerlen), WLD  krauwel (Born, ... ), krawwele (Maastricht), krouwel (Gulpen, ... ), kràwəl (Montfort), WLD vooral van appels / ook wel: stout kind  krauwel (Ubachsberg, ... ), krauweltje: kréwwelke (Maastricht), WLD  krèùwelkes (Ubachsberg), kreuzel: Veldeke 1979, nr. 1  d’n kreuzel (Venray), kroddel: WBD/WLD  kroddəl (Kapel-in-t-Zand), WLD  kròddəl (Venlo, ... ), kroos: oude spellingsysteem  kroos (Meijel), krot: krod (Blitterswijck, ... ), krot (Castenray, ... ), eigen spellingsysteem  krotte (Meerlo), WLD  kroet (Guttecoven, ... ), krotje: WLD  krötje (Sevenum), krùtje (Sevenum), krozel: kro’z`el (Tegelen), WBD / WLD  kroosel (Reuver), krummel: oude spellingsysteem  krumel (Meijel), kruppel: kruppel (Gulpen), Veldeke / eventueel aangevuld met systeem Jones U: zoals in wurm, gud (goot), put (put) wordt ongeveer uitgesproken zoals de \\ in t Engelse woord: the.  kruppel (Gulpen), kruts: kraots (Eigenbilzen, ... ), kreuts (Pey), kroêts (Eksel), Endepols  krötsj (Maastricht), ideosyncr.  krötsj (Sittard), krauwel en kreutsj is ongeveer hetzelfde  krø̄ətš (Meeswijk), WBD/WLD  krèùtsj (Susteren), WLD (De o is niet voldoende gedifferentiëerd; vandaar soms –)  krèùtsj (Haelen), krutsel: WLD  krŏtschel (Schimmert), krutsjel (Mheer, ... ), krutseltje: WLD (De o is niet voldoende gedifferentiëerd; vandaar soms o met nasaleringsteken)  krèùtsjəlkə (Haelen), kwade lucht: ideosyncr. = kwade lucht  koej loch (Eijsden, ... ), onvoorgroeide vrucht: NCDN  oanvörgreujdö vröch* (Stevensweert), schrauwel: sjréwel (subst.) (Gronsveld, ... ), bij appels en peren  sjrauwel (Simpelveld), verkruppelde vrucht: een verkruppelde vruch (Hoensbroek), verkruppelde, een -: geslacht naar gelang van de vrucht  vərkrø.pəlde m./v. (Eys), vernebbelde, een -: IPA, omgesp.  nə [vərnɛbəldə* (Kwaadmechelen) appel, onvolgroeid of misvormd || Een onvolgroeide vrucht (krots, gast). [N 82 (1981)] || kleine vrucht || Niet rijp, gezegd van een vrucht (groen, groenweg). [N 82 (1981)] || onvolgroeid fruit [Goossens 1b (1960)] || Onvolgroeid, gezegd van een vrucht (vernepen). [N 82 (1981)] || vrucht, klein en misvormd || vrucht, slechte — || vrucht: onregelmatig I-7
onvruchtbaar vrouwelijk varken gelt: gɛlt (Montenaken  [(onvruchtbaar gemaakte zeug)]  ), kriem: krēm (Lutterade), kwee: kwei̯ (Beverst), kwē (Baarlo, ... ), kwēi̯ǝ (Heiselt, ... ), kwęi̯ (Diepenbeek), kween: kweŋ (Ospel), kwin (Baarlo, ... ), kwiǝn (Houthalen, ... ), kwēn (Altweert, ... ), kwīn (Noorbeek), kweent: kwe.nt (Munsterbilzen), kwent (Maasbree) Door organische afwijkingen onvruchtbaar vrouwelijk varken. [N 76, 10; JG 1c, 2c] I-12
onvruchtbare geit bok: bok (Diepenbeek, ... ), geitenbok: gęi̯tǝnbuk (Blerick), guste geit: gøstǝ gęi̯t (Haelen), gø̜stǝ gęi̯t (Horn, ... ), kwee: kwē (Aalst, ... ), kwēi̯ (Wellen), kwē̜i̯ (Rummen), kwęi̯ (Sint-Truiden, ... ), kween: kwēn (Blitterswijck, ... ), kwēǝn (Rotem), kwē̜n (Paal), kwē̜ǝn (Kwaadmechelen), kweent: kwent (Heythuysen), kwēnt (Maasbree, ... ), springbok: spręŋbok (As, ... ), steenbok: stebǫk (Oud-Waterschei), steenbok (Geleen), stibǫk (Hasselt), stii̯ǝnbok (Beringen, ... ), stinbø̜k (Zolder), stinbǫk (Boekt Heikant, ... ), stięnbok (Lommel), stiǝnbǫk (Achel, ... ), stē.bok (Hopmaal, ... ), stēbǫk (Oost-Maarland, ... ), stēnbǫk (Hoeselt, ... ), stē̜i̯bok (Lanklaar), stē̜i̯nbok (Aldeneik, ... ), stē̜i̯nbōk (Bocholt), stē̜i̯nbǫk (Maasmechelen), stē̜i̯nbǭk (Lanklaar), stē̜i̯ǝbok (Opheers), stē̜ǝnbǫk (Lommel), stębǫk (Rosmeer), stęi̯bok (Holtum), stęi̯bōk (Maasmechelen), stęi̯nbok (Gelinden, ... ), stęi̯nbou̯k (Kinrooi), stęi̯nbuk (Blerick, ... ), stęi̯nbōk (Neeritter), stęi̯nbǫk (Bree, ... ), stęi̯vbok (Borgloon), stęnbok (Meijel), stęnbuk (Kwaadmechelen), stīnbǫk (Gelieren Bret, ... ), štēbok (Bocholtz, ... ), štēbǫk (Nieuwenhagen, ... ), štē̜bǫk (Teuven), štē̜i̯nbōk (Stokkem), štęi̯bok (Klimmen, ... ), štęi̯nbok (Buchten, ... ), štęi̯nbuk (Baarlo, ... ), stinkbok: stęnkbǫk (Borgloon), twiet: twit (Heerlen), vooi: voi̯ (Borgloon) De antwoorden kunnen zowel op een onvruchtbare geit in het algemeen duiden als op een onvruchtbare vrouwelijke geit. [N 19, 72; JG 1a, 1b; N 77, 84; monogr.] I-12
onvruchtbare grond arm land: ɛrm laŋk (Tegelen), arme grond: ɛrmǝ gronjtj (Maasbracht), ɛrmǝ gront (Hoensbroek, ... ), ɛrmǝ grōnjtj (Jabeek), ɛrmǝ xrōnt (Gingelom), ɛrǝmǝ gront (Donk, ... ), ɛrǝmǝ grōnt (Heijen, ... ), ɛrǝmǝ grǫnt (Velm), ɛrǝmǝ xrōnt (Gingelom), beemd: bęmtǝ (Kanne), brammerd: bramǝrt (Stein, ... ), dode grond: døjǝ grǫnt (Diepenbeek), dū. groŋk (Waubach), dorre dessa: dǫrǝ dɛsa (Nunhem), dorre duivel: dǫrǝ dȳvǝl (Urmond), dǫrǝn dȳvǝl (Lummen), dorre grond: dǫrǝ gronjtj (Munstergeleen), dǫrǝ grǫnt (Borgloon, ... ), drijfzand: drē̜fzānt (Riksingen), droge grond: dryi̯ęgǝ gront (Houthem), fluiter: flø̜ǝtǝr (Maasmechelen), hei: hęi̯ (Einighausen, ... ), heigrond: hęi̯grōnt (Neerpelt), heikop: hęi̯kop (Heerlen), heiland: heiland (Meerssen), heiveld: hęi̯vɛljtj (Dieteren), hemelvleug: hēmǝlvlø̄x (Tungelroy), hengst: heŋs (Klimmen), kajak: kajak (Banholt, ... ), klevenaarde: klē̜vǝnē̜rt (Ransdaal), klipgrond: klepxrōnt (Neerpelt), knak: knak (Klimmen, ... ), knasterd: knastǝrt (Ell, ... ), knikkerd: knekǝrt (Heel, ... ), konijnsaarde: knīnsē̜rt (Hout-Blerick), krak: krak (Ulestraten), krammes: kramǝs (Klimmen), krɛmǝs (Jabeek), kwaad stuk: kōt støk (Tongeren), kwade akker: kwǝi̯ǝn ęʔǝr (Lommel), kwade grond: kojǝ gront (Romershoven), kojǝ grǫnt (Hoeselt), koǝjǝ gront (Brustem), kwājǝ grōnt (America), kwǫwǝjǝ gront (Lommel), kwǭjǝ grōnt (Leunen, ... ), kājǝ gront (Meldert), kǫjǝ grōnt (Grote-Spouwen), kwade plak: kwǭjǝ plak (Leunen), lichte duivel: lextǝ dȳvǝl (Nunhem), lichte grond: lextǝ gronjtj (Haelen), lextǝ gront (Geistingen, ... ), lextǝ groŋk (Baarlo), lextǝ grōnt (Hamont), lichte grond (Velden), lēxtǝ gront (Meijel), luie grond: lø̜i̯ǝ gronjtj (Herten), mager land: māgǝr lanjtj (Maasbracht), māgǝr laŋk (Baarlo), māgǝr lānt (Gingelom), māgǝr lęnjtj (Guttecoven), māgǝr lɛnjtj (Berg), mager stuk: māgǝr stø̜k (Neer), mager stuk land: māgǝr štø̜k lanjtj (Baexem), māgǝr štø̜k laŋk (Tegelen), magere: magere (Ospel), māgǝrǝ (Kinrooi, ... ), magere duivel: māgǝrǝn dīvǝl (Bree), magere grond: ma.grǝ grǭnt (Zepperen), magere grond (Limmel, ... ), mogǝrǝ grǫnt (Beverst), moxǝrǝ xront (Sint-Martens-Voeren), mõ̜gǝrǝ xrōnt (Gingelom), møgǝrǝ grǫnt (Kermt), māgǝrǝ gronjtj (Baexem, ... ), māgǝrǝ gront (Donk, ... ), māgǝrǝ groŋk (Baarlo), māgǝrǝ grōnt (America, ... ), māgǝrǝ grōŋk (Boekend, ... ), māgǝrǝ grőnj.tj (Melick), māgǝrǝ grǫnt (Lommel), mǫu̯gǝrǝ grǫnt (Riksingen), mǭgǝrǝ gront (Kwaadmechelen, ... ), mǭgǝrǝ grõ̜nt (Genk), mǭgǝrǝ grǫnt (Borgloon), mǭǝgǝrǝ grōŋt (Eijsden), magere hans: mǫgǝrǝ hē̜ns (Wintershoven), magere heks: māgǝrǝ hɛks (Sevenum), magere hendrik: māgǝrǝ hendrek (Hoensbroek), magere knikkerd: māgǝrǝ knekǝrt (Hout-Blerick), magere plak: māgǝrǝ plak (Sevenum), magere rekel: māgǝrǝ rē̜kǝl (Maasniel), mestvreter: mesvrē̜tǝr (Blerick), mɛsvrētǝr (Neerharen), natte: nātǝ (Neeroeteren), ondankbare grond: ǫndaŋbārǝ grǫnt (Hasselt), ondankbare labeur: ǫndaŋkbārǝ lābēr (Hasselt), pofgrond: pufgrǫnt (Zelem), pongel: poŋǝl (Hushoven), rammel: rɛmǝl (Montfort), rekel: rē̜kǝl (Neeritter), ruw land: rō lant (Tegelen), ruwe: ruwǝ (Born), schabbernak: šabǝrnak (Banholt, ... ), schavernak: šāvǝrnak (Klimmen, ... ), schrale: šrǭlǝ (Herten), schrale grond: sxrālǝ gront (Rotem), sxrālǝ grǭnt (Houthalen), sxrǭlǝ grōnt (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), šrǭlǝ gronjtj (Einighausen, ... ), šrǭlǝ groŋk (Baarlo), schuim: šǫm (Genk), slecht land: slē̜x lānt (Oost-Maarland), slęǝt lant (Mechelen), slɛx laŋk (Schaesberg), slɛx lānt (Lanaken, ... ), slɛxt lānt (Rummen), šlɛx lanjtj (Limbricht), šlɛx lant (Hoensbroek), šlɛx laŋk (Nieuwenhagen), šlɛx lānt (Margraten), šlɛx lęnjtj (Urmond), šlɛxt lanjtj (Oirsbeek), slecht stuk: slɛxt støk (Middelaar), slɛxt stø̜k (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), šlɛx štøk (Valkenburg), šlɛxt štø̜k (Baexem), slecht veld: slɛxt vɛlt (Tessenderlo), slechte: slēxtǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), slɛxtǝ (Kinrooi, ... ), slechte akker: slɛxtǝ akǝr (Genk, ... ), slɛxtǝn akǝr (Opglabbeek), slechte duivel: slɛxtǝ dȳvǝl (Tungelroy), slechte grond: slechte grond (Meeuwen), slextǝ gront (Schimmert), slęxtǝ grōnt (Bocholt), slęxtǝ grōǝnt (Rekem), slɛxtǝ gronjtj (Ittervoort, ... ), slɛxtǝ gront (Aldeneik, ... ), slɛxtǝ groŋk (Blerick), slɛxtǝ grø̜nt (Opitter), slɛxtǝ grōnt (Achel, ... ), slɛxtǝ grǫnt (Geistingen, ... ), slɛxtǝ grǭnt (Achel, ... ), slɛ̄xtǝ gront (Mal, ... ), slɛ̄xtǝ groŋt (Oost-Maarland), slɛ̄xtǝ grǫnt (Borgloon, ... ), šlē̜tǝ grōnt (Mheer), šlɛxtǝ gronjtj (Brunssum, ... ), šlɛxtǝ gront (Klimmen, ... ), šlɛxtǝ grōnjtj (Nunhem, ... ), šlɛxtǝ grōnt (Gronsveld, ... ), šlɛxtǝ grōŋk (Bocholtz), slechte kraam: šlɛxtǝ krǭm (Nieuwenhagen), slechte labeurgrond: slɛxtǝ labø̜i̯ǝrgront (Tessenderlo), slechte plak: slɛxtǝ plak (Broekhuizen, ... ), smelenplak: šmēlǝplak (Tegelen), uitgepieringde grond: ǝtgǝpirŋdǝ gront (Meldert), vazele: vāzǝlǝ (Panningen), vazele grond: vāzǝlǝ gront (Houthem), vengrond: vøngrōnt (Boorsem), verloren kost: vǝrlǭrǝ kos (Klimmen), vlegel: vlē̜gǝl (Schimmert), vlegelgrond: vlē̜gǝlgronjtj (Haelen), vliegerd: vlēgǝrt (Maasniel, ... ), vlieggrond: vlīxront (Hamont), vuile band: vūlǝ benǝt (Mechelen), witte zand: wetǝ zanjtj (Schinveld), woeste grond: wø̄stǝ groŋk (Egchel), wrede grond: vrīǝjǝ gront (Ulestraten), zand: zānt (Ottersum), zandberg: zantbęrx (Beringen), zandgrond: zanjtjgronjtj (Oirsbeek), zantgront (Mechelen), zantgrǫnt (Leopoldsburg), zandige duivel: žɛndegǝ dȳvǝl (Ospel), zavel: zovǝl (Grazen), zǭvǝl (Rummen), zavelgrond: zǭvǝlgront (Vliermaal), zǭvǝlgrōnt (Gronsveld), zomp: zōmp (Posterholt), zure grond: sūrǝ grōnt (Grote-Spouwen), zūrǝ gront (Vliermaal), zūrǝ grōnt (Mechelen), zūrǝ grǭnjtj (Posterholt), zure kraam: zūrǝ krǭm (Mechelen) Grond van slechte kwaliteit. De oorzaak kan verschillend zijn. Het gevolg is echter een slecht landbouwproduct. [N 27, 31; N 27, 29; N 11, 2d; N 11, 2f; A 10, 4; N 6, 33a; Vld.; monogr.] I-8
onvruchtbare koe bil: bel (Rotem), broek: bruk (Wellen), brul: brøl (Altweert, ... ), brulkoe: brølku (Opitter), guste: gøstǝ (America, ... ), gø̄stǝ (Ophoven), gø̜stǝ (Heel), gɛstǝ (Grathem), guste koe: gustǝ ku (Stevensweert), gøstǝ ku (Bergen, ... ), gøstǝ kuu̯ (Horst), gøstǝ kǫu̯ (Ospel, ... ), gø̄stǝ ku (Maasbree), gø̄stǝ kuu̯ (Sevenum), gø̄stǝ kǫu̯ (Helden), gø̜stǝ ku (Blerick, ... ), gø̜stǝ kǫu̯ (Laar), hamel: hǭmǝl (Oost-Maarland), kwee: kwei̯ (Donk, ... ), kweǝ (Herk-de-Stad), kwii̯ (Bocholtz, ... ), kwiǝ (Tungelroy), kwē (Arcen, ... ), kwē. (Godschei, ... ), kwēi̯ (Gennep, ... ), kwēǝ (Hasselt), kwęi̯ (Borgloon, ... ), kwī (Einighausen, ... ), kwīǝ (Weert), kwɛ (Runkelen), kwɛi̯ (Aalst, ... ), kwɛ̄ (Rotem), kween: kwe.nt (Boorsem, ... ), kwei̯ǝn (Zelem), kwen (Bree, ... ), kwent (Bilzen, ... ), kweŋ (Ospel), kwi.njt (Nerem), kwi.nt (Grote-Spouwen, ... ), kwin (Blerick), kwiē̜i̯n (Lummen), kwiǝn (Achel), kwi̯án (Zonhoven), kwi̯ān (Zonhoven), kwē.nt (Millen, ... ), kwēi̯n (Elen, ... ), kwēi̯nj (Leut), kwēi̯ǝn (Meldert), kwēm (Maasmechelen), kwēn (Achel, ... ), kwēnj (Kessenich), kwēnt (Mal), kwēǝn (Helchteren, ... ), kwē̜n (Beringen, ... ), kwē̜nt (Herderen), kwęi̯n (Eisden, ... ), kwęi̯ǝn (Linkhout), kwęn (Eksel, ... ), kwęnt (Maaseik), kwīn (Opglabbeek), kwīǝn (Lummen, ... ), kwɛi̯n (Henis), kwɛn (Grote-Brogel, ... ), kwɛǝn (Kerkhoven), kwɛ̄.nt (Genk, ... ), kwɛ̄i̯n (Bree, ... ), kwɛ̄n (Beek, ... ), kwɛ̄ǝn (Beringen, ... ), lege koe: lēx ku (Eigenbilzen), lēx kui̯ (Budel, ... ), līǝx ku (Bilzen), losse koe: lǫsǝ kȳ (Niel-bij-As), manse koe: mai̯s ku (Borgharen), mai̯s kuu̯ (Maaseik), mai̯s kō (Amby), mai̯s kōi̯ (Itteren, ... ), mau̯s ku (Bocholt, ... ), mau̯s kuu̯ (Rotem), mau̯s kō (Berg, ... ), mau̯s kōu̯ (Eys, ... ), mau̯s kǫu̯ (Bingelrade, ... ), mau̯s kǫu̯w (Einighausen), mau̯ws ku (Dieteren, ... ), mau̯ws kǫu̯ (Hoensbroek), mās ku (Eupen), mās kuu̯ (Welkenraedt), mās kō (Kelmis), mās kǫu̯ (Lontzen), māǝs kō (Spaubeek), mōs kō (Mechelen), mōs kǫu̯ (Nieuwenhagen, ... ), mǫs kǫu̯ (Bocholtz), mǫu̯s kō (Meerssen, ... ), mǫu̯s kǫu̯w (Amstenrade), mǭs kō (Gulpen, ... ), mǭs kōi̯ (Maastricht), mǭs kǫu̯ (Heerlen, ... ), mǭu̯s kōu̯w (Merkelbeek), mɛu̯s kō (Urmond), mastkoe: mastkǫu̯w (Vaals), melkkoe: mɛlku (Opglabbeek), merk: mē̜rk (Eynatten), muntige: mentegǝ (Beverst, ... ), møntegǝ ('S-Herenelderen, ... ), mø̄i̯ntegǝ (Vliermaalroot), mø̄ntegǝ (Koninksem, ... ), mø̄ntǝgǝ (Zichen-Zussen-Bolder), mǫndegǝ (Hasselt), muntige koe: mentegǝ ku (Bilzen, ... ), mentegǝ kō (Zutendaal), myntegǝ køi̯ (Beringen), myntegǝ kūi̯ (Oostham), mȳntegǝ kǫu̯w (Sint-Lambrechts-Herk), møi̯ntegǝ kǫu̯w (Kortessem), møntegǝ kau̯w (Spalbeek), møntegǝ ku (Stevoort), møntegǝ kui̯ (Berverlo), møntegǝ kǫu̯ (Hasselt), mø̄ntegǝ ku (Genoelselderen), mø̄ntegǝ kōi̯ (Bos), os: ǫs (Hoeselt), paardsbil: pē̜rsbel (Stokkem, ... ), peelkoe: pēlkō (Ulestraten), piet: pīt (Beverst), rind: renjtj (Echt), schot: sxǫt (Oirlo), steebok: stiǝbǫk (Koninksem), stē.bǫk (Berg, ... ), stēbok (Zichen-Zussen-Bolder), stēbǫk ('S-Herenelderen, ... ), štibǫk (Sint Geertruid), štēbok (Eygelshoven), štēbǫk (Mheer), štē̜bǫk (Teuven), štęi̯bok (Mechelen, ... ), štęi̯bǫk (Ransdaal), steenbok: stęi̯nbǫk (Maaseik, ... ), teef: tīǝf (Lanklaar), twijfeler: twivɛldǝr (Milsbeek, ... ), vaars: vērš (Valkenburg), vazelkoe: vāzǝlku (Echt), vāzǝlkǫu̯ (Limbricht) In dit lemma duiden de benamingen niet alleen op een koe die bij de dekking niet is bevrucht maar ook op een rund dat halfslachtig ter wereld is gekomen dat wil zeggen half stier en half koe is. Ook tweeling-runderen zijn vaker onvruchtbaar. [N 3A, 102; N 3A, 103; N 3A, 150h; N 3A, 150i; JG 1a, 1b; A 4, 14; L 20, 14; monogr; add. uit N C] I-11
onwaardig niet verdiend: nie verdiend (Oirlo), niet waard: hij is et nie wèrd (Sint-Huibrechts-Lille), hé is het nie wjat (Eigenbilzen), neet waerd zeen (Heel), neet waert (Grevenbicht/Papenhoven), neet wèrt (As), ni jaad (Hoensbroek), ni wäjərt (Lommel), nie wet (Tienray), nie wierd (Houthalen), nie wiêt (Tongeren), nie wjèd (Tongeren), niet waardig: neet waardig (Melick, ... ), neet wèèrdig (Tegelen), neet wéérdig (Reuver), onverdiend: ônverdiend (Oirlo), onwaardig: oenweerdig (Meijel), onwaerdig (Baarlo, ... ), onwairdig (Melick), onweerdig (Jeuk, ... ), onweirdig (Opoeteren, ... ), onweëdig (Gulpen, ... ), onwēēdəg (Loksbergen), onwierdig (Hoensbroek), onwieërdig (Schinnen), onwjoddig (Eigenbilzen), onwurdig (Bocholtz, ... ), onwuurdieg (Eys), onwèrdig (Eksel), onwèèdig (Sint-Truiden), onwèèrdig (Achel, ... ), onwürdəX (Montzen), oonweerdig (Maastricht), oonwierdig (Maastricht, ... ), oonwèèrdig (Meerssen), ònwaerdig (Ell, ... ), ònwurdig (Geleen), ónwaerdig (Baarlo, ... ), ónweirdig (Bocholt), ónwurdig (Epen), ónwuurdig (Koningsbosch), ónwŭurdig (Nieuwenhagen), ónwèrdig (Haler, ... ), ónwèèrdig (Bree, ... ), ônwaerdig (Heel, ... ), ônwäerdig (Mechelen-aan-de-Maas), önwèerdig (Schimmert), schandalig: sxandoͅləx (Lommel) Onwaardig [ónwèèrdig, ónwuurdieg]. [N 96D (1989)] III-3-3
onweersbui bijs: bīēs (Panningen, ... ), bliksemvlaag: ənə ble.ksəmflā‧x (Sint-Martens-Voeren), bui: bu (Genooi/Ohé, ... ), buuj (Schinveld), donderbijs: donderbies (Beegden, ... ), dŏnderbīēs (Buggenum), dónderbieͅs (Maasniel), dônderbīēs (Neeritter, ... ), ein donderbies (Horn), (donderbiêze).  doonderbiês (Tungelroy), donderbies  dondərbīs (Ophoven), donderbui: deonderbu (Genooi/Ohé, ... ), doēnderbuu (Blerick), donder bui (Roosteren), donderbu (Berg-en-Terblijt, ... ), donderbui (Borgharen, ... ), donderbuij (Borgharen, ... ), donderbuj (Steyl), donderbuu (Buchten, ... ), donderbuuj (Arcen, ... ), donderbūj (Oirsbeek), donderbŭŭi (Venray), donderbŭŭj (Gennep), donderböj (Weert), donderbüj (Weert), doonderbuj (Leunen, ... ), doonderbuuj (Sint-Odiliënberg), doondrbuuj (Well), dōnderbuj (Heijen), dōnderbŭŭj (Meerlo), dŏŏnderbu (Afferden), dŭnderbuuj (Herten (bij Roermond)), dònderbui (Heer, ... ), dònderbuuj (Thorn), dónderbui (Herkenbosch), dónderbuij (Maastricht), dônderbuj (Meerssen), (o wordt kort uitgesproken).  dŏŏnderbuu (Reuver), (Schoor).  donderbuu (Baarlo), Nb. Voor "oe"zie vraagnr. 29.  doenderschoor (Leuken), donderflos: (v.)  dondərflos (Zelem), dondernoodweer: donder noid waer (Ulestraten), donders (mv.): dŏŏndersj (Echt/Gebroek), donderschoer: don(d)əršūr (Romershoven), donderschoer (Griendtsveen, ... ), donderschoor (Eind, ... ), donderschoōr (Weert), dondershoor (Mheer), dondersjoekr (Meijel), dondersjoor (Gronsveld, ... ), dondər sxuwər (Lommel), dondəršur (Wintershoven), dondəršūr (Tongeren), donnersjoer (Genk), donəršūr (Tongeren), doondersjor (Bree), dōnderschoor (Amby), dōͅndərsxø̄r (Lanklaar), dŏndersjōēr (Meijel), doͅndərsxūr (Hamont), dònderschoeër (Castenray, ... ), dònderschòòr (Wijk), dóndersjoe:r (Meijel), dóndersjoer (Meijel), dóndersjoor (Maastricht), dóndəršoͅr (Bree), dôndersjoer (Ell), ein dòndersjoor (As, ... ), ’n dŏndersjoer (Heythuysen), ⁄n donderschoor (Maastricht), ⁄n dondersjoor (Eijsden), ⁄n dônderschoôr (Altweert, ... ), (dondersjoore).  doondersjoôr (Tungelroy), (v.)  doͅndərsxuər (Hasselt), donderschoer  doͅndərsxūr (mv.: -sxīrə) (Borgloon), doͅnəršur (Val-Meer), donderschoer (m.)  ⁄dondərsxuər (Neerpelt), donderschoer (vr.)  dondəršôər (Lanklaar), donderschoer.  doundəršour (Kinrooi), donderschoor  dondəršōr (Smeermaas), dondəršōər (Rekem), dondersjoer  dŏndəršur (Vliermaal), donnerschoer  doͅnəršūr (Gelieren/Bret), donnersjoer  doͅnəršuər (Diepenbeek), doͅnəršūr (Hoeselt, ... ), donnersjoewer (vr.)  do͂ͅnəršūər (Diepenbeek), mv?  doͅndəršīe (Rosmeer), donderschuil: donder sjoel (Montfort), donder sjōēl (Mechelen), donderschael (Schaesberg), donderschoel (Epen, ... ), dondersjoel (Beegden, ... ), dondersjoell (Heerlen), don⁄dersjoel (Bleijerheide, ... ), doondersjoel (Nunhem), dŏndersjel (Buggenum), dŏŏndersjoel (Vijlen), dundəršul (Rotem), dòndersjoel (Roermond), dónderschoewl (Thorn), dôndersjoel (Mechelen), dôndersjŏĕl (Mechelen), dönderschōēl (Schimmert), ’n dondersjoel (Stevensweert), ⁄n dondersjoel (Sittard), Nb. Lange "oe".  dondersjoel (Horn), donderstoot: donderstoes (Kerkrade, ... ), donderwolk: doͅndərwoͅlk (Hoepertingen), ferme bijs: ⁄n feͅrm bēͅs (Linkhout), ferme donderschoer: ’n ferm donderschoor (Overpelt), ferme kladder: ⁄n feͅrm klàdər (Linkhout), flos: floͅs (Paal), gewitterschuil: gewittersjoel (Nieuwenhagen), jewiet⁄tersjoel (Bleijerheide, ... ), hemelschoer: ein hemelsjoor (As, ... ), hommel: Dn hómmel blööjt (er komen onweerswolken aandrijven).  hómmel (Gennep, ... ), hommelbijs: hommelbies (Belfeld), hommelbīēs (Reuver), homməlbies (Swalmen), hummelbies (Swalmen), hòmmelbies (Reuver), hommelbui: hoammelbuuj (Guttecoven), hoemmel buuj (Einighausen), homelbuj (Oirlo), hommelbuu (Obbicht, ... ), hommelbuuj (Buchten, ... ), hommelbŭŭj (Horst, ... ), hommelbüj (Oirlo), hommelsbu (Dieteren), hŏĕmelbuuj (Posterholt), hŏmmelbūū (Susteren), hpmmelbuu (Echt/Gebroek), hómmelbuu (Urmond), hommelgoor: hommel??  oməlgōͅr (Boorsem), hommelschoer: hommelschoer (Blerick), hommelschoor (Baarlo, ... ), hommelsjoer (Kessel, ... ), hommelsjoor (Helden/Everlo, ... ), hommelsjoër (Panningen, ... ), hommelsxoer (Montfort), homəlšōr (Waterloos), hŏmmelsjoer (Steyl), hoͅməlšoͅr (Bree), hòmmelschoor (Velden), hòmmelsekoor (Velden), hòmmelsjoer (Baarlo), hómmelschoeër (Blitterswijck, ... ), hómmelschŏŏr (Blerick), hómmelsjoor (Tegelen), hómmelsjooÚr (Panningen), hômmel-sjoor (Tegelen), hômmelschoor (Venlo), hômmelsjoor (Baarlo), hôm⁄melsjoor (Tegelen), (dit is een synoniem voor ònwaersbuuj - zie ook blz. 392).  hòmmelschoēr (Castenray, ... ), (dit is een variant van dònderschoeër).  hòmmelschoeër (Castenray, ... ), (v.)  ho̝ͅməl šžō̞ͅr (Mechelen-aan-de-Maas), hommelschoor (v.)  homəlšōr (Opglabbeek), hommelshoer  hóməlšoͅ(ə)r (Bocholt), Nb. (vgl. E.).  hómmelsjoor (Tegelen), hommelschuil: (h)ommelsjoel (Geleen), (hòmmel)sjoel (Klimmen), de hómmelsjoel (Heerlen), en hommelsjoel (Rimburg), hoemelsjoel (Brunssum), hoemelsjōēl (Hoensbroek), hommel sjoel (Schimmert), hommelschoel (Dieteren, ... ), hommelsjoel (Buchten, ... ), hommelsjoelen (Stein), hommelsjōēl (Schinveld, ... ), hommelsjōēr (Reuver), hommelssjoal (Welten), hoomelsjoel (Vijlen), hoommelbuuj (Sint-Odiliënberg), hoommelsjoel (Klimmen), hoommelsjōēl (Klimmen), hooɛ̄mmelsjoel (Klimmen), hooɛ̄mmelsjōēl (Klimmen), hoŏmelsjoel (Grevenbicht/Papenhoven), hoŏmelsjòel (Grevenbicht/Papenhoven), hōmmelsjōēl (Swalmen), hpmmelsjoel (Echt/Gebroek), hummelsjoel (Dieteren), hŭmmelschoel (Brunssum), hŭmmelsjoel (Sittard, ... ), hŭmmelsjōēl (Sittard), hòmmelsjoel (Asenray/Maalbroek, ... ), hòmm⁄lsjoel (Asenray/Maalbroek), hómmelsjoel (Boukoul, ... ), hómmelsjōēl (Puth), hômmelsjoel (Limbricht, ... ), ommelschoel (Lutterade), ŏmmelschoel (Lutterade), (de oe lang uitspreken).  hoemelsjoel (Brunssum), (half lange klinker).  hommelschoel (Schaesberg), (hómmelsjoele).  hómmelsjoel (Sittard), (oe kort uitspreken).  hoem-melschoel (Einighausen), hommelschuilbui: ho͂mmelsjoelbui (Melick), hommelweer met regen: hommelweer met regen en storm (Holtum), lelijke schoer: en lêlijke schoer (Bergen), ən leləkə sxur (Spalbeek), onweer met storm: ən ōmvēͅr mɛt størəm (Maastricht), onweerbijs: oͅnwērbès (Beringen), onweersbijs: onwairsbies (Maasbracht), LET OP: de paginering van deel 2 (Ned.-Brees).  ein ònwèèrsbi-js (As, ... ), onweersbui: de ónweersbui (Heerlen), onwaersbuu (Sittard), onwaersbuuj (Venlo), onwairsbuuj (Maasbracht), onweersbui (Sint-Pieter), onweeschbuuj (Oirsbeek), onwersbui? (Eijsden), onwèrsbui (Weert), onwèrsbuuj (Montfort), onwèèrsbuij (Weert), onwêrsbu (Mheer, ... ), onwêrsbuij (Limmel), onwêrsbuuj (Stevensweert), onwêrsbŭŭi (Venray), onwêrsjbuu (Berg-en-Terblijt), ŏĕnwêêrsbuu (Schimmert), ŏnwêrsbūū (Susteren), ŏonwêrsbuu (Reuver), ŏŏnwêrsbŭŭj (Gennep), oͅnwēͅrsbøͅy (Kaulille), unwaersbuu (Broeksittard), ŭnwêrsbuuj (Herten (bij Roermond)), ònwaersbuuj (Castenray, ... ), ònwêrsbui (Heer, ... ), ònwêêrsbuuj (Thorn), ónwèrsbuuj (Gennep, ... ), ônwêrsjbuuj (Meerssen), ən oͅnwērsbøͅy (Velm), ⁄n onwearsbui (Sittard), met lengteteken op de a  oonwärsbuj (Leunen), onweerschoer: onwaers-sjoor (Tegelen), onweͅəršūr (Riksingen), ūnwēͅrsšōͅr (Opglabbeek), onweerschoor  oͅnweͅršōr (Neerharen), onweerschuil: onwèrsjoel (Stevensweert), önweersschōēāl (Jabeek), onweersflos: onweersflos  oͅnwiərsfloͅs (Lummen), onweersplons: oͅnweͅjrsploͅs (Wellen), schoer: ;n schoer (Venray), en schoer (Oirlo), schoe.r (Gennep, ... ), schoer (Afferden, ... ), schoeër (Blitterswijck, ... ), schoor (Arcen, ... ), schoors (Lottum), schoër (Blerick), schoôr (Altweert, ... ), schōēr (Mechelen, ... ), schōēër (Zonhoven), schŏŏr (Blerick), schôôr (Hout-Blerick), sjoer (Maasbracht, ... ), sjoor (Bree, ... ), sxīr (Kermt), sxoer (Sint-Truiden), sxur (Venray, ... ), sxuər (Hasselt), sxūr (Beringen), šōͅr (Meeuwen), šūr (Mal), ən sxuər (Borgloon), əu sxūr (Hasselt), ⁄n schoer (Milsbeek, ... ), schoer  sxoͅ^r (Lummen), schoor  šōr (mv.: -ə) (Mechelen-aan-de-Maas), schoor.  sxōr (Beverlo), sjoor (vr.)  šjōr (Stokkem), schuil: schōēl (Schimmert), sjaol (Kinrooi), sjōēl (Hoensbroek), šul (Teuven), schuil regen: ⁄n sjoel raige (Obbicht), smerige schuil: (də) šmēͅrəgə šul (Teuven), storm: stərm (Wellen), stormwind: enne störm(wiend) (Oirlo), vlaag: vloͅx (Maaseik), grellige vlaog.  vloͅx (Kwaadmechelen), wolkenbreuk: wolkebroach (Bleijerheide), (wolkbreuk)  wōlkebroak (Heerlen), zware hommel: ee schwoar hōmmel wéér (Heerlen), zware hommelschuil: een zwòòr hommelsjoel (Neer), zware schoer: ’n zjwòòr sjooÚr (Panningen) donderbui [SGV (1914)] || donderbui, onweersbui || onweersbui [SGV (1914)] || onweersbui met veel regen en wind [schoer, donderschoer] [N 22 (1963)] III-4-4