| 28186 |
luchtdoorhouw, luchtdoortocht |
doorslag:
dørxšlāx (Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, ... [Wilhelmina]
Q121p Kerkrade
[(Wilhelmina)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
doorslag voor de luft:
dōršlāx vør dǝ lø̜f (Q015p Stein
[(Maurits)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
grâle:
grāl (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Houthalen)]
[Zolder]),
lochtdoorslag:
loxdørxšlāx (Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Maurits]),
ǫxdōršlāx (Q021p Geleen
[(Maurits)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
lochtmontage:
loxtmontāžǝ (Q007p Eisden
[(Eisden)]
[Zwartberg]),
loftdoorslag:
lofdørxšlāx (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Emma, Hendrik, Wilhelmina]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
lofdōršlāx (L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
[Domaniale]),
lufdōršlax (Q035p Brunssum
[(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
luchtdoortocht:
løxdōrtǫxt (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Maurits]),
luchtmontage:
løxtmõ̜tāš (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Eisden]),
montage retour d''air:
montage retour d''air (Q000 Zie mijnen
[(Zwartberg)]
[Waterschei]),
passement:
pasmę̄ (Q000 Zie mijnen
[(Zolder)]
[Emma]),
retour d''air:
retour d''air (Q000 Zie mijnen
[(Waterschei)]
[Beringen, Houthalen]),
verbinding:
vǝrbendeŋ (Q033p Oirsbeek
[(Emma)]
[Winterslag, Waterschei]),
wetterdoorslag:
wętǝrdørxšlāx (Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Maurits])
|
Kleine mijngang in de koollaag die uitsluitend dient voor ventilatiedoeleinden. [N 95, 217; N 95, 182; N 95, 538; monogr.; Vwo 486; Vwo 490]
II-5
|
| 28184 |
luchtgalerij |
kopbaan:
kǫp˱bān (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
kopgalerij:
kǫpgalǝrę̄j (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Domaniale]),
luchtkeergalerij:
løxtkērgalǝrę̄j (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
luftgalerij:
lu.f˲galǝr˙ɛj (Q202p Eys
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
pilier:
peljē (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Maurits]),
piljē (Q000 Zie mijnen
[(Houthalen / Waterschei)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
tweede galerij:
twēdǝ galǝrę̄j (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Zwartberg, Winterslag]),
tweede voie:
twēdǝ vōj (Q000 Zie mijnen
[(Zwartberg / Winterslag)]
[Houthalen, Waterschei]),
ventilateurgalerij:
vø̜ntǝlǝtø̄rgalǝrej (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
wetterstrek:
wɛtǝrštrɛk (Q000 Zie mijnen
[(Domaniale / Laura / Willem-Sophia / Oranje-Nassau II / Oranje-Nassau III / Emma / Maurits)]
[Zwartberg, Waterschei]),
windbaan:
weŋkbān (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Domaniale, Laura, Willem-Sophia, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Emma, Maurits])
|
Galerij die het boveneinde van de pijler met een dwarsgang verbindt. De luchtgalerij voert de verbruikte lucht af naar de uitstromingsschacht en wordt meestal ook gebruikt voor de aanvoer van materiaal (Lochtman pag. 69). [monogr.; Vwo 446; Vwo 448; Vwo 488; Vwo 601; Vwo 805; N 95, 209; N 95, 212]
II-5
|
| 27212 |
luchtgang |
luftstrek:
luftštrek (Q255p Kelmis)
|
Wanneer er in de mijn gangen waren die dieper lagen als het bereik van de luchtschacht was, dan werden deze door middel van luchtgangen met de luchtschacht verbonden. [monogr.]
II-4
|
| 33946 |
luchthaam |
borsthaam:
bōǝrshām (Q203p Gulpen, ...
Q204p Wittem
[(gebruikt ipv het gewone haam / als het paard een stramme nek heeft / identiek met plat- en tochthaam)]
),
kummet:
komɛt (Q111q Ransdaal),
luchthaam:
luchthaam (L292p Heythuysen
[(tijdens de oorlogsjaren door een zadelmaker uitgevonden - evenwel zonder veel succes)]
, ...
Q111p Klimmen
[(licht haam voor een sjees)]
,
Q095p Maastricht
[(haam gebruikt bij koetspaarden)]
,
L382p Montfort,
L290p Panningen
[(rubberen haam dat met een ventiel opgepompt kon worden)]
,
P176p Sint-Truiden,
L432p Susteren,
L289p Weert),
plathaam:
plathām (Q118p Schaesberg),
tochthaam (toghaam ?):
toxhām (Q203p Gulpen, ...
Q204p Wittem)
|
Haam waarvan de kussens niet met stro gevuld zijn, maar voorzien zijn van een met lucht gevulde band. Hiervoor konden de binnenbanden van een fiets of auto gebruikt worden. Nadat er in de oorlog geen rubber meer verkrijgbaar was, geraakte het luchthaam in onbruik. Het is overigens niet erg gebruikelijk geworden. Buiten de hier opgesomde plaatsen is het ook bekend in de plaatsen K 353 en L 271. [N 36, 18]
I-10
|
| 28047 |
luchthamer |
afbouwhamer:
afbouwhamer (Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
afbǫ.whamǝr (Q121p Kerkrade
[(Wilhelmina)]
[Domaniale]),
afbǫwhamǝr (Q021p Geleen
[(Maurits)]
, ... [Maurits]
Q113p Heerlen
[(Maurits)]
[Wilhelmina]),
af˱bǭwhāmǝr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Maurits]),
āfbuwhāmǝr (Q016p Lutterade
[(Maurits)]
, ... [Maurits]
L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
, [Maurits]
L374p Thorn
[(Maurits)]
[Maurits]),
āfbǫwhamǝr (L426p Buchten
[(Maurits)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, [Domaniale]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
, [Maurits]
L374p Thorn
[(Maurits)]
[Maurits]),
hamer:
hamǝr (Q113p Heerlen
[(Emma)]
, ... [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]
Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
luchthamer:
løxthāmǝr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
pikhamer:
pekhāmǝr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Domaniale]),
pikhamǝr (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Zwartberg, Eisden]),
pikkelhamer:
pekǝlhamǝr (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Emma]),
piqueur:
pe̞kø̜̄r (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Domaniale]),
pikø̄r (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
, ... [Eisden]
Q007p Eisden
[(Eisden)]
, [Zolder]
Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
, [Eisden]
L422p Lanklaar
[(Eisden)]
,
Q001p Zonhoven [Winterslag, Waterschei]),
pikø̜̄r (Q002p Hasselt, ... [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]
K361p Zolder
[(Zolder)]
),
piqueur (Q012p Rekem
[(Zwartberg / Eisden)]
[Zwartberg, Waterschei]),
pǝkø̜̄r (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
schraamhamer:
šr ̇ø̜ǝmhamǝr (Q202p Eys
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Emma]),
šrø̜ǝmhamǝr (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV])
|
De door samengeperste lucht aangedreven hamer waarmee de houwer in de pijler de steenkool delft. [N 95, 808; monogr.; N 95, 760 add.; Vwo 30; Vwo 487; Vwo 598; Vwo 603; div.]
II-5
|
| 28049 |
luchthamerbus |
bus:
bø̜s (Q021p Geleen
[(Maurits)]
[Eisden]),
piqueurmof:
pikø̄rmǫf (L422p Lanklaar
[(Eisden)]
[Houthalen, Waterschei, Eisden])
|
Het onderste stuk van de luchthamer waarin de pin wordt bevestigd. [N 95A, 7 add.]
II-5
|
| 28051 |
luchthamernippel |
nippel:
nepǝl (Q021p Geleen
[(Maurits)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
nipǝl (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Maurits])
|
De aansluitnippel van de luchthamer waaraan de persluchtslang kan worden bevestigd. [N 95A, 7 add.; monogr.]
II-5
|
| 27065 |
luchtig, luchtiger -gezegd van turf |
erdoor moeten kunnen van de wind:
(men zegt) dǝ wenjtj mot ǝrdōr kęnǝ (L288a Ospel),
locht:
loxt (L244b Griendtsveen),
locht in de ring zitten:
loxt en dǝ reŋ zetǝ (L245p Meterik),
lochter:
loxtǝr (L265p Meijel, ...
L288a Ospel)
|
De turf wordt zo opgestapeld, dat de wind er beter doorheen kan spelen. [II, 88]
II-4
|
| 29807 |
luchtkanalen |
kanaaltjes:
kanɛ̄lkǝs (L374p Thorn),
schlitzen:
šletsǝ (L297p Belfeld),
vuurpijpjes:
vȳrpī̄pkǝs (L299p Reuver)
|
Smalle luchtkanalen in de bodem van de oven waardoor geventileerd werd wanneer zich teveel waterdamp in de oven ontwikkelde. In L 331 werden de bodemstenen zo neergelegd dat daartussen luchtpijpen vrijbleven. Deze stenen noemde men kallen (kal\) - Donkers, pag. 46. [monogr.]
II-8
|
| 31647 |
luchtketel |
lochtketel:
loxkētǝl (L423p Stokkem),
loftketel:
lofkētǝl (Q117p Nieuwenhagen, ...
Q118p Schaesberg),
windketel:
wentkē̜tǝl (Q098p Schimmert)
|
Luchtketel van een zuigpomp. De waterafvoer van zuigpompen is sterk wisselend. Om een meer gelijkmatige waterafgifte te bevorderen wordt daarom vaak aan de perszijde van de pomp een ten dele met lucht gevulde ketel aangebracht. Bij slagen van de pomp waarbij meer dan de gemiddelde hoeveelheid water wordt weggeperst, wordt het teveel in de luchtketel verzameld. De lucht in de ketel wordt daarbij samengeperst. Wanneer minder water wordt weggeperst dan de gemiddelde hoeveelheid, staat de luchtketel het opgezamelde water weer af aan de persleiding (Handboek Waterleidingvak, pag. 61). [N 64, 133q; N 66, 49q]
II-11
|