e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
kantlikker bout: bōt (Montzen), coulisse: coulisse (Zonhoven), kulis (Milsbeek), kulizǝ (Meijel), kǫles (Dilsen), kǫwlis (Bleijerheide), gelengcoulisse: gǝlęŋkulis (Roggel), kanteblinker: kanteblinker (Lommel), kantelekker: kaŋktǝlɛkǝr (Maasbree), kantelikker: kantǝlekǝr (Meijel), kantlikker: kantlekǝr (Bilzen), likker: likker (Stein), randijzer: ranjtjīzǝr (Posterholt), raŋkīzǝr (Bleijerheide) Het ijzeren instrument op een houten handvat waarmee men de kanten polijst door er was in te branden. Zie afb. 63. [N 60, 138a] II-10
kantongerecht gerecht: ’t gerich (Schaesberg), ’t gericht (Ell), (o.).  gəre.x (Eys), Algemene opmerking: heb deze vragenlijst letterlijk overgenomen, dus zoals invuller het genoteerd heeft!  gərèg (Nieuwenhagen), kanton: kanton (Montfort, ... ), katon (Guttecoven), kantongerecht: kantongerech (Blerick, ... ), kantongerecht (Born, ... ), kantongereecht (Sevenum), kantongereg (Oirsbeek), kantongeregt (Maasniel, ... ), kantongerich (Klimmen, ... ), kantongericht (Tienray, ... ), kantongerig (Doenrade), kantongerĭcht (Sevenum), kantongurech (Brunssum), kantongərech (Hulsberg, ... ), kantonjerich (Kerkrade), kantōngərigt (Roermond), kantŏŏngərègt (Heel), kantòngerech (Echt/Gebroek), kantòngereg (Geulle), kantòngərech (Urmond), kantóngerich (Geleen), kantôngerech (Herten (bij Roermond)), kantôngerecht (Ittervoort), katongerich (Wijlre), katoongereght (Meijel), kentongerech (Maastricht, ... ), ketongerech (Blerick, ... ), ketônrech (Stein), kàntòngərēch (Maastricht), kàntónggərich (Heerlen), kàntóngərich (Epen), kántóngərèg (Venlo), kántóngərègt (Gennep), kəntòngərèch (Susteren), kətongerech (Blerick), Algemene opmerking v.d. invuller: in het Meerlos dialect bestaat geen uitgangs "n"!  kantongerecht (Meerlo), Algemene opmerking: heb deze vragenlijst letterlijk overgenomen, dus zoals invuller het genoteerd heeft!  kàntŏngərèg (Nieuwenhagen), Opm. v.d. invuller: bijv. t gerecht ien Venlo.  kantóngerecht (Venray), ps. letterlijk overgenomen, zoals invuller het genoteerd heeft (dus met een hoge punt ertussen - is dit een stoottoon?).  ka‧ntongerech (Amby), kantonrechter: kantonrechter (Haelen), kantonrègter (Montfort), ketonrechter (Nieuwstadt, ... ), rechtbank: ps. omgespeld volgens RND!  reͅxbaŋk (Meeuwen), rechter: rechter (Vlodrop), tribunaal (<fr./lat.): trebunaal (Ophoven), tribbenoal (Hoeselt), tribbenool (Eksel), tribbənaal (As), tribenaal (Mheer), tribenoal (Maastricht), tribunaal (Bree, ... ), tribunool (Loksbergen), tribuunaol (Maastricht), tribənaol (Diepenbeek), triebuunal (Maastricht), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: deze lijst heb ik letterlijk, zoals invuller het genoteerd heeft overgenomen!  tərib.bənaol (Maastricht), ps. omgespeld volgens Frings!  trybəna͂l (Houthalen) het laagste rechtscollege, bevoegd tot kennisneming van kleine burgerlijke zaken en tot berechting van overtredingen [kantongerecht, tribunaal] [N 90 (1982)] III-3-1
kantoor aquarium: akwā.rijøm (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), bureau: brō (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Eisden]), bureau (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Zwartberg]), byro (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Zwartberg, Waterschei]  [Domaniale]  [Wilhelmina]), byrō (Eisden  [(Eisden)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Zwartberg, Eisden]  [Emma]  [Eisden]), bǝrō (Hamont  [(Eisden)]   [Zolder]), bǝr˙ō (Zolder  [(Zolder)]   [Eisden]), de bureaus: dǝ byrōs (Eisden  [(Eisden)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), hoofdkantoor: h˙ōfka.ntuǝr (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Winterslag, Waterschei]), kantoor: kantoar (Buchten  [(Maurits)]  , ... [Maurits]  [Oranje-Nassau I]  [Maurits]  [Maurits]), kantoor (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Laura, Julia]), kantoǝr (Klimmen  [(Oranje-Nassau I)]   [Maurits]), kantuǝr (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Emma, Maurits]  [Domaniale]  [Domaniale, Wilhelmina]), kantyǝr (Chevremont  [(Julia)]   [Maurits]), kantūr (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV, Emma]  [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Emma]  [Willem-Sophia]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Julia]), kantūǝr (Klimmen  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]  , ... [Eisden]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), kɛntoar (Geleen  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), schalter: šaltǝr (Thorn  [(Maurits)]   [Maurits]) Hoofdkantoor. De informant van Q 202 vermeldt dat het hoofdkantoor van de Oranje-Nassaumijnen ook "aquarium" werd genoemd vanwege de glazen wanden. De zegspersoon van Q 7 verstaat onder "de bureaus" het hele administratieve complex. [N 95, 25] II-5
kantplank beschuttingsplank: bǝšøteŋsplaŋk (Bree), boordplank: boordplank (Neeritter), hoogkantbred: hu.xkaŋk˱brɛt (Bleijerheide), kantplank: kantplaŋk (Hoensbroek), kantplāŋk (Leunen, ... ), kaŋkplaŋk (Tegelen  [(meervoud: kaŋkplɛŋk)]  ), kántplaŋk (Genk  [(meervoud: kántplɛŋk)]  ), keerplank: kiǝrplaŋk (Klimmen), materiaalleuning: mātǝrjǭllø̜jniŋ (Sint-Truiden), plint: plent (Maastricht), schermplank: sxɛrǝmplaŋk (Venlo), šɛrǝmplaŋk (Herten  [(meervoud: šɛrǝmplɛŋk)]  ), schutsplank: šøtsplāŋk (Eys), schutting: šøteŋ (Oud-Caberg), schutzbred: šuts˱brɛt (Kerkrade), schutzplank: šutsplaŋk (Heerlen  [(meervoud: šutsplɛŋk)]  ), stootbord: stootbord (Montfort), štoat˱bǫrt (Beek), štoǝt˱bǫrt (Schimmert), stormplank: štǫrǝmplaŋk (Helden, ... ), stortplank: stortplaŋk (Meeuwen, ... ), stǫrtpla.ŋk (Weert), stǫrtplaŋk (Maasbree  [(meervoud: stǫrtplɛŋk)]  , ... ), stǫrtplāŋk (Ottersum), štǫrtplaŋk (Beek, ... ), valplank: valplaŋk (Haler, ... ), veiligheidsplank: vē̜lǝxhē̜tsplãŋk (Tessenderlo), vęjlex˱øtsplaŋk (Meeuwen), voetplank: vōtplaŋk (Helden, ... ) Aan de staanders bevestigde, opstaande plank die moet voorkomen dat er materiaal van de steigervloer naar beneden valt. Zie ook afb. 18. [N 32, 3d; monogr.] II-9
kantrechten de valekant afzegen: dǝr vālǝkānt˱ āf˲zē̜gǝ (Mechelen), het spek afzagen: ǝt spɛk˱ af˲zǭgǝ (Leopoldsburg), kanten: kantjǝ (Posterholt), kanten recht maken: kantǝ rē̜x mǭkǝ (Bilzen), kantrechten: kanjtrɛxtǝ (Sint Odilienberg), kantjrɛxtǝ (Herten, ... ), kantrɛxtǝ (Mechelen, ... ), kāntrē̜xtǝ (Ottersum), rechten: rɛxtǝ (Tessenderlo), rechtkanten: rɛxtkantjǝ (Heel), rechtzagen: rɛxt˲zǭgǝ (Leopoldsburg), vierschalen: vēršālǝ (Dilsen), vīršuǝlǝ (Bilzen), zomen: zø̄mǝ (Bleijerheide) De buitenste, met schors bedekte delen aan de smalle lengtezijde van plaathout haaks afzagen. [N 53, 21d] II-12
kantschaaf abbekaar: abǝkār (Maastricht), abǝkę̄r (Sint-Truiden), afsteker: āfstę̄kǝr (Molenbeersel), fonker: fuŋʔøǝr (Tessenderlo), kantbreker: kantbręxǝr (Bleijerheide), kantbrę̄kǝr (Schimmert), kāntbrę̄kǝr (Wittem), kantenbreker: kantǝbrę̄jkǝr (Gulpen, ... ), kantǝbrę̄kǝr (Klimmen, ... ), kaŋktǝnbrę̄kǝr (Helden), kantensteker: kantensteker (Heythuysen), kantjǝštę̄kǝr (Montfort), kantǝstęjkǝr (Venlo), kantǝstę̄kǝr (Weert), kantijzer: kanjtjīzǝr (Neeritter), kantschaaf: kantschaaf (Venray), kantschaafje: kaŋktšę̄fkǝ (Panningen), kantsnijder: kantsnijder (Thorn), kantsteker: kanjtjštę̄kǝr (Susteren) Stalen instrumentje met holle voorkant waarmee men scherpe kanten afrondt aan de zijden van een leren riem. Zie afb. 74. [N 36, 36; Li 1963, 43] II-10
kantstijl deurstijl: diǝrstęjl (Bilzen), kantstijl: kāntstil (Ottersum), montant: montaŋ (Maastricht), mǫntaŋ (Bilzen, ... ), stijl: stē̜l (Tessenderlo), stęjl (Bilzen), stīl (Stein), štil (Sint Odilienberg), zijstijl: zejstil (Ottersum), zistīl (Geulle), zištil (Bleijerheide), zījštil (Posterholt) Het buitenste rechtopstaande deel van de vergaring van een paneeldeur. [N 55, 26b; monogr.] II-9
kanunnik kanunnik (<lat.): `ne kanunnik (Klimmen), de kannunik (Eigenbilzen), eine kanunnik (Klimmen), kannunek (Sint-Truiden), kannunik (Baarlo, ... ), kannunnik (Bocholt, ... ), kannunnëk (Hoeselt), kannŭnnik (Nieuwenhagen), kanunik (Bocholtz, ... ), kanunink (Waubach), kanunnik (Baarlo, ... ), kennunik (Stokkem), kennunnik (Tungelroy, ... ), kenummik (Ell), kenunich (Houthalen), kenunik (Oirlo), kenunnik (Geistingen, ... ), könunnik (Posterholt), kənønek (Meijel), kənønək (Lommel), ənə knønək (Montzen), zegt men nu  ne kánunik (Tongeren), knunk (vero.): zei men vroeger  ne knúnk (Tongeren) Een wereldlijke R.K. geestelijke die deel uitmaakt van een kapittel van een kathedrale kerk, kanunnik. [N 96D (1989)] III-3-3
kap 3/4-kap: /4-kap (Klimmen  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Eisden]), balk: balk (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Maurits]), beeltje: bēlkǝ (Zolder  [(Zolder)]   [Eisden]), béle/beel: béle/beel (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]  , ... [Zwartberg, Eisden]  [Winterslag, Waterschei]  [Zolder]), bēl (As  [(Zwartberg / Waterschei)]  , ... [Zwartberg] [Eisden]  [Zwartberg, Waterschei]  [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), bęǝl (Hamont  [(Eisden)]   [Zolder]), connière: connière (Genk  [(Winterslag)]   [Maurits]), hemel: hemǝl (Bleijerheide, ... ), hēmǝl (Blitterswijck, ... ), houtbeel: houtbeel (Eisden  [(Eisden)]   [Zwartberg, Waterschei]), hǫwtbēl (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Winterslag, Waterschei]), houten beel: houten beel (Lanklaar  [(Eisden)]  , ... [Zwartberg, Eisden]  [Zwartberg, Waterschei]), hōtǝ bēl (Zonhoven  [(Zwartberg)]   [Eisden]), hǫwtǝ bēl (As  [(Zwartberg / Waterschei)]  , ... [Winterslag, Waterschei]  [Zwartberg]), houten kap: hoatǝ kap (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]   [Julia]), houten kap (Nieuwstadt  [(Maurits)]  , ... [Emma]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), hō.tǝ ka.p (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), hōtǝ kap (Heerlen  [(Emma)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma]), hǫwtǝ kap (Buchten  [(Maurits)]  , ... [Maurits]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Maurits]), houten kistje: hōtsǝ kesjǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), houten plat: hōtsǝ plat (Spekholzerheide  [(Willem-Sophia)]   [Domaniale]), houteren kap: hōtsǝrǝ kap (Chevremont  [(Julia)]   [Eisden]), houtkap: hōtskap (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Domaniale]), huif: huif (Leunen, ... ), ijzeren beel: āzǝrǝ bēl (Zonhoven  [(Zwartberg)]   [Zwartberg, Waterschei]), ejzǝrǝ bēl (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Zwartberg, Waterschei]), ijzeren beel (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Eisden]), īzǝrǝ bēl (Eisden  [(Eisden)]  , ... [Zwartberg, Eisden]  [Zwartberg]), ijzeren kap: ijzeren kap (Lanklaar  [(Eisden)]   [Maurits]), ī.zǝrǝ ka.p (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), īsǝrǝ kap (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Laura, Julia]), īzǝrǝ kap (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]  [Willem-Sophia]  [Laura, Julia]  [Emma, Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Julia]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Domaniale]  [Maurits]  [Maurits]  [Domaniale, Wilhelmina]), īzǝrǝn kap (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Domaniale]), ijzerkap: iǝ.zǝrkap (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Domaniale]), īzǝrkap (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Zwartberg, Waterschei]), kap: ka.p (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), kap (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Beringen, Zwartberg, Houthalen, Winterslag, Waterschei, Eisden]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]  [Willem-Sophia]  [Emma]  [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Emma, Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Julia]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]  [Maurits]  [Laura, Julia]  [Zwartberg, Eisden]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Maurits]  [Domaniale]  [Maurits]  [Maurits]  [Domaniale, Wilhelmina] [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), kapje: kɛpjǝ (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), kɛpkǝ (Geleen  [(Maurits)]   [Domaniale]), kophout: kǫphǭwt (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), kruiskap: krejskap (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), pallisade: palisāt (Zie mijnen  [(Domaniale)]  [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), plat: plat (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Willem-Sophia]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Domaniale]  [Emma, Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]  [Domaniale, Wilhelmina]  [Maurits]  [Maurits]  [Maurits]), platte beel: platte beel (Rekem  [(Zwartberg / Eisden)]   [Zwartberg, Waterschei]), platǝ bēl (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Emma, Maurits]), platte kap: pla.tǝ ka.p (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Domaniale]), platǝ kap (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Domaniale]), ronde beel: ron bēl (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Zwartberg, Eisden]), rondhout: ronthǫwt (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Domaniale]), rughout: rykhōts (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Domaniale]), røkhōts (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), schaal: šal (Bree, ... ), šē̜l (Genk), schenen: šenǝn (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Winterslag]), schulp: sxølǝp (Loksbergen), stop: stǫ̜p (Houthalen) Algemene benaming voor de houten of metalen balk die als bovenste deel van de ondersteuning tegen het dak geplaatst wordt en die dus rechtstreeks de druk van het dakgesteente draagt. Uit de opgaven blijkt dat men in een aantal plaatsen verschillende benamingen kent voor de houten en de ijzeren kap. Zo merkt de invuller uit K 361 op dat men in de mijn van Zolder een houten kap een "beel" en een ijzeren een "beeltje" noemt. Op de Domaniale mijn gebruikte men volgens een respondent uit Q 121c daar respektievelijk de woorden "plat" en "kap" voor en een zegsman uit Q 113 voegt daar nog aan toe dat het "plat" op de mijn Emma in de pijler werd toegepast. Op de mijn Maurits maakte men volgens de invuller uit Q 21 een onderscheid tussen een "kap" en een "kapje". De eerstgenoemde term was van toepassing op een kap die in het steenwerk werd gebruikt, de tweede op een kap die het dak van een pijler droeg. Het woordtype "houtbeel" uit L 417 is een verzamelterm voor de "ronde beel", een houten balk met een lengte van 3 meter, en de "platte beel", een verticaal houten steunelement van 2.20 meter lang. De opgaven "kophout" en "rondhout" worden in de betekenis kap in tegenstelling tot "beel" in de Belgische mijnen slechts zelden gebruikt. Het woordtype "pallisade" was volgens Loontjens (pag. 36) op de Domaniale mijn van toepassing op een houten knuppel die als kap dienst deed. [N 95, 302; N 95, 307; N 95, 308; N 95, 337; monogr.; Vwo 87; Vwo 101; Vwo 406; Vwo 449; Vwo 667] || Dat deel van de klomp dat zich boven de voorvoet bevindt. Zie ook afb. 257. Bij de hoge klomp loopt de kap tot boven de wreef door, bij de lage klomp is de kap veel lager en korter. [N 97, 30; monogr.] || De dwarsbalk van een ondersteuning in een mijngang of dwarsgang. [monogr.] || Een aan de bovenzijde gesloten mof die wordt gebruikt om een buis af te sluiten. De kap wordt op het uiteinde van de buis geschroefd. Zie ook afb. 269 en het lemma ɛplugɛ.' [N 64, 118d] II-11, II-12, II-4, II-5
kap aan de vlegelknuppel band: bānt (Beringen), dorskap: dōrskap (Meijel), haam: hǭm (Wellen), kap: kap (Aalst, ... ), kapje: kɛpkǝ (Montfort, ... ), kopleer: kǫplē̜r (Peer  [("van putleer gemaakt: dat is een laag caoutchouc op een stevig linnen weefsel")]  ), lederen kap: līǝrǝ kap (Houthalen), leer: lē̜r (Kessenich), lęi̯r (Borgloon), spekzwoerd: spɛkzwǭrt (Gennep, ... ), vlegelbinder: vlēgǝlbęnjǝr (Maasmechelen), vlegelleer: vlēgǝlē̜r (Noorbeek, ... ), vlegelnestel: vlø̄gǝlnɛsǝl (Heppen), zwoerd: zwǭrt (Milsbeek, ... ) In tegenstelling tot de kap aan de vlegelstok die van ijzer is, is de kap aan het slaghout van leer. De meest voorkomende vorm van deze kap is een zeer stevig stuk taai varkensleer (in Q 9: van ezelleer); aan de uiteinden zitten enkele gaatjes, waar een leren veter doorheen wordt gehaald waarmee de kap, met een lus, om de vlegelknuppel wordt vastgesnoerd. Daartoe zijn in de enigszins afgeplatte kant van de knuppel enkele (doorgaans drie) inkepingen gemaakt waar de veters doorheen lopen. Zie afbeelding 10, d. In L 286 tekent de zegsman een vlegelknuppel met een gat erin, waardoor de vlegelband loopt. [N 14, 3b, 3d en 3e; JG 1a, 1b; monogr.] I-4