e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
handvol geupsel: ⁄n geupsul (Meijel), godsschel: goatssjel (Heerlen), grob: ein grop (Ospel), ein gròb (As, ... ), grab (Diepenbeek), grop (Houthalen), groͅp (Houthalen), grób (As, ... ), jròp (Loksbergen), (verkleinwoord: [grepk\\]).  grop (Meeuwen), NO.  groop (Nederweert), hand: handj (Posterholt), hánt (Heerlen), handje: hèntjə (Heerlen), handjevol: haendjevol (Castenray, ... ), handsel: (dit wordt ook gezegd).  hamsel (Kortessem), Opm. vrouwelijk: hé.nselke. Vb. n ha.nsel hoej, kjaa.ze enz. (een handvol hooi, kersen enz.).  ha.nsel (Zonhoven), handvol: (h)a.mpel (Hasselt), amfer (Stokkem), amfəl (Lanklaar), ampel (Maaseik), ampfel (Geleen, ... ), ampəl (Hasselt), andvoͅl (Rekem), ein handvol (Hoensbroek), ha.fəl (Montzen), haamfel (Mheer), haandvól (Gennep), haantvol (Hoeselt), haffel (Blitterswijck, ... ), haffəl (Maastricht, ... ), hamfel (Eksel, ... ), hamfel segare (Klimmen), hamfəl (Eksel, ... ), hampel (Bree, ... ), hampfel (Amby, ... ), hampfəl (Hulsberg), hampvel (Geulle, ... ), hampəl (Beesel, ... ), hamvel (Eigenbilzen, ... ), ham⁄pel (Tegelen), handj vol (Ittervoort, ... ), handj-volle (Beesel), handjvol (Born, ... ), handvol (Blerick, ... ), handvool (Vijlen), handvoͅl (Beverlo), handvòl (Maastricht), hankvol (Eys), hantfel (Geulle), hantjvól (Kapel-in-t-Zand), haufel (Maastricht), hā.f(ə)l (Moresnet), hāfəl (Eupen), hāfələ (Eupen), hāmfəl (Maastricht), hāmpel (Blitterswijck, ... ), hāmpəl (Heers), ha‧mfəl (Maastricht), heffel (Maastricht), houafel (Lutterade), hà.mpəl (Hasselt), hàffel (Venlo), hàmfel (Guttecoven), hàmfəl (Maastricht, ... ), hàmpel (As, ... ), hàmpəl (Opglabbeek), hàndvòl (As), hànfəl (Loksbergen), hàntvòl (Maastricht), hàntvól (Venlo), hààmpəl (Heel), hámfəl (Heerlen), hámpel (Swalmen), hámpfəl (Nieuwenhagen), hántvòl (Opglabbeek), hâmfel (Altweert, ... ), hòffəl (Epen), həmfel (Maastricht), àmpel (As), ən hamfəl (Beringen, ... ), ⁄n hamfel (Klimmen), ⁄n hampfel (Nieuwstadt), (= handvòl).  àmpel & grób (As), (dit wordt ook gezegd).  hamfel (Kortessem), hampfel (Kortessem), (hempelke-hâmpele).  hâmpel (Tungelroy), (Häflebröttche)? ps. vragen/nakijken!  hafel (Eupen), (meervoud: hâmpels; verkleinwoord: hêmpelke).  hâmpel (Altweert, ... ), (oud).  haffel (Velden), (verkleinwoord: [hmp\\lk\\]).  hampəl (Meeuwen), eigenlijk.  hamfel (Maastricht), figuurlijk.  hamfel (Maastricht), handvol stro  hampel sjtroeë (Helden/Everlo), mv.: -ë  hampël (Tongeren), Opm. vrouwelijk: hé.mfelke. Vb. n ha.mfel hoej, kjaa.ze enz. (een handvol hooi, kersen enz.).  ha.mfel (Zonhoven), Opm. vrouwelijk: hé.mpelke. Vb. n ha.mpel hoej, kjaa.ze enz. (een handvol hooi, kersen enz.).  ha.mpel (Zonhoven), ps. omgespeld volgens Frings!  hafəl (Lommel), ps. onder de m moet nog een rondje staan!  hamfəl (Borgloon), ps. ook (*): Roermonds woord! (vrouwelijk: -s, hempelke). (el = \\l).  hampel (Roermond), v.  ha.mpfəl (Eys), Vb. ich hùb n hampel keuize geplùk (ik heb een handvol kersen geplukt).  hampel (Kortessem), verkl.w.: hempelke. ps. of hierbij vermelden: een armvol = (h)ervel?  hampel (As, ... ), zie ook nr. 180.  hamfəl (Schimmert), handvol (dim.): empfelke (Geleen), hemfelke (Maastricht, ... ), hemfəlkə (Maastricht), hoopje: höpke (Posterholt), kooksel: en koksel (Oirlo), plukje (gras): handvol gras  ein plökske graas (Venlo), vuist: voͅwəs (Veulen), wis: wès (Hasselt), zang: mn , geoogst graan; (knuts: een zeker getal "zange").  zang (Wellen) bepaalde hoeveelheid || de hoeveelheid die men in een hand kan nemen [haffel, handvol, grap, grop] [N 91 (1982)] || een bepaalde hoeveelheid [meuk, zooi, spat, stauw, stoot, slof, stuiken, slodder, schoot] [N 91 (1982)] || een gering aantal [paar] [N 91 (1982)] || een kleine hoeveelheid pluizige stof [dod, dots, donk] [N 91 (1982)] || een onbepaalde hoeveelheid [kwakkel, kwak] [N 91 (1982)] || handvol [SGV (1914)], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m], [ZND m] || handvol (haffel, grap, grop) [ZND B1 (1940sq)] || handvol, zoveel als een hand vult III-4-4
handvol -bij het zaaien grab: grap (Diepenbeek, ... ), greep: grē.p (Hasselt), grēp (Beringen), grī.p (Veldwezelt), grob: grop (As, ... ), grup (Dilsen), grǫp (Achel, ... ), hand: ha.nt (Tongerlo), handsel: amsǝl (Gingelom), ha.msǝl (Heers, ... ), hamsǝl (Jeuk, ... ), hā.msǝl (Berlingen, ... ), handvol: (h)a.mpǝl (Elen, ... ), a.mfǝl (Boorsem, ... ), a.mpǝl (Bilzen, ... ), afǝl (Melveren), amfǝl (Stokkem), ampǝl (Bevingen, ... ), ha.mfǝl (Achel, ... ), ha.mpfǝl (Dilsen, ... ), ha.mpǝl (As, ... ), ha.nfǫ.l (Vechmaal), ha.ntfǫ.l (Eksel), ha.ntfǫl (Wijchmaal), hafǝl (Aubel, ... ), hamfǝl (Beek, ... ), hampfǝl (Grathem, ... ), hampǝl (As, ... ), hanfǫl (Koersel), hantjfǫl (Oirsbeek), hā.fǝl (Aalst, ... ), hā.mfǝl (Gutschoven, ... ), hā.mpǝl (Alken, ... ), hā.nfǭ.l (Rukkelingen-Loon), hā.ntfǫ.l (Wintershoven), hā.ntfǭ.l (Vliermaal), hāfǝl (Borlo, ... ), hāmfǝl (Berverlo, ... ), hāmpǝl (Maaseik), hāntfōl (Arcen), hǫfǝl (Sevenum), h˙ampǝl (Neerglabbeek, ... ), ā.mfǝl (Maasmechelen, ... ), handvol (dim.): hɛmpǝlkǝ (Echt, ... ), hoopsel: hofsǝl (Vechmaal), hǫ.psǝl (Vliermaal  [(2 handen vol)]  ), hǫpsǝl (Bommershoven  [(2 handen vol)]  , ... ), volhand: vola.nt (Wijshagen), vǫlhánt (Heppen) Strikt genomen lopen twee begrippen dooreen: de handvol zaaigoed die de zaaier telkens uit het zaaikleed of de zaaibak neemt om deze uit te strooien, en de hoeveelheid die men, dan vaak met twee handen tegelijk, op kan nemen om de zaaibak te vullen; dit laatste is eigenlijk grob of hoopsel; wanneer beide woorden werden opgegeven, is bij het laatste type opgenomen dat het om twee handen gaat. Ontegenzeglijk wordt grob ook gebruikt voor de handvol bij het zaaien. Zie de toelichting bij het lemma ''met de volle hand -zaaien'' (2.12). [JG 1a, 1b; Wi 51; monogr.] I-4
handvol hooi, pluk hooi armvol: hę.lǝvǝr (Overpelt), hęlvǝr (Smeermaas), hęrvǝl (Heerlen, ... ), hɛrǝvǝl (Klimmen), ø̜̄rvǝl (America), ę.rvǝl (Swalmen), ęlǝvǝr (Heppen), ęrvǝl (Gruitrode), ɛrvǝl (Baarlo, ... ), ɛrǝvǝl (Meijel), beetje: bitjǝ (Mechelen), bitšǝ (Hasselt, ... ), bofje: bøfkǝ (Ulestraten), bosje: bȳskǝ (Broekhuizen), bøskǝ (Meijel, ... ), bussel: bøsǝl (Heerlen, ... ), busseltje: bȳsǝlkǝ (Ospel, ... ), bøsǝlkǝ (Hushoven, ... ), bø̜i̯sǝlkǝ (Borgloon), bø̜sǝlkǝ (Munstergeleen), flokje: fløkskǝ (Helchteren), handvol: hafǝl (Gennep, ... ), hampfǝl (Urmond), hampǝl (Baexem, ... ), hamsǝl (Opheers), hāndvǫl (Gronsveld), hęfǝlkǝ (Lommel), hęmfǝlkǝ (Obbicht), hęmpǝlkǝ (Gruitrode), klatsje: klętskǝ (Opglabbeek), paardsbusseltje: pjārtsbęsǝlkǝ (Hasselt), pluis: flū.s (s-Gravenvoeren, ... ), pluk: plǫk (Helden), plukje: plø̜ksǝ (Ulestraten), poes: pūs (Haelen, ... ), prutsje: pretskǝ (Berverlo), roffeltje: rø̜vǝlkǝ (Nederweert), schoefel: sxufǝl (Middelaar), struif: štruf (Valkenburg), takje: tękskǝ (Peer), trosje: trȳskǝ (Meijel), trø̜skǝ (Puth), tuis: tūs (Grathem), tuisje: tȳškǝ (Maasniel), tøskǝ (Achel, ... ), tøǝskǝ (Kessenich), tø̜skǝ (America, ... ), t˙øskǝ (Kiewit), watsch (du.): (k)watš (Heerlen), w˙atš (Moresnet), weeg: wek (Bleijerheide), wis: we.š (Moresnet, ... ), wes (Herten, ... ), woš (Geleen), wøš (Heerlen, ... ), wø̜š (Houthem, ... ), wę.š (Sint-Martens-Voeren, ... ), węš (Berg), wisje: weškǝ (Berg), wø̜̄škǝ (Klimmen), wēskǝ (Milsbeek, ... ), węi̯skǝ (Borgloon), węskǝ (Ell, ... ) De kleine hoeveelheid hooi die men met de handen kan oppakken. Soms wordt uitdrukkelijk onderscheid gemaakt tussen de pluk hooi die men in de hand pakt en de hoeveelheid die men in de armen kan nemen, bij voorbeeld in L 295: een "tuske" is zoveel als men in de handen kan nemen, en een "ervel" is zoveel als men in de armen kan nemen; in Q 200, 247 en 247a is dit respectievelijk een "floes" en een "wis". Soms geven diminutiva aanleiding tot klankschilderende woorden; ze staan achter in het lemma bijeen. [N 14, 116; N 14, 131 add.; monogr.] I-3
handvol spijkers hampeltje: hɛmpǝlkǝ (Bilzen, ... ), handvol nagels: hafǝl nāgǝls (Lommel), handvolletje: hafǝltjǝ (Milsbeek), hęfǝlšǝ (Montzen), hɛfǝlšǝ (Bleijerheide) Een handje vol spijkers, die de schoenmaker in de mond nam om ze vlot te kunnen inhameren in de zool. [N 60, 163] II-10
handvormpan handpan: hanjtpan (Echt, ... ), haŋkpan (Tegelen) Dakpan die met de hand is vervaardigd. Bij de handvormpannen kan een onderscheid gemaakt worden in drie modellen: het Wassenaars model met 22 pannen per m2, het Utrechts model met 18 pannen per m2 en het Reeser model met 16 pannen per m2. [monogr.] II-8
handvormsteen baksteen: bakštē (Jabeek), bakštęjn (Heythuysen), blok: blok (Gelieren Bret), gemaakte steen: gemaktǝ stēʔǝn (Lommel), gevormde steen: gǝvǫrǝmdǝ stęjn (Blerick), handbrik: (h)ant˱brek (Bilzen), hant˱brek (Limmel), hānt˱brek (Noorbeek, ... ), handgevormde: hant˲gǝvørǝmdǝ (Loksbergen), hant˲gǝvø̜rǝmdǝ (Klimmen), handgevormde steen: hantj˲gǝvø̜rǝmdǝ stęjn (Roosteren), handkareel: hantkrijǝl (Wellen), hantkrēl, hantkril (Sint-Truiden), handsteen: hanjtštęjn (Herten, ... ), hant(j)stęjn (Maaseik), hantjstęjn (Tungelroy), hantstī̄n (Kuringen), hantstī̄ǝn (Paal), haŋkštē (Heerlen  [(meervoud: haŋkšteŋ)]  ), haŋkštęjn (Belfeld), hāntstēn (Middelaar), handvorm: ant˲vø̜rǝm (Sint-Truiden), hanjt˲vǫrmǝš (Sittard), hanjt˲vǫrǝm (Neeritter, ... ), hantj˲vorǝm (Dieteren, ... ), hantj˲vǫrǝm (Brunssum, ... ), hant˲vørm (Tessenderlo), hant˲vørǝm (Bree, ... ), hant˲vø̄̄rǝm (Heugem), hant˲vø̜̜̄̄rm (Ulestraten), hant˲vø̜̜̄̄rǝm (Kaulille), hant˲vø̜rǝm (Klimmen, ... ), hant˲vǫrǝm (Eys, ... ), haŋkt˲vǫrǝm (Panningen), haŋk˲vǫrǝm (Bleijerheide, ... ), hãnt˲vø̜rǝm (Venray), hānt˲vørǝm (Maastricht, ... ), hānt˲vørǝmǝrs (Rijckholt), hānt˲vø̜rǝm (Ottersum), hānt˲vē̜rǝm (Meeuwen), %%meervoud%%  hānt˲vø̜rǝmǝrs (Maastricht, ... ), handvormbrik: hant˲vø̜rǝmbrek (Gronsveld), hant˲vǫrmbrek (Opglabbeek), hānt˲vø̄̄rǝmbrik (Eijsden), hɛnt˲vǫrǝmbrek (Stein), handvormig kareel: hant˲vormex krēl (Bevingen), handvormsteen: (h)ant˲vø̜rmstēn (Bilzen), handvormsteen (Rumpen), hantj˲vǫrǝmštęjn (Heythuysen), hant˲vǫrǝmstējǝn (Lommel), hant˲vǫrǝmstęjn (Obbicht), haŋk˲vǫrǝmštē (Kerkrade), haŋk˲vǫrǝmštęjn (Panningen), hānt˲vø̜rǝmstijǝn (Tessenderlo), hānt˲vø̜rǝmstī̄jǝn (Achel), handwerk: hantjwęrǝk (Sittard), kelderklinker: kɛldǝrkleŋkǝr (Tungelroy), klopsteen: klǫpštē (Bocholtz  [(meervoud: klǫpštę ̞ŋ)]  , ... ), klǫpštęjn (Nunhem  [(uit enkelbaks vorm: de afdrager klopt de vormeling van stijve leem uit de vorm)]  , ... ), klopvorm: klǫp˲vǫrǝm (Echt), muiskareel: mōskri(j)ǝl (Zepperen), mǫwsk(a)rēl (Sint-Truiden), ovenbrik: hōvǝbrek (Alken, ... ), plintsteen: plentštęjn (Herten), ringovensteen: re ̞ŋk˱ǫwǝntštē (Vaals  [(meervoud: re ̞ŋk˱ǫwǝntštęŋ)]  ), steen: stī̄ǝn (Paal), tegelsteen: tsɛjǝlštē (Bleijerheide), veldbrand: vę ̞lt˱brant (Geulle), vęltbrant (Rothem), veldbrandsteen: vɛlt˱braŋkštē (Kerkrade), veldbrik: vę ̞lt˱brek (Hoeselt), vɛlt˱brek (Zonhoven), vormsteen: vorǝmštęjn (Herten, ... ), vǫrǝmštē (Kerkrade) Volledig met de hand bewerkte en gevormde baksteen. Tegenwoordig verstaat men onder een handvormsteen ook een steen die op dezelfde wijze wordt gevormd als de handsteen vroeger, maar waarbij de bewerkingen volledig of gedeeltelijk machinaal gebeuren - Schuddinck, pag. 108. [N 30, 52b; N 98, 161; monogr.] II-8
handweefgetouw getouw: gǝtaw (Borgloon), gǝtow (Hoensbroek), gǝtøw (Rosmeer), gǝtø̜̄w (Bree), gǝtā (Grote-Spouwen), gǝtōw (Berverlo), gǝtǫw (Beringen, ... ), geweefs: gǝwēfs (Schimmert), handweefstoel: hajntweǝvštōǝl (Eupen), harnas: harnǝš (Eupen), houten getouw: hø̜ltǝ kato (Eupen), stellage: štɛlāš (Eupen), weefgerei: wē̜f˲gręj (Hout-Blerick), weefgetouw: we.f˲gǝtā (Zelem), weefgetouw (Neeritter, ... ), wef˲gǝtōw (Spalbeek), wjef˲gǝtǫw (Tongeren), wēf˲gǝto (Lummen), wēf˲gǝtāw (Leopoldsburg), wēf˲gǝtǫw (Beverst, ... ), wēf˲gǝtǭw (Berverlo), wēǝf˲gǝtǫw (Stramproy), wē̜f˲gǝtǫw (Achel, ... ), wē̜f˲gǝtǭ (Hechtel), wē̜f˲gǝtǭw (Lanklaar, ... ), węf˲gǝtø̜w (Bree), węf˲gǝtǫw (Eisden, ... ), wɛf˲gǝtā.w (Lommel), weefgetuig: weefgetuig (Beringen, ... ), wē̜f˲gǝtīx (Opglabbeek), weefstoel: weǝfštōl (Kerkrade), wiǝfstūl (Romershoven), wēfstōl (Grathem, ... ), wēfštōl (Helden), wē̜fštōl (Bocholtz, ... ), węfstūl (Meijel), weeftoestel: węftustǝl (Eisden), weefwerk: węfwęrk (Val-Meer) Het weefgetouw dat bediend wordt met de hand. De afmetingen hiervan zijn nogal verschillend; gewoonlijk is de lengte 2,5 m tot 3 m, de breedte ongeveer 2 m en de hoogte tot aan de draagarmen 2,5 m (Grothe, pag. 338). Zie afb. 54 en 55. [N 39, 1b; N 39, 1a; N 5A øIŋ, 9c; monogr.] II-7
handweven handweven: hajntweǝvǝ (Eupen), hānjtjwē̜vǝ (Stramproy) Thuis met de hand weven op het handweefgetouw, waarbij de schietspoel nog met de hand door de schering wordt geworpen. [N 39, 108b] II-7
handwever huiswever: husweǝvǝr (Eupen), wever: weǝvǝr (Eupen), wē̜ǝvǝr (Stramproy) De wever die thuis met de hand weeft op het handweefgetouw. [N 39, 51a; N 39, 51b] II-7
handzaag bladzeeg: blat˲zē̜ǝx (Bleijerheide), handzaag: hant˲zāx (Meerlo, ... ), hãnt˲zāx (Heijen), handzeeg: ha.ntj˲zɛ̄x (Tungelroy), hanjt˲z ̇ē̜x (Roermond), hantj˲zē̜x (Heel, ... ), hant˲zēx (Maastricht), hant˲zē̜x (Dilsen), haŋk˲zē̜ǝx (Bleijerheide, ... ), houtzaag: hǫlt˲zāx (Venlo), zaag: zāx (Reuver) In het algemeen een zaag die voorzien is van een handvat en een breed zaagblad. [N 53, 1c; N 33, 330; monogr.] II-12