e-WLD begrippen 

 
 
Filteren...

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
in ringen zetten op ring zetten: op reŋ zɛtǝn (Griendtsveen) De turf op ringen zetten geschiedt bij het steken voor eigen gebruik minder dan bij de georganiseerde turfwinning. [I, 81] II-4
in stof geplaatste zak biljettasje: biljet-tâsje (Bleijerheide), binnenmaal: bennemaal (Eisden), biennemaal (Eisden), aan de binnenkant  bénnəmaal (As), binnentas: binne tesse (Herten (bij Roermond)), gepassepoileerde (<fr.) maal: Van Dale: passepoileren, paspelen. Van Dale: paspelen, van een paspel [i.e. smalle omboording (b.v. van knoopsgaten)] voorzien. Syn. passepoileren.  gaepaspoilleerde maal (s-Gravenvoeren), gepaspeljeerdje maal (Neeroeteren), gepassepoileerde (<fr.) tas: Van Dale: passepoileren, paspelen. Van Dale: paspelen, van een paspel [i.e. smalle omboording (b.v. van knoopsgaten)] voorzien. Syn. passepoileren.  gepaspeleerde tes (Maastricht), gepassepoileerde (<fr.) zak: Van Dale: passepoileren, paspelen. Van Dale: paspelen, van een paspel [i.e. smalle omboording (b.v. van knoopsgaten)] voorzien. Syn. passepoileren.  gepaspoleerde zak (Diepenbeek), ingezette maal: éngəzàttə maol (Bilzen), ingezette tas: ejngəzatə tesə (Schulen), engəzetə tɛs (Meijel), engəzátətɛs (Zolder), igzatte tes (Horst), ingezatte tes (Venlo, ... ), ingezatte tesj (Doenrade, ... ), ingezatə teͅs (Lanaken), met v-tje op de a van zat  ən ɛ̄gəzatə [tɛ̄jš (Montzen), ingezette zak: ingezette zakken (Opglabbeek), maal: maol (Houthalen), mōāl (Genk), maal erin: ən maol trén (Bilzen), maal zonder klep: ’n maal zónner klep (Meeuwen, ... ), passepoil (fr.): paspaal (Opglabbeek), sporttasje: sportteske (Echt/Gebroek), steekmaal: stɛjkmo.l (Horpmaal), steektas: sjtaektesj (Geleen), sjtaeëktes (Eijsden), sjteaktesj (Lutterade), tas: tes in de jas (Reuver), tesj (Born, ... ), tésj (Meerssen) een in de stof geplaatste zak [N 59 (1973)] III-1-3
in stuiken zetten opstuiken: opstukǝ (Meijel, ... ), stuiken: stukǝ (Griendtsveen) Het plaatsen van de turven in kleine turfhoopjes. [II, 84b] II-4
in stukken slaan in stukker houwen: en štøkǝr howǝ (Kelmis) Brokken gesteente die te groot waren om ze met de schep te scheppen, werden in stukken geslagen. [monogr.] II-4
in verwachting zijn aan het sparen zijn: ze is aon ’t spaore (Kortessem), aangebrand: ongewild zwanger  ángebrând (Castenray, ... ), aangekleed zijn: zie is aangklej (Neer), aangeteld: aangətèlt (Reuver), ángeteeld (Castenray, ... ), aantellen: aantelle (Altweert, ... ), ántelle (Castenray, ... ), besteld: is er al wat besteld bij je vrouw? = is ze al zwanger?  besteld (Castenray, ... ), besteld zijn: besteld (zien) (Blitterswijck, ... ), bolsterig zijn: cf. Schuermans s.v. "bolsteren"(opzwellen,..... zie ook Schuermans s.v. "bolster"(in sommige streken gebruikt voor bol, opgeblazen...)  bolstierig zèn (Diepenbeek), dik: diek (Eys), dik lopen: dei lip diek (Genk), dik zijn: dik zieë (Waubach), dragen: draage (Geulle), zie dreugtj (Neer), een dikke buik: diekə bōēk (Reuver), ennen dieken bōēk (Venlo), een dikke buik hebben: dikke buuk hebben (Meijel), nen dikken bŭŭk hèbbə (Gennep), een kind krijgen: e keend kriege (Maastricht), ein kink krieëge (Boekend), Men zegt soms - vroeger nogal - van een vrouw die in verwachting was: Ze heeft onder de tram gelegen. Betekenis: misschien dat ze niet onder de man uitkwam (?)  een keind kriegen (Rekem), Recentere varianten.  e kind kriege (Caberg), een kind verwachten: e keend verwachte (Maastricht), een kindje verwachten: e kinsje verwaachte (Hoeselt), e kènneke verwaachte (Kanne), een kleine op komst zijn: doo is ne klènnen opkomst (Eksel), een kleine verwachten: unne kleine verwachte (Weert), een kromme scholk hebben: vero.  ’nne kromme sjolk hebbe (Gronsveld), er een opgezet hebben: we hemmen er innne opgezèt (Eksel), familie verwachten: ze ferwaach femeele (Kortessem), gaan inkopen: gaon inkoupe (Weert), geladen: gelââje (Swalmen), geladen  geloweve (Wellen), geladen zijn: gelaje zîên (Tienray), gesteld: gestèlt (Sint-Truiden), get besteld: get besjteld (Gronsveld), get bestjëld (Neer), get besteld zijn: bie dy ês get besteld (Gronsveld), dao`s get bestèld (As), get jongs komen: dao kömptj get jôngs (Nunhem), get verwachten: get verwagtə (Kelpen), groot: groeēt (Herten (bij Roermond)), groet (Eys), groot gaan: chroaat chaon (Grevenbicht/Papenhoven), die gè groët (Meijel), dii̯ gē.t gruət (Ingber), geet groet (Heerlerbaan/Kaumer), graaët gaon (Susteren), graot gaon (Geleen, ... ), graoët gaon (Nunhem), groat gaon (Born, ... ), groat goan (Ophoven, ... ), groatgaon (Neer), groe"t gön (Beverlo), groeat gaon (Echt/Gebroek), groet goan (Gulpen, ... ), groet goon (Maastricht, ... ), groet goën (Gronsveld), groet gòò.ën (Zonhoven), groetgoehn (Genk), groetgoon (Maastricht), groeë.t goa.n (Hasselt), groeët gao (Klimmen, ... ), groeët gaoe (Gulpen), groeët gaon (Castenray, ... ), groeët gāōn (Blitterswijck, ... ), groeët goa (Waubach), groeët goeën (Maaseik), groeët gooën (Eksel), groeët goân (Tungelroy), groeët gâôn (Tienray), groeëtgaon (Kinrooi), groĕt goa (Brunssum), groit goon (Uikhoven), groit gâon (Schimmert), groot gaan (Haler, ... ), groot gaon (Kapel-in-t-Zand, ... ), groot goan (Melick), groot go’n (Hoeselt), grootgaon (Sittard, ... ), grooët gooën (Schinnen), groét gaon (Blerick), groêt goon (Kanne), groët gao (Merkelbeek), groët gaon (Blerick, ... ), groëtgaon (Venlo), grōet gaon (Oirsbeek), grōēt gaon (Maasbree), grōēt gōēn (As), grōētgaon (Tungelroy), grōēët gaoë (Nieuwenhagen), grōēət gaon (Heel), grōōt goon (Amby), grŏĕt gaon (Venlo), gruuit goan (Bree), gruut goan (Bree), grūūtgūūn (Opglabbeek), grwaotgaon (Echt/Gebroek), gròèt gaon (Noorbeek, ... ), gròèət gaon (Beesel), gròòt gààn (Stein), gróotgó’n (Tongeren), gróèat gaon (Geleen), grôet gòə (Heerlen), grôetchôôn (Meeswijk), grôât gōāne (Stein), grôêt gaon (Amstenrade), ze geit grôêt (Kesseleik), ze gèt grout (Kortessem), nog alleen door ouderen gebruikt  groot gaan (Geistingen), oud  gràut gôn (Gors-Opleeuw), Oudere variant.  groet goon (Caberg), vero.  groet goën (Gronsveld), groot gaan van kind: groët goo va kin (Mheer), haar meubels al hebben: ze hèt hör meubels al (Kortessem), haar schortje vol hebben: ze jèt hör sjuitsje vol (Kortessem), volhubbe = vol hebben  ze hèt hör sjuitsje vol (Kortessem), het spek aan zijn been hebben: uitdr.  het spek aan zijn been hebben (Meeswijk), het voor de hose hebben: cf. VD D.-N. s.v. "Hose"0.2. broek, slipje  ze haef’t vuur de hoeze (Maaseik), het zitten hebben: ze hèt het zitte (Kortessem), iets onder de baan zijn: doù is iet ondere baon (Kortessem), iets op komst zijn: doù is iets op köms (Kortessem), in de kromme scholk zijn: lett.: in het kromme schort zijn  in ’e kromme sjollek zeen (Tungelroy), in gezegende omstandigheden: gezègende umstandighede (Wanssum), in gezegende toestand zijn: ien gezègende toestand zien (Meerlo), in hoffnung (du.): cf. VD D.-N. s.v. "Hoffnung 1. verwachting  i hoffnung (Vaals), in omstand: in umsjteng (Kunrade, ... ), umsjting (Epen), øͅməštɛi̯nt (Eupen), in omstand zijn: omstanden  ze is in ómsjtènj (Sittard), in positie: ien peziesie (Castenray, ... ), in pesiezie (Neer), in peziese (Diepenbeek), in positie (Doenrade, ... ), in poziesie (Maastricht), in pəzĭĕsĭĕ (Meeswijk), pezi-jsie (As, ... ), peziese (Sittard), pòzzīēsë (Tongeren), èn pezej.se (Hasselt), én pezīē.ëse (Zonhoven), in positie zijn: i peziesie zèn (Beverlo), in pesiesie zeen (As), in pezi-jsie zeen (Bree), in peziêsie ziên (Kanne), in peziêssie ziên (Eksel), in pezīē.sie zèè.n (Zolder), in pooziesie zeen (Urmond), in positie zeen (Neeroeteren), in positie zijn (Alken, ... ), in positie zin (Rekem), in potietie zijn (Tessenderlo), in poziesie zien (Maastricht), in poziesie zéén (Leopoldsburg), in pəsĭĕsĭĕ zeen (Meeuwen), in pəsjietjə zeen (Montfort), ién pesiésie zién (Gronsveld), peziese zèn (Diepenbeek), ze is in pezîesse (Kortessem), èn peziesie zijn (Genk), in verwachting: i verwachting (Vijlen), in verwachting (Beek, ... ), in verwaochting (Zonhoven), in verwochting (Achel), in vərwachting (Kapel-in-t-Zand), verwachting (Vlodrop), vërwàachténg (Tongeren), èn verwóchting (Zonhoven), in verwachting zijn: dei es euverwachting (Genk), ein vərwàchting zeen (Susteren), en verwachting zèn (Hoepertingen), i verwaachting zieë (s-Gravenvoeren), in verwachting zeen (Bree, ... ), in verwachting zien (Maastricht, ... ), in verwachting zijn (Echt/Gebroek, ... ), in verwachting zin (Geulle, ... ), in verwàchting zeen (As), in verwàchting zien (Sevenum), in verwàchting ziĕn (Sevenum), in verwáchting zèn (Zolder), in verwòchting ziên (Eksel), in vərwachting zin (Schimmert), ién verwaachting zién (Gronsveld), ze is in verwaachting (Kortessem), è.n verwachting zie.n (Zutendaal), èn verwââ.chting zèn (Gors-Opleeuw), én vërwaachting zin (Tongeren), Recentere varianten.  in verwachting zien (Caberg), inkopen: inkoejpen (Meijel), inkopen gedaan hebben: inkaupe gedaon hebbe (Maasbree), jong op hebben: jong op hebbe (Weert), kind verwachten: kint vərwòchtə (Meeuwen), met een dik buikje lopen: ze loop met een dik buikje (Kerkhoven), met een dikke buik lopen: bè nen dikke bóók loepe (Zolder), met een kromme scholk lopen: cf. VD s.v. "scholk"(samentrekking van schortedoek) (gew.) schort  met nne krômme schollik laupe (Maasbree), met een pakje thuiskomen: ongetrouwd zwanger zijn  bèt e pékske tóóskoo.me (Zolder), moeten kopen: moeten kopen (Gruitrode), naar de deurnese markt geweest zijn: nor d`n Deurnese mert gewist zien (Venray), onder omstand: ai̯ndər øͅmštɛi̯nt (Eupen), onderweg zijn: al een half jaar onderweges zien = reeds een half jaar zwanger zijn  ònderweges zien (Castenray, ... ), overlommerd: overlommeren - overschaduwen  eeverloemmerd (Hasselt), overtijd zijn: ovvertied zien (Castenray, ... ), te pas zijn: te pas zien (Eksel), te pas ziên (Eksel), thuiskomen met een pakje: ongewild zwanger  thuis komen met een pékske (Zonhoven), uittellen: oettelle (Altweert, ... ), uuttelle (Altweert, ... ), van het gevroor geraakt: cf. Maaseik Wb. p. 20 s.v. "gevrör""vorst (van vriezen cf. VD D.-N. s.v. "frieren"( - fror - gefroren)  van het gevrör geraak (Maaseik), verwachten: verwachten (Lauw), vërwaachtë (Hoeselt), vërwàachtë (Tongeren), vərwochtə (Meeuwen), ze verwaach (Vlijtingen), ze verwojt (Zolder), vol: vó.l (Zonhoven), vol zijn: se és vol (Vorsen), vol zien (Hoeselt), De informant geeft aan dat deze uitdrukking nog alleen door oude mensen gebruikt wordt, maar vermeldt niet wat zgn. jongere mensen dan gebruiken.  vol zijn (Eigenbilzen), vulgair  zë és vòl (Tongeren), vol zitten: vol zitte (Beverlo, ... ), vò:l zitte (As), plat  vol zitte (Bocholt), volk bij zich hebben: Altijd volk onder de scholk (Helmonds).  volk bij zich höbbe (Herten (bij Roermond)), wat besteld zijn: doo is wah besteld (Eksel), wat jongs verwachten: wat jongs verwachte (Weert), wat onder de scholk hebben: schort, voorschoot  wat ònder de scholk hebbe (Castenray, ... ), z te pas zijn: zoo te pas zien (Gronsveld), vero.  zoe te pas zién (Gronsveld), zijn  zo te pas zien (Eigenbilzen), z zijn: diej is zoe (Kinrooi), ze is zoe (Kortessem), ze is zoew (Wellen), zoa zeen (Lutterade), zoe zeen (Bocholt), zoe zijn (Houthalen), zoe ziên (Eksel), zoe"zèn (Beverlo), zë és zó (Tongeren), Die is zo.  dii̯ es əzuə (Eys), die vrouw is -  is zōē (Venray), zo  zoe zèè.n (Zolder), zo zijn  zo ziēn (Eksel), zoeë zeeën (Kaulille), zich heuvelen: zich heuvele (Neer), zwaar gaan: zwâôr gâôn (Tienray), zwanger: sjwanger (Kerkrade), sjwàngər (Nieuwenhagen), zwanger zijn: sjwanger zin (Reuver), ze is zwanger (Kerkhoven), zjwángər zeen (Susteren), Recentere varianten.  zwanger zien (Caberg) (in) (blijde) verwachting || een kind verwachten || in blijde verwachting zijn || in positie zijn || in positie, zwanger || in verwachting raken || in verwachting zijn || in verwachting zijn (als het zichtbaar wordt || in verwachting zijnde || in vewachting zijn || kind verwachten || ongewild zwanger zijn || verwachting || wanneer een meis (ongehuwd) in verwachting was/is || ze is in blijde verwachting || zwanger || zwanger (- zijn ) || zwanger (plat) || zwanger (scherts.) || zwanger (zij is - ) || zwanger (zijn) || zwanger worden || zwanger zijn || zwanger zijn, een kind verwachten || Zwanger zijn: een kind dragen, zwanger zijn (staan, met een dik lijf lopen, inkopen, groot gaan, geladen). [N 115 (2003)], [N 84 (1981)] || zwanger zijnde || zwangere toestand || zwangerschap || zwangerschap; zwanger III-2-2
in voorraad disponible (fr.): dispenibel (Ell), hebben: hāān (Nieuwenhagen), höbbe (Posterholt), höbbə (Heel), in de voorraad: in d⁄r vuerraod höbbe (Klimmen), in het vore: ien t⁄ vurre hebbe (Venray), in stock (eng.): in stock hebben (Leopoldsburg), in stok zitten (Eksel), in stòk stōēn (As), in voorraad: (in veurraot) sjtaon (Kapel-in-t-Zand), i veuroad (Brunssum), i veurraod (Doenrade, ... ), i veurroad hebbe (Wijlre), i vêûrraot (Epen), i-vûûrròət (Heerlen), ien veurrāōd zien (Tienray), ien vurraod hebbe! (Oirlo), ien vurroad zien (Meerlo), in veuraod hubbe (Maasniel), in veurraod hebbe (Hoensbroek, ... ), in veurraod hubbe (Neer), in veurraod höbbe (Maastricht, ... ), in veurraod höbbə (Maastricht), in veurraod höbbən (Urmond), in veurraod zien (Sevenum, ... ), in veurraot (Hulsberg), in veurraot zeen (Kelpen), in veurroad (Ittervoort), in veurroad hubbe (Itteren), in veurroad höbbə (Guttecoven), in veurroad zin (Itteren), in vīērraod zeen (As), in vurò hébbə (Meijel), in vuurroad zeen (Weert), in vuërroad han (Waubach), in vörraod hebbə (Gennep), in vöörraot höbbə (Grevenbicht/Papenhoven), in vùrred (Sevenum), is in veurroad (Stein), ién v. hebbe (Gronsveld), ‧eͅ vy.ər‧oͅat hā.n (Eys), (zien = zijn).  in vjerroad zien (Eigenbilzen), ps. boven de a moet nog een ? staan; deze combinatieletter kan ik niet maken!  in vūūraŏët (Nieuwenhagen), op stock (eng.): op sjtok höbbe (Merkelbeek), op voorraad: op veurraod (Nieuwstadt), reserve (fr.): rəzèrf (Loksbergen), staan: sjtaon (Geulle, ... ), staan (Zonhoven), staown (Jeuk), ps. boven de a moet nog een ? staan; deze combinatieletter kan ik niet maken/omspellen!  schtaŏn (Schimmert), stock (eng.) (zn.): stock (Bree), voorhanden: voorhanden (Meeuwen), voorhanden hebben (Meijel), voorraad (zn.): de veurraod (Maastricht), veur-raot (Swalmen), veurraod (Maasbree), vuurroad (Eys), voorraad hebben: veurraod höbbe (Blerick), veurraodhebbe (Vlodrop), vooròòd hèbben (Stein), voorraad staan: veurroadstoan (Kesseleik), voorraad zijn: veuərraot zeen (Thorn), voorradig: veerradig (Montfort), veuraodig (Gulpen, ... ), veurradig (Montfort), veurradig zeen (Born, ... ), veurraodich (Maastricht, ... ), veurraodig (Horst, ... ), veurraodig hubbe (Maastricht), veurraodig zeen (Geleen, ... ), veurraodəch (Maastricht), veurraojig (Herten (bij Roermond)), veurrəodich (Beesel), voorradig (Hoensbroek, ... ), voorradig zijn (Haler), voorraodig zeen (Roermond), vueroadig zieë (Ten-Esschen/Weustenrade), vuraedig zien (Gulpen), vuurröadieg (Kerkrade), vuërraodig (Merkelbeek), väöradig zeen (Echt/Gebroek), véúraodig (Gulpen) in voorraad zijn [staan, voorradig zijn] [N 89 (1982)] III-3-1
in voorraad hebben liggen op stok liggen hebben: op štǫk lī-jǝ hān (Kelmis), op voorraad liggen hebben: op vø̜̄rǭt lī-jǝ hān (Kelmis) In voorraad hebben, gezegd van het erts. [monogr.] II-4
in voorraad liggen op stok liggen: op štǫk lī-jǝ (Kelmis), op voorraad liggen: op vø̜̄rǭt lī-jǝ (Kelmis) Opgestapeld liggen van het erts. [monogr.] II-4
in wintertros zitten bollen: bǫlǝ (Noorbeek, ... ), een tros vormen: een tros vormen (Maasmechelen), in een druif zitten: en ǝn druf zetǝ (Montzen), in een tros bijeenzitten: en ǝnǝ tros bi.jęjnzetǝ (Weert), in een tros samenzitten: en ęjnǝ truš sāmǝzetǝ (Asenray / Maalbroek), in een winterbal zitten: en ęjnǝ wenjtjǝrbal zetǝ (Beek), in tros zitten: en trǫs zetǝ (Sint-Truiden), in wintertros zitten: en węjntǝrtros zetǝn (Diepenbeek), op een tros zitten: op ęjnǝ tros zetǝ (Beek), samentroepen: samentroepen (Opglabbeek), samentrossen: sāmǝtrǫsǝ (Venlo), trossen: trǫsǝ (Heerlen, ... ), trǫsǝn (Dilsen) Het dicht bij elkaar zitten van de bijen in een tros ''s winters als bescherming tegen de koude. [N 63, 54a] II-6
inballen afbijten: āf˱bītǝ (Maasmechelen), afmaken: āfmākǝ (Geulle), afslachten: afslaxtǝ (Wellerlooi), afsteken: afsti-jǝkǝ (Zepperen), afstēkǝ (Sint-Truiden), āfstiǝ.kǝ (Maaseik), āfstę̄kǝ (Peij), āfštę̄kǝ (Beek), āfštɛǝkǝ (Montzen), ballen: ballen (Beek), balǝ (Asenray / Maalbroek, ... ), bollen: bollen (Neer), inballen: ebalǝ (Tessenderlo), enbalǝ (Born, ... ), enbalǝn (Dilsen), inballen (Hasselt), ęjnbalǝ (Diepenbeek), kapotbijten: kapotbijten (Stein), kapotmaken: kapotmaken (Geeistingen), kapǫtmākǝ (Horst), klemmen: klemmen (Opglabbeek), klɛmǝ (Asenray / Maalbroek, ... ), vechten: vechten (Lommel) Het insluiten van de koningin door de werksters. Dit gebeurt meestal ter bescherming, maar overbodige koninginnen kunnen door dit inballen ook gedood worden. [N 63, 36a] II-6