e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
voren gleuven: glø̜vǝ (Roermond), groeven: gruvǝ (Lanaken), grōvǝ (Roermond), groeven in plaat maken: gruvǝ e plāt māxǝ (Bleijerheide), ribben: rø̜bǝ (Roermond), ritsen: retsǝ (Schimmert), uitribben: ūtrøbǝ (Stokkem), voren: vūrǝ (Nieuwenhagen, ... ) Met behulp van de gleufstaak of het voorijzer groeven in een metalen plaat maken. [N 64, 34e; N 66, 14e] II-11
vorentrekker aanaarder: ānɛrdǝr (Velden), aanhooghak: ānhø̄ǝghak (Neer), aardappelenhaak: ɛrpǝlǝnhǭk (Bree), aardappelenhak: ē̜rpǝlǝhak (Bocholt, ... ), aardappelenploeg: ɛrǝpǝlǝplux (Gennep, ... ), aardappelhak: ērpǝlhak (Urmond), aardappelploeg: ērapǝlplux (Oud-Waterschei), ɛrpǝlplōx (Leuken), aardappelploegje: ɛrpǝlplø̄xskǝ (Tungelroy), ɛrǝpǝlplyxskǝ (Hamont), aardappelshak: ɛrpǝlshak (Hoensbroek), aardappelshoger: irpǝlshȳgǝr (Waubach), hak: hak (Hoeselt, ... ), hoger: hȳǝgǝr (Noorbeek, ... ), hooghak: hyghak (Smeermaas), hȳghak (Gronsveld, ... ), hȳǝghak (Klimmen), hø̄ǝxhak (Neer, ... ), hoogje: hø̄xskǝ (Swalmen), hoogploeg: hixplyx (Hasselt), hoogtrekker: hȳǝxtrɛkǝr (Noorbeek, ... ), krabber: krabǝr (Rummen), lopentrekker: lø̜i̯pǝtrękǝr (Baexem, ... ), patattenplankje: pǝtatǝplɛŋskǝ (Tegelen), patattenploeg: patatǝnplux (Achel), poothakje: pø̜thɛkskǝ (Maasmechelen), potentrekker: pōǝtǝntręʔǝr (Lommel), rijentrekker: rii̯ǝtrękǝr (Opglabbeek), ręi̯ǝtrękǝr (Wellen), rijhak: ręi̯hak (Neerharen), rijtrekker: rētrękǝr (Opglabbeek), rotentrekker: rǭu̯tǝntrękǝr (Rummen), trekker: trękǝr (Wellen), voordenhaak: vōrdǝnhōǝk (Ospel), voordentrekker: vōrdǝntrękǝr (Weert), voortrekker: vortrekǝr (Rumpen), vōrtrękǝr (Gelieren Bret), vorenhoger: vorǝhø̄gǝr (Montfort), vorentrekker: vorǝtrękǝr (Meijel), vu̯ǫrǝtrękǝr (Tongeren), vyrǝtrękǝr (Rotem), vørǝtrẽ̜kǝr (Hasselt, ... ), vōrǝntrękǝr (America, ... ), vūrǝtrękǝr (Bocholtz), vūǝrǝtrɛkǝr (Gelinden, ... ), vǭrǝntrękǝr (Blerick, ... ) Het gereedschap, een soort hak met een pijlpuntig blad, om pootvoren te trekken. In sommige gevallen, zoals in lijst N 18, werd aan de zegslieden het gevraagde gereedschap alleen getoond op een tekening en werd hun gevraagd het stuk gereedschap te benoemen. In andere gevallen, zoals in lijst N 12 over de aardappelteelt, werd een stuk gereedschap omschreven en werd het doel aangegeven. De opgaven die deze verschillende vragen opgeleverd hebben zijn niet altijd eenduidig te onderscheiden. In dit geval van de vorentrekker blijkt uit de antwoorden dat men het gereedschap en met name de grotere exemplaren, ook kan gebruiken om aan te aarden. Zodoende lopen de termen van dit lemma gedeeltelijk parallel met die uit paragraaf 3. Zie derhalve ook de lemmaɛs Aardaardhak, Aanaardploeg en Aanaardhandploeg [N 18, 43; monogr.] I-5
vork chette: sxeͅt (Bree), šeͅt (Meeuwen), gewoon  šeͅt (Zutendaal), fourchette: ferschett (Sint-Odiliënberg), ferschèt (Valkenburg, ... ), fersjet (Tegelen, ... ), fersjèt (Baexem, ... ), fersjét (Sittard), feršet (Broeksittard, ... ), fĕrsjet (Born), fo.rše.t (Montzen), forschet (Nieuwenhagen, ... ), forschett (Eupen), foršeͅt (Eupen), foͅrseͅt (Ulbeek), foͅrseͅtə (Wijer), foͅršeͅt (Koninksem, ... ), foͅršeͅtə (Aubel, ... ), fo̝ͅršeͅ.t (\'s-Gravenvoeren, ... ), furše.t (Eupen), furšeͅt (Koninksem, ... ), furšɛt (Vroenhoven), fyršɛt (Kessenich), føͅršeͅt (Kanne), fərschet (Echt/Gebroek), fərseͅt (Wellen), fərseͅtə (Ulbeek), fəršet (Bocholtz, ... ), fəršēͅtə (Kessenich), fəršeͅt (\'s-Herenelderen, ... ), fəršeͅtə (Molenbeersel, ... ), fəršɛt (Diepenbeek, ... ), fərtjēͅt (Heers), verchet (Slenaken, ... ), verschet (Beesel, ... ), verschjet (Haelen), verschèt (Amstenrade, ... ), verset (Brunssum), versĕt (Heythuysen), verseͅt (Bree), versjet (Beegden, ... ), versjèt (Echt/Gebroek, ... ), versjét (Sittard), versjêt (Gronsveld), veršet (Berg-aan-de-Maas, ... ), veršèt (Hoensbroek, ... ), vērschèt (Roermond), vĕrsjet (Schinnen), vorsjet (Thorn), voͅršeͅt (As, ... ), vø&#x0304ršeͅt (Borgloon), vøͅršeͅt (Val-Meer), vərseͅt (Alken, ... ), vərsjet (Belfeld, ... ), vərsjĕt (Wessem), vərsxeͅt (Heers), vəršet (\'s-Gravenvoeren, ... ), vəršēͅt (Genk), vəršeͅt (Beverst, ... ), vəršeͅtə (Bree, ... ), vəršøt (Grote-Brogel, ... ), vəršøͅt (Eisden, ... ), vəršət (Ophoven), vəršɛt (Bleijerheide, ... ), deftig  vəršeͅt (Zutendaal), e volgens fr. est  versjet (Noorbeek), eerste e toonloos  versjèt (Borgharen), kort en gedraaid  versjèt (Stevensweert), Mit mets en versjet aete veur de taart krege-ver zilvere versjetjes  versjet (Roermond), om te eten  vërsjèt (Tongeren), om te eten Ich léer hët kénd mèt lùppël en fërsjèt êtë Fr. fourchette  fërsjèt (Tongeren), tafelvork Fr. fourchette  versjët (Sittard), Verklw. versjetje  versjet (Heerlen), fourchette-tje: zie fersjèt E zèllevere mets en ¯n fersjèt Vergölde metskes en versjètsjes laogen op taofel Me vónt z¯nen eige lepel of versjèt neve z¯nen tèlleur ¯n Gooj fersjèt: iemand die veel en met smaak kan eten  versjètsje (Maastricht), gabel: gabel (Terwinselen), gaffel: gafəl (Amby, ... ), gavel (Siebengewald), ket: keͅt (Beringen, ... ), kɛt (Eksel, ... ), kɛ̄t (Hechtel), verkorting van vorket  kèt (Zonhoven), krook: krook (Heerlen, ... ), pikkerd: pikkert (Heerlen, ... ), riek: rek (Vliermaal), rēk (Eisden), riekje: reekske (Baexem), rekskə (Meijel, ... ), riekske (Meijel, ... ), rikske (Hout-Blerick, ... ), ri̯kskə (Keent), verket: foͅrkeͅt (Kozen, ... ), frekeͅt (Sint-Truiden), freŋkeͅt (Berbroek), frikeͅt (Beringen), føͅrkeͅt (Hasselt), fəkèt (Venray), fərkēͅt (Hasselt), fərkeͅt (Beringen, ... ), fərkèt (Venray), verket (Blerick, ... ), verkeͅt (Bree), verkit (Nederweert, ... ), verkɛt (Merselo), veͅrkeͅt (Borlo, ... ), veͅrkɛt (Gelinden, ... ), vorket (Venlo), vorkeͅt (Beringen, ... ), voͅrkeͅt (Eksel, ... ), vreŋkeͅt (Heppen), vrkeͅt (Zonhoven), vrkèt (Nederweert), vurkait (Weert), vurket (Arcen, ... ), vəkeͅt (Koersel), vəkèt (Venray), vərket (Schulen, ... ), vərkēt (Tessenderlo), vərkĕt (Venray), vərkeͅt (Achel, ... ), vərkèt (Venray), vərkøͅt (Peer), vərkɛt (Gennep, ... ), deel van het verstek  verkét (Castenray, ... ), Fr. fourchette  verkèt (Zonhoven), spelling Beverlo wbk.; \": naslag (stomme e)  verkèt (Beverlo), Verklw. ferkètsje  ferkèt (Hasselt), Verklw. vorketje  vórket (Venlo), vork: veͅ.rək (Hasselt), voͅrk (Tegelen), vurk (Mook), vø&#x0304rək (Borgloon), vøͅrk (Gennep, ... ), vøͅrək (Loksbergen), alleen schertsend  vo.rek (Bree), deel van het bestek  vörk (Castenray, ... ), u van kurk  vurk (Heijen) bord [Roukens 03 (1937)], [Weijnen BN 06 (1939)] || eetvork || etensvork || ket || tafelvork || vork [Weijnen BN 06 (1939)], [Willems (1885)], [ZND m] || vork (bij het eten gebruikt) [ZND 16 (1934)] || vork (bij het eten) [ZND B1 (1940sq)] || vork (eetgerei) || vork om mee te eten [Roukens 03 (1937)] || vork om te eten III-2-1
vork van de wagen armen: ęrǝm (Berg, ... ), ęrǝmǝ (Montenaken), ɛrǝm (Aalst, ... ), ɛrǝmǝ (Buvingen, ... ), braak: bru̯ǫk (Rijkhoven), brōk (Gellik), brǭ.k (Nerem), brǭk (Groot Genhout, ... ), disselvork: desǝlvø̜rǝk (Grathem, ... ), gaffel: gafǝl (Hoensbroek), houvasten: hɛvastǝ (Kwaadmechelen), scheer: šiǝr (Haler, ... ), šēr (Herkenbosch), šēǝr (Sluizen), streefbalken: strē̜f˱bɛlǝk (Echt), voorvork: vø̄r[vork] (Montfort), vork: vork (Beringen, ... ), vø̜̄rǝk (Ketsingen, ... ), vø̜rǝk (Bocholtz, ... ), vę.rǝk (Hasselt), vęrǝk (Rosmeer), vɛrǝk (Gelinden, ... ), vorkarmen: vø̜rǝk˱ęrǝm (Mechelen), vorkele: vø̜rǝkǝlǝ (Klimmen), wagelvorkele: wāgǝlvø̜rkǝlǝ (Puth), wagenvorkele: wāgǝvø̜rkǝlǝ (Puth) Het geheel van de twee schuin naar achter lopende balken die boven het asblok bevestigd zijn en waartussen aan de voorzijde de dissel is geplaatst. Deze balken maken deel uit van het voorstel van de langwagen. [N 17, 44b; N G, 70e; JG 1b; JG 1d] I-13
vorkenblok bakje: bɛkskə (Lanklaar), bestekbak: bestekbak (Roermond), fourchette-bak: fəršet˂bak (Kinrooi), fourchette-bakje: versjêtbèkske (Urmond), fourchette-blok: verschètblok (Schimmert), vəršeͅtbloͅk (Maaseik), fourchettenbak: fersjettebak (Stevensweert), forsjettebak (Schimmert), fəršeͅtəbak (Wintershoven), verschèttebak (Puth), versjettebak (Baarlo, ... ), vursjettebak (Sint-Pieter), m.  vəršetəbak (Opglabbeek), fourchettenblok: fersjètteblok (Kinrooi), versjetteblok (Roermond), vəršeͅtəbloͅk (Bocholt), vəršɛtəbloͅk (Maaseik), fourchettendoos: fərseͅttədōu̯s (Wellen), vr, mv. ~dw#s\\r  vəršētədu̯oͅs (Mechelen-aan-de-Maas), vr.  vəršeͅtədus (Diepenbeek), ¿: er staat oorspronkelijk een streep naar rechts, dit isgeinterpreterd als een ¿  vəršeͅtədoͅu̯s (Opheers), fourchettenlaatje: fourjshētte laeke (Sittard), fourchettenrek: fersjétteraek (Melick), verschetterek (Buchten), kettenblok: kɛtə(n)blok (Lommel), kettenrek: keͅtəreͅk (Achel), klomp: klomp (Waterloos), klūmp (Opglabbeek), klu̞ŋk (Paal), la: la (Sittard), lade: loͅi̯ (Genk), lepelbak: alles wier ien de laepelbak bewaard  laepelbak (Oirlo), lepelenbak: leepelebak (Wijk), lepelenbakje: lepelenbekske (Roosteren), lepelendoos: løͅpələdōͅs (Hoeselt), lepelenrek: lèèpelerék (Neer), lepelenschot: laepelle-sjaot (Klimmen), metsenschot: metseschot (Mechelen), rek: reͅk (Gelieren/Bret), o. mv. r@k\\  reͅk (Halen), rekje: re̝ͅkskə (Overpelt), schot: schoat (Amstenrade), verketblok: vərkeͅtbloͅk (Kaulille), verkettenblok: m.  vərkētəbloͅk (Hasselt), vorkenhouder: vörkehouwer (Grathem), vorketblok: fərke.tbloͅk (Wellen) blok waarin vorken worden bewaard [N 20 (zj)] III-2-1
vormbak brikkenvorm: brekǝvorm (Echt), dobbelvorm: dobǝlvǫrǝm (Nunhem), dubǝlvǫrǝm (Kerkrade), eenbaksvorm: ęjnbaks˲vǫrǝm (Nunhem, ... ), enkelvorm: eŋkǝlvǫrǝm (Kerkrade), klopvorm: klǫp˲vø̜rǝm (Maastricht), tweebaksvorm: twibaks˲vǫrǝm (Nunhem), twę ̞jǝbaks˲vǫrǝm (Sittard), vorm: vo(rǝ)m (Sittard), vørǝm (Loksbergen, ... ), vø̜rǝm (Bocholtz, ... ), vǫrǝm (Bocholtz, ... ), vormbak: vø̜rǝmbak (Bilzen), zesbakse vorm: zesbakse vorm (Nunhem), zesbaksvorm: zęs˱baks˲vø̜rǝm (Milsbeek) Houten, soms met ijzer beslagen bak waarmee stenen worden gevormd. De vormbak kon wel of niet voorzien zijn van een bodem. De lange zijden van de bak waren doorgaans naar buiten verlengd om als handgrepen te dienen. Zoɛn handvat werd in Q 121 een griff (jref) genoemd. Volgens Persoons (pag. 40/41) was de enkelvorm meestal in ijzer uitgevoerd en had hij een losse, niet uitneembare bodem die voorzien was van gaten. De dubbelvorm was een rechthoekig houten raampje zonder bodem, dat door een schot in twee gelijke vakjes verdeeld was en met dun plaatijzer beslagen werd. Zie afb. 18 en 19.' [N 98, 74; monogr.] II-8
vormbakpers abersonpres: ābǝrsǫnprɛs (Bilzen), handpres: (h)antprɛs (Bilzen), machine: ǝt mǝšī̄n (Bilzen), pers: pas (Milsbeek), pērs (Maastricht), pē̜š (Klimmen), pę ̞rs (Nunhem), pɛrs (Venray), pres: prę ̞s (Bilzen, ... ), presmachine: ǝt prɛsmǝšī̄n (Bilzen), steenpers: štęjnpē̜š (Klimmen) Steenpers waarbij de bereide klei door een persblok in vormbakken wordt geperst. Doorgaans werd in het onderzoeksterrein gebruik gemaakt van een vormbakpers die werd ontworpen door Johannes Aberson te Olst, de zgn. Abersonpers. Zie ook afb. 22. De vormbakpers werd aanvankelijk aangedreven door een paard, later door een stoommachine. Hierdoor werd de hoofdas in beweging gezet. De klei viel van de transportband in een trechtervormige maalketel, waarin de kleimassa fijngemalen werd. Vervolgens werd de brei in de richting van roosters gedreven, waarvan het aantal overeenkwam met de hoeveelheid stenen die in een vormbak tegelijk kon worden gevormd. De onderschuiver schoof de vormen onder de pers. Gelijktijdig duwde een glijstoeltje zowel een lege vorm onder de roosters als de door het persblok gevulde vorm onder de pers uit. Met het afstrijkmes streek de afstrijker de overtollige klei van de vorm af, later werd dit werk ook wel automatisch gedaan. De vormbakpers werd doorgaans gebruikt bij zeer natte klei, in tegenstelling tot de strengpers die vrij droge klei als grondstof verwerkte - Geuskens, pag. 76. [N 98, 92; monogr.] II-8
vormbewijs beeldje om in de missaal te steken: billeke om in de missaal te steken (Jeuk), briefje: breefke (Tegelen), brûfke (Houthalen), firmbriefje: virmbrifke (Epen), firmungsschijn: dər vermoŋssjīn (Montzen), prentje van de bisschop: Foto van Monseigneur Kerkhofs  prentje van de Bisschop (Jeuk), vormbewijs: t vörrembewies (Klimmen), vormbewies (Schimmert), vòrmbewies (Echt/Gebroek), vörmbewies (Bocholt), vormbrief: vörmbreef (Maastricht), vormbriefje: het vérmbriefke (Eigenbilzen), t vörmbreefke (Klimmen), t vörrembreefke (Klimmen), veurmbrifke (Hoensbroek), vormbreefke (Baarlo, ... ), vormbrifke (Baarlo, ... ), vurmbreefke (Klimmen, ... ), vŭrmbrifke (Nieuwenhagen), vèùrmbreefke (Terlinden), vòrmbreefke (Echt/Gebroek, ... ), vòrmbrifke (Sevenum), vörmbriefke (Oirlo, ... ), vörmbriefken (Neerpelt), vörmbrifke (Gulpen), vərmbrifkə (Loksbergen), ee vormbrifke  t vormbrifke (Nieuwenhagen), vormprentje: vormprenjke (Meijel), vormprentje (Eys), vormprintje (Ell, ... ), vormselbriefje: vormselbreefke (Ophoven), vurmselbreefke (Valkenburg) Het bewijs dat men gevormd is, vormbriefje [firmbrifje]. [N 96D (1989)] III-3-3
vormeling die gevormd wordt: di gəvøͅrəmt weͅrt (Meijel), een die gefirmt (du.) wordt: eŋə dɛ gəverəmt wɛt (Montzen), vormeling: `ne vörmeling (Klimmen), `nne vurmeling (Valkenburg), eine vurmling (Klimmen), enne vormeling (Schimmert), enne vörremeling (Klimmen), ne vérmeling (Eigenbilzen), ne vùrmeling (Tongeren), unne vörmelink (Meerssen), vermeling (Eigenbilzen, ... ), veurmeling (Hoensbroek), virmeling (Epen), vormeling (Baarlo, ... ), vurmeling (Achel, ... ), vŭrmeling (Nieuwenhagen), vòrmeling (Echt/Gebroek), vörmeling (Bocholt, ... ), vùrmëlèng (Hoeselt), vûrmeling (Houthalen), vürmeling (Eksel), vərməleŋ (Lommel), vərəməlink (Loksbergen), vɛrmeling (Jeuk), vormkind: vormkindj (Haler) Een vormeling. [N 96D (1989)] III-3-3
vormen derin klatsen: dǝrēn klatšǝ (Kerkrade), firmen (du.): firme (Waubach), verəmə (Montzen), in de vorm klatsen: ęn dǝ vø̜rm klatsǝ (Bilzen), in de vorm kloppen: en dǝ vǫrǝm klǫpǝ (Bocholtz), stenen kloppen: šte ̞ŋ klø̜pǝ (Spekholzerheide), toedienen: toedeene (Reuver), toedene (Baarlo), vormen: forme (Ell), ut vurme (Klimmen, ... ), ut vörme (Meerssen), verme (Heers), vermen (Eigenbilzen), veurme (Tongeren), veurmen (Hoensbroek), vorme (Baarlo, ... ), vormen (Bocholtz, ... ), vormǝ (Sittard), vurme (Eys, ... ), vurmen (Achel), vŭrme (Nieuwenhagen), vérmen (Eigenbilzen), vòrme (Echt/Gebroek, ... ), vörme (Bree, ... ), vörmen (Bocholt, ... ), vörreme (Gulpen, ... ), vøͅrəmə (Meijel), vùrme (Tongeren), vùrmë (Hoeselt), vùrreme (Sint-Truiden), vûrme (Houthalen), vürmen (Eksel, ... ), vǫrmǝ (Elsloo), vǫrǝmǝ (Kerkrade), vərəmə (Loksbergen), vərəmən (Lommel), vormen volslaan: vǫrǝmǝ vǫlšlǭn (Nunhem), vormsel geven: förmsel gève (Koningsbosch), t vörmsel gève (Sint-Huibrechts-Lille), vormsel toedienen: t vurmsel toedeene (Valkenburg), t vörmsel toedene (Klimmen), t vörmsel toediene (Sint-Huibrechts-Lille), vormsel toedeene (Baarlo, ... ), vormsel toedene (Melick, ... ), vörmsel toedeene (Nuth/Aalbeek), vörmsel toediene (Oirlo), vörmsel towdeene (Maastricht), Vɛrmsel toedienen (Jeuk) Het Vormsel [firmoeng]. [N 96D (1989)] || Met behulp van de vormbak stenen vervaardigen. De vormer drukte de bol klei daartoe in de vorm en streek de overtollige klei af met de handen of met behulp van een houten plankje, een afstrijkboog of een mes. De gevulde vorm werd vervolgens door een afdrager naar het droogveld gebracht. Afhankelijk van de hoedanigheid van de klei die verwerkt werd, koos men bij magere klei voor de zandvorm-methode en bij de stijvere of vettere klei voor de watervorm-methode. In het eerste geval gooide de vormer de kleibol in een bezand vormbakje met bodem. In de tweede situatie gebruikte hij een bodemloze vorm, die voor het gebruik geheel in water werd gedompeld (Geuskens, pag. 60). [monogr.; N 98, 76 add.] || Vormen, het Vormsel toedienen [firme, fierme]. [N 96D (1989)] II-8, III-3-3