e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
de communie brengen aan een zieke communie (<lat.) brengen: cemunie bringe (Kessel), commune brènge (Neerbeek), communie bringe (Haler, ... ), communie brèngen (Achel), commuune bringe (Posterholt), comune bringe (Baarlo), kemmunie brēnge (Schinnen), kemmunie bringe (Houthalen), kemunie bringe (Roermond), kemunie brènge (Eisden), kemuniej bréngen (Geistingen), kemuune bringe (Vlodrop), kemuune brènge (Geleen), kemuunie bringe (Heel, ... ), kemuuniej bringe (Ell), kemûnie bringe (Baarlo), kommunie bringe (Baarlo, ... ), kummunie brenge (Tienray), kèmunie bringe (Heel), communie (<lat.) dragen: kemmiene draoge (Eigenbilzen), kemunne droagen (Hoensbroek), communie (<lat.) rondbrengen: kommunie roondbringe (Tungelroy), de communie (<lat.) brengen: de communie ae `t hoes bringe (Koningsbosch), de communie bringe (Hoensbroek, ... ), de communie brènge (Echt/Gebroek), de keminnie brenge (Eksel), de kemmunie brenge (Stokkem), de kommiene bringe noa ne zikke op den joste vredeg van de mund (Eigenbilzen), de kommune brenge (Sint-Truiden), de kommuunie brenge (Venlo), de kèmune brenge (Schinnen), de kómmunie bringe (Klimmen), də kəmyni breͅŋə (Meijel), eemes de cemmune bringe (Valkenburg), inne de kemūūnie brīnge (Nieuwenhagen), dragen: drauge (Jeuk), krankencommunie (<lat.): kraanke kmunie (Maastricht), ons heer brengen: aos hieér bringe (Terlinden), ieëmes os hier bringe (Gulpen), ons heer brenge (Siebengewald), ons ier brenge (Stokkem), onsiër bringe nao de kranke (Klimmen), oons hier bringe (Maastricht), oos heir brènge (Ophoven), oos hieër bringe (Baarlo), oos hiër bringe (Montfort), os heer brengen (Lommel), os heer bringe (Vlodrop), os hejer brenge (Heers), os hiejər bringə (Loksbergen), os hier brenge (Oirlo), os Hér brèngë (Hoeselt), ous hier bezinge (Weert), t ôns hièer bringe (Schimmert), uis hiêr brènge (Bree), òs heer brénge (Tongeren), ös hier brèngen (Neerpelt), onze heer god brengen: onze herregod bringe (Eys), ozze herrgott bringe (Waubach), ózze hergod bringe (Nieuwenhagen), ózzen herregòt bringe (Epen), onze lieve-heer brengen: aus leven hier bringe (Bocholt), oos leeven hiër bringe (Thorn), ózze leve hier bringe (Nuth/Aalbeek), ózze livvenhjaer brenge (Grevenbicht/Papenhoven), ziekencommunie (<lat.): ziekekemuunie (Reuver) De communie brengen aan een zieke thuis, bijv. op de eerste vrijdag van de maand [inne ózzen Herrejot bringe, inne verzieë]. [N 96D (1989)] III-3-3
de cultivator inzetten en uitzetten aan de gang zetten: ǫn dǝ gɛŋ zetǝ (Rijckholt), afzetten: āf˲zę.tsǝ (Simpelveld), derin zetten: dǝrin zętǝ (Mook), deruit zetten: dǝryt ˲zętǝ (Mook), in de gang zetten: en dǝr ga.ŋk ˲zętǝ (Margraten), in werking zetten: e(n) wę.rǝkeŋ zętǝ (Kronenberg), i wē̜.rǝkeŋ zetǝ (Rijckholt), inzetten: en dǝr ga.ŋk ˲zętǝ (Heythuysen), ezętǝ (Horst), inzętǝ (Aijen, ... ), neerlaten: nērlǭtǝ (Cadier), optrekken: optrękǝ (Cadier), ǫptrękǝ (Rijckholt), opzetten: op˲zę.tsǝ (Simpelveld), uit de gang zetten: ūt ˲dǝr ga.nk ˲zętǝ (Margraten), uit werking zetten: ūt wę.rǝkeŋ zętǝ (Kronenberg), uitheffen: ūthø̜fǝ (Heythuysen), uitlichten: ytlextǝ (Ottersum), uitzetten: yt˲zętǝ (Aijen, ... ), ūt˲zętǝ (Horst) Als men begint te cultivateren laat men met de hefboom het raam van de cultivator zover zakken, dat de tanden op de gewenste diepte door de grond zullen gaan. Is het land geheel bewerkt, dan trekt men met diezelfde hef-boom het raam met de tanden weer op. De onderstaande termen hebben de cultivator c.q. de tanden daarvan tot object. [N 11A, 152c + d; monogr.] I-2
de dag waarop men vroeger zijn meisje bezocht knokendag: knaochedaag (Simpelveld), knaokedaag, knaokeaovend (Kerkrade), Sub Simpelvelds knaochedaag.  knaokedaag (Bocholtz) Dag waarop men vroeger zijn meisje bezocht. || Donderdag, de dag waarop men vroeger zijn meisje bezocht. III-3-2
de dienst beginnen beginnen: beginnen (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Domaniale]), invaren: envārǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Winterslag, Waterschei]) [N 95, 119] II-5
de dienst eindigen schicht hebben: schicht hebben (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]  ), %%zinnetje%%  ex hø̜p šix (Klimmen [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), schicht maken: schicht maken (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Eisden]), šext mākǝ (Zie mijnen  [(Eisden)]  ), šix mākǝ (Klimmen [Winterslag, Waterschei]), schicht zijn: t ɛs šext (Hamont  [(Eisden)]   [Winterslag, Waterschei]), %%zinnetjes%%  ǝt es šix (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]  , ... [Eisden]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), uitvaren: ūsvārǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]) [N 95, 120; N 95, 83; monogr.; Vwo 618] II-5
de dode naar de kerk brengen afdragen: afdrágə (Loksbergen), de kist dragen: (de) kies drage (Valkenburg, ... ), de kis drage (Baarlo, ... ), dragen: draage (Terlinden, ... ), drage (Echt/Gebroek), draoge (Eigenbilzen), helpen dragen: hɛlpə drāgə (Meijel), het lijk dragen: (het) liek draagen (Geleen), (het) liek drage (Siebengewald), et liek draage (Epen), het liek drage (Stokkem), t lieek draage (Weert), het lijk in de kerk brengen: (het) liek in de kerk bringe (Baarlo), het lijk naar de kerk brengen: (het )liek nao de kerk brenge (Oirlo), (het) liek nao de kerk bringe (Maastricht), (het) liek nao de kirk brenge (Schinnen), (het) liek noa de kirk bringe (Lutterade), et liek nao de kerrik bringen (Bocholt), het liek nao de kerk bringe (Baarlo), l(het) iek nao de kirk bringe (Koningsbosch), ut liek nao de kirk bringe (Klimmen, ... ), dn kirk of gn kirk, onduidelijk  t lieëk noa dn kirk bringe (Waubach, ... ), het lijk naar de kerk dragen: (het) liek nao de kerk drage (Tienray), et liek nao de kirk drage (Posterholt), het leek noa de kerk droage dwur de geboere (Eigenbilzen), t liek nao de kerrek drage (Eksel), t liek nao de kirrek drage (Klimmen, ... ), t liek nò de kerk drage (Gulpen), het lijk schurgen: t līēk sjurrege (Nieuwenhagen, ... ), mar.: = kruien  t līēk sjurrege (Nieuwenhagen), het lijk varen: t lieek vare (Ell), met de baar gaan: mit de baar gaon (Melick), naar de kerk dragen: nao de kirk draage (Heel), nao de kirk drage (Klimmen, ... ), nŏ də kerək drāgə (Montzen), nèdde kerk drage (Gulpen) het lijk naar de kerk brengen [bijv. door buurtbewoners] [N 96D (1989)] || het plein vóór de kerk [kerkplaats, kerkplein, plei] [N 96D (1989)] III-2-2
de doodsklok luiden de doodsklok luiden: de doadsklok loewe (Schinnen), de doajeklok loeje (Obbicht), de doedsklok lojje (Maastricht), de doedsklok luuje (Maasbree), de doeedsklok loeien (Sint-Huibrechts-Lille), de doeedsklok loeje (Reuver), de doeedsklok loet (Koningsbosch), de doeedsklok luuje (Tegelen), de doeëdsklok hèèt geloed (Nuth/Aalbeek), de doeëdsklok loeie (Mechelen-aan-de-Maas), de doeëdsklok loewe (Voerendaal), de doeëdsklok loewt (Nieuwenhagen), de doeëdsklokke vur ieëms loewe (Gulpen), de doodsklok git (Heers), de doodsklok loeë (Sittard), de doodsklok luidt (Heers), de doodsklok lyid (Hasselt), de dooedsklok lujje (Tienray), de dōēëdsklok lōēwe (Nieuwenhagen), de dwadsklok loewt (Meerssen), doedsklok loeje (Tungelroy), doeedsklok luuje (Baarlo, ... ), doeëdsklok loetj (Thorn), doeëdsklok luije (Jeuk), doodsklok loeje (Roermond), doodsklok loewe (Posterholt), dë dötsklok lùd (Hoeselt), də doͅtskloͅkə lø͂ͅjə (Meijel), huur de doedsklok lojje! (Maastricht), de doodsklokken luiden: doodsklokkeloewe (Klimmen), dodenluiden: djoͅjə lūwə (Holtum), et loeijt doaaije (Grevenbicht/Papenhoven), doodluiden: doead loewe (Schinnen), doeëd loewe (Epen, ... ), doeëtloege (Montzen), dood loewe (Nieuwstadt), het loewt doeëd (Hoensbroek), t loewt doead (Schinnen), doodsluiden: doeèdsloewe (Noorbeek), doeëds-loewe (Noorbeek), het luidt, er is iemand dood: et luut de ris eemes doeed (Tegelen), overluiden: dae weert overluujet (Meijel, ... ), dər wøͅrt imant oͅvərlyjt (Oirlo), eemes ooverloewe (Roggel), emant ōvərloͅuən (Tessenderlo), emes uuverloeije (Bocholt), euverlauwe (Houthalen), euverleuën (Diepenbeek), euverloeie (Reuver), euverloeiĕ (Lutterade), euverloeje (Geistingen, ... ), euverloewe (Ell, ... ), euverlouwen (Eksel), euverlōēwe (Doenrade), euverluueje (Baarlo), euverluuje (Maasbree), iemand ovverluuje (Venray), iemed overluien (Neerpelt), ieverluuje (As, ... ), nen doeeje euverluuje (Baarlo), ouverluuje (Sevenum), overlauwen (Peer), overloewe (Holtum), overlujen (Achel), overluujen (Sevenum, ... ), ovverlujje (Blitterswijck), ovverluuje (Siebengewald, ... ), ueeverloeje (Heel), ueverloeje (Heel), äöverloeje (Echt/Gebroek), ø͂ͅvərlūjə (Neer), øͅvərloͅuwə (Eksel), üvverlōēwe (Waubach), pasen luiden: pozə lòijə (Membruggen), ər løͅt pūsə (Loksbergen), voor de dood luiden: t lujt ver de doeëd (Sint-Martens-Voeren), voor dood luiden: het loeit veur doid (Uikhoven, ... ), het lujt vèr dood (Eigenbilzen), loeije väör doeëd (Eisden, ... ), t loed veur doid (Geulle), t loet veur doeëd (Schimmert), t loewt veur doad (Schinnen), t loewt vuer doeëd (Klimmen), t loeët vuur doed (Bocholtz), t loyd veur doed (Heugem), t lōēt veur doad (Neerbeek, ... ), t lōēwd vur dōēd (Vijlen, ... ), vuur doeëd loewe (Ubachsberg), vuër doeëd loewe (Klimmen), voor een dode luiden: et luit veur ene doeje (Maastricht), et lut vur nen doeje (Sint-Truiden), et lùt vur nen doeje (Sint-Truiden), het leut veur `nen doje (Hoeselt), t loed veur dn doaje (Geleen), t loeit veur einne dwoi-je (Boorsem), zum dood luiden: t loet tsem doeëd (Chèvremont), tsoem doeëd loeë (Kerkrade, ... ) De klok die geluid wordt na het overlijden en/of bij de begrafenis van iemand [dôdsklok, dódsklok, dödsklok, doeëdsklok?]. [N 96A (1989)] || Het luiden voor iemand die pas gestorven is, een overledene overluiden [t loet tsóm doeëd, de doodsklok luiden, iemand ovverluuje?]. [N 96A (1989)] III-3-3
de duigen stapelen opbermen: ǫp˱bɛrmǝ (Blerick, ... ), oplagen: ōplǭgǝ (Eisden, ... ), opstapelen: opstapelen (Borgloon), ǫpstāpǝlǝ (Maastricht), ǫpštāpǝlǝ (Tegelen), stapelen: stapelen (Kortessem), stāpǝlǝ (Ell, ... ), štāpǝlǝ (Schimmert  [(in een driehoek)]  , ... ) De gekliefde duigen kruislings in een vierkant of driehoek opstapelen. Tussen de duigen onderling wordt daarbij een ruimte opengelaten, waardoor een goede ventilatie ontstaat. [N E, 14a-b] II-12
de duigkoppen gelijkschaven afronden: ǭfrønǝ (Maastricht), effen slieten: ɛfǝ slītǝ (Eisden, ... ), rechten: rē.xtǝ (Panningen), rechtschaven: rɛxšāvǝ (Tegelen), schaven: sxāvǝ (Hasselt), šāvǝ (Blerick, ... ), vlakken: vlakǝ (Gennep) Nadat de kimmen gekapt zijn, worden de duigkoppen aan beide zijden van het vat aan de bovenzijde vlakgeschaafd. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een kopschaaf, soms ook van een blokschaaf (bijvoorbeeld in Heel (L 328)), een reischaaf (bijvoorbeeld in Panningen (L 290), Heel (L 328) en Hasselt (Q 2)) of een stalen schaaf (bijvoorbeeld in Gennep (L 164) en Klimmen (Q 111)). Zie ook het volgende lemma en de lemmata ɛblokschaafɛ, ɛreischaafɛ en ɛstalen schaafɛ in de paragraaf over de schaven bij de vaktaal van de timmerman.' [N E, 35b] II-12
de duiven niet loslaten afgelasten: afgelas (Jeuk), inhouden: Algemene opmerking bij deze vragenlijst: zie ook bijlagevellen met (eventuele) aanvullingen en diverse toelichtingen.  ienhalde (Wanssum), niet loskomen: ne.t loͅ.sko.mə (Eys), niet loslaten: neet loslaote (Geleen, ... ), Algemene opmerking: deze vragenlijst is nogal slecht (= weinig antwoorden) ingevuld!  niet loslaten (Gruitrode), niet lossen: neet losse (As, ... ), neet lossə (Beesel), nēēt lòssə (Guttecoven), nie gelos (Rijkhoven), nie gelost (Koersel, ... ), nie losse (Venray), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: invuller heeft hierbij twee bijlagevellen bijgevoegd, t.w.  ze niē losse (Bilzen), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: zie ook "klanktabel v.h. Zolders (uitspraak)", aan de achterkant van de laatste pagina!  nie lósse (Zolder), ze zèn niegelóst gewoo.re huije (Zolder), Algemene opmerkingen bij deze vragenlijst:  ze zeen neet gelosdj (Thorn), ophouden: ophage (Kortessem), vasthouden: vas haoje (Echt/Gebroek), vas houwte (Doenrade), vashaje (Swalmen), vashauwte (Vlodrop), vashàwe (Sint-Pieter, ... ), vasthoaje (Weert), vasthoalen (Eys), vastháuwen (Eisden), vāsthāwə (Meijel), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: zie ook bijlagevellen met (eventuele) aanvullingen en diverse toelichtingen.  vásthalde (Wanssum), wachten: wachte (Herten (bij Roermond)), wachten (Mielen-boven-Aalst, ... ), wàchtə (As), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: zie ook "klanktabel v.h. Zolders (uitspraak)", aan de achterkant van de laatste pagina!  wóchte (Zolder), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: zie ook aantekening van de invuller, op de laatste pagina!  wàchtə (Grathem, ... ) de duiven niet loslaten? [N 93 (1983)] || het lossen uitstellen? [N 93 (1983)] III-3-2