e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
uitblinken beter zijn: béttər zin (Meijel), met kop en vot uitblinken: mit kop en vot oetblinke (Wijlre), onderlegd zijn: ónnerlagd zeen (As), uitblinken: aotbleenkə (Vlijtingen), autblinke (Jeuk), awtblinke (Hoeselt), oe.tblinkə (Kelpen), oeētblinke (Herten (bij Roermond)), oehtblinke (Waubach), oet blinke (Schimmert), oet blinken (Montfort), oetbleengkə (Maastricht), oetblinke (Beek, ... ), oetblinken (Born, ... ), oetblinku (Brunssum), oetblinkə (Beesel, ... ), oetblinkən (Urmond), oetblīnkə (Maastricht), ootblinken (Eigenbilzen), oétbleenke (Gronsveld), oêtblinke (Venlo), oëtblinke (Horst), ōētbleenke (Amby, ... ), ōētbleenkə (Maastricht), ōētblinke (Thorn), ōētblinkə (Doenrade, ... ), ōētblīnkə (Heerlen), ŏĕtblienkə (Epen), ŏĕtblinke (Caberg, ... ), uitblinken (Heythuysen, ... ), utbleenke (Meerlo), utjblinkə (Meijel), uutbleenke (Venray), uûtbleenke (Oirlo), ū.t˂ble.ŋkə (Eys), y(3)̄tbliŋkə (Meeuwen), ówtblinke (As), ôêtblinkə (Amstenrade), ûtblinke (Bree), ütblinke (Tienray), uitsteken: oehtsjteëke (Waubach), oetsjtééke (Posterholt, ... ), oetsjtéékə (Oirsbeek), oetstaeke (Weert), oetsteke (Maastricht), ōētstéke (Maasbree), uitsteken (Leopoldsburg), utj stèken (Meijel) schitteren boven iets of iemand anders, bijzonder begaafd zijn [uitstek zijn, uitblinken] [N 85 (1981)] III-1-4
uitbranden uitbranden: ūt˱branǝ (Tegelen), ūt˱brɛnǝ (Swalmen) Gezegd van ijzerhoudende grond wanneer deze zwart verkleurt (oxydeert) zodra er lucht bij komt. [monogr.] II-8
uitbrander afkamming: ààfkèmming (Heerlen), ááfkèmming (Schinnen), afkeuring: aaf keuring (Schimmert), aafkuëring (Waubach), aafkèring (Bree), aafkééring (As), afrossing: aafròssing (As), berisping: berisping (As, ... ), bərespiŋ (Meeuwen), bərisping (Meeuwen, ... ), ein sterke berisping (Hoensbroek), cheque-je: sjekje (Stein), gegrommel: gegroemmel (Hoeselt), observatie: òpsevāsĭĕ (As), ən opsərvasi (Stokkem), opdonder: opdonder (Stein), opmerking: opmerking (Voerendaal), opspeles: ùpspeeles (Beverlo), opspeling: ùpspeeling (Beverlo), rappelement: e raplement (Klimmen), hi huid i rappelmint (Maaseik), rabbelement (Venray, ... ), rampelement (Schimmert), rampələment (Urmond), raplement (Maasbree, ... ), rapləmènt (Reuver), rappelemeent (Amby), rappelement (Born, ... ), rappelemint (Amby, ... ), rappellement (Neeroeteren), rappementje (Roermond), rapplement (Neer, ... ), rapplemint (Maastricht), rappələmint (Maastricht), rappələmènt (Epen), reblement (Opglabbeek), replement (Montfort), repleme‧nt (Weert), repplement (Jeuk), ripplement (Gulpen), ràplemènt (As), ràpləmènt (Roermond), ráppləmènt (Heel), rəpləmént (Niel-bij-St.-Truiden), ə ràppələmint (Maastricht), cf. VD s.v. "rappelement  ein rappelment (Gruitrode), cf. VD s.v. "rapplement  ein replement (Bree), Dit woord wordt soms gebruikt.  rappelement (Tienray), Dries wie.r dör de pliesie thuus gebrócht én kreeg van Fât ¯n rabbelemé.nt, én nie zö zuunig  rabbelemé.nt (Gennep, ... ), rappelementje: rappelementje (Swalmen), rappellemenjte (Susteren), ripplementje (Herten (bij Roermond)), reprimande: repremande (Mheer), reprimande (Caberg, ... ), rəprĭĕmèndə (Maastricht), schelder: scheller (Stein), scheldes: sjelles (Schinnen), sjèlles (As), schrobbering: schróbbeering (Venlo), sjrobbeering (Maastricht), sjrobbering (Meijel, ... ), sjrobbəring (Maastricht), serenade: serenaad (Gronsveld), sernaat (Gronsveld), sigaar: səgaaər (Niel-bij-St.-Truiden), snauw: snaw (Maastricht), standje: e sjtanjte (Susteren), ei sjtandje (Nunhem), sjtèntjə (Heerlen), standje (Venlo), steek: sjtich (Kerkrade), uitborsteling: oetborsteling (Neeroeteren), uitbrander: enge oetbrenner (Gulpen), groeëte oetbrenner (Gulpen), nen uətbrəndər (Dilsen), oetbrander (Caberg, ... ), oetbranjer (Roermond), oetbrender (Maastricht), oetbrenjer (Haelen), oetbrenner (Geleen, ... ), oetbrennər (Urmond), oêtbrander (Venlo), ōētbrennər (Hulsberg), ōētbrànjər (Susteren), ōētbrènnər (Nieuwenhagen), uitbrander (Meeuwen), Note v.d. invuller: "eine brakkelieër"bestaat; is niet Hertens (Geleen e.o.).  oeētbrenjer (Herten (bij Roermond)), wordt nog min of meer als "Hollands"aangevoeld  oetbrander (Maastricht), uitpoetser: oetpotsər (Urmond), uitschieter: oe.tsjie.tər (Kelpen), oeētsjie:ter (Herten (bij Roermond)), oetschieter (Maastricht, ... ), oetschietər (Montfort), oetsjeeter (Nunhem), oetsjieter (Heythuysen, ... ), oetsjīētər (Maastricht), ōētsjieter (Doenrade), ōētsjīētər (Heel), uitschieter (Meeuwen), ówtsji-jter (As), ütschieter (Tienray), uitschieterd: oetschietert (Born), uitschieting: oetschieeting (Weert), oetschiêting (Altweert, ... ), oetsjieting (Maastricht, ... ), oétsjiéting (Gronsveld), ōētsjīētin-g (Maastricht), plat  oetsjieting (Maastricht), uitschijter: ootsjeter (Eigenbilzen), uitschobbering: oetsjobbering (Echt/Gebroek), uitschrobber: ōētschrōēber (Schimmert), uitstamping: oetsjtamping (Maastricht, ... ), oetstamping (Maastricht, ... ), ən oetstàmping (Maastricht), veeg: vêêch (Heerlen), vermaning: (ver)mooning (Beverlo), vermaning (Rotem, ... ), vermoening (Kaulille), ps. Algemene note: Het omspellen van het Eksels dialect is misschien niet helemaal correct (geen spellingslijst daarvoor ik heb het bij benadering omgespeld!  veͅrmōͅəning (Eksel), verwijt: klen verwīēt (Posterholt), lig verwīēt (Posterholt), sjerp verwīēt (Posterholt), waarschuwing: waarsjouwing (Maastricht), warnung (du.): warnung (Vaals, ... ) berisping || berisping, bekeuring || berisping, reprimande, standje || een lichte afkeuring als straf [ripplement, rappelement, afkemming, kemming, afleiding, schelles, berisping] [N 85 (1981)] || een sterke berisping [uitschijter, schrobbering, schoefeling] [N 85 (1981)] || hoe zeg je: een vermaning, een berisping krijgen (woord op -ment) ? [ZND 41 (1943)] || iemand een afkeurende opmerking geven [struffen] [N 85 (1981)] || iemand iets verwijten, kwalijk nemen en dat met luide stem kenbaar maken [de broek opnestelen, kijven, meegeven, belakken] [N 85 (1981)] || uitbrander || uitbrander (geven of krijgen) || vermaning III-1-4
uitdenken bedenken: bedeenke (Gronsveld), bedeenken (Maastricht), bedenken (Meeuwen, ... ), bedinke (Caberg, ... ), bedin’ke (Bleijerheide, ... ), bedách (Reuver), bedènke (As, ... ), bëdénkë (Tongeren), bədēēnkə (Maastricht), bədinkə (Beesel, ... ), bədīnkə (Maastricht), bədéngkə (Niel-bij-St.-Truiden), fantaseren: fantiseren (Melick), fineren: cf. VD s.v. "fineren"4. (gew.) uitdenken; Wat hèt ze nów wèr fenie.rd  fenie.re (Ottersum), Wat hèt ze nów wèr fenie.rd  fenie.re (Gennep, ... ), fingeren: fingere (Gulpen), fingerə (Oirsbeek), diej poete fangere van alles, waat neet doug. Waat maag der noe weer gefangeerd höbbe Fr. feindre  fangere (Echt/Gebroek), fisternllen (rh.): fistərnöllə⁄ (Brunssum), prakkedenken: prakkedènke (As, ... ), prakkiseren: prakkezeere (Eys, ... ), prakkezere (Haelen, ... ), prakkezeren (Stein, ... ), prakkezēērūn (Brunssum), prakkəzeerə (Hulsberg), pràk.kəzeerə (Maastricht), pràkəzijrə (Loksbergen), prákkəzeerə (Reuver), cf. Groene Boekje s.v. "prakkiseren  prakkezere (Maastricht), uit-buchstabieren (du.): (Duits: buchstabieren!).  ōētbŏĕsjtábēēre (Nieuwenhagen), uit-fisternllen (rh.): oetfinsternulle (Neer), oetfisternólle (Schinnen), uitbroeden: oetbreuje (Roermond), uitdenken: oes’dinke (Bleijerheide, ... ), oetdeenke (Noorbeek, ... ), oetdinke (Maastricht, ... ), oetdinkə (Hulsberg), oetdi‧nke (Weert), oetdènke (Schimmert), ōētdinkə (Nieuwenhagen), ōētdènkə (Oirsbeek), óutdeinke (Kortessem), ôêtdinke (Swalmen), ütdenke (Tienray), oes"klankwettig in Kerkerade  oes’dinke (Kerkrade, ... ), uitdokteren: oëtdoktere (Horst), ū.t˃doͅ.ktərə (Eys), uitfiggelen: oetfizeele (Weert), uitfingeren: oétfingere (Gronsveld, ... ), cf. VD s.v. "fingeren"(<Lat.) (overg.) verdichten, verzinnen, voorwenden  oetféngéren (Uikhoven), uitkienen: oet kiene (Beek), oetkiène (Sevenum), oët-kiëne (Sevenum), ōētkienen (Hoensbroek), uitknobelen: ōētknōēvələ (Heerlen), uitpesteren: Goede betekenis?; cf. Schuermans s.v. "peisteren, pesteren"; cf. WNTXII-1 kol. 1387 s.v. "pesteren"zie Peisteren en kol. 974 s.v. "peisteren  aatpèstere (Sint-Truiden), uitpiekeren: oetpiekere (Tungelroy), uitprakkiseren: aatprakkezere (Jeuk), awtprakkeziërre (Hoeselt), oe.tprakkəzee.rə (Kelpen), oesprakkəzeerə (Simpelveld), oet prakiseeren (Montfort), oet prakkezeere (Geleen), oet pràkkəzeerə (Schinnen), oetprakizere (Thorn), oetprakkeseeren (Maastricht), oetprakkezeere (Caberg, ... ), oetprakkezeerə (Doenrade), oetprakkezere (Geleen, ... ), oetprakkezeren (Eksel, ... ), oetprakkezēre (Voerendaal), oetprakkezieere (Weert), oetprakkezére (Klimmen, ... ), oetprakkizeerə (Maastricht), oetprakkizere (Ittervoort, ... ), oetprakkézere (Maasbree), oetprakkəzeerə (Beesel, ... ), oetprakkəzerən (Urmond), ootprakkezere (Vlijtingen), ootprakkezéren (Eigenbilzen), out prakkəzeerə (Wijnandsrade), oëtprakkezere (Horst), ōētprakizeren (Schimmert), ōētprakkezere (Amby, ... ), ōētpràkkezeerə (Oirsbeek), ōētpràkkəzeerə (Susteren), ōētprákkəzeerə (Heel), ōētprákkəzēērə (Nieuwenhagen), uit prakezeren (Leopoldsburg), uitprakkezeren (Haler, ... ), ujtprakkezeere (Meijel), utjprakkezeren (Meijel, ... ), utjprakkəzeerə (Meijel), utprakkeziere (Meerlo), uutprakkeziere (Venray), uutprákeziere (Venray), uûtprakkeziere (Oirlo), ytprakəzēͅrə (Meeuwen), ówtpràkkezéére (As), ôêtprakkezére (Venlo), ôêtpràkkəzéérə (Amstenrade), ûtprakkezère (Bree), ütprakkeziere (Tienray), (Eijsden!).  oetprakkezere (Noorbeek), Hïj hèt iets nï.js uutgeprakkezie.rd  uutprakkezie.re (Gennep, ... ), uitspeculeren: ötspiʔəleiərən (Lommel), uitvigileren: oetfigeliere (Nieuwstadt), uitvinden: oesvinge (Kerkrade), oetvinde (Maastricht), oetvində (Maastricht), uutviende (Venray), uûtviende (Oirlo), ówtvénne (As), uitvogelen: oetfoegele (Weert), verprakkiseren: verprakkezere (Schaesberg), verzinnen: verzinne (Amby, ... ), verzinnə (Epen), vigileren: finjeleere (Caberg), cf. VD s.v. "vigileren"4. (gew.) overleggen, verzinnen, prakkizeren  fiegeleerə (Gennep) bedenken || bedenken (minutieus) || bedenken (plan) || bedenken, overwegen || door nadenken ontwerpen; verzinnen [uitfineren, figeleren, uitprakkezeren, bedenken] [N 85 (1981)] || een enigzins grappige contaminatie: prakkezère en dènke: nadenken || uitbroeden || uitdenken || uitdenken, uitzoeken || uitdenken, verzinnen || uitprakkezeren; door nadenken ontwerpen, verzinnen || uitvinden, bedenken || uitvinden, iets nieuws vinden, uitdenken, samenstellen, opsporen || verzinnen, uitdenken III-1-4
uitdoppen uitdoppen: ū.t˱dǫpǝ (Sevenum), uitgutsen: ø̜t˲gøtsǝ (Tessenderlo) Met behulp van de dopbeitel en heulbankhamer een eerste uitholling maken in dat deel van de klomp waarin de klompopening moet komen. [N 97, 71] II-12
uitdossen optunniken?: Ze ging vör d¯n örste keer nor de da.nslés én haj zich moj ópgetönnekt  óptönneke (Gennep, ... ), zich de goede kleren aandoen: ze.x˃ də g‧oͅu̯ kleͅ.i̯ər ā.du.ə (Eys), zich de zondagse kleren aandoen: (= zondagse kleren).  ze.x˃ də so.ndəsə kleͅ.i̯ər ā.du.ə (Eys) fraaie of feestelijke kleding aandoen [pronken, uitdossen] [N 85 (1981)] || opdoffen, opdirken III-1-4
uitdraaien uitdraaien: yt˱drɛ̄jǝ (Ottersum) Van de recht op de draaischijf staande voorwerpen onder langzaam draaien de wanden verdunnen. Het uitdraaien wordt vooral gedaan bij zeer brede stukken die niet goed op het been kunnen worden gehouden. Zie ook het lemma ɛuitschavenɛ Het betreft daar dezelfde handeling die dan echter op het been wordt uitgevoerd.' [N 49, 33c] II-8
uitdraaien, oprekken groter maken: grø̜tǝr mākǝ (Milsbeek), op de leest trekken: op dǝ lę̄s trękǝ (Bilzen), op de leest zetten: op de leest zetten (Lommel), op dǝ les zɛtǝn (Diepenbeek), op dǝ lęjs zɛtǝn (Uikhoven), op dǝ lę̄s zętǝ (Doenrade, ... ), op dǝr lę̄s zętsǝ (Bleijerheide), opǝ lęjst zɛtǝ (As), op de vorm trekken: op dǝ vęrm trękǝ (Bilzen), op een leest spannen: op ǝnǝ lę̄s španǝ (Montzen), oprekken: oprekken (Mook), oprękǝ (Meijel, ... ), ǫprɛkǝ (Waubach), opspie√´n: opspi-jǝ (Milsbeek), optrekken: optrękǝ (Maasbree), optrękǝn (Uikhoven), ruimer maken: ruimer maken (Stein), rymǝr mākǝ (Milsbeek), rȳmǝr mākǝ (Mook), uitdraaien: awt˱drę̄ǝ (Bilzen), owt˱drɛjǝ (As), uitdraaien (Bleijerheide), uǝt˱dręjǝ (Maasbree), øt˱drɛ̄jǝ (Meijel), ūt˱dreǝjǝ (Geleen), ūt˱drīnǝ (Waubach), ūt˱drɛjǝn (Uikhoven), uitrekken: øtjrękǝ (Meijel), øtrɛkǝ (Tessenderlo), ūtrękǝ (Geleen, ... ), uitwijden: uǝtwiǝjǝ (Sevenum), uitzetten: ūtzętǝ (Roggel) Het rekken van een schoen in de breedte en/of de lengte met behulp van een uitdraaileest of oprekleest of oprekmachine. [N 60, 245a; N 60, 245b] II-10
uitdraaileest, oprekleest spanleest: španlę̄s (Montzen, ... ), uitdraaileest: ūtdrɛjlīst (Dilsen), uitzetleest: uitzetleest (Mook), ytzę̄tlest (Milsbeek) Het apparaat dat men gebruikt voor het uitdraaien of oprekken van schoenen. De spanleest beschrijft de informant van Q 253 als een rechte leest, overlangs in twee√´n gezaagd en met een scharnier aan de hiel. Beide delen kunnen uit elkaar geduwd worden door een schroef die men ertussin draait. [N 60, 244c] II-10
uitdragen uitdragen: ūt˱drāgǝ (Echt, ... ) De pannen na het bakproces uit de oven halen. Zie ook het lemma ɛde oven leeghalenɛ.' [monogr.] II-8