e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
aar van de lisdodde begijnenknuppel: begiene knöppel (Oirsbeek), duivelskauw: -  duvelskauw (Ospel, ... ), duvelskouw (Stramproy, ... ), mv. Naam van één kolf onbekend  duvels-kowwe (Weert), ± Veldeke  duuvelskauw (Weert), duivelskluppel: duuvelsklöppel (Tungelroy), -  duuvelskluppel (Helden/Everlo), duuvelsklöppel (Echt/Gebroek, ... ), duvels kloppel (Beegden), duvelskluppel (Helden/Everlo, ... ), duvelsklöppel (Heel, ... ), duvəlsklöppəl (Geistingen), eigen spellingsysteem  duvelsklöppel (Ell), meest gebruikte woord  duvelsklöppel (Tungelroy), WLD  duuvelslkləppel (Thorn), dūūvəlsklöppəls (Reuver), duivelsknuppel: duvelsknuppele (Kunrade), -  duvelsknuppels (Melderslo), WBD  duuvelsknuppel (Sevenum), WBD/WLD  duuvəlsknöpəls (Roermond), WLD  duuvelsknuppels (Sevenum), ± Veldeke  duvelsknuppels (Tienray), duivelsstek: -  duuvelstèkke (Echt/Gebroek), Veldeke  duvelsstek (Echt/Gebroek), dutsenkolf: lisdodden (Typha species):;L.J. p. 61: distekolve, andere Duitse naam Schilfkolben  ditsekó.lleve (Zonhoven), dutskolf: dùùtskóləvə (Diepenbeek), fakkel: fakkel (Eys), fakkele (Schimmert), idiosyncr.  fakkel (Thorn), WLD  fakkel (Beesel, ... ), kaars: -  kaets (Heerlen), kè-əts (Wijlre), kalfspoot: ook: pu6s6*, we6rpu6s6*, neg6rpum6l* en kat6stat  ɛkaləfsput (Diepenbeek), kattenstaart: ook: pu6s6*, we6rpu6s6*, kal6fsput* en neg6rpim6l*  katəstat (Diepenbeek), koelenkluppeltje: Spelling: "fonetisch", alles omgespeld  kuləklø͂ͅpəlkəs (Maastricht), kuif: mv. küf  koef (Hulsberg), lampenpoetser: lampepoetser (Melick), -  lampepoetser (Oirsbeek), eigen spellinsysteem  lampepoetser (Meijel), WLD  lampepoetser (Posterholt), lampəpoetsərs (Reuver), lampenveger: -  lampe vèger (Maasbree), lampenveger (Melderslo), lampevèger (Roggel), WLD  làmpə veagərs (Guttecoven), lis: geen mv.  lösch (Amby), lisdodde: -  lisdoddə (Heerlen), geen mv. ingevuld  lischdodde (Sint-Odiliënberg), liskaars: 2e è lang uitspreken  lèschkèts (Welten), lispoes: -  lispoes (Heythuysen), luus: geen mv.  luusj (Guttecoven), luusel: geen mv. ingevuld  luu:sel (Einighausen), negerlummel: WBD/WLD  neegərlimməl (As), negerpiemel: -  negerpiemel (Puth), Veldeke pop.  nieëgerpiemel (Klimmen), negerpik: eigen spelling  negerpik (Vlodrop), negerpummel: ook: pu6s6*, we6rpu6s6*, kal6fsput* en kat6stat  ɛnegərɛpuməl (Diepenbeek), negerpummeltje: Spelling: "fonetisch", alles omgespeld  nēgərpuməlkəs (Maastricht), paardenstaart: -  pèrdestart (Gennep), patentknuppel: -  patentknuppel (Kerkrade), pijl: pijle (Jeuk), pluim: ploum (Genk, ... ), pluum (Altweert, ... ), -  pluim (Maastricht), pluis: -  pluus (Geysteren), WLD  ploes (Swalmen), poes: -  poes (Geulle, ... ), heel gerekt uitspreken  poes (Blerick), mv. poeste (langgerekt uitgesproken)  poes (Venlo), ook: we6rpu6s6*, kal6fsput*, neg6rpum6l* en kat6stat  ɛpuəsə (Diepenbeek), poesje: -  poeske (Lottum, ... ), poest: (langgerekt uitgesproken) ev. poes  poeste (Venlo), poezenknuppel: -  poezəknuppel (Putbroek), riet: geen mv. gegeven  reet (Meerssen), rietenknuppel: -  reetəknuppel (Putbroek), robbendoep: -  roebedoep (Montfort), sigaar: -  sigaar (Venlo), stengel: -  sjtengel (Herten (bij Roermond)), toorts: WLD  tōōrts (Schimmert), trommelslager: trômmelslaeger (Oirlo), -  trommelslager (Venray), trommelslèger (Venray), trommeslaiger (Lottum), trommesläger (Wanssum), trommeslèger (Oostrum), trommeslègers (Maasbree), tròmmelsläger (Venray), voezenkluppel: -  voezəklöppəl (Pey), weerpoes: ook: pu6s6*, kal6fsput*, neg6rpum6l* en kat6stat  ɛweərɛpuəsə (Diepenbeek), zaadkop van de luus: -  zaotkop van luusch (Schinnen) aar vd grote lisdodde [DC 13 (1945)], [DC 60a (1985)] || aar vd grote lisdodde (kolf, toorts, fakkel). [N 92 (1982)] || moerasplant || pluim III-4-3
aardappel aardappel: `iętapǝl (Tongeren), `jadapǝl (Berg, ... ), `jatapǝl ('S-Herenelderen, ... ), `jiatapǝl (Berg), `játápǝl (Mal, ... ), `jādapǝl (Sint-Truiden), `jętapǝl (Henis, ... ), `jɛrǫpǝl (Val-Meer), `ērapǝl (Amby, ... ), `ęi̯ǝrapǝl (Bilzen), `ęrapǝl (Berg / Terblijt, ... ), `ęrdapǝl (Afferden, ... ), eapǝl (Vaals), erapǝl (Eijsden), erpǝl (Eckelrade, ... ), eęrpǝl (Maasmechelen), eǝrpǝl (Heerlen, ... ), eɛpǝl (Eygelshoven), iapǝl (Gelinden, ... ), irpǝl (Valkenburg), iápǝl (Rukkelingen-Loon), ięrpǝl (Cadier), iǝtapǝl (Beverst), iɛ.rapǝl (Bilzen, ... ), i̯a.rpǝl ('s-Gravenvoeren), ja.dapǝl (Membruggen), ja.pǝl (Koninksem, ... ), ja.tapǝl (Vliermaal, ... ), jabǝl (Wellen), japtapǝl (Overrepen), japǝl (Alken, ... ), jardapǝl (Mheer), jarpǝl (Banholt, ... ), jarǝpǝl (Sint-Truiden  [(ook schertsend)]  ), jięrapǝl (Grote-Spouwen), jiętapǝl (Rijkhoven), já.pǝl (Borgloon, ... ), já.rǝpǝl (Zussen), já.tapǝl (Sint-Huibrechts-Hern), já.tápǝl (Guigoven, ... ), jápǝl (Bommershoven, ... ), jøpǝl (Herk-de-Stad), jø̜tapǝl (Henis), jā.pǝl (Borgloon, ... ), jā.rǝbǝl (Hasselt), jā.rǝpǝl (Hasselt), jārpǝl (Vlijtingen), jārǝpǝl (Borgloon), jātapǝl (Jesseren), ję.rá.pǝl (Martenslinde), jęrapǝl (Grote-Spouwen), jęrpǝl (Sint-Truiden), jętápǝl (Werm), jǫtapǝl ('S-Herenelderen, ... ), jɛ.rǝpǝl (Val-Meer), jɛpǝl (Rosmeer, ... ), jɛrpǝl (Hoelbeek, ... ), jɛrǝpǝl (Hechtel  [(ouder dan patat)]  , ... ), j˙arda.pǝl ('s-Gravenvoeren), j˙āpǝl (Ordingen, ... ), ø̜̄rpǝl (Bree, ... ), ē.rapǝl (Boorsem, ... ), ē.rpǝl (Linde, ... ), ēarpǝl (Puth), ēi̯dapǝl (Beverst), ērdapǝl (Amstenrade, ... ), ērpǝl (Amstenrade, ... ), ērǝpǝl (Rothem), ētapǝl (Beverst), ēę.rpǝl (Lanklaar, ... ), ēǝ.rpǝl (Dilsen, ... ), ēǝdapǝl (Vaals), ēǝpǝl (Epen, ... ), ēǝrapǝl (Bilzen), ēǝrpǝl (Hoensbroek, ... ), ē̜.pǝl (Bree, ... ), ē̜.rapǝl (Genk, ... ), ē̜.rdapǝl (Bree), ē̜.rpǝl (As, ... ), ē̜.rǝpǝl (Bree), ē̜dapǝl (Heerlen), ē̜i̯pǝl (Jeuk, ... ), ē̜pǝl (Heerlen, ... ), ē̜rapǝl (Eisden, ... ), ē̜rbǝl (Susteren), ē̜rdapǝl (As, ... ), ē̜rpǝl (Aldeneik, ... ), ē̜rtapǝl (Sint Huibrechts Lille), ē̜rǝpǝl (Hamont, ... ), ē̜tapǝl (Montzen), ē̜ǝ.pǝl (Boekhout), ē̜ǝdapǝl (Epen, ... ), ē̜ǝpǝl (Aalst, ... ), ē̜ǝrpǝl (Brunssum, ... ), ē̜ǝtapǝl (Vijlen), ę.rpǝl (Boukoul, ... ), ę.rǝpǝl (Kaulille, ... ), ęapǝl (Zonhoven), ędapǝl (Rimburg), ęi̯pǝl (Heerlen), ęrdɛpǝl (Mook), ęrpǝl (Afferden, ... ), ęrtapǝl (Meterik), ęrǝpǝl (Achel, ... ), ęápǝl (Aalst, ... ), ęǝdapǝl (Kerkrade, ... ), īa.pǝl (Houthalen  [(minder gebruikelijk)]  ), īrpǝl (Sint Geertruid), īę.rpǝl (Elen), īęrpǝl (Stokkem), īǝ.rapǝl (Heesveld-Eik, ... ), īǝ.rpǝl (Dilsen, ... ), īǝdapǝl (Bilzen), īǝrapǝl (Bemelen, ... ), īǝrpǝl (Puth, ... ), ɛ.rpǝl (Zutendaal), ɛrpǝl (Nieuwenhagen, ... ), ˙i̯ęrda.pǝl (Moelingen), ˙ęǝda.pǝl (Eynatten, ... ), ˙ęǝpǝl (Moresnet, ... ), (mv)  `ērdɛpǝl (Amstenrade, ... ), ięǝdɛpǝl (Eynatten, ... ), ēǝdɛpǝl (Mechelen), ē̜dɛpǝl (Bocholtz), ɛ̄rɛpǝl (Mechelen), ˙ɛǝtɛ.pǝl (Eygelshoven, ... ), ˙ɛ̄tɛ.pǝl (Eygelshoven, ... ), bappel: bapǝl (Puth  [(verouderd)]  , ... ), bol: (mv)  bø̜l (Berkelaar  [(verouderd)]  , ... ), crompîre: `krōmpīǝr (Sint-Pieters-Voeren), kro.mpīr (Mheer  [(schertsend)]  ), krombīr (Gulpen  [(verouderd)]  ), krompēr (Maastricht  [(verouderd)]  ), krompīr (Gelieren Bret, ... ), krompīǝr (Epen), krō.mpī.r (Aubel, ... ), krǫmpē̜r (Mechelen  [(verouderd)]  ), krǫmpīr (Ulbeek  [(schertsend)]  ), dappel: tapǝl (Sint Huibrechts Lille), elper: ęlǝpǝr (Wellerlooi), grompeer: jro.mp˙ęǝr (Astenet, ... ), grompel: jro.mpǝl (Astenet, ... ), jalp: ja.lǝp (Zichen-Zussen-Bolder), jalpel: ja.lpǝl (Herderen, ... ), ja.lǝpǝl (Veulen, ... ), jalpǝl (Eigenbilzen, ... ), jalǝpǝl (Diepenbeek), jālpǝl (Riemst, ... ), jalper: jalpǝr (Heers, ... ), jalǝpǝr (Engelmanshoven, ... ), kartoffel: kartufǝl (Paal  [(schertsend)]  ), kǝrtǫfǝl (Genk  [(schertsend)]  ), knoedel: kn˙ūdǝl (Eynatten  [(verouderd)]  , ... ), krompet: `kro.mpęt (Hergenrath, ... ), `kro.pęt (Astenet, ... ), `krǫ.pęt (Membach), `krǭ.pęt (Eupen), krompa.t (Vaals  [(verouderd)]  ), pataker: pǝtakǝr (Wellen  [(schertsend)]  ), patat: pa`dø̜t (Beringen), pa`tat (Achel, ... ), pa`tɛt (Paal), patak (Waasmont, ... ), po`tat (Berverlo, ... ), po`tɛt (Kwaadmechelen), pǝdat (Houthalen), pǝta.t (Astenet, ... ), pǝtak (Waasmont, ... ), pǝtat (Aalst, ... ), pǝtø̜t (Neerpelt), pǝtā.t (Eupen), pǝtɛt (Berbroek, ... ), patater: pǝtuǝtǝr (Neerpelt  [(schertsend)]  ), patatje: pǝtatšǝ (Genk  [(schertsend)]  ), pieper: pipǝr (Mook, ... ), pīpǝr (America  [(verouderd)]  , ... ), (mv)  pipǝš (Sittard), pier: pir (Sluizen) Solanum tuberosum L. De algemene benaming voor het gewas en het produkt. Voor het lemma Aardappel is, naast de vragenlijsten voor het enkelvoud, ook gebruik gemaakt van opgaven voor het meervoud en voor samenstellingen. Voor vormen als jappel, jarpel, jatappel, ja(r)dappel is geen afzonderlijk type geconstrueerd. Ze zijn ondergebracht bij het type aardappel. Elper is opgevat als een metathesis-vorm van de variant erpel; en zo is ook jalper een metathesis van jarpel, zoals kelver voorkomt naast kervel en zulker naast zurkel. Indien niet uitdrukkelijk aangegeven, is het voor de varianten van de typen crompîre en grompeer niet uit de opgaven zelf op te maken of deze eind- dan wel begin-accent hebben. Volgorde in het type aardappel (V staat voor een klinker): 1. -rdVp- (-rtVp-) 2. -dVp- (tVp-) 3. -rVp- 4. -rp- (-rǝp-) 5. -p-. [N 12, 1-4; JG 1a, 1b, 1c, 2c; A 20, 1a; A 23, 17; L 1, a-m; L 1 u, 120; L B2, 354; L 2, 14; L 32, 4; L 34, 8; L 35, 77; L 43, 8; Lu 1, 17; R 3, 27; S 1; Gwn 9, 1; monogr.; add. uit N 18, 64; N M, 15-18; A 21, 1f] I-5
aardappelen stampen aardappels britsen: erpels britse (Montfort), erpels britsen (Montfort), brijen: bri-jə (Heerlen), brie-e (Guttecoven), brie:jə (Montfort), brieje (Buchten, ... ), briejə (Doenrade, ... ), briejən (Urmond), brieë (Montfort), brieə (Sweikhuizen), brīējə (Schimmert), brĭĕj-jə (Klimmen), brĭĕjə (Grevenbicht/Papenhoven), fijn stampen  brie də éérpəl al vas (Urmond), briejə (Urmond), brijselen: briessələ (Heel), brietsele (Oirsbeek), brīēsələ (Nieuwstadt), doordoen: doordoen (Zonhoven), doordoon (Ophoven), dūūrdoon (As, ... ), dérdoen (Bilzen), doordraaien: doordreije (Maastricht), dø͂ͅrdriə (Teuven), fijnmaken: fie make (Gulpen), fien make (Roermond), fien maken (Thorn), fien makö (Stevensweert), fien makə (Horn), fīēnmake (Amby), fîên mààəkə (Schinnen), fijnpratsen: fīēnpràtsjə (Nuth/Aalbeek), fijnstampen: (fien) stampə (Caberg), fien sjtàmpə (Moorveld (Waalsen), ... ), fien stampe (Blerick, ... ), fien-stampe (Wessem), fijnstampe(n) (Velden), fiên stampe (Blerick), fīēn sjtampə (Kapel-in-t-Zand, ... ), fīēnsjampə (Hulsberg), fĭĕn stampə (Meijel), fîên sjtampe (Posterholt), kapot kneden: kepot knaeje (Maasbree), kepot knééjə (Horst), kapot stampen: kepòtstàmpe (As, ... ), kapot stamperen: kepòt stèmpere (Meeuwen), keuzen: keu’ze (Bleijerheide, ... ), kleinmaken: klein maken (Bunde), kleinstampen: klein sjtampe (Beek), kleinsjtampə (Nuth/Aalbeek), kneden: knaeje (Tungelroy, ... ), knaije (Ell), kneijje (Meerlo), kneje (Oirlo), knēīe (Venray), knetsen: knetse (Eys, ... ), kweddelen: kweddele (Gronsveld), kwetsen: kwets-je (Schinveld), kwetsche (Eys, ... ), kwetsje (Heerlerbaan/Kaumer, ... ), kwetsju (Rimburg), kwĕtsche (Gulpen), kweͅ.tšə (Eys), kwitsjə (Epen, ... ), kwètsje (Geleen, ... ), kwètsjə (Heerlerbaan/Kaumer, ... ), kwétsje (Nieuwenhagen), kwétsjə (Amstenrade), kw‧eͅtšə (Ingber), malen: male (Tungelroy), maolə (Maastricht), moezen: moezen (Ittervoort), mōōze (Schimmert), pletten: plette (Itteren), plettu (Itteren), pletteren: plettere (Geulle, ... ), plèttere (Maastricht), plèttərə (Maastricht, ... ), prakken: prakke (Sittard), prakken (Sittard), pràkke (Nieuwenhagen), prákke (Roermond), pratsen: pratjse (Swalmen), pratsche (Wessem), pratsje (Lutterade), pratsjen (Vlodrop), pratsjə (Maastricht, ... ), pràjtsjə (Roermond), pràtsche (Heerlen), pràtsje (Beek), pràtsjə (Geleen, ... ), prát⁄sjə (Brunssum), prattelen: prattele (Valkenburg), puree maken: puree make (Echt/Gebroek), puree mòòke (Leopoldsburg), purèe makə (Maastricht), puuree maakə (Kelpen), puuree van máákə (Horn), pūūree màkkə (Heugem), pŭŭree máákə (Rekem), puree stampen: pree sjtampe (Guttecoven), pureren: pure-re (Schimmert), pureere (Caberg), purere (Maastricht), pūūreere (Venlo), püreren (Schimmert), snipperen: schnippere (Sint-Odiliënberg), stampen: schtampe (Vijlen), schtampen (Heerlerbaan/Kaumer), shtaampe (Itteren), sjtampe (Beesel, ... ), sjtampə (Horn, ... ), sjtàmpə (Jabeek, ... ), sjtámpe (Steyl), sjtámpə (Grevenbicht/Papenhoven), stampe (Gulpen, ... ), stampen (Born, ... ), stampə (Heythuysen, ... ), sta‧mpe (Weert), stjàmpə (Haelen), stàmpe (Sevenum, ... ), stàmpen (Maasbracht), stámpe (Opglabbeek, ... ), stámpə (Kelpen), gekookte -  stámpə (Gennep), stompen: stoempe (Hoeselt), stoompe (Vlijtingen), stōmpen (Hamont), stŏĕmpə (Loksbergen), stumʔə (Kwaadmechelen), stòmpe (Bree), st‧ompə (Neeroeteren), stoten: stoten  sty(3)̄tə (Meeuwen), vermorzelen: vermōrselen (Ospel) de ruim gesauste gekookte aardappelen bij het middageten met een vork tot een onooglijke papperige massa kneden || fijnmaken van b.v.aardappelen (deisteren) [N 80 (1980)] || prakken || spijs met de vork klein maken || stampen; Hoe noemt U: Fijnmaken van b.v. aardappelen (deisteren, moezelen, moezen, britsen) [N 80 (1980)] III-2-3
aardappelfooi aardappelenfeest: aerp`l`fieëst (Bocholt), aardappelenkruidvier: aerpelekrówtveer (As), aardappelfeest: (iërappelfeis?) (Bilzen), aerpelfeest (Thorn), eijepelfiejst (Jeuk), erpelfeast (Eys), jalpelfees (Eigenbilzen), Aardappel is jalpel.  jalpelfees (Eigenbilzen), aardappelfooi: eerpelfooi (Merkelbeek), erpelfooi (Roermond), aardappellast: erpellast (Schimmert), aardappeloogst: erpelous (Montfort), aardappelrooi: erpelrooi (Stein), aardappelsvlam: dik van deeg, dun van spijs werd op het veld gebracht  eͅapəlsvlām (Eys), aardappeltjes bakken?: aerpelkes bakke (Sittard), bocholtse koek eten: bugəzə kuk e.tə (Eksel), bodemlast: bojjemlast (Venray), looffeest: looffeest (Lommel), oogstfeest: oogstfeest (Leopoldsburg), patattenfeest: patattenfeest (sic) (Bilzen), patattenfooi: petattenfoeei (Kesseleik), rijstepapfeest: riezepapfist (Eksel), trakteren (<lat.) op aardappelvlaai: traktere op erpelvla (Wijlre), {z. toel.}: als men aardappelen heeft gerooid wordt geregeld het loof opgestookt in den avond  z. toel. (Schakkebroek) het feest dat gehouden werd als de aardappels gerooid waren [petrasfooi, erpellast, erpelfooi] [N 112 (2006)] || Het feest dat gehouden werd als de aardappels gerooid waren [petrasfooi, erpellast, erpelfooi]. [N 88 (1982)] || Welk jaarvuur kent (kende) men bij u (b.v. Vasten-, Paas-, of St.-Maartensvuur)? [ZND 17 (1935)] III-3-2
aardappelkuil, -groef berm: bē̜.rǝm (Kerniel  [(voor bieten)]  , ... ), dijk: dik (Afferden), grep: grep (Godschei, ... ), gręp (Hoepertingen, ... ), groef: gruf (Berverlo, ... ), grøf (Koersel), grūf (Heppen, ... ), grub: grøp (Beringen, ... ), hol: hø̜̄u̯l (Ulbeek), hoop: hop (Halen), hou̯p (Sint-Lambrechts-Herk), huip (Schulen, ... ), hup (Heusden, ... ), huǝp (Beringen, ... ), hūp (Koersel, ... ), hūǝp (Binderveld), hǫu̯p (Alken, ... ), hǭyp (Opglabbeek), up (Kuringen, ... ), kelder: kaldǝr (Hasselt  [(gemaakt van hout stro en aarde)]  ), kot: kō.t (Eksel, ... ), kuil: kau̯l (Tongeren), kou̯l (Dilsen, ... ), kul (Achel, ... ), kȳl (Beringe, ... ), kø̜̄l (Diepenbeek, ... ), kø̜i̯l (Bree, ... ), kø̜lj (Helchteren), kø̜ǝl (Kerkhoven), kāl (Boekhout, ... ), kōl (Gronsveld), kōul (Guigoven), kūl (Baexem, ... ), kűl (Beek, ... ), kǫl (Houthalen, ... ), kǫlj (Gellik, ... ), kǫu̯l (Beverst, ... ), kǫu̯lj (Val-Meer), kǫűl (Borgloon, ... ), kǭil (Berbroek), kǭl (Godschei, ... ), kǭlj (Hasselt), kǭǭǝl (Rijkhoven, ... ), kɛ̄l (Rummen), mijn: meŋ (Noorbeek, ... ), miŋ (Eijsden, ... ), męi̯n (Bemelen, ... ), mīn (Sibbe / IJzeren), mijt: meǝt (Rotem), mīt (Amby, ... ), mīǝt (Spekholzerheide, ... ), schop: šǫp (Kessel  [(eigenlijk afdak schuurtje)]  ), schuil: sxø̜u̯l (Wimmertingen), silo: `selo (Gingelom, ... ), `selǫu̯ (Boekhout, ... ), sel (Borgloon, ... ), silo (Gelinden  [(voor bieten)]  , ... ), silootje: selǫu̯kǝ (Aalst), tom: tom ('S-Herenelderen  [(voor bieten)]  , ... ), ton (Bommershoven, ... ), tum ('S-Herenelderen, ... ), tǫm (Hoeselt, ... ), wal: wal (Baarlo) De plaats waar de aardappelen gedurende de winter buiten worden opgeslagen. In droge gebieden maakt men ronde opslagkuilen, wel tot twee meter diep. Waar het grondwater dicht aan de oppervlakte komt maakt men meestal langwerpige groeven; de grond wordt dan maar een decimeter weggegraven. De bodem en de wanden worden met stro bedekt; daarop worden de aardappelen uitgespreid. Op de aardappelen komt dan nog en laag stro en het geheel wordt met aarde afgedekt. Vroeger maakte men luchtgaten in de afdekkende aarde; in het uiteinde van een dergelijk luchtgat stak men een wis stro die lucht doorliet, maar ongedierte buiten hield. Tegenwoordig worden de kuilen met landbouwplastic afgedekt en houden autobanden het geheel op zijn plaats. Het regelmatig eerste element in samenstellingen met aardappel- is hier weggelaten. [N 12, 30; JG 1a, 1b; A 21, 1f; monogr.; add. uit N 5, 89; N 12, 29] I-5
aardappelloof bladeren: blār (Kerkrade), groen: gryn (Gennep), grø̄n (Maastricht), kruid: krau.t (Lauw), krout (Elen, ... ), krø̜̄.t (Beringen, ... ), krø̜̄i̯ǝ.t (Alken), krø̜̄t (Berverlo, ... ), krø̜̄ǝ.t (Kozen), krāt (Aalst, ... ), krōǝt (Heers, ... ), krū.t (As, ... ), krūt (Berg, ... ), krű̄.t (Beek, ... ), krǫi̯t (Lommel), krǫu.t (Beverst, ... ), krǫǝt (Borgloon, ... ), krǭ.t (Diepenbeek, ... ), krǭi̯.t (Godschei), krǭi̯ǝ.t (Berbroek, ... ), krǭui.t (Boekhout), krǭuǝ.t (Kortessem), krǭǝ.t (Berlingen, ... ), krɛi̯t (Leopoldsburg), krɛ̄t (Binderveld, ... ), lof: lǫf (Achel, ... ), loof: lou.f (Beverst), luf (Zonhoven), luǝf (Achel, ... ), luǫf (Widooie), lø̜i̯f (Eupen), lō.f ('S-Herenelderen, ... ), lōf (Gennep, ... ), lōǝf (Afferden, ... ), lūf (Aalst, ... ), lǫu.f (As, ... ), lǫuf (Amby, ... ), lǫűf (Bree, ... ), lǭf (Elen, ... ), lover: lōvǝr (Brunssum  [(afgevallen)]  , ... ), lǫu̯vǝr (Amby, ... ), reven: riǝvǝ (Vorsen), stro: struǝi (Boeket, ... ), strø̜i̯ (Merselo), strū (Baarlo), štru (Panningen), štruǝ (Helden, ... ), štrø̄ (Boukoul, ... ), stronken: strø̄ŋk (Gennep, ... ), tuig: tȳx (Panningen) De bladeren van de aardappelplant. Ze worden na de oogst bijeengeharkt en verbrand; zie het lemma Aardappelloof Verbranden. Het regelmatig bepalend deel aardappel-, als eerste element in samenstellingen, is hier weggelaten. Bij het woordtype stro geeft de zegsman van L 386 op: "als het droog is". [N 12, 6; JG 1a, 1b, 2c; L 1, a-m; L 30, 34a; S 22; monogr.] I-5
aardappelloof verbranden aansteken: anstiǝkǝ (Hasselt), ānštēkǝ (Rothem), aanstoken: ānstōkǝ (Sevenum), branden: bi̯anǝ (Mechelen-Bovelingen), in brand steken: in brant štēi̯kǝ (Gulpen), opbranden: ǫpbi̯anǝ (Diepenbeek), ǫpbranǝ (Leut), ǫpbręnǝ (Geleen), ǫp˱bē̜nǝ (Borlo), opstoken: opstōʔǝ (Kwaadmechelen), opstūkǝ (Bocholt, ... ), upstōkǝ (Heppen), ǫpstō.kǝ (Overpelt, ... ), ǫpstōkǝ (America, ... ), ǫpstūǝ.kǝ (Genk, ... ), ǫpstǭkǝ (Boekend, ... ), ǫpštōkǝ (Helden), ǫpštǭkǝ (Baarlo), stoken: stø̜̄.kǝ (Hasselt), stōkǝ (Geleen, ... ), stōǝkǝ (Geistingen), stǫu̯kǝ (Hout-Blerick, ... ), stǭkǝ (Arcen, ... ), verborren: vǝrbǫrǝ (Helden, ... ), verbranden: vǝrbi̯anǝ (Groot-Gelmen), vǝrbrandǝ (Velden), vǝrbranjǝ (Beesel, ... ), vǝrbranǝ (Belfeld, ... ), vǝrbręi̯ǝnǝ (Mechelen), vǝrbręnǝ (Bree, ... ) De bladeren van de aardappelstruiken worden in het veld op een hoop gegooid en, als ze voldoende gedroogd zijn, verbrand. [A 45, 27c; monogr.] I-5
aardappelmand aardappelenmand: āǝrpǝlǝmaŋ (Weert), ēǝrpǝlǝmanj (Stokkem), ɛrpǝlǝmanj (Stramproy), ɛrpǝlǝmaŋ (Altweert, ... ), aardappelkopje: ɛrpǝlǝkøpkǝ (Weert), aardappelmand: ē̜rpǝlmanj (Born), aardappelmandel: ɛ̄rpǝlmanjǝl (Stokkem), aardappelmandje: ē̜rpǝlǝmɛntjǝ (Castenray, ... ), ęrpǝlǝmɛntjǝ (Roermond), ęrpǝlǝmɛ̄ntjǝ (Meijel), ɛ̄rpǝlǝmɛ̄ntjǝ (Neeritter), ɛ̄rǝpǝlmɛntjǝ (Tungelroy), banst: bāst (Bevingen, ... ), (mv bā.ste)  bā.s (Berlingen, ... ), (mv bāste)  bās (Aalst, ... ), kabasje: kābǝskǝ (Tungelroy), kerb: karǝp (Martenslinde, ... ), kē̜rǝp (Gellik, ... ), kęrǝp ('S-Herenelderen, ... ), kistje: kiskǝ (Henis), korf: kørǝf (Lanaken, ... ), kø̜.rǝf ('S-Herenelderen, ... ), kø̜rǝf (Eupen, ... ), mand: man (As, ... ), manj (Dilsen, ... ), mā.n (Beverst, ... ), mān (Achel, ... ), māǝn (Wijchmaal), mē̜n (Grote-Brogel, ... ), mǭǝn (Hamont), mandel: ma.ndǝl (Boorsem, ... ), ma.ŋǝl (Neerharen), mai̯.njǝl (Eisden, ... ), manjǝl (Lanklaar, ... ), mā.lǝ (Koninksem, ... ), mā.ndǝl (Tongeren), mā.nǝl (Millen, ... ), mālǝ (Piringen), māndǝl (Henis, ... ), mānǝl (Diets-Heur), męi̯njǝl (Meeswijk), mandeltje: mɛŋǝlkǝ (Meerssen), mandje: mɛntšǝ (Niel-bij-As), patattenbanst: pǝtatǝbãst (Sint-Truiden), patattenkorf: pǝtętǝkø̜rǝf (Tessenderlo), patattenmand: pǝtɛtǝmān (Berverlo, ... ), patattenmandel: patatǝmanjǝl (Stokkem  [(20 kg)]  ), patattenmandje: pǝtatǝmɛntjǝ (Helden) De stevige, doorgaans van tenen vervaardigde grote mand waarin de aardappelen in het veld bijeen werden geraapt. Moderne manden zijn van staaldraad vervaardigd. Soms heeft men twee manden bij zich; één voor de krielaardappelen en één voor de grote aardappelen. Twee rapers werken dan gelijk op, zittend op hun hurken of knieën, en trekken de manden die tussen hen in staan telkens aan de oren met een ruk naar voren, zonder dat ze daartoe omhoog hoeven te komen. De volle manden worden doorgaans rechtstreeks in de slagkar leeggegoten. Soms worden de aardappelen eerst in zakken gedaan; er gaan dan drie manden in een zak van 50 kg. [JG 1b, 2c; monogr.] || Uit grauwe wissen vervaardigde mand met twee oren, waarin aardappels bewaard of vervoerd worden. Zie ook het lemma ɛaardappelmandɛ in wld I.5, pag. 41. Het materiaal dat in dit lemma is opgenomen, vormt een aanvulling daarop.' [N 40, 38; N 40, 94; N 40, 95; N 40, 96; N 40, 97; N 40, 110; N 40, 111; N 20, 48 add.; monogr.] I-5, II-12
aardappelmandje aardappelenmandje: ę̄rpǝlǝmɛntjǝ (Weert), aardappelmandje: ęrpǝlmɛ̄ntjǝ (Meijel), patattenmandje: pǝtɛtǝmę̄nkǝ (Loksbergen), schillenmandje: šęlǝmɛntjǝ (Stramproy), schootmandje: šoǝtmɛntjǝ (Stramproy) Produkt van spiraalvlechtwerk, gemaakt van stro of buntgras, voor het bewaren van aardappels en de schillen ervan na het schillen. Naast dit produkt kent men velerlei produkten van spiraalvlechtwerk bestemd voor huishoudelijk gebruik of het boerenwerk. De toepasbaarheid van stro en buntgras als vlechtgrondstof is uitermate groot. [N 40, 140; N 40, 141; N 40, 142] II-6
aardappelmolen aardappelenmolen: ērpǝlǝmylǝ (Bocholt), ē̜.rpǝlǝmø̄.lǝ (Boukoul, ... ), ē̜rpǝlǝmø̄lǝ (Roermond), ęrpǝlǝmilǝ (Bree), ęrpǝlǝmø̄lǝ (America, ... ), īrpǝlǝmȳ.lǝ (Maaseik), aardappelenmolentje: ęrǝpǝlǝmø̜lkǝ (Panningen), aardappelmachientje: ęrpǝlmǝšinkǝ (Tungelroy), aardappelmachine: jalpǝrmǝšin (Opheers), jęrpǝlmašin (Val-Meer), jętapǝlmǝšīn (Tongeren), ē̜rapǝlmǝšin (Gelieren Bret), aardappelmolen: japǝlmø̄i̯ǝlǝ (Gelinden, ... ), japǝlmø̄ln (Diepenbeek), japǝlmø̄ǝlǝ (Wellen), japǝlmø̜u̯lǝ (Borgloon, ... ), jãpǝlmø̜u̯lǝ (Borgloon), ē̜.rpǝlmø.lǝ (Boukoul, ... ), ē̜rapǝlmilǝ (Gelieren Bret), ē̜rapǝlmiǝlǝ (Oud-Waterschei), ē̜rpǝlmii̯lǝ (Neeroeteren, ... ), ē̜rpǝlmø̄lǝ (Eind, ... ), ē̜rǝpǝlmø̄lǝn (Hamont), ęrpǝlmø̄lǝ (Eind, ... ), aardappelmolentje: ē̜rpǝlmø̄lkǝ (Tungelroy), ęrpǝlmø̄lkǝ (Tungelroy), aardappelpletter: japǝlplɛtǝr (Lummen), aardappelsmolen: ē̜pǝlsmø̄lǝ (Mechelen), ē̜rapǝlsmø̄lǝ (Bunde), braddelmolen: bradǝlmi̯ølǝ (Hoeselt), bratselmolen: bradzǝlmø̄lǝ (Ophoven), brijmachientje: brei̯mǝšinkǝ (Hoensbroek), brijsel: bręsǝl (Wintershoven), brijselkuil: brisǝlkyl (Welten), brijselmachine: brii̯sǝlmǝšiŋ (Reijmerstok), brisǝlmašin (Geulle), brisǝlmǝšin (Neerbeek, ... ), brisǝlmǝšīn (Buchten, ... ), brē̜i̯sǝlmǝšeŋ (Rotem), bręi̯sǝlmǝšeŋ (Lanklaar), bręi̯sǝlmǝšin (Neerharen, ... ), bręi̯sǝlmǝšīn (Oost-Maarland), brīsǝlmǝšīn (Melick), brijselmolen: bresǝlmø.lǝ (Boukoul, ... ), brisǝlmø̄lǝ (Grathem, ... ), brisǝlmø̜̄lǝ (Haelen, ... ), brisǝlmōlǝ (Holtum), brē̜i̯sǝlmi̯ølǝ (Hoeselt, ... ), brē̜sǝlmi̯ęlǝ (Rosmeer), brijselmolentje: brizǝlmølkǝ (Nunhem), brijselskuis: brizǝlskȳs (Susteren), brijselsmolen: brisǝlsmȳ.lǝ (Hoensbroek), brijtselmachine: bretsǝlmǝšiŋ (Noorbeek), britsǝlmǝšin (Klimmen, ... ), britsǝlmǝšīn (Holtum), britzǝlmǝšiŋ (Mechelen), britzǝlmǝšīn (Limbricht), britšǝlmǝšīn (Puth), brē̜i̯tsǝlmǝsxin (Maasmechelen), brē̜i̯tsǝlmǝšęi̯n (Rotem), bręi̯tsǝlmǝšin (Maasmechelen, ... ), bręi̯tsǝlmǝšiŋ (Eygelshoven, ... ), brętsǝlmǝšīn (Kinrooi), brītsǝlmǝšīn (Klimmen), brijtselmolen: bretsǝlmø̄lǝ (Maxet), brītsǝlmø̜̄lǝ (Neer), brokkelmachine: brekǝlmǝšin (Opglabbeek), brokkelmolen: brekǝlmīǝlǝ (Opglabbeek), cromp√æremachine: krōmpii̯ǝrǝmašiŋ (Sint-Martens-Voeren, ... ), drankmolen: draŋkmø̜u̯lǝ (Rummen), drāŋkmø̄lǝ (Gennep, ... ), knutselmolentje: knøtsǝlmø̄lkǝ (Tungelroy), koekbreker: kukbrīǝkǝr (Kiewit), kwetsmachine: kwetšmǝšiŋ (Noorbeek), kwɛtšmǝšīn (Vlodrop), kwetsmolen: kwɛtsmyǝlǝ (Velden), kwɛtšmø̄lǝ (Swalmen), kwɛtšmø̜lǝ (Bocholtz), kwetsmolentje: kwɛtšmø̄lkǝ (Herten), patattenmachientje: pǝtatǝmǝšenǝkǝ (Kiewit), patattenmolen: patatǝmø̄lǝ (Lommel), patatǝmø̜̄lǝ (Lummen), patatǝmø̜lǝ (Zolder), patatǝnmø.lǝn (Achel), pǝtatǝmølǝ (Rummen), pǝtatǝmølǝn (Lommel), pǝtatǝmøǝlǝ (Lommel), pǝtatǝmø̄lǝ (America, ... ), pǝtatǝmø̜u̯lǝ (Sint-Truiden), pǝtatǝmēǝlǝ (Hasselt), pǝtɛtǝmø̄lǝ (Halen, ... ), pǝtɛtǝmēlǝ (Kermt), pǝtɛʔɛmølǝ (Kwaadmechelen), varkensmachientje: vɛrkǝsmǝšinkǝ (Ospel), varkensmachine: vɛrkǝsmǝšin (Bree, ... ), vɛrkǝsmǝšīn (Kinrooi), varkensmolen: vɛrkǝsmi̯ølǝ (Hoeselt), vɛrkǝsmø̄lǝ (Broekhuizen, ... ), varkensmolentje: vɛrkǝsmølkǝ (Tegelen), vɛrkǝsmø̜lkǝ (Helden), vɛ̄rkǝsmølkǝ (Meijel), voermolen: vōrmø̄lǝ (Velden), voermolentje: vōrmølkǝ (Tegelen), vōrmø̄lǝkǝ (Munstergeleen) De aardappelmolen is het werktuig waarmee men de gekookte aardappelen tot puree maalt. [N 18, 134; monogr.] I-11