e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
grote wederik avondsuil: WLD  âovends-uil (Schimmert), òvendsuul (Beesel), avonduil: aovenduul (Schimmert), eigen spellinsysteem  oavonduul (Meijel), idiosyncr.  aovendjuul (Thorn), eendendarm?: (informant wijzigt bij de plantomschrijving lysimachia vulgaris in lysimachia nummularia)  eenenderm (Jeuk), gele sleutelbloem: idiosyncr.  gele sleutelbloem (Sittard), gele wederik: zelfde  gele wederik (Echt/Gebroek), wederik: wenderik (Lutterade), -  wederik (Maasbree), WLD  vederik (Montfort), wederik (Thorn) gele wederik [DC 60a (1985)] || Gele wederik (lysimachia vulgaris een 40 tot 150 cm hoge plant. De stengels staan rechtop en zijn onvertakt; de bladeren bevinden zich meestal in kransen of zijn tegenoverstaand, de vorm is langwerpig elliptisch, ze zijn kort gesteeld. De bloemen bevind [N 92 (1982)] III-4-3
grote weegbree aardsjallen: eigen spellinsysteem geneeskrachtige plant: sap werd gebruikt tegen steenpuisten en beiensteek; cf. ook aardsjallen bij herdertasje  èèrsjalle (Meijel), biezen: bizǝ (Halen), biezenkruid: bizǝkrǫu̯t (Membruggen), bree: brieje (Jeuk), ezelsoren: ɛ̄zǝlsōǝrǝ (Baexem, ... ), ganstong: WLD (JK herinterpretatie van "gaustong"?  galstoong (Posterholt), WLD = weegbree  galstòòng (Posterholt, ... ), WLD Additie bij vraag 77: ook de smalle weegbree  galstoong (Posterholt), ganzentong: ganzentong (Zonhoven), ganzetongen: ganzetongen (Zonhoven), grote weegbree: groote weegbrij (Vijlen), idem  grote weegbree (Venlo, ... ), WLD  graote weegbree (Montfort), hazenbrood: plantago major  hazebroeëd (Castenray, ... ), hondsribbe: Bree Wb.  hóndsribbe (Bree), Spelling: "fonetiek-dialect"= Frings  hondsribben (Eksel), hondsribben: honsrebǝ (Bree, ... ), kattestaart: katǝstɛt (Buvingen), keukenblader: vroeger als verpakking, omhulsel van etenswaar  kookeblaar (Altweert, ... ), koekeblad: kōkǝblāt (Weert), konijneblader: Veldeke  kniensblajer (Echt/Gebroek), lotje: lǭtjǝ (Uikhoven  [(lotje is "fopspeen")]  ), lotsoor: lôtsjoer (Stokkem), patersblad: idiosyncr.  patersblaad (Thorn), petten: - = letterlijk: petten  patsje (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), plantago major  patš (Meeswijk), rattenstaart: rattenstaarten (Zonhoven), (Plantago major): wegens de staartvormige bloeiwijze: z. L.J. p. 103-104  rattestért (Zonhoven), stengel  rattëstat (Tongeren), rattestaart: ratǝstɛrt (Zonhoven), rib: ook: weegbree  rup (Montfort, ... ), smele: smielen  smilə (Meeswijk), varkensblader: vaerkes-blaar (Oirlo), eigen spellinsysteem geneeskrachtige plant: sap werd gebruikt tegensteenpuisten en beiensteek  verkesblèèr (Meijel), varkensgras: vèrrekesgroas (Hasselt), vogelzaadje: WLD  veugəlzèùtjə (Reuver), weegblad: wēgblat (Lommel), wēgblāt (As, ... ), wēgblǭt (Neerrepen), -  waegblaat (Echt/Gebroek, ... ), eigen spelling  weigblaat (Vlodrop), WBD/WLD  wéégblaad (As), weegblader: waegblajer (Swalmen), weegblaor (Tungelroy), -  weaegblaar (Echt/Gebroek, ... ), mv.  weekblaar (Altweert, ... ), Veldeke  waegblajer (Echt/Gebroek), weëgblaar (Waubach), è- = lange, è = kort, slechts mv. gehoord. Enkelvoud zou wègeblaot kunnen zijn.  wè-gblèjjer (Rosmeer, ... ), weegbladeren: wiǝgblāi̯ǝr (Maaseik), wi̯ǝgblǭr (Bolderberg, ... ), wēgblāi̯ǝr (Maaseik), wēgblār (Achel, ... ), wēgblārǝ (Hechtel, ... ), weegbree: waechbrei (Sittard), weegbree (Jeuk), wegbree (Eys), wegbrei (Wijlre), weëgbri-j (Kunrade), wèbrej (Gronsveld), wèeg brèe (Schimmert), wèègbri-j (Gulpen), wēgbrē (Maasmechelen), wēgbręi̯ (Rotem), (-)  wèègbree (Geistingen, ... ), -  weegbree (Tungelroy, ... ), wèegbree (Stevensweert, ... ), wègbrei (Berg-en-Terblijt, ... ), eigen spellingsysteem  weegbree (Maasbree), eigen spellinsysteem geneeskrachtige plant: sap werd gebruikt tegen steenpuisten en beiensteek  weegbree (Meijel), ook: rup  weegbree (Montfort, ... ), Spelling: "fonetisch  weegbree (Maastricht), WBD/WLD  wéégbree (Urmond), wêêchbréj (Heerlen), WLD  weegbree (Beesel, ... ), wegbree (Stein), wèè-briej (Mheer), wééchbri-j (Epen), ± Veldeke uit Nederl?  wèègbree (Tienray), weegbreeblad: waechbreiblaat (Sittard), weegbreed: WLD  wéégbréét (Swalmen), weegterblad: -  waegterblaad (Venlo, ... ), weegtraan: -  weegtro:n (Maasbree, ... ), WBD  waegtraone (Sevenum), WLD  waegtrāone (Sevenum), weegzaadje: ± Veldeke  wieegzöädje (Weert), weekbladeren: wēkblār (Weert), weekbree: wēkbrāi̯ (Hulst Konijnsberg), wegeblad: wēgǝblāt (Godschei), wegebladeren: wegebladeren (Tessenderlo), wē̜gǝblāi̯ǝr (Elen), wē̜gǝblǭi̯ǝr (Smeermaas), wē̜gǝblǭr (Heusden, ... ), wē̜gǝblɛ̄r (Eigenbilzen), wegebree: wē̜gǝbrēi̯ (Smeermaas), wegenblad: wêêgəblaot (Diepenbeek), -  ɛweəgəɛbloət (Diepenbeek, ... ), [Plantago major]  wêgëblôod (Tongeren), wegenblader: weegebleer (Hasselt), wiëgeblḁḁr (Hasselt), è = Franse père  wègeblèèr (Eigenbilzen), wegenbree: weigebrei (Hasselt), zuurmoes: Veldeke  zoeërmoos (Waubach), zwerenblad: geneesmiddel op zweren  zwiëreblḁḁ,d (Hasselt), omdat het op zweren gelegd werd.  zwieŭreblaa.d (Hasselt) grote weegbree || Grote weegbree (plantago major 10 tot 50 cm groot. Alle bladeren staan in een wortelrozet en zijn bijna eirond of eivormig, de bladeren parallelnervig en langgesteeld; de bloemen bevinden zich in lange cilindrische aren, de bloemkroon is vliezig, en bru [N 92 (1982)], [N 92 (1982)] || grote weegbree (Plantago major L.) [DC 60a (1985)] || Plantago major L. Zeer algemeen voorkomend onkruid in akkers, tuinen en wegbermen, met breed-eironde, duidelijk generfde bladeren, die in een rozet vanuit de wortel groeien. Bovenaan de rechtopgaande stengel zit een langwerpige groene aar met bruine pluisjes. De plant wordt tot 50 cm hoog en bloeit van mei tot november. Bij de naamgeving worden de grote (of brede) en smalle weegbree (zie het lemma Smalle Weegbree) vaak niet van elkaar onderscheiden. Bij de volgende opgaven werd specifiek verneld dat ze op de grote betrekking hebben. || weegbree [N 92 (1982)] || weegbree (grote) || weegbree, brede || weegbree, grote — || weegbreeb;ad || weegbreesteel I-5, III-4-3
grote wolk beest: bɛ̄s (Kwaadmechelen), bonk: bank (Beek, ... ), bank in de log (Stein), blok (Swalmen), boenk (Merkelbeek), bonk (Born, ... ), boonk (Maastricht), bŏnk (Schimmert), bònk (Pey, ... ), bónk (Doenrade), dikke wolk: dieke wollék (Maasbree), dieke-woalk (Noorbeek, ... ), dikke wolk (Gulpen, ... ), v.  dikə wolək (Eys), donderkop: donderkop (Eys), ⁄nen dònderkop ? (Montfort), donderwolk: donder wook (Wijlre), donderwolk (Vijlen), donderwook (Mheer), donkere wolk: dónkel wòuk (As), dónker wòuk (As), duistere lucht: duustere looche (Meerlo), grillige wolk: gréləgə (Loksbergen), grote wolk: een groete wolk (Eys, ... ), en groeĕte wolk (Ingber), groate wouk (Grevenbicht/Papenhoven, ... ), groete wolk (Maastricht), groeəte wolk (Beesel), groote wolk (Posterholt), grute wuik (Neeroeteren), gròòtə wook (Doenrade), grôetə wolk (Meijel), grôête wólk (Heerlen), ing groëte woëlk (Waubach), éng groeəssə wolk (Simpelveld), ən grôêtə wòllək (Venlo), ⁄n groete wolk (Caberg), ⁄n groête wolk (Boekend), ⁄n gro͂ete wolk (Velden), grote wolk die regen voorspelt: berg inne lôch.  groeëte wolk (Herten (bij Roermond)), v.  gruətə wolək (Ingber), hommelkop: hommelkop (Vlodrop), #NAME?  hòmmelkop (Sevenum), əne hòmmelkòp (Sevenum), kanjer van een wolk: kanjer (Venlo), kop: əne kòp (Sevenum), ⁄nne kop (Sevenum), kwade wolk: ein koeaj wolk (Geulle, ... ), lucht: lóeh (Reuver), onweerswolk: ónwéérswujk (Gruitrode), stapelwolk: sjtáápəlwòlk (Susteren), stapelwolk (Pey), torenwolk: lees -r-  torewolk (Venray), wolk: ein wolk (Roermond), ing woollək (Simpelveld), inne wolk (Hoensbroek), wat ⁄n wolk (Heerlerbaan/Kaumer), wauk (Schimmert), wolk (Ell, ... ), wollek (Heer, ... ), wollik (Maastricht, ... ), wolluk (Itteren), wollək (Maastricht, ... ), wook (Amstenrade), woolk (Vaals), wouk (Buchten, ... ), wouk ? (Geleen), wōlk (Simpelveld), wòlk (Sittard), wólk (Epen, ... ), wóllək (Nieuwenhagen), wôôlk (Nieuwenhagen), wölk (Oirsbeek), ən wòllək (Maastricht), ⁄n wouk (Schinnen), zuiker: #NAME?  ne zóuker (As), zuur schip: ein zoer sjeep (Geulle, ... ), zwarte wolk: sjwatse wolk (Kerkrade), swarte wolk (Sint-Odiliënberg) grote, op zichzelf staande wolk [bonk] [N 81 (1980)] III-4-4
grove hekel grove hekel: grōf hējkǝl (Beringe) Hekel waarbij de lengte van de tanden, de dikte en de afstand tussen de tanden verschillen van die van de fijne hekel. Een grove hekel kan tanden van 4 cm lengte en 2,5 mm dikte hebben, terwijl de tussenafstand tussen de tanden 6 mm kan zijn. [N 48, 19c] II-7
grove stem <omschr.> grof kallen: dēͅ kalt grōf (Peer), barse stem: ən barse støm (Lanaken), grof (bn.): grooaf (Wellen), grōf (Lummen, ... ), gruif (Gruitrode), grof stof: grō[ə}f stof (Genoelselderen), grove stem: een graof steum (Riksingen), een groav stèm (Maaseik), een groewefe stem (Heers), een groof stem (Achel, ... ), een grooif stem (Achel), een grouf stem (Bocholt), een grove stem (Houthalen), een grŏve stem (Boorsem), een grwoif steum (Tongeren), ein grao[e}f stɛm (Opoeteren), ein graove stèm (Neeroeteren), ein groof stem (Boorsem, ... ), ein groof stum (Kessenich), ein grōͅf stəm (Rekem), ein grōͅve stem (Grote-Brogel), ein grōͅvə stĕm (Meeuwen), en groaf stum (Lanaken), en groaf stêm (Bilzen), en groof steum (Heers), en groof stūm (Houthalen), en groëf stem (Bilzen), en groëf stum (Vreren), en grwofsteum (Zichen-Zussen-Bolder), eng gröf stum (Mheer), et groaf stəm (Eisden), ĕn groaf stum (Vroenhoven), ĕn groëf stĕm (Beverst), eͅn grōvö steͅm (Oostham), greuve stem (Schulen), gro.f støm (Werm), groeve stem (Jeuk), groeəf stəm (Sint-Huibrechts-Hern), groof stem (Sint-Huibrechts-Lille), groof stum (Neerpelt), grouve stem (Sint-Truiden), grove stem (Kwaadmechelen, ... ), grōͅvə ste.m (Mettekoven), gròve stem (Kaulille), gròve sthm (Rekem), g⁄rōͅf stym (Zichen-Zussen-Bolder), ien greuf stèm (Hasselt), in grōve stem (Hechtel), n groof stūm (Kuringen), ne gruof steum (s-Herenelderen), un grove stem (Rosmeer, ... ), yn groöf stem (Neerglabbeek), én grōf stém (Rosmeer), ên groe-ove stəm (Ulbeek), ən grōf stem (Hamont, ... ), ən grōf stöm (Molenbeersel), ən grōf støm (Lanaken, ... ), ən grōf stəm (Wellen, ... ), ən grōͅf steͅm (Zutendaal), ən grōͅf stōͅm (Rekem), ən groͅ.f stəm (Neerpelt), ən gruŏəf stəm (Gutshoven, ... ), ən grôf støm (Lanaken), əngroͅ.f stəm (Stokkem), ɛn groof steom (Lontzen), ⁄n graof stim (Veldwezelt), ⁄n graof stum (Rijkhoven), ⁄n graof st⁄m (Jesseren), ⁄n graove stèm (Niel-bij-As), ⁄n greuwf steum (Zichen-Zussen-Bolder), ⁄n groaf stəm (Kanne, ... ), ⁄n groe[o}ve stem (Gelieren/Bret), ⁄n groif steum (Mal), ⁄n groof stem (Eigenbilzen, ... ), ⁄n groof stəm (Kleine-Brogel), ⁄n groofstem (Koersel), ⁄n grouf stəm (Vliermaalroot), ⁄n grov stèm (Zutendaal), ⁄n grove stem (Hechtel, ... ), ⁄n grovve stem (Mielen-boven-Aalst), ⁄n growef stəm (Beverst), ⁄n groëf stəm (Vliermaalroot), ⁄n grōf stəm (Meeswijk), ⁄n grōͅf steͅm (Neeroeteren), ⁄n grōͅf stəm (Maaseik), ⁄n grōͅv stem (Opglabbeek), ⁄n gro͂ͅf støm (Zichen-Zussen-Bolder), ⁄n grwaove sthem (Hoeselt), ⁄n grwof stĕum (Genoelselderen), ⁄n grwovve steͅm (Hoeselt), ⁄n grôf stem (Mopertingen), ⁄u grive stēm (Paal), o stoottonig  n grōf stəm (Borgloon), grove taal: ən grōf ta͂l (Hasselt), holle stem: een haul stem (Wilderen), een haul stōͅm (Gingelom), in hool stem (Stevoort), ən hu[ŏə}l stəm (Gutshoven), ənhu[o}e stem (Martenslinde), ruige stem: ie[ə}n ruige stəm (Nieuwerkerken), ruwe stem: ie[ə}n ry stəm (Nieuwerkerken), ən rā støm (Sint-Truiden), ən rø͂ͅə štəm (Herk-de-Stad), zware stem: een zwooer stem (Linkhout), in zwöər stem (Stevoort), zweur stem (Peer), zwoar stum (Neerpelt), zwōͅr stem (Sint-Huibrechts-Lille), ən zwōr steͅm (Hasselt), ən zwōͅr stem (Hamont), ən zwōͅr stəm (Neerpelt), ən zwoͅr stø͂ͅm (Mechelen-aan-de-Maas), ən žūr støm (Vroenhoven), ⁄n zwoewer stem (Heers), ⁄n zwōr stĕm (Diepenbeek), ⁄n zwōͅr stəm (Maaseik), ????  ⁄n zwour stim (Vlijtingen), bijv. predikant  ⁄n zwuur stèm (Zutendaal) grove stem [ZND 24 (1937)] III-3-1
grove vijl grofvijl: grǫf˲vīl (Meerlo, ... ), jroǝf˲vil (Spekholzerheide), jrǭf˲vil (Kerkrade  [(voor grof werk)]  ), grove vijl: grawvǝ vē̜jǝl (Loksbergen), gruǝf ˲vājl (Bilzen), grōf ˲vęjl (Maastricht), grōvǝ vē̜l (Tessenderlo), grōvǝ vęjl (Bevingen), grǫaf ˲vīl (Heerlen), grǫvǝ vīl (Heijen, ... ), grǭf ˲v ̇ęjl (Zutendaal), grǭf ˲v ̇īl (Herten), grǭf ˲vil (Simpelveld), grǭf ˲vęjl (Stokkem), grǭf ˲vīl (Klimmen, ... ), grǭvǝ vīl (Blerick, ... ), schrobvijl: šrup˲vil (Spekholzerheide) Vijl met een grof bekapt blad. Doorgaans heeft het blad van een deze vijl minder dan 26 tanden per inch (vgl. Handboek Gereedschap, pag. 238). De grove vijl wordt gebruikt bij het bewerken van zachte metalen waarvan men in korte tijd een grote hoeveelheid materiaal wil verwijderen (V.d. Kloes en Risch, pag. 251). Verschillende informanten gaven als antwoord op de vraag naar de ...grove vijl" een variant van het woordtype bastaardvijl. De fonetisch gedocumenteerde gegevens hiervan zijn opgenomen in het lemma "bastaardvijl". Volgens de invuller uit K 353 werd de grove vijl voor bruut werk (brøt wɛrǝk) gebruikt.' [N 33, 86; N 64, 53d] II-11
grove zeef, voor consumptieaardappelen dikke zeef: dikǝ zēf (Helden), dikzeef: dikzēf (Klimmen), grove rooster: grǭvǝ rīstǝr (Kiewit), grove zift: grǫf zeft (Gennep, ... ), grǫfǝ zeft (Milsbeek, ... ), grove/grof zeef: gruf zif (Maaseik), gruǝf zif (Rotem), grōf zēf (Kessenich, ... ), grǭf zif (Bree), grǭf zēf (Berg, ... ) De meest grove of bovenste zeef; hierdoor worden de grootste aardappelen afgezonderd van de rest. Deze dienen voor de consumptie. Omschrijvende antwoorden als "grote zeef" zijn hier niet opgenomen. In Belgisch Limburg is zeef onzijdig en moet men voor grove zeef wel grof zeef lezen. [N 12, 34a] I-5
gruiskool fijne: fęjnǝ (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Zolder]), gries: gres (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), grieskool: greskoal (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), greskoǝl (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), gruis: grø̜̄js (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), gruiskolen: gruiskolen (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Laura, Julia]), havadje: havatš (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]), hávás (Zie mijnen  [(Zolder)]  [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), pof: puf (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]) De benaming voor kolen kleiner dan 80 mm. De term "havadje" werd oorspronkelijk gebruikt voor stenen die voortkwamen uit het wegnemen van een steenriffel in een koollaag (zie het lemma Koolriffel), maar is tegenwoordig ook van toepassing op de gruiskool die door een onderzaagmachine wordt weggenomen (Vanwonterghem pag. 119). [monogr.; Vwo 321; Vwo 350; Vwo 357] II-5
gruiskoolkuil bunker: bøŋkǝr (Geleen  [(Maurits)]   [Eisden]), grieskoolkuil: greskōlkul (Chevremont  [(Julia)]   [Domaniale, Wilhelmina]), grieskuil: jreskul (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Domaniale]), gruiskoolkuil: grȳskǭlkul (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Maurits]), gruiskuil: grȳskul (Klimmen  [(Oranje-Nassau I)]  , ... [Julia]  [Oranje-Nassau I]), kolengrieskuil: koalǝgreskul (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), kolengriesput: kǭlǝgrīǝspø̜t (Klimmen  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), scheplok: šø̜plox (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Waterschei]), silo: silo (Eisden  [(Eisden)]   [Domaniale]) Opslagplaats voor fijnkool. [N 95, 105] II-5
gruismand gruisbakje: grø̜̄s˱bɛkskǝ (Jesseren), gruismandel: grȳsmandǝl (Uikhoven), gruismandje: grø̄smɛŋkǝ (Loksbergen) Mand waarmee op een steenfabriek het gruis werd weggedragen, dat na het bakken van de stenen in de steenoven was achtergebleven. [N 40, 96] II-12