e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
grondschaaf grondhobel: jroŋkhubǝl (Bleijerheide), grondschaaf: gronjtšā.f (Sittard), gronjtšāf (Neer, ... ), grontjšāf (Herten, ... ), grontsxāf (Venlo, ... ), grontšāf (Dilsen, ... ), grontšē̜f (Neer), grontšǭf (Bilzen), groŋkšāf (Eygelshoven, ... ), gruntšāf (Mechelen, ... ), grõntsxǭf (Tessenderlo), grōntšāf (Mechelen), grǫntjšoaf (Amstenrade), grǫntsxǭf (Leopoldsburg), ronde schaaf: rǫnj šāf (Groot Genhout), rondschaaf: rontjšāf (Herten), trappenhobel: trapǝhubǝl (Bleijerheide), trappenschaaf: trapǝsxāf (Ottersum), trapǝšāf (Limbricht), wroeter: vrȳtǝr (Leopoldsburg) Plat schaafje van hout of staal waarvan de schaafbeitel aan de onderzijde ver uitsteekt en waarmee de bodem van diepe groeven verder wordt uitgediept of zuiver geschaafd. Zie ook afb. 48. De grondschaaf wordt door de timmerman, wagenmaker en kuiper gebruikt. De timmerman werkt er onder meer de nesten mee af in trapbomen. Nesten zijn gesloten groeven in de zijstukken van trappen, waar de traptreden, stootborden etc. in worden ingelaten. Zie ook de lemmata ɛnestɛ en ɛnesten uitschavenɛ in wld II.9, pag. 149.' [N 53, 78; N G, 37b; N 55, 114 add.; A 32, 3 add.; monogr.] II-12
grondverf dekverf: dęk˲vɛrǝf (Gulpen), fondverf: fǫnvɛrǝf (Jeuk), gronding: grõndeŋ (Tessenderlo), grondlak: groŋklak (Maasbree), grondverf: gronjtj˲[verf] (Schinnen), grontj˲[verf] (Buchten, ... ), gront˲[verf] (Gulpen, ... ), groŋk˲[verf] (Heerlen, ... ), grōnt˲[verf] (Ottersum), grǫnt˲[verf] (Diepenbeek, ... ), jroŋk˲[verf] (Kerkrade) Verf die dient als ondergrond voor een dekverf. Zie voor de fonetische documentatie van het woorddeel '-(verf)' het lemma 'Verf'. [N 67, 18b] II-9
grondwater grond: grond (Vlodrop), grondwater: graandj water (Guttecoven), groantjwáátör (Stevensweert), groendjwater (Merkelbeek), groentwāātər (Opglabbeek), grond water (Oirsbeek, ... ), grond woater (Eigenbilzen), grondj waate (Neer), grondj waattər (Grevenbicht/Papenhoven), grondj water (Ell, ... ), grondj-water (Beesel), grondjwaater (Lutterade), grondjwater (Born, ... ), grondjwatər (Pey, ... ), grondjwāāter (Thorn), grondwassər (Simpelveld), grondwater (Beek, ... ), grondwatter (Meijel), grondwatər (Wijnandsrade), grondwetter (Jeuk), gronjdwater (Buchten, ... ), gronjt waatər (Schinnen), gronjtwaattər (Beesel), gronjtwater (Thorn), gronk water (Heerlerbaan/Kaumer), gronkwaatər (Tegelen), grontjwaater (Montfort), grontjwaatər (Kelpen, ... ), grontjwààtər (Hunsel), grontwatǝr (Griendtsveen, ... ), grontwatər (Schimmert, ... ), grontwŏáter (Hoeselt), groond water (Itteren, ... ), groond wààtər (Maastricht), groond-waoter (Gennep), groondjwater (Doenrade, ... ), groondwaater (Maastricht, ... ), groondwaoter (Caberg), groondwater (Bunde, ... ), groondwatər (Epen), groondwāātər (Maastricht), groondwáoter (Gronsveld), groonkwater (Maasbree), groonkwássər (Simpelveld), groont wáátər (Maastricht), groontjwaatər (Heel), groontwaatər (Maastricht), groontwāātər (Hulsberg), groontwáátər (Maastricht, ... ), groŋkwātǝr (Sevenum), grōnd watter (Meerlo), grōndj-water (Ospel), grōntj waater (Doenrade), grōōndwater (Amby), grōōntwatər (Maastricht), grŏĕntjwater (Oirsbeek), grŏndjwater (Geleen), gro͂ntwàtər (Venlo), groͅntwà⁄ər (Kwaadmechelen), grundwater (Neeroeteren), grênk water (Maasbree), grònd water (Hoensbroek), gròndjwater (Echt/Gebroek, ... ), gròndwater (Klimmen), gròngdwater (Sevenum), grònk-wāāter (Sevenum), grònkwater (Waubach), grònt-water (Neerharen), gròntjwáátər (Doenrade), gròond wááter (Weert), gròondwater (Ingber), gròòntjwater (Posterholt), grónd water (Maastricht), grónd watər (Ubachsberg), gróndj watər (Kapel-in-t-Zand), gróndjwater (Reuver, ... ), gróndwater (Bree, ... ), grónjt wààtər (Susteren), grónjt wáátər (Heythuysen), grónjtjwáátər (Brunssum), grónjtwáátər (Haelen, ... ), gróntjwāātər (Sittard), gróntjwààter (Oirsbeek), gróntjwààtər (Amstenrade, ... ), gróntjwáátər (Nieuwstadt), gróntwaittər (Loksbergen), gróntwattər (Meijel, ... ), gróntwààtər (Meeuwen), gróntwáátər (Heerlen, ... ), grôndj water (Nunhem), grôndwater (Boekend, ... ), grôndwāāter (Schimmert), grôndwāter (Ophoven), grônjt wáátər (Horn), grônkwater (Steyl), grôntjwater (Herten (bij Roermond)), grôondwater (Venlo), grôônkwaatər (Nieuwenhagen), grôəntwáátər (Schimmert), gröndjwater (Roermond), gröndwater (Pey), grönk water (Waubach), jronk wasser (Kerkrade), jronkwasser (Holz), jroonk wasser (Vaals), (N.B. kliplaog = kòffielaog = laag ijzeroer).  gróndwāter (Gruitrode), (o.).  gr‧òntjwater (Montfort), als: honjt (hond), ronjt (rond), monjt (mond). De exacte weergave van deze uitspraak kan ik in de lijst niet vinden.  gronjtwááter (Geleen), N.B. kliplaog = laag ijzeroer.  gróndwāter (As, ... ), o.  grontwātər (Eys, ... ), kwelm: kwelm (Sittard), kwéllem (Klimmen), ook wel zo genoemd.  kwelm (Schinnen), kwelwater: kwel water (Blerick), kwelwater (Sint-Odiliënberg, ... ), kwèlwàsser (Simpelveld), peelwater: piǝlwātǝr (Ospel), speilaag: sjpèj laag (Roermond), sprong: #NAME?  sjprunk (Sittard), waterader: water aor (Itteren), wel: wel (Itteren), zakwater: zakwater (Haelen), zakwatijr (Stein), zekwater (Weert) grondwater || grondwater, water dat zich in de grond bevindt oa doordat regenwater door de losse bovengrond tot op een harde laag zakt [zakwater, kwelm] [N 81 (1980)] || Wanneer men steeds dieper graaft in een veenkuil, komt men bij het grondwater uit. [I, 47] II-4, III-4-4
grondwerker die, die de fondamenten uitgooien: dęj, dęj dǝ fondǝmēntǝ ut˲gwǫjǝ (Boorsem), diender: [diender] (Achel), fondamentengraver: fonǝmɛntǝgrāvǝr (Lommel), fondamentenmaker: fonǝmɛntǝmāʔǝr (Lommel), funderinggraver: føndēreŋgrāvǝr (Neeritter), graafwerker: grafwęrkǝr (Bree), graver: grāvǝr (Houthalen, ... ), grǭvǝr (Gelieren Bret, ... ), grondarbeider: grōnt˱ɛrǝbęjǝr (Middelaar), grondlui: jroŋkly (Kerkrade), grondman: grontman (Kleine-Brogel), grondwerker: grontjwerkǝr (Ell, ... ), grontjwerǝkǝr (Sittard, ... ), grontjwęrkǝr (Brunssum, ... ), grontjwɛrkǝr (Tungelroy), grontwerkǝr (Eys  [(meervoud: grontwerkǝrǝ)]  , ... ), grontwerǝkǝr (Klimmen, ... ), grontwørkǝr (Stokrooie, ... ), grontwērǝkǝr (Heugem), grontwē̜rkǝr (Kaulille, ... ), grontwę.rǝkǝr (Weert), grontwęrkǝr (Gulpen, ... ), grontwęrǝkǝr (Maastricht, ... ), grontwɛrkǝr (Diepenbeek, ... ), grontwɛrǝkǝr (Gronsveld, ... ), grontwɛ̄rǝkǝr (Kleine-Brogel, ... ), groŋktwɛrkǝr (Panningen), groŋkwerǝkǝr (Blerick, ... ), groŋkwęrkǝr (Belfeld, ... ), groŋkwɛrǝkǝr (Helden), groŋtwērkǝr (Eijsden), grõntwęrǝkǝr (Merselo), grōntwerkǝr (Beek), grōntwęrkǝr (Mesch, ... ), grōntwęrǝkǝr (Maastricht, ... ), grōntwɛrkǝ (Berverlo), grōntwɛrkǝr (Meeuwen, ... ), grǫntwørkǝr (Bilzen), grǫntwęrkǝr (Mal), grǫntwęrǝkǝr (Lummen), grǫntwęrǝʔǝ(r) (Tessenderlo), grǫntwɛ ̝rkǝr (Alken), grǫntwɛrkǝr (Bevingen, ... ), grǫntwɛrǝkǝr (Bevingen, ... ), grǭntwɛrkǝr (Meeuwen), jrontwērkǝr (Vaals), jroŋkwerkǝr (Bleijerheide, ... ), jroŋkwęrkǝr (Kerkrade), handlanger: [handlanger] (Lommel, ... ), maneuver: [maneuver] (Kuringen, ... ), metserdiender: [metserdiender] (Lommel), opperman: [opperman] (Heythuysen), schieter: šītǝr (Diepenbeek), schoepman: šupman (Hoeselt), sleuvengraver: šlø̄vǝgrɛ̄vǝr (Jabeek), terrassier: tarǝšē (Mal), tɛrāšęj (Sint-Truiden), uitschachter: ūsšaxtǝr (Bleijerheide), ūtšaxtǝr (Schinveld, ... ), werklui: werǝklyj (Waubach), werkvolk: werǝk˲vőlǝk (Opglabbeek) De arbeider die het graafwerk voor kelderruimte of funderingssleuven verricht. In L 270 werd dit werk gewoonlijk door de handlangers gedaan. Zie voor de fonetische documentatie van de tussen '(...)-' geplaatste vormen het lemma 'Handlanger'. [N 30, 3a; N 30, 26a; monogr.] II-9
grondzeiler dwergmolen: dwęrǝxmø̄lǝ (Thorn), grondmolen: gro.ntjmø̄lǝ (Neeritter, ... ), grontmø̄lǝ (Susteren), grondzeiler: grondzeiler (Gennep, ... ), grontj˲zęjlǝr (Maxet, ... ), grǫnt˲zęjlǝ (Kaulille), koffiemolen: kǫfǝmø̄lǝ (Lummen), veldmolen: vęltmø̄lǝ (Leunen), vɛltmyǝlǝ (Weert) Bovenkruier waarvan de zeilen alleen vanaf de begane grond kunnen worden bediend. Dit molentype is dus niet voorzien van een galerij of een molenberg. [N O, 32c] II-3
groot geploegd middendeel akker: akǝr (Bocholtz, ... ), ákǝr (Opheers, ... ), áʔǝr (Tessenderlo), akkerland: akǝrlant (Leopoldsburg), de lange voor: dǝ Iãŋǝ vǫǝr (Gingelom), de lange voren: dǝ laŋ vōrǝ (Lottum), dǝ laŋ vū(ǝ)rǝ (Aijen), dǝ laŋ vǭ ̝rǝ (Sevenum), dǝ laŋ vǭrǝ (Margraten), dǝ láŋ vōrǝ (Merselo), de lange zijde: dǝ laŋ zi (Nieuwenhagen), de midden: dǝ medǝ (Swalmen), geploegd land: gǝplōx Iãnt (Kanne), groot stuk: grūǝt støk (Neerpelt), groot veld: grut ˲vę.lt (Houthalen), land: ãnt (Overpelt), lanjtj (Haelen), lantj (Brunssum, ... ), laŋk (Baarlo, ... ), lap: lap (Posterholt), middelste stuk: medǝlstǝ stø̜k (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), midden op de plak: medǝn op ˲dǝ plak (Mook, ... ), middendeel: medǝndęi̯l (Urmond), middenstuk: medǝštø̜k (Rijckholt), middenveld: medǝvę.lt (Simpelveld), op het midden van de plak: op˱ ǝt medǝ van dǝ plak (Lottum), op het stuk: ǫp˱ ǝt štø̜k (Nieuwenhagen), opakker: ǫp˱akǝr (Oud-Winterslag), pand: pant (Opglabbeek), perceel: pęrsēl (Nieuwenhagen), plak: plak (Aijen, ... ), plák (America), plat stuk: plat støk (Leopoldsburg), romp: romp (Tegelen), rug: røx (Lommel), stuk: støk (Hamont, ... ), stø̜k (Heugem, ... ), stęk (Hasselt), štøk (Waubach), štø̜k (Melick, ... ), stuk land tussen de voordels in: stø̜k lɛntj tø̜šǝ dǝ vø̄ldǝrs˱ en (Berg), vaart: vǭt (Rummen), veld: vɛlt (Tessenderlo), vɛltj (Brunssum), wammes: wɛmǝs (Smeermaas), zaaibed: zīǝi̯bęt (Ulestraten) Onder het groot geploegd middendeel van een akker wordt verstaan de aan één stuk en meestal in lengtevoren te ploegen hoofdmoot van een akker, die het eerst bewerkt is of wordt. Dit middendeel omvat, op de wendakker(s) en een evt. geerstuk na, de gehele akker. Voor sommige van de hieronder vermelde termen zie men ook het lemma zzoivoor, diep geploegd land. [N 11, 52; N 11A, 125a] I-1
groot in zijn soort abnormaal groot: abnormaal grôêt (Epen), beestig groot: enne biëstig gróëte (Oirlo), bonenstaak: kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  boënsjtek (Klimmen), bonk: bonk (Heerlerbaan/Kaumer, ... ), boonk (Maastricht, ... ), boŋk (Houthalen), bōōn.k (Maastricht), bŏĕnk (Loksbergen), bunk (Hoensbroek), bònk (Sevenum), bónk (Maastricht, ... ), bônk (Beesel, ... ), bôonk (Swalmen), eine bonk van... (Neer), eine bōonk (Schimmert), einen bônk (Hoensbroek), ne bonk v. enne vent (Blerick), ⁄nne bònk (Sevenum), m.  bo.ŋk (Eys), bonker: bunker (Kunrade), bônker (Schimmert), bonkig: bonkig (Stein), bulles: bulles (Nieuwstadt), commandeur: kəmāāndīēr (Maastricht), een kerel wie een boom: kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  enne kael wie ɛne boum (Klimmen), erg groot: erg groot (Doenrade), fel groot: fel graot (Stein), flink: flink (Maastricht, ... ), kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  flink (Klimmen), fors: fors (Maastricht, ... ), gevaarte: e gevaarte (Geleen), geweldig: geweljige (Melick), gigant: kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  gigant (Klimmen), giljaar: giljaar (Ell), groot: groĕt (Brunssum), groot (Montfort), grōēt (Tungelroy), hartaar: hartaar (Eigenbilzen), heer: hīēr (As), homp: hoomp (Meijel), jaap: jaap (Amby, ... ), jaep (Weert), ⁄ne jaap (Merkelbeek), jachel: jachel (Weert), jepper: jèpper (Gennep), joekel: joekêr (Beesel), joekəl (Heel, ... ), kabeier: kabijer (Wijlre), kaveier (Mheer), kavéjer (Maastricht, ... ), kèbeijer (Geleen), kəbèjər (Susteren), kabeines: kàbèènəs (Heerlen), kábēēnəs (Nieuwenhagen), kadei: kadee (Weert), kadei (Susteren), kədei (Diepenbeek), ⁄ne kadee (Heythuysen), kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  kadee (Klimmen), kajoegel: kajoegel (Vijlen), kamazool: kamäzäöl (Kunrade, ... ), kameraad: kaməraat (Kapel-in-t-Zand), kàmməraat (Roermond), kanjer: enne kanjer (Oirlo), kanjer (Echt/Gebroek, ... ), kanjər (Urmond), kànjer (As, ... ), kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  kanjer (Klimmen), karbonkel: karbonkel (Born, ... ), karboonkel (Velden), karbónkel (Sittard), kerboonkel (Maastricht), kàrdŏĕfəl (Venlo), kərbónkel (As), kastaar: kastaar (Eksel), klepper: klepper (Bree, ... ), klipper (Jeuk), klipər (Loksbergen), knaap: knaap (Weert), ne knaap (Montfort), kneu: knöa (Kerkrade), knipper: ⁄n knipper (Maasniel), knoeper: knoeper (Horst), knoer: knoehr (Herten (bij Roermond)), ne knuur (Blerick), kolos: kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  kolos (Klimmen), kolossaal: kollossaal (Maastricht), langlief: kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  lanklief (Klimmen), patat: pətèt (Loksbergen), reus: kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  reus (Klimmen), schrans: kadee, lanklief, reus, gigant, kanjer, boënsjtek, kolos, flink, enne kael wie ne boum, ne wuste kael, sjrans.  sjrans (Klimmen), sjarel: sjārel (As), sjárəl (Loksbergen), uit de kluiten gewassen: ut de kluute gewasse (Meerlo), woest: weus (Klimmen, ... ), woeste: wuiste (Vlodrop), (gesubst. adjectief).  wø.stə (Eys) iets dat groot is in zijn soort [kardoffel, karbonkel, bonker, bommel, klepper, sjaorel] [N 91 (1982)] III-4-4
groot kamrad aandrijfwiel: aandrijfwiel (Lummen), binnenrad: benǝrǭǝt (Stokrooie), binnenste kamrad: benǝstǝ kamprǭǝt (Herk-de-Stad), bonkelaar: bǫŋkǝlā.r (Maastricht), drijfwiel: drīfwil (Heerlen), groot kamrad: growt kamprǭǝt (Vliermaalroot), grut kamprǭǝt (Berbroek, ... ), gruǝt kámprát (Lauw), grȳǝ.t ka.mprā.t (Aldeneik, ... ), grō.t kámprǭ.t (Lauw, ... ), grōǝt kamprǫǝt (Hoeselt), grő̜wt kamprēǝt (Wellen), grő̜wt kamprǫǝt (Alken, ... ), grūǝ.t ka.mprā.t (Ittervoort), grǫwt kámprǭ.t (Tongeren), groot kroonrad: growt krownrǭǝt (Alt-Hoeselt), groot rad: growt rǭǝt (Wintershoven), grut rǭǝt (Beverst, ... ), grȳǝ.t rā.t (Opoeteren), grűǝ.t rā.t (Tongerlo), kamrad: ka.mprā.t (Ittervoort, ... ), kamprat (Mechelen), kamprǫǝt (Broekom, ... ), kamprǭǝt (Diepenbeek, ... ), kamrad (Kuringen, ... ), kamrǭǝt (Kortessem), kāmprā.t (Maastricht), kāmprǭ.t (Kanne, ... ), klein rad: klę̄.n rǭ.t (Sluizen), kroonrad: kronrǭ.t (Mal), kroonrad (Hoensbroek), krownrǭǝt (Kortessem), kruǝnrǫǝt (Ordingen), krȳǝ.nrā.t (Opoeteren), krōnrāt (Maasniel, ... ), krő̜wnrǫǝt (Gutschoven, ... ), krūnrat (Opitter), kroonwiel: kroonwiel (Hoensbroek), kuilrad: kālrǫǝt (Sint-Truiden), rad op de as: rǭǝt op˱ dǝn as (Stevoort), rad op de boom: rǭ.t ǫp˱ dǝ bǭ.m (Kanne, ... ), rad van het waterrad: rā.t van t wātǝrrā.t (Neeroeteren), schotelrad: sxø̜tǝlrǭǝt (Bilzen), zwongrad: šwōŋkrat (Heerlen) Het grote verticaal geplaatste kamwiel aan de molenas van de watermolen dat tot taak heeft de draaiende beweging van de as over te brengen op een spijlenrad. Het kamwiel kan zowel van hout als van metaal zijn vervaardigd. Het kamrad zet in de meeste watermolens uit het onderzoeksgebied een horizontaal kamrad, het zgn. kleine kamrad, in beweging. Een aantal meter boven dit rad bevindt zich op dezelfde as het grote kroonwiel dat op zijn beurt de twee of vier rondsels doet draaien. Zie ook het lemma ɛaswielɛ. Het betreft daar materiaal met betrekking tot het vergelijkbare kamwiel in windmolens.' [Vds 79; Jan 99; Coe 79; Grof 98; N O, 11a; A 42A, 8; monogr.; N D, 26] II-3
groot rad, windrad groot rad: grut rǭǝt (Diepenbeek, ... ), grȳǝ.t rā.t (Neeroeteren, ... ), grǫwt rǭǝt (Wintershoven), rad: rǭǝt (Vliermaalroot), windrad: węjntrǭǝt (Diepenbeek), węnrǭǝt (Kuringen, ... ), węntšrā.t (Opitter), zwikrad: zwekrǭǝt (Berbroek) Het van pinnen voorziene rad dat wordt gebruikt om de molenstenen met behulp van een steenreep op te heffen. Zie ook de toelichting bij het lemma ɛsteenreepɛ.' [Vds 207; Jan 190] II-3
groot stuk brood, homp larp: la.rrep (Hasselt) larp, dik stuk brood of vlees III-2-3