e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
handkar handkar: a.ntkar (Maaseik, ... ), ha.ntkar (Blerick, ... ), ha.ntkār (Beverst, ... ), ha.ntkɛr (Eksel, ... ), hanjtkɛr (Roermond), hantjkar (Doenrade, ... ), hantjkęr (Ell, ... ), hantkar (Bree, ... ), hantkār (Eys, ... ), hantkēr (Jeuk), hantkęr (Bleijerheide, ... ), hantkɛǝr (Gelinden, ... ), haŋkkar (Kerkrade), haŋkęr (Baarlo, ... ), hā.ntkār (Hoeselt, ... ), hāntkar (Gennep, ... ), hāntkār (Meterik, ... ), hęntjkar (Elsloo), handkarretje: a.ntkɛrkǝ (Boorsem, ... ), hantjkęrkǝ (Echt, ... ), hantkɛrkǝ (Elen, ... ), hā.ntkārkǝ (Hees), hā.ntkɛrkǝ (Wintershoven, ... ), ā.ntkɛrkǝ (Eisden, ... ), handwagen: hantjwāgǝ (Maasbracht, ... ), hantwāgǝ (Blerick, ... ), haŋkwāgǝ (Hout-Blerick, ... ), karretje: kɛrǝkǝ (Baexem, ... ), stootbak: stoǝt˱bak (Ophoven), stuǝt˱bak (Hasselt, ... ), stōt˱bak (Eisden), stūt˱bak (Lanklaar  [(klein wagentje dat getrokken wordt om materiaal naar het veld te vervoeren)]  ), stootkar: stau̯tkēr (Vechmaal), stotkār (Meijel), stou̯tkɛǝr (Heers), stou̯tkɛ̄r (Berlingen, ... ), stui̯tkɛ̄r (Schulen), stutkar (Bocholt, ... ), stutkār (Gellik, ... ), stutkē̜ǝr (Gelinden, ... ), stutkęr (Ospel), stutkɛ̄r (Berbroek, ... ), stuǝtkar (As, ... ), stuǝtkār (Berverlo, ... ), stuǝtkē̜r (Aalst, ... ), stuǝtkē̜ǝr (Alken, ... ), stuǝtkęr (Neeritter, ... ), stuǝtkɛr (Kinrooi, ... ), stuǝtkɛ̄r (Achel, ... ), stuǝtkɛ̄ǝr (Hechtel), stytkar (Neerglabbeek), stytkęr (Spalbeek), stytkɛ̄r (Heusden, ... ), stōi̯tkɛ̄r (Donk), stōtkār (Berg, ... ), stōǝtkē̜r (Rukkelingen-Loon), stōǝtkɛr (Montfort), stūtkar (Neerharen), stūtkār (Kanne), stūtkē̜r (Houthalen), stūtkɛ̄r (Linkhout, ... ), stūǝtkē̜ǝr (Gingelom, ... ), stūǝtkęr (Borlo, ... ), stǫi̯ǝtkɛr (Nederweert, ... ), stǫu̯tkar (Veldwezelt), stǫu̯tkār (Bilzen, ... ), stǫu̯tkē̜r (Kortessem, ... ), stǫu̯tkē̜ǝr (Bommershoven, ... ), stǫu̯tkɛr (Jesseren), stǭtkar (Maaseik, ... ), stǭtkęr (Heythuysen, ... ), stǭǝtkɛr (Mechelen-Bovelingen), štu̯oi̯tkar (Neerbeek, ... ), štōǝtkar (Klimmen), štǭtkar (Geleen, ... ), stootkarretje: stui̯tkɛ̄rkǝ (Grote-Brogel), stutkarkǝ (Boekhout), stuǝtkarkǝ (Bocholt, ... ), stuǝtkē̜rkǝ (Brustem, ... ), stuǝtkęrkǝ (Buvingen), stuǝtkɛrkǝ (As, ... ), stytkɛrkǝ (Lummen), styǝtkarkǝ (Leut), stōtkārkǝ (Rijkhoven, ... ), stōtkęrkǝ (Diets-Heur), stōtkɛ̄rkǝ (Millen), stǫu̯tkē̜rkǝ (Wellen), stǫu̯tkęrkǝ (Gutschoven), stǫu̯tkɛrkǝ (Heers, ... ), stǫu̯tkɛ̄rkǝ (Piringen, ... ), stootwagel: stutwǭgǝl (Sint-Truiden), stuǝtwāgǝl (Loksbergen, ... ), stuurkar: štȳrkār (Kerkrade), wageltje: wɛ̄gǝlkǝ (Meerlo) Tweewielige kar die men met de handen voortduwt of trekt. Deze kar heeft twee bomen en zijplanken. [N 17, 15a; N G, 51; JG 1a + 1b; A 42, 4; monogr.] I-13
handkussen eierkussen: ęjǝrkø̜sǝ (Ransdaal), handje: hɛntšǝ (Bilzen), handkussen: ha.ntkø̜sǝ (Zolder), handkussen (Hopmaal), hanjtjkø̜sǝ (Doenrade, ... ), hantkø̜sǝ (Ransdaal, ... ), hantkęsǝ (As), haŋkkøsǝ (Bleijerheide), hāntkysǝ (Noorbeek), hāntkøsǝ (Eijsden), hē̜njtjkø̜sǝ (Born), handkussentje: hanjtjkø̜skǝ (Herten), hantkęskǝ (Bilzen), hāntkøskǝ (Lanaken) Het handkussen is vlak en iets groter dan de oppervlakte van een hand. Het heeft aan de onderzijde een band waardoorheen de linkerhand gestoken wordt, zodat het kussen op de palm van de hand rust. Men gebruikt het handkussen voor het persen en afglanzen van mouwkoppen, schoudernaden en andere moeilijk bereikbare plaatsen (Gerritse, pag. 36). De informant van L 330 vermeldt dat men vroeger een mouwekussentje gebruikte en nu een klein handkussen hanteert. De informant van K 361 vermeldt dat bij het persen van de kraag deze wordt ø̄rondgezetø̄ op de persplank of op het handkussen. [N 59, 26a; N 59, 26b; N 59, 19e] II-7
handlade handlade: hantlāj (Stramproy) De weeflade wanneer de spoel met de hand wordt gegooid. [N 39, 44b] II-7
handlamp acculamp: akylamp (Eisden  [(Eisden)]  , ... [Winterslag, Waterschei]  [Eisden]), dikke lamp: dikke lamp (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]), draaglamp: draaglamp (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Emma]), drāxlamp (Heerlen  [(Emma)]   [Winterslag, Waterschei]), elektrieklamp: elɛktriklamp (Eisden  [(Eisden)]   [Eisden]), elektrische handlamp: elɛktrišǝ hanjtjlamp (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Laura, Julia]), lęktǝršǝ haŋklamp (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Zolder]), ęlɛktrišǝ hantlamp (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Maurits]), ęlɛktrišǝ haŋklamp (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), elektrische kuillamp: ęlɛktrišǝ kullamp (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), elektrische kuilpot: ęlɛktrišǝ kulpǫt (Chevremont  [(Julia)]   [Willem-Sophia]), elektrische lamp: elektrische lamp (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Maurits]), elektrische mijnlamp: lɛktrišǝ mīnlamp (Buchten  [(Maurits)]   [Eisden]), elektrische pot: elɛktrišǝ pǫt (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Julia]), grüle: gryl (Nieuwenhagen  [(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]   [Domaniale]), jryl (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Julia]), handlamp: handlamp (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]   [Maurits]), hanjtjlamp (Lutterade  [(Maurits)]  , ... [Emma]  [Maurits]), hantlamp (Heerlen  [(Emma)]   [Domaniale]), kuillamp: kullamp (Spekholzerheide  [(Willem-Sophia)]   [Domaniale]), pot: pot (Stein  [(Maurits)]   [Emma]), pǫ.t (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), pǫt (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Domaniale] [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), potlamp: potlamp (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]  , ... [Zwartberg, Waterschei]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Zwartberg, Eisden]  [Maurits]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), pǫtlamp (As  [(Zwartberg / Waterschei)]  , ... [Maurits]  [Maurits]  [Domaniale, Wilhelmina]  [Domaniale]), putlamp: pøtlāmp (Hamont  [(Eisden)]   [Emma, Maurits]), pø̜tla.mp (Zolder  [(Zolder)]   [Eisden]) Elektrische handlamp, bestaande uit een pot, waarin een accu is ondergebracht en een kopstuk met een gloeilamp. [N 95, 251; monogr.] II-5
handlanger arbeider: arbęjdǝr (Venlo), beer: b ̇īr (Kerkrade), dien(d)er: dendǝr (Bevingen, ... ), dindǝr (Achel, ... ), dinjǝr (Zonhoven), dinǝr (Alken, ... ), dynǝr (Opglabbeek), dēnǝr (Bree, ... ), dīndǝr (Veulen), dīnǝr (Berverlo, ... ), dɛjnǝr (Lummen), halve metser: halǝvǝ mɛtsǝr (Bevingen), handlanger: (h)antlaŋǝr (Bilzen  [(recenter dan maneuver)]  ), ha.ntl ̇ɛŋǝr (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Laura, Julia]), handlanger (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Maurits]), hanjtjlaŋǝr (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Maurits]  [Maurits]  [Maurits]), hanjtjlɛŋǝr (Lutterade  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), hantjlaŋǝr (Blerick, ... ), hantjlęŋǝr (Schinveld), hantjlɛŋǝr (Brunssum, ... ), hantlaŋǝr (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]  , ... [Emma] ), hantlāŋǝr (Ottersum), hantlę ̞ŋǝr (Ulestraten), hantlęŋǝr (Blerick, ... ), hantlɛŋǝr (Beek, ...  [Maurits]  [Domaniale]  [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Julia]  [Emma]  [Domaniale, Wilhelmina]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV] ), haŋklaŋǝr (Belfeld, ... ), haŋklɛŋǝr (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Eisden]  [Domaniale]  [Domaniale] ), haŋtlaŋǝr (Helden), hāntlaŋǝr (Blitterswijck  [(id)]  , ... ), helper: helper (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]), main d''oeuvre: main d''oeuvre (Eisden  [(Eisden)]   [Eisden]), manø̄vrǝ (Rekem  [(Zwartberg / Eisden)]   [Zolder]), manø̄vǝr (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]  , ... [Zwartberg, Eisden]  [Zwartberg]  [Winterslag, Waterschei]), mǝnøvǝr (Hamont  [(Eisden)]   [Winterslag, Waterschei]), mǝnø̄.vǝr (Zolder  [(Zolder)]   [Eisden]), main d'oeuvre': manø̄vǝr (Kelmis), maneuver: manyǝvǝr (Lozen), manø̄vǝr (Sint-Truiden, ... ), manø̜̄vǝr (Paal, ... ), manø̜jvǝr (Sint-Truiden), manęjvǝr, mǝnęjvǝr (Bilzen), mǝnøvǝr (Koersel), mǝnø̄vǝr (Boorsem, ... ), mǝnēvǝr (Stokrooie), meestergast: męstǝrgast (Tessenderlo), metselaar-opperling: mɛtsǝliǝr-opǝrleŋ (Neeritter), metserdien(d)er: mętsǝrdēndǝr (Bree), mętsǝrdēnǝr (Lozen), mɛtsǝrdej(ǝ)nǝr (Hasselt), mɛtsǝrdendǝr (Sint-Truiden, ... ), mɛtsǝrdindǝr (Lommel), mɛtsǝrdinǝr (Eksel, ... ), mɛtsǝrdēndǝr (Kinrooi), mɛtsǝrdēnǝr (Kaulille, ... ), mɛtsǝrdīndǝr (Beringen), mɛtsǝrdīnǝr (Berverlo, ... ), mɛtsǝrdɛjnǝr (Lummen), oberjong: ōbǝrjoŋ (Echt, ... ), ūbǝrjong (Herten), oberknecht: ōbǝrknɛx (Eijsden, ... ), oberman: ōbǝrman (Eijsden), ǭbǝrman (Montfort), opper: uǝpǝr (Brunssum), yǝpǝr (Venlo), ōpǝr (Rekem), ǫpǝr (Hoensbroek), opperder: ōkǝrdǝr (Helden, ... ), opperjong: upǝrjǫŋ (Eupen), ōpǝrjoŋ (Maastricht), ǭbǝrjǫŋ (Montfort), opperknecht: (h)opǝrknęxt (Uikhoven), oapǝrknɛx (Beek), upǝrknɛx (Merselo, ... ), upǝrknɛ̄x (Bilzen), uǝpǝrknɛx (Klimmen), wāpǝrknɛxt (Valkenburg), wǫpǝrknęx (Rothem), wǭpǝrknɛx (Stein), ōkǝrknɛx (Sittard), ōpǝrknęx (Rekem), ōpǝrknɛx (Boorsem, ... ), ūpǝrknɛx (Lanklaar), ǫapǝrknɛx (Schimmert), ǫpǝrknɛx (Maaseik), ǫǝpǝrknɛx (Klimmen), ǭpǝrknɛx (Geulle), opperman: oapǝrman (Beek), opǝrman (Meijel, ... ), upǝrman (Blitterswijck, ... ), uǝpǝrman (Heerlen), wāpǝrman (Valkenburg), ypǝrman (Gennep  [(idem)]  , ... ), ø̜pǝrman (Gennep  [(idem)]  , ... ), ōpǝrman (Eijsden, ... ), ōpǝrmān (Maastricht), ǫakǝrman (Munstergeleen), ǫapǝrman (Schimmert), ǫpǝrma.n (Weert), ǫpǝrman (Bleijerheide  [(idem)]  , ... ), ǫpǝrmanǝ (Ell  [(meervoud: ǫpǝrlyj)]  , ... ), ǭpǝrman (Geulle), ̇ǫpǝrmān (Achel), oppersjong: oapǝršjǫŋ (Houthem, ... ), oppersknecht: oǝpǝrsknɛx (Schimmert), upǝrsknɛx (Noorbeek, ... ), ōpǝrsknɛx (Rijckholt), schlepper: šlępǝr (Nieuwenhagen  [(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]   [Maurits]), tweede metselaar: twiǝdǝ mɛtsǝlēr (Jabeek) Helper van de metselaar. Tot de taken van de handlanger behoren onder meer het aandragen van metselstenen en het klaarmaken van de specie. [N 30, 2a; N 30, 2b; N 30, 2c; N 30, 2d; N 30, 40b; N 30, 45a; N 31, 16b; L B 1, 104; monogr.; div.; Vld] || Niet-geschoolde arbeider die in de mijn meehelpt bij o.a. het vervoer. [N 95, 154] || Ongeschoolde arbeider die de houwer hielp. [monogr.] II-4, II-5, II-9
handlangeren aanvoeren: āvø̄rǝ (Kerkrade), bijbrengen: bęjbręŋǝ (Bilzen), brikken bezorgen: brekǝ bǝzørǝgǝ (Limmel), brikken sjouwen: brekǝ šǫwǝ (Limmel), dienen: denǝ (Sint-Truiden), dinǝ (Bevingen, ... ), dēnǝ (Kaulille), dīnǝ (Diepenbeek, ... ), dɛjnǝ (Lummen), handlangen: hantlɛŋǝ (Klimmen), handlangeren: hanklaŋǝrǝ (Panningen), hantjlaŋǝrǝ (Munstergeleen, ... ), hantlaŋǝrǝ (Kerkrade, ... ), hantlę ̞ŋǝrǝ (Ulestraten), hantlęŋǝrǝ (Blerick, ... ), hantlɛŋǝrǝ (Beek, ... ), haŋklaŋǝrǝ (Belfeld, ... ), haŋklɛŋǝrǝ (Heerlen, ... ), hulpmetselen: hølǝpmɛtsǝlǝ (Jabeek), maneuver spelen: mǝnø̄vǝr spēlǝ (Mal), maneuveren: manø̄vǝrǝ (Rekem), metselaren verzorgen: mɛtsǝlē̜rǝ vǝrzø̜rǝgǝ (Mesch), metserdienen: mɛtsǝrdinǝ (Meeuwen, ... ), mɛtsǝrdinǝ(n) (Berverlo), mɛtsǝrdinǝn (Lommel), mɛtsǝrdēnǝ (Opglabbeek), mɛtsǝrdīnǝ (Tessenderlo), mortel gereedmaken: mǫrtǝl gǝriǝtmǭkǝ (Sint-Truiden), mortel maken: mortǝl mākǝn (Meeuwen), oberen: ōbǝrǝ (Echt), ūbǝrǝ (Herten), ǭbǝrǝ (Montfort), opperen: (h)ōpǝrǝn (Uikhoven), opǝrǝ (Meijel), upǝrǝ (Blitterswijck, ... ), wāpǝrǝ (Valkenburg  [(handlangen bij metselwerk)]  ), wǫpǝrǝ (Rothem), ypǝrǝ (Gennep, ... ), yǝpǝrǝ (Venlo), ø̜pǝrǝ (Gennep, ... ), ōkǝrǝ (Helden, ... ), ōpǝrǝ (Boorsem, ... ), ǫapǝrǝ (Schimmert), ǫpǝrǝ (Bleijerheide, ... ), ǫǝpǝrǝ (Klimmen), sjouwen: šǫwǝ (Heythuysen, ... ), specie bezorgen: spēsi bǝzørǝgǝ (Limmel), specie maken: špēsi mākǝ (Heythuysen), spijs maken: spīs mākǝ (Blerick), spīǝs mākǝ (Maasbree), špīs mākǝ (Sittard, ... ), stenen aandragen: štęjn āndrāgǝ (Sittard), stenen dragen: stejn drāgǝ (Blerick  [(met een plankje op de schouder: met˱ ęj plɛŋkskǝ ǫp ǝ šǫwǝr)]  ), štęjn drāgǝ (Susteren) De metselaar helpen bij zijn werkzaamheden door onder meer metselstenen aan te dragen en mortel klaar te maken. [N 30, 2b; N 30, 2c; monogr.] II-9
handleer halve handsen: halvǝ hasǝ (Maasbree), handleer: handleer (Dilsen, ... ), hanjtjlę̄r (Posterholt, ... ), hantlę̄r (Milsbeek, ... ), haŋklęǝr (Bleijerheide) Stuk leer in de vorm van een handschoen zonder vingerstukken, gebruikt bij zwaar werk ter bescherming van de hand. [N 60, 220b] II-10
handlier handhaspel: hanthaspǝl (Kelmis) Lier die met de hand werd gedraaid. [monogr.] II-4
handmolen boerenmolen: buwǝrǝmø̄lǝ (Lommel), graanmolen: graanmolen (Maasniel), grutmolen: grøt[molen] (Epen, ... ), gruttenmolen: grøtǝmø̄.lǝ (Swalmen), handmolen: ha.nt[molen] (As, ... ), ha.ntj[molen] (Swalmen), hant[molen] (Holtum, ... ), hantj[molen] (Haelen, ... ), haŋk[molen] (Tegelen), hãnt[molen] (Middelaar), handmolentje: ha.ntmø̄lǝkǝ (Diepenbeek), ha.ntmēlǝkǝ (Godschei), ha.ntmīǝlǝkǝ (Beverst, ... ), kaarmolen: kārmø̄lǝ (Montfort), keursmolen: kø̄rsmø̄lǝ (Maasmechelen), korenmannetje: kōrǝmɛnǝkǝ (Paal), korenmolen: kōǝrǝ[molen] (Puth), kǭrǝ[molen] (Klimmen), korenmolentje: kow.rǝmø̄lǝkǝ (Zonhoven), kōrǝmø̄lǝkǝ (Paal), kū.ǝrǝmīǝlǝkǝ (Niel-bij-As, ... ), kwaare: kwār (Achel), kwǫǝr (Achel), kweere: kwę̄rǝ (Swalmen), kweernmolen: kwę̄rmø̄lǝ (Swalmen), kwernmolen: kwęrmmø̄lǝ (Maasmechelen), kwernsmolen: kwęsmø̜lǝ (Holtum), maalgang: mālgaŋk (Baarlo), maalstoel: mālstōl (Maasniel  [(voor graan en ook om te pellen)]  , ... ), meelmolentje: mę̄lmȳlǝkǝ (Oost-Maarland), molen: mø̄lǝ (Weert), pelmolen: pelmolen (Maasniel), pɛlmø̄lǝ (Meijel), schrotmolen: sxrǫt[molen] (Grathem), šrǫt[molen] (Bocholtz, ... ), slagmolen: šlāxmø̄lǝ (Puth), staartmolen: štārtmø̄lǝ (Montfort) Eenvoudige handmolen bestaande uit een koppel molenstenen met kleine spil, zwengel en steenkuip, in sommige gevallen uitgebreid met kaar en maalstoel. De molen werd gebruikt om graan te malen en in voorkomende gevallen ook voor het breken van zaden. De handmolen was in l 159a niet bekend. Zie voor de fonetische documentatie van het woorddeel -ømolenŋ het lemma ɛmolenɛ.' [N D, 1; N D, 2; JG 1a] II-3
handnaaimachine handlapmachine: hantlapmǝšīn (Bilzen), handmachine: handmachine (Hopmaal), hanjtjmǝšin (Born, ... ), hanjtjmǝšīn (Reuver), hantmǝšin (Meerssen, ... ), hantmǝšīn (Bilzen, ... ), haŋkmašiŋ (Bleijerheide), hāntmašiŋ (Noorbeek), hāntmǝšin (Eijsden, ... ), handmachinetje: hāntmǝšinǝkǝ (Lanaken), handnaaimachine: ha.ntnɛ̄mǝšin (Zolder), hanjtjnęjmǝšin (Schinnen), hantnē̜jmašīn (Horst), lapmachine: lapmǝšīn (Bilzen), machine met de hand: mašin męt dǝ hant (Montzen), naaimachine met de hand: niǝnmašin męt dǝ hant (Montzen), orgel: orǝgǝl (Venlo) Naaimachine die men met één hand in beweging brengt. De informant van L 416 merkt op, dat men de machine aandraait door middel van een rad met een knop. De informant van Q 111* spreekt van een machine met zwengel. De informant van Q 88 vermeldt dat men de handnaaimachine niet meer gebruikt. [N 59, 17c] II-7