23993 |
de absolutie geven add. |
de zegen krijgen:
de zege kriege (L266p Sevenum)
|
De absolutie geven [absolvere]. [N 96D (1989)]
III-3-3
|
32570 |
de akker bewerken |
(het land) vaardigmaken:
viárǝxmǭ.kǝ (Q001p Zonhoven),
viǝdexmākǝ (Q191p Cadier),
viɛrexmǭ.kǝ (Q001p Zonhoven),
vē̜rexmǭ.kǝ (Q003p Genk, ...
Q005p Zutendaal),
vīǝdexmǭ.kǝ (Q081a Heesveld-Eik),
(het land, de grond) beakkeren:
bǝakǝrǝ (L318p Stramproy),
akkeren:
akǝrǝ (L417p As, ...
Q196a Banholt,
L322p Haelen,
L330p Herten,
L414p Houthalen,
Q111p Klimmen,
L332p Maasniel,
Q196p Mheer,
L368p Neeroeteren,
L418p Niel-bij-As,
L416p Opglabbeek,
L378p Stevensweert),
bewerken:
bǝwerǝkǝ (Q027p Doenrade, ...
Q111p Klimmen,
Q201p Wijlre),
bǝwērǝkǝ (L420p Rotem),
bǝwęrǝkǝ (L209p Merselo, ...
P177p Zepperen),
bǝwɛ ̝rǝkǝ (Q080p Vliermaal),
in orde maken:
in ǫrdǝ mākǝ (L192a Siebengewald),
in één gang klaarmaken:
en ęi̯nǝ ga.ŋk klǭrmākǝ (L292p Heythuysen),
kleinmaken:
klei̯nmǭ.kǝ (Q071p Diepenbeek),
labeuren:
labeuren (L282p Achel, ...
L413p Helchteren,
Q243p Herstappe,
K360p Heusden,
K359p Koersel,
L313p Sint Huibrechts Lille,
P172p Wilderen),
labi̯ø̄rǝ (Q170p Grote-Spouwen, ...
Q177p Millen,
Q168a Rijkhoven,
Q162p Tongeren),
labi̯ø̜̄rǝ (Q077p Hoeselt, ...
Q176a Ketsingen,
Q177p Millen,
Q178p Val-Meer),
labi̯ē̜rǝ (Q170p Grote-Spouwen),
labȳi̯rǝ (P119p Sint-Lambrechts-Herk),
labȳǝrǝ (Q156p Borgloon, ...
P188p Hoepertingen,
Q074p Kortessem,
P222p Opheers,
Q162p Tongeren,
P121p Ulbeek,
P177p Zepperen),
labøi̯ǝrǝ (K353p Tessenderlo),
labø̄ ̝ǝrǝ (Q159p Broekom, ...
P195p Gutschoven,
Q165p Hopmaal,
Q033p Oirsbeek,
P192p Voort,
Q078p Wellen),
labø̄rǝ (L372a Aldeneik, ...
P120p Alken,
K358p Beringen,
K318p Berverlo,
L317p Bocholt,
Q011p Boorsem,
Q156p Borgloon,
Q071p Diepenbeek,
P048p Halen,
L352p Hechtel,
L414p Houthalen,
K317a Kerkhoven,
Q088p Lanaken,
K317p Leopoldsburg,
L289b Leuken,
P046p Linkhout,
P051p Lummen,
L372p Maaseik,
Q095p Maastricht,
P045p Meldert,
P214p Montenaken,
Q010p Opgrimbie,
L362p Opitter,
Q095a Oud-Caberg,
K357p Paal,
Q194p Rijckholt,
Q241p Rutten,
P176p Sint-Truiden,
Q020p Sittard,
P058p Stevoort,
L423p Stokkem,
Q014p Urmond,
Q080p Vliermaal,
Q113a Welten,
Q094b Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler,
Q001p Zonhoven),
labø̄rǝ(n) (L314p Overpelt),
labø̜̄i̯rǝ (P218p Borlo, ...
P222p Opheers,
P176p Sint-Truiden),
labø̜̄rǝ (L317p Bocholt, ...
Q007p Eisden,
P050p Herk-de-Stad,
P219p Jeuk,
L316p Kaulille,
Q088p Lanaken,
Q006p Leut,
Q009p Maasmechelen,
Q096c Neerharen,
L368p Neeroeteren,
Q012p Rekem,
L420p Rotem,
L423p Stokkem,
Q008p Vucht,
Q179p Zichen-Zussen-Bolder,
K361p Zolder),
labø̜̄rǝn (L286p Hamont, ...
K278p Lommel,
L312p Neerpelt),
labø̜̄ǝrǝ (K314p Kwaadmechelen),
labø̜ǝrǝ (P048p Halen),
labērǝ (Q072p Beverst, ...
Q003p Genk,
Q002a Godschei,
Q002p Hasselt,
Q081a Heesveld-Eik,
P055p Kermt,
P057p Kuringen,
P052p Schulen,
P056p Stokrooie,
Q171p Vlijtingen),
labē̜rǝ (L417p As, ...
Q086p Eigenbilzen,
L418p Niel-bij-As,
L416p Opglabbeek,
Q005p Zutendaal),
labīǝrǝ (Q083p Bilzen, ...
Q082p Munsterbilzen),
lǝbiørǝ (Q162p Tongeren),
lǝbȳǝrǝ (Q076p Romershoven),
lǝbø̄rǝ (K361a Boekt Heikant, ...
Q071p Diepenbeek,
L363p Ellikom,
Q088p Lanaken),
lǝbø̜̄rǝ (P049p Donk, ...
P044p Zelem),
lǝbø̜̄rǝ(n) (L414p Houthalen),
lǝbērǝ (Q002p Hasselt, ...
Q002b Kiewit),
lǝbēǝrǝ (P055p Kermt),
lǝbē̜rǝ (Q005p Zutendaal),
laboreren:
labǝrērǝ (P185p Engelmanshoven),
land werken:
op ǝt lãnt wɛ ̝rǝkǝ (L192b Aijen),
op˱ ǝt lãnt wē̜rǝkǝ (L246p Horst),
onder de ploeg hebben:
ǫndǝr dǝ plōx hø̜bǝ (Q097p Ulestraten),
vaardigmaken voor te zaaien:
vęǝdexmāxǝ vø ̞̞r tsǝ zīǝnǝ (Q116p Simpelveld),
varen:
vārǝ (L362p Opitter),
vǫǝ.rǝn (L353p Eksel),
voor de herfst bouwen:
vø ̞r dǝn hɛrǝfst˱ bǫu̯ǝ (L248p Lottum, ...
L266p Sevenum),
voor de lente bouwen:
vø ̞r dǝ lentǝ bǫu̯ǝ (L248p Lottum),
vø̜r dǝ lęŋtǝ bǫu̯ǝ (L266p Sevenum),
voor de winter bouwen:
vø ̞r dǝ we.ntǝr bǫu̯ǝ (L248p Lottum),
vør dǝ weŋtǝr bǫu̯ǝ (L266p Sevenum),
zaaiklaar maken:
zɛi̯klǭr mākǝ (L292p Heythuysen, ...
L248p Lottum),
zɛ̄ ̝i̯klǭr mākǝ (L192b Aijen, ...
L209p Merselo),
zɛ̄i̯klǭr mākǝ (L265b Kronenberg, ...
L115p Mook),
zaairijp maken:
zɛ̄i̯rip mākǝ (L192a Siebengewald),
zwaar werk doen:
zwǭr wɛrǝk˱ døn (K278p Lommel)
|
Al het werk op de akker samen (bemesten, ploegen, eggen, rollen enz.) kan als één geheel gezien worden. Het werk op de akker staat dan in tegenstelling tot het werk op de boerderij. Het woord labeuren blijkt de volgende betekenisnuances te hebben: a. al het werk op de akker tot deze gereed is om bezaaid of beplant te worden, b. al het werk op de akker, het zaaien of planten inbegrepen, c. al het werk op de akker in het algemeen, soms met inbegrip van het oogsten. Vaak heeft het de bijbetekenis van zwaar werk verrichten. Opgaven van labeuren de zin van "het boerenbedrijf uitoefenen" of met "zwaar werk doen" als hoofdbetekenis zijn hier niet opgenomen. [N 5A, 95a add.; N 11A, 132 add.; N 11A, 143; JG 1a + 1b; L 37, 11c; monogr.]
I-1
|
23256 |
de avond luiden |
achturen luiden:
ze luien achtoeren (Q083p Bilzen),
avond luiden:
aovend luuje (L192a Siebengewald),
aovend-loewe (Q197p Noorbeek),
aovendluuje (L267p Maasbree, ...
L216p Oirlo,
L210p Venray,
L210p Venray),
et loe:wt aovend (Q196p Mheer),
et loetj aovendj (L289p Weert),
et luujt aovend (L266p Sevenum),
het loeit avond (L366p Gruitrode),
het loejt oavend (L368p Neeroeteren),
het loetj oavendj (L415p Opoeteren),
hət ovənt loit (Q003p Genk),
loewt oavend (Q032b Sweikhuizen),
ovvend (Q117a Waubach),
ōͅvənt lø͂ͅjə (L265p Meijel),
t luudj aovend (L210p Venray),
t luujt aovend (L209p Merselo),
t luut aovid (L418p Niel-bij-As),
t lūt ōvet (L416p Opglabbeek),
t lyt o͂ͅvənt (L416p Opglabbeek),
ət løjt ōͅvoͅnt (L245b Tienray),
avond tinken:
n uoͅvənt tɛŋt (Q001p Zonhoven),
avonds luiden:
et loewt aves (L426z Holtum),
de avondklok luiden:
aovendjklok (L320c Haler, ...
L331p Swalmen),
aovendklok (L244c America, ...
L295p Baarlo,
L371p Ophoven,
L387p Posterholt,
L299p Reuver,
L271p Venlo),
aoventjklok (L371a Geistingen),
aovĕntklok lŏjt (Q172p Vroenhoven),
aovundjklok (L288a Ospel),
avondklok (Q111p Klimmen),
d aovəntklok lujt (Q012p Rekem),
d aovətklok løyt (Q156p Borgloon),
d ovedklok leut (Q179p Zichen-Zussen-Bolder),
de aovendjklok loetj (L289p Weert),
de aovendklok looidt (L372p Maaseik),
de aovendklok luidt (K353p Tessenderlo, ...
Q172p Vroenhoven),
de aovendklok lujt (L416p Opglabbeek),
de aovendklok lədt (P183p Mielen-boven-Aalst),
de aovendklolk loeid (Q012p Rekem),
de aovĕndjklok loedj (L289p Weert),
de aovondklok loodt (K353p Tessenderlo),
de aovondklok luidt (K358p Beringen, ...
K278p Lommel),
de aovondklok lət (P175p Gingelom),
de avendklok leuiet (L316p Kaulille),
de avendklok loeid (Q010p Opgrimbie),
de avondklok leit (P189p Rijkel),
de avondklok loudt (L355p Peer),
de avondklok lout (L358p Reppel),
de avondklok luidt (K316p Heppen),
de oavedklok luit (L312p Neerpelt),
de oavendklok loeit (L421p Dilsen),
de oavendklok loewe (Q117p Nieuwenhagen),
de oavendklok luid (P116p Gorsem),
de oavendklok lèt (Q002p Hasselt),
de oavenklok ləd (P176p Sint-Truiden),
de oavondklok luidt (K316p Heppen),
de oavətklok luijt (P045p Meldert),
de oeavetklok lət (P197p Heers),
de oevendklok leuid (P176p Sint-Truiden),
de oevetklok let (P192p Voort),
de oeëvondklok lëd (P184p Groot-Gelmen),
de oeəvəndklok luidt (P121p Ulbeek),
de oovəndklok ləd (Q078p Wellen),
de ouvədklok ləd (K314p Kwaadmechelen),
de ovedklok leut (P177p Zepperen),
de ovendklok lauwt (L414p Houthalen),
de ovendklok leidt (P056p Stokrooie),
de ovendklok leuid (Q078p Wellen),
de ovendklok loeit (L368p Neeroeteren),
de ovendklok ly(3)̄t (P054p Spalbeek),
de ovendklok lèt (Q002p Hasselt),
de ovetklok trek (Q090p Mopertingen),
de ovondklok luidt (L316p Kaulille),
de oëvendklok laidt (Q158p Riksingen),
de wovendklok leuït (Q168p s-Herenelderen),
de ôvend klok lèt (Q002p Hasselt),
də aovəndklok leuit (Q086p Eigenbilzen),
də aovəndklok loejt (Q008p Vucht),
də ōvətklok luit (Q002p Hasselt),
d’avondklok luit (K357p Paal),
oved klok slug (P219p Jeuk),
ovedklok (L353p Eksel),
ovendjklok (L318b Tungelroy),
ovendklok (L432a Koningsbosch),
de avondsklok luiden:
aevesklok lòdj (L381p Echt/Gebroek),
aovendsklok (Q202p Eys),
aovensklok loetj (L374p Thorn),
aovesklok (L295p Baarlo, ...
Q019p Beek,
Q027p Doenrade,
L320a Ell,
L425p Grevenbicht/Papenhoven,
L325p Horn,
L376p Linne,
L383p Melick,
L382p Montfort,
L294p Neer,
L433p Nieuwstadt,
Q098p Schimmert,
Q020p Sittard,
L374p Thorn,
L386p Vlodrop),
aovesklok loeje (L427p Obbicht),
aovesklok loetj (L382p Montfort),
avesklok (L426z Holtum),
de aovenchklok luueh (L360p Bree),
de aovesklok (Q021p Geleen, ...
Q111p Klimmen,
Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
de aovesklok loedj (L328p Heel),
de aovesklok loeit (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
de aovesklok loeje (L328p Heel),
de aovesklok luut (L295p Baarlo),
de aovosklok loeidj (L420p Rotem),
de avondsklok loeit (L317p Bocholt),
de euvendsklok (L355p Peer),
de kuster loedt de aovesklok (Q032p Schinnen),
de oavends-klok (Q121a Chèvremont),
de oavesklok (Q039p Hoensbroek, ...
Q016p Lutterade,
Q032p Schinnen),
de ovendsklok luitə (L360p Bree),
de ovesklok loewt (Q252p Moresnet),
der kuster loewt de oavendsklòk (Q117p Nieuwenhagen),
də aovəndsklok loejt (Q009p Mechelen-aan-de-Maas),
də køͅstər luwtj də ōͅvəskloͅk (L293p Roggel),
də køͅstər lūt də ōͅvəskloͅk (L429p Guttecoven),
oavesklok (Q112p Voerendaal),
ovendsklok (L298a Kesseleik),
ōvesklok (Q014p Urmond),
t loejt aovendsklok (L369p Kinrooi),
t loet de ovvendsklok (Q117a Waubach),
t loetj aovəsklok (L371a Geistingen),
t loewt de oavendsklòk (Q117p Nieuwenhagen),
t loewt van de aovesklok (Q111p Klimmen),
de bedeklok luiden:
baeklok (Q111p Klimmen),
da beiklok leut (P218p Borlo),
de baeklok loewe (Q018p Geulle),
de beeklok luidt (P057p Kuringen),
de beiklok leut (Q179p Zichen-Zussen-Bolder),
de bēī-j-klok (Q011p Boorsem),
de bi-jeklod luidt (P121p Ulbeek),
də bɛ klok lɛt (Q168p s-Herenelderen),
de bedeklok trekken:
de beiklok trèk (Q091p Veldwezelt),
de bēekloͅk trikt (Q071p Diepenbeek),
de bèklok trĕk (Q084p Waltwilder),
də biəklok trik (P195p Gutshoven),
de kerk sluiten luiden:
ət ly(3)̄t kərk sly(3)̄tə (L417p As),
de kerk toetampen:
də kerk tampt tø͂ͅ (P050p Herk-de-Stad),
de kerk toetinken:
ət tɛŋt də kerək toͅu (Q001p Zonhoven),
Oorspr. invoer teuken gecorrigeerd in tenken, vgl. Zonhoven Wl. (II.200a): tenken, meestal onpers., bv. het tenkt luiden voor mis / lof / angelus klanknabootsing, cfr. tinken, Schuermans p. 725.
kerk-touw-te[n}ken (Q001p Zonhoven),
de kerk toetrekken:
de kerk trekt toe (Q071p Diepenbeek),
de klok luiden:
de klok loeit (L372p Maaseik, ...
Q012p Rekem),
de klok loit (Q170p Grote-Spouwen),
de klok luidt (P176p Sint-Truiden),
de klok luijt (K278p Lommel, ...
K278p Lommel),
də klok loyt (Q088p Lanaken),
de luidenklok trekken:
ze trèke de luijeklok (P119p Sint-Lambrechts-Herk),
de uren luiden:
de uren luidt (K278p Lommel),
heiligavond luiden:
et heilig aoved (L282p Achel),
heilig aovend loeije (L317p Bocholt),
heilig aovund luidt (L313p Sint-Huibrechts-Lille),
hellig aoved luit (L312p Neerpelt),
helligaovend lujje (L215p Blitterswijck),
het loeit H avont (L316p Kaulille),
het loeit heilig aovend (L368p Neeroeteren),
het luidt heilig ouvend (L313p Sint-Huibrechts-Lille),
t heilig aavond luuit (L286p Hamont),
t häləch ōͅvət lyjt (L286p Hamont),
t loeijt heilig aovendj (L362p Opitter),
t loit heilig auved (L413p Helchteren),
thäləch aovət lujt (L286p Hamont),
heiligavond trekken:
hellig ovend trekt (P046p Linkhout),
heiligeavond luiden:
den heiligen aved laeit (L282p Achel),
t leujt helligen aovend (L164p Gennep),
t loeit heilige naoved (L316p Kaulille),
het avondklokje luiden:
aovendklokske (L265p Meijel),
aovendklökske (Q101p Valkenburg),
het avondklekske lauwt (L355p Peer),
het ouvend kluksken luit (K359p Koersel),
ōͅvəntkləkskə (L423p Stokkem),
ət ḁvɛntkloͅkskɛ klɛppɛlt (K317p Leopoldsburg),
ət ḁvɛntkloͅkskɛ luiəjt (K317p Leopoldsburg),
het bedeklokje luiden:
t bïeklokske louwt (L352p Hechtel),
het sluiten van de kerk luiden:
t sloaten vanne kèrk (Q071p Diepenbeek),
luiden:
het laït (K357p Paal),
het luidt (K353p Tessenderlo),
het lut (L312p Neerpelt),
hət laoiwt (Q172p Vroenhoven),
laid (K357p Paal),
t lèt (Q002p Hasselt),
na de middag:
nao de middag (Q095p Maastricht),
nacht luiden:
het luut naat (Q247p Sint-Martens-Voeren),
nātloege (Q253p Montzen),
t lōēwd naat (Q208p Vijlen),
ut loewt naat (Q207p Epen),
ze sönd aan t nahtlugge (Q259p Lontzen),
vier uur:
t is vier uur (K314p Kwaadmechelen),
vier-uren luiden:
4 ure louwt (L353p Eksel),
voor de avond luiden:
t loedt vur dr ovvend angelus (Q203p Gulpen)
|
De angelusklok luidt. [ZND 32 (1939)] || De avondklok luidt. [ZND 32 (1939)] || Het angelus luiden aan het begin van de avond [het luidt......?] [de koster luidt......?]. [N 96A (1989)]
III-3-3
|
29719 |
de baan gelijk maken |
gelijk maken:
jǝlī̄x māxǝ (Q211p Bocholtz, ...
Q121b Spekholzerheide)
|
De baan opentrekken en aanvullen met zand. In Q 211 werd dit werk gedaan met schup en hak (ēø̜p˱ ę ̞n hak). [monogr.]
II-8
|
29721 |
de baan onderhouden |
schabullen:
sxabølǝ (L163a Milsbeek),
slichten:
šlextǝ (L322a Nunhem)
|
De baan gelijkmaken en zanden tijdens het seizoen. Deze werkzaamheden werden door de schabul gedaan. [monogr.]
II-8
|
18898 |
de baas spelen |
alles te vertellen willen haan:
‧aləs tə vərt‧ɛlə weͅ.lə hā.n (Q202p Eys),
alles te zeggen willen haan:
‧aləs tə zā.gə weͅ.lə hā.n (Q202p Eys),
altijd zijn zin willen hebben:
altiet zienə zin willə höbbə (L329a Kapel-in-t-Zand),
arrangeren:
àrànzijrə (P047p Loksbergen),
baas spelen:
baas schpeele (Q102p Amby),
baas sjpeele (L387p Posterholt),
baas sjpeelə (L329a Kapel-in-t-Zand, ...
Q032p Schinnen),
baas sjpele (L329p Roermond, ...
Q098p Schimmert),
baas sjpéélə (Q207p Epen),
baas spelen (L382p Montfort),
baas speule (L321a Ittervoort, ...
Q095p Maastricht,
L245b Tienray,
L318b Tungelroy,
L271p Venlo),
baas speulen (L371p Ophoven),
baas spiele (L417p As, ...
Q202p Eys),
baas spieële (Q112p Voerendaal),
baassjpîelə (Q027p Doenrade),
baasspeule (L318b Tungelroy),
baas willen spelen:
baas wille speule (L216p Oirlo),
boas wulle spele (Q077p Hoeselt),
baas willen zijn:
baaswille zeen (L320a Ell, ...
L320a Ell),
baas zijn:
baas (Q095p Maastricht, ...
L331p Swalmen),
baas zeen (Q021p Geleen, ...
Q014p Urmond),
baas zien (L210p Venray),
baasachtig zijn:
bazetig zieë (Q203p Gulpen),
bazen:
baaze (L210p Venray),
baze (L246p Horst, ...
L298a Kesseleik,
L318b Tungelroy),
bazen (K317p Leopoldsburg),
bazig zijn:
bazig zien (Q095p Maastricht, ...
L216p Oirlo),
bazig zin (Q034p Merkelbeek),
bààzich zeen (L432p Susteren),
bâzig zin (Q098p Schimmert),
beheerder zijn:
beheerder (Q034p Merkelbeek),
behiërder (L271p Venlo),
bəheerdər (Q095p Maastricht),
beheren:
beheere (Q018p Geulle, ...
Q196p Mheer,
L387p Posterholt,
L266p Sevenum),
beheerə (L374p Thorn),
beheire (Q032p Schinnen),
behere (Q019p Beek, ...
L320a Ell,
Q202p Eys,
Q193p Gronsveld,
L321a Ittervoort,
L267p Maasbree,
Q095p Maastricht,
Q095p Maastricht,
L265p Meijel,
L322a Nunhem,
L329p Roermond,
L331p Swalmen,
L318b Tungelroy,
L386p Vlodrop),
beheren (L428p Born, ...
Q039p Hoensbroek,
L298a Kesseleik,
K317p Leopoldsburg,
L364p Meeuwen,
L383p Melick,
L371p Ophoven),
beheére (L382p Montfort),
beheëre (Q112p Voerendaal),
behieeren (L289p Weert),
behiere (Q095p Maastricht, ...
L217p Meerlo,
L266p Sevenum,
L245b Tienray,
L318b Tungelroy),
behieren (L353p Eksel, ...
P219p Jeuk),
behiēre (L246p Horst),
behiêre (L360p Bree),
behiëere (L381p Echt/Gebroek),
behiërə (L271p Venlo),
behère (L432p Susteren),
bejert (Q015p Stein),
buhieru (Q035p Brunssum),
bèhêre (Q098p Schimmert),
bëhérë (Q162p Tongeren),
bəheerə (L329a Kapel-in-t-Zand, ...
Q095p Maastricht,
L382p Montfort),
bəhēērə (Q117p Nieuwenhagen),
bəhi.ərə (Q202p Eys),
bəhie-ärə (L300p Beesel),
bəhieərə (Q032p Schinnen),
bəhīērə (P047p Loksbergen, ...
L271p Venlo),
bəhīrə (L364p Meeuwen),
bəhîejrə (L432p Susteren),
bəhîêrə (Q207p Epen),
(= de verantwoording hebben over een zaak).
beheerə (Q033p Oirsbeek),
beherrschen (du.):
bəhèrsjə (Q113p Heerlen),
beredderen:
bəridərə (P047p Loksbergen),
bestieren:
bestére (L360p Bree),
besturen:
besteure (L289p Weert),
bevelen:
bəvéélə (L300p Beesel),
commanderen:
commandere (Q203p Gulpen),
commederen (L322a Nunhem),
kommandéérə (L300p Beesel),
kōmmandēre (L381p Echt/Gebroek),
de baas spelen:
de baas (spelen) (L331p Swalmen),
de baas sjpeele (Q021p Geleen),
de baas sjpele (L330p Herten (bij Roermond), ...
L332p Maasniel,
L294p Neer,
L322a Nunhem,
L299p Reuver,
L329p Roermond),
de baas sjpielə (Q108p Wijnandsrade),
de baas spelen (L292p Heythuysen, ...
L292p Heythuysen,
L364p Meeuwen),
de baas speule (L267p Maasbree, ...
Q095p Maastricht,
L217p Meerlo,
L216p Oirlo,
L374p Thorn),
de baas spjulle (Q086p Eigenbilzen),
de baas spuule (L289p Weert),
de bas speulen (L265p Meijel),
de bāās schpēēle (Q098p Schimmert),
de bouws spelen (P219p Jeuk),
der baas sjpiele (Q201p Wijlre),
də baas sjpeelə (Q109p Hulsberg),
də baas spee.lə (L320b Kelpen),
də baas speelə (L382p Montfort),
də baas spelən (Q014p Urmond),
də baas speulə (Q095p Maastricht),
də bààs sjpīēlə (Q038p Amstenrade),
də bààs speulə (Q095p Maastricht),
də báás speulə (Q095p Maastricht, ...
L271p Venlo),
dən baos speulə (L164p Gennep),
dən bas speulə (L265p Meijel),
dər b‧ās špi.ələ (Q202p Eys),
dər-bààs-sjpîêlə (Q113p Heerlen),
d⁄n baas speule (Q039p Hoensbroek, ...
L246p Horst,
L210p Venray),
d⁄r baas sjpeële (Q203p Gulpen),
de baas willen spelen:
de baas wille sjpele (L299p Reuver),
dər bāās willə sjpīēëlə (Q117p Nieuwenhagen),
d⁄n baas wille speule (L210p Venray),
he wilt te baas sjpele (L432p Susteren),
de baas willen zijn:
de baas wille zien (L217p Meerlo),
de baas zijn:
de baas (Q108p Wijnandsrade),
de baas (zijn) (L331p Swalmen),
de baas zee:n (L330p Herten (bij Roermond)),
de baas zeen (L383p Melick, ...
L374p Thorn),
de baas zien (Q021p Geleen),
den baas zien (L216p Oirlo),
der baas zie-j (Q118p Schaesberg),
der baas zieje (Q197p Noorbeek, ...
Q197p Noorbeek,
Q197p Noorbeek,
Q197a Terlinden,
Q197a Terlinden,
Q197a Terlinden),
də baas zeen (L320b Kelpen),
də baas zien (Q095p Maastricht),
d⁄n baas zien (L210p Venray),
d⁄n baos zien (L164p Gennep),
de boks aanhebben:
(vrouw!).
de bóks aanhébbe (L417p As),
de broek aanhebben:
de brook aonhöbbe (Q095p Maastricht),
de jan willen spelen:
dè Jan"wille sjpele (Q021p Geleen),
de jan willen uithangen:
dè Jan"wille oethange (Q021p Geleen),
de kop opsteken:
de kop opsteken (L364p Meeuwen),
de lakens uitdelen:
de laakes oetdeile (Q020p Sittard),
de man willen zijn:
de man wulle zien (Q077p Hoeselt),
de meester jan spelen:
d⁄r musterjan spiele (Q203p Gulpen),
de meester jan uithangen:
de meisterjaan oethange (Q095a Caberg, ...
Q095a Caberg),
de overhand willen hebben:
de euverhand wille hebbe (L271p Venlo),
dirigeren:
dirrezjiërre (Q077p Hoeselt),
domineren:
dominere (Q095p Maastricht),
dominéére (L417p As),
dòmənééjrə (P213p Niel-bij-St.-Truiden),
dómmeniere (L215p Blitterswijck, ...
L214a Geysteren,
L217p Meerlo,
L246a Swolgen,
L245b Tienray,
L214p Wanssum),
doordrijven:
doordrievə (L329a Kapel-in-t-Zand),
gelijk hebben:
geliek hebben (L265p Meijel),
heer spelen:
heer sjpeele (Q222p Vaals),
heersen:
heerse (Q095p Maastricht),
heersen (Q015p Stein),
heersje (L387p Posterholt),
heersə (Q095p Maastricht),
heerszuchtig zijn:
hierszuchtig zien (L271p Venlo),
het beheer hebben:
⁄t behēēr (Q098p Schimmert),
⁄t behier wille haobbe (Q201p Wijlre),
⁄t behieër (Q111p Klimmen),
het te zeggen hebben:
den het ⁄t daor te zegge (L216p Oirlo),
het voor het zeggen hebben:
⁄t vur ⁄t zegge hubbe (Q203p Gulpen),
het voor het zeggen willen haan:
ət˃ vər ət˃ zā.gə weͅ.lə hā.n (Q202p Eys),
het voor te zeggen hebben:
⁄t veur te zégke höbbe (Q095p Maastricht),
in de handen houden:
(handen).
in de henj hao (L294p Neer),
lakens uitdelen:
lakens oetdeilen (L428p Born),
leiden:
lije (Q120p Heerlerbaan/Kaumer),
meester jan spelen:
meerste jan spelen (Q015p Stein),
meester jan sjpiële (Q112p Voerendaal),
meesterjan sjpīēle (Q033p Oirsbeek),
meister Jaan speule (Q095p Maastricht, ...
Q095p Maastricht),
meisterjan sjpieële (Q111p Klimmen),
mèister jaan sjpuüle (Q193p Gronsveld),
mèisterjaan sjpuüle (Q193p Gronsveld),
meester jan zijn:
meistər jaan zien (Q095p Maastricht),
meester spelen:
meister sjpele (L294p Neer),
meesteren:
meistere (Q015p Stein),
ik kan da pèèrd wél mèèstere
mèèstere (L164p Gennep, ...
L165p Heijen,
L163a Milsbeek,
L163p Ottersum,
L163b Ven-Zelderheide),
meesterjannen:
meisterjanne (Q018p Geulle),
moeial zijn:
mòijəl zén (P047p Loksbergen),
op zich nemen:
op ziech neëme (Q121p Kerkrade),
opscheppen:
opsjöppe (Q095p Maastricht),
overdonderen:
uivər dòndərə (P047p Loksbergen),
overduivelen:
euverduvele (L271p Venlo),
ouverdúvele (L266p Sevenum, ...
L266p Sevenum),
over-dùvele (L266p Sevenum, ...
L266p Sevenum),
overmeesteren:
euvermeesterə (Q033p Oirsbeek),
overtroeven:
euvertroeve (L294p Neer, ...
L294p Neer),
euvertroevə (Q033p Oirsbeek),
regelen:
regele (L332p Maasniel, ...
L329p Roermond),
regeren:
de zaak regeren (L265p Meijel),
regeere (Q095a Caberg, ...
Q018p Geulle,
Q095p Maastricht,
L294p Neer),
regeerə (Q033p Oirsbeek),
regere (Q203p Gulpen, ...
Q095p Maastricht,
Q117a Waubach),
regeren (L292p Heythuysen, ...
Q032p Schinnen,
Q015p Stein),
regerə (Q027p Doenrade),
regéére (L417p As),
regëren (Q102p Amby),
rejere (Q203p Gulpen),
rig.geerə (Q095p Maastricht),
riggeerə (Q095p Maastricht),
rəgeerə (L328p Heel, ...
Q113p Heerlen,
L299p Reuver),
rəgēērə (Q117p Nieuwenhagen),
rəj‧ēərə (Q202p Eys),
(= de verantwoording hebben over een instelling).
regeerə (Q033p Oirsbeek),
regieren (du.):
regiere (L289p Weert),
rəgīērə (Q117p Nieuwenhagen),
responsable (fr.) zijn:
responzabel zien (Q095p Maastricht),
rèspónsabel zeen (L417p As),
verantwoordelijk zijn:
verantwordelik zin (L299p Reuver),
verantwoârdelik (L374p Thorn),
verantwortung (du.) (hebben):
verontwortung (Q222p Vaals),
verneuken:
vərnéújkə (P213p Niel-bij-St.-Truiden)
|
baas (de - spelen) || beheren || de baas spelen || de baas spelen over || de baas spelen over; vernederen, kleineren || de baas spelen, het voor het zeggen willen hebben [oversukkelen] [N 85 (1981)] || de baas zijn || de verantwoording hebben over een zaak of instelling [beheren, regeren] [N 85 (1981)] || een sterke neiging tot heersen of overheersen hebbend [heerzaam, heerzuchtig] [N 85 (1981)] || overheersen; van iemand zijn dienaar maken
III-1-4
|
22815 |
de bal in een welbepaalde richting schoppen |
knallen:
wel in bepaalde richting, cfr. koegelen
knallen (L419p Elen),
kogelen:
kugele (L372p Maaseik),
wel in bepaalde richting cfr<knallen
koegelen (L419p Elen),
placeren:
placeiren (P176p Sint-Truiden),
punteren:
puntere (L210p Venray)
|
Een bal met de punt van de schoen een trap geven. || Hoe heet iets met een voetbeweging verwijderen in het voetbalspel om de bal in een richting te jagen: de bal ... [ZND 42 (1943)]
III-3-2
|
30427 |
de balklaag leggen |
bruggen leggen:
brøgǝ lęgǝ (K353p Tessenderlo),
brø̄gǝ lēgǝ (Q078p Wellen),
de balkenlaag leggen:
dǝ balǝkǝlǭx lęqǝ (L387p Posterholt),
de balklaag legen:
dǝ balǝklǫax lɛǝjǝ (Q121c Bleijerheide),
dǝ balǝklǭx lɛ̄gǝ (Q204a Mechelen),
de balklaag leggen:
dǝ balǝklǭx lęgǝ (L163p Ottersum),
de gîten plaatsen:
dǝ žīdǝ plǭtsǝ (Q083p Bilzen)
|
De balklaag aanbrengen. Zie voor het woord 'giten' in het woordtype 'de gîten plaatsen' (Q 83) ook 'Dictionnaire français-liégeois', pag. 436, s.v. 'solive'. [N 54, 116]
II-9
|
32340 |
de banden inkorten |
opkorten:
opkǫrtǝ (L215p Blitterswijck, ...
L214a Geysteren,
L217p Meerlo,
L246a Swolgen,
L245b Tienray,
L214p Wanssum)
|
De door het krimpen van de duigen te ruim geworden banden korter maken. De kuiper verwijdert dan de oude klinknagels, maakt de band korter, slaat nieuwe klinkgaten in de uiteinden en klinkt de band weer aan elkaar met nieuwe klinknagels. [monogr.]
II-12
|
32317 |
de banden uitsmeden |
bijgeren:
bijgīrǝ (Q007p Eisden, ...
Q009p Maasmechelen),
fatsoen geven:
fatsoen geven (Q074p Kortessem),
fatsø̜jn gēvǝ (Q002p Hasselt),
fatsø̜n gīǝvǝ (Q156p Borgloon),
geren:
gi.ǝrǝ (L290p Panningen),
gērǝ (L164p Gennep, ...
L329p Roermond),
gīrǝ (L269p Blerick, ...
L267p Maasbree,
L270p Tegelen),
gīǝrǝ (Q111p Klimmen),
opgeren:
ǫp˲gīǝrǝ (L320a Ell),
rekken:
rękǝ (Q002p Hasselt),
scheel zetten:
šēl zętǝ (Q095p Maastricht),
uitgeren:
ūt˲gīǝrǝ (L328p Heel),
uitpennen:
ø̜̄tpɛnǝ (Q002p Hasselt)
|
Omdat een vat in het midden breder is dan aan de boven- en onderzijde, moeten de definitieve banden aan de benedenzijde ook breder worden gemaakt. De kuiper doet dit op het kuipersaambeeld met behulp van een geerhamer. Soms wordt ook een geermachine gebruikt. [N E, 43c]
II-12
|