e-WLD begrippen 

 
 
Filteren...

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
kalf jaarling: jørleŋ (Gutschoven), yǝrleŋ (Gutschoven), kalf: ka.f (Mal, ... ), ka.lǝf (Aalst, ... ), kaf (Geleen, ... ), kalf (Beesel, ... ), kalǝf (Aalst, ... ), kau̯.f (Beek, ... ), kau̯f (Amby, ... ), kaǝf (Hoeselt, ... ), kø̜̄.f (Ophoven), kø̜f (Ospel), kā.f ('S-Herenelderen, ... ), kā.lǝf (Guigoven, ... ), kāf ('S-Herenelderen, ... ), kāi̯f (Lanaken, ... ), kālf (Beringen, ... ), kālǝf (America, ... ), kāu̯.f (Tongeren), kāu̯f (Bocholt, ... ), kāǝf (Montfort, ... ), kē̜f (Guttecoven), kē̜ǝf (Bilzen), kō.f (Horn), kōf (Haelen, ... ), kōǝf (Mechelen), kūǝf (Baelen), kǫf (Montzen, ... ), kǫi̯f (Linne), kǫu̯.f (Lanklaar), kǫu̯f (As, ... ), kǫu̯ǝf (Ospel), kǭ.f (Horn, ... ), kǭf (Altweert, ... ), kǭlf (Sevenum), kǭǝf (Neeroeteren, ... ), kɛf (Bilzen, ... ), kɛlf (Mettekoven), (mv)  kalvrǝ (Gennep), kalvǝr (Baarlo, ... ), kalvǝrs (Hoepertingen), kalē̜fǝ (Genk), kalǝvǝr (Leunen, ... ), kau̯vǝr (Jabeek, ... ), kau̯vǝrǝ (Broeksittard), kālvǝr (Meerlo, ... ), kālǝvǝr (Arcen), kāu̯vǝr (Amstenrade, ... ), kāvǝr (Alt-Hoeselt, ... ), kōvǝr (Bocholtz, ... ), kǫu̯vǝr (Born, ... ), kǭvǝr (Doenrade, ... ), kǭǝvǝr (Amby, ... ), kɛlvǝr (Neerpelt), kalfje: kai̯fkǝ (Obbicht, ... ), kalfkǝ (Bocholt), ku̯ɛlǝfkǝ (Schimmert), kõfkǝ (Weert), køi̯fkǝ (Brunssum, ... ), kø̄fjǝ (Bocholtz), kø̄fkǝ (Bocholtz, ... ), kø̜̄fjǝ (Bleijerheide), kø̜̄fkǝ (Eygelshoven, ... ), kø̜fkǝ (Boshoven, ... ), kø̜u̯vkǝ (Eupen), kēfkǝ (Putbroek), kē̜fkǝ (Diets-Heur, ... ), kē̜i̯fkǝ (Gruitrode, ... ), kē̜lfkǝ (Tegelen), kē̜ǝfkǝ (Guttecoven), kęi̯fkǝ (Bocholt, ... ), kęlfkǝ (Peer), kęlǝfkǝ (Boekhout, ... ), kęu̯fkǝ (Elen, ... ), kę̃lfkǝ (Kermt), kǭfkǝ (Horn), kɛfkǝ (Bunde, ... ), kɛi̯fkǝ (Beek, ... ), kɛi̯ǝfkǝ (Roosteren), kɛlfkǝ (Blerick, ... ), kɛlǝfkǝ (Loksbergen), kɛu̯fkǝ (Ulestraten, ... ), middellijst: medǝllīst (Sint Odilienberg), middelste travers: medǝlstǝ travē̜r (Bilzen), middenbrug: medǝbrøk (Bleijerheide), middenste travers: medǝstǝ travē̜r (Bilzen), middentravers: medǝtravē̜r (Bilzen), muk: møk (Beringe, ... ), mø̜k (Altweert, ... ), mǫk (Zepperen), (mv)  mø̄kǝ (Broekhuizen), mukje: mokskǝ (Spalbeek), møkskǝ (Donk, ... ), mø̜kskǝ (Meijel, ... ), mǫkskǝ (Lummen), mup: mup (Hoeselt), møp (Beverst, ... ), mø̜p (Baarlo, ... ), męp (Romershoven), mutten: motǝ (Melveren), mutǝ (Wijer), mytn (Heusden, ... ), møt (Halen), møtǝ (Beringen, ... ), møʔǝ (Kwaadmechelen), mø̄tǝ (Tessenderlo), mø̜tǝ (Berverlo, ... ), mɛtǝn (Houthalen), muttentje: møtǝkǝ (Donk, ... ), mø̄tjǝ (Stevoort) De horizontale regel tussen het bovenlicht en het raam of de deur. [N 55, 7h] || Jong rund, niet naar het geslacht onderscheiden. Zie afbeelding 3. Op de kaart is het woordtype kalf niet opgenomen. [N 3A, 15 en 20; JG 1a, 1b; Gwn V, 5, 5a en 5b; L 27, 56; R 12, 24; Wi 17; monogr.; add. uit N 3A, 4, 26a, 75a, 75b en 76; N C, 6, 7a, 7b, 8, 9a en 14b; A 9, 17a en17b; S 14] I-11, II-9
kalfmachine boom: bōm (Milsbeek), hefboom: hɛfbǫm (Gennep, ... ), kalfmachine: kafmǝsin (Mal), kafmǝšīn (Hoeselt), kalfmasxin (Ospel), kalfmø̜šin (Zolder), kalfmǝsen (Zepperen), kalfmǝsin (Achel, ... ), kalfmǝsxen (Herk-de-Stad), kalfmǝsxīn (Boekend, ... ), kalfmǝxin (Stevoort), kalfmǝšen (Halen, ... ), kalfmǝšin (Baarlo, ... ), kalfmǝšīn (Maastricht, ... ), kalǝfmásǝn (Velm), kalǝfmášin (Beringen), kalǝfmǝsxin (Wellen), kalǝfmǝšen (Borgloon, ... ), kalǝfmǝšin (Diepenbeek, ... ), kalǝfmǝšøn (Herk-de-Stad), kau̯fmášinǝ (Sittard, ... ), kau̯fmǝxin (Boorsem), kau̯fmǝšei̯n (Maaseik), kau̯fmǝšeŋ (Lanklaar), kau̯fmǝšin (Rekem), kau̯fmǝšīn (Eisden, ... ), kau̯wfmǝšējn (Bree), kawfmǝsxīn (Geulle), kawfmǝšin (Ransdaal), kawfmǝšīn (Einighausen, ... ), kawv˱mǝšin (Waterloos), kaǝfmǝšin (Neerharen), kāfmǝsxīn (Montfort), kāfmǝšeŋ (Zichen-Zussen-Bolder), kāfmǝšii̯n (Romershoven), kāfmǝšīn (Maasniel, ... ), kāwfmǝšin (Bocholt), kǫi̯fmǝšīn (Heugem), kǫu̯fmǝxinǝ (Opglabbeek), kǫu̯fmǝšīn (Grathem, ... ), kǫǝfmǝsxīn (Lanklaar), kǭfmǝšin (Neeritter, ... ), kǭfmǝšinǝ (Ell), kǭfmǝšīn (Heerlerheide, ... ), kalfsmachine: kalfsmǝšen (Lummen), kalfsmǝšin (Boekt Heikant), kalfsmǝšīn (Baarlo, ... ), kalǝfsmášen (Spalbeek), kalǝfsmášin (Leopoldsburg), kalǝfsmǝšen (Halen, ... ), kalǝfsmǝšin (Kaulille), kalǝfsmǝšīn (Hamont), kau̯fsmǝxīn (Maasmechelen), kau̯fsmǝšeŋ (Meeswijk), kau̯fsmǝšin (Maasmechelen), kawfsmǝšeŋ (Rotem), kawfsmǝšin (Bree, ... ), kawsmǝšīn (Obbicht), kaǫfsmǝšīn (Maaseik), kāfsmǝšin (Oost-Maarland), kāfsmǝšīn (Roermond, ... ), kǭfsmǝšīn (Kinrooi), kalvermachientje: kau̯vǝrmǝšintšǝ (Smeermaas), kawvǝrmǝšinšǝ (Rothem), kalvermachine: kalvǝrmásen (Sint-Truiden), kalǝvǝrmǝšin (Niel-Bij-Sint-Truiden), kau̯vǝrmǝšeŋ (Rotem), kau̯wvǝrmǝšīn (Geistingen), kawvǝrmǝšīn (Ulestraten), kālǝvǝrmǝšīn (Opheers), kāvǝrmǝšin (Ketsingen), kāvǝrmǝšīn (Gronsveld, ... ), kōvǝrmǝšīn (Haelen), kōǝvǝrmǝšiŋ (Mechelen), kǫu̯vǝrmášīn (Epen), kǫu̯vǝrmášīŋ (Epen), kǭvǝrmasxeŋ (Mechelen), kǭvǝrmašiŋ (Teuven), kǭvǝrmǝšīŋ (Boshoven, ... ), katrol: kǝtrǫl (Beverst, ... ), koord: ku̯ōt (Riksingen), kruiwagen: krøwāgǝ (Lommel), machientje: mǝšinkǝ (Horn), machine: mášin (Limbricht), mǝsin (Hoepertingen), mǝsxīn (Milsbeek, ... ), mǝxīn (Borgloon), mǝšen (Hasselt), mǝšīn (Herten, ... ), mɛšǝn (Genk), trekkoord: trekku̯oi̯t (Tongeren), verlosmachine: vǝrlǫsmǝšīn (Noorbeek), zaag en beitel: zē̜x ɛn bęi̯tǝl (Urmond) Instrument waarmee men het kalf geboren doet worden. [N 3A, 54b] I-11
kalfsbel bel: bø̜l (Lommel), bęl (Rummen, ... ), bɛl (Sint-Truiden), blaas: blos (Oud-Waterschei), blǭs (Bree, ... ), blaasje: blǫjǝskǝ (Linkhout), draad: druwǝt (Opheers), drǫ̃ǝt (Kermt), draagsel: droxsǝl (Achel), dráxsǝl (Beringen), drāxsǝl (Hasselt, ... ), eigeld: ęi̯gǝlt (Maastricht), gulp: gølp (Lanklaar), kalfbel: kalfbɛl (Baarlo, ... ), kalǝfbɛl (Neerpelt), kau̯fbɛl (Montfort, ... ), kálfbēl (Lommel), kāfbɛl (Roermond), kāv˱bęl (Zichen-Zussen-Bolder), kǭfbɛl (Nunhem), kalfblaar: kalfblǭr (Blerick), kalfblaas: kalfblǭs (Tegelen), kāfbloi̯s (Mal), kalfsbel: kalfsbɛl (Genk), kalǝfsbęl (Kaulille), kawfsbęl (Rotem, ... ), kawfsbɛl (Ulestraten), káwv˱sbęl (Waterloos), kāwfsbęl (Bocholt), kǭfsbɛl (Neeritter), kalfslekel: kāfslēkǝl (Oost-Maarland), kalfspees: kalfspɛi̯s (Stevoort), kegel: kīgǝl (Bocholtz), koning: kø̄neŋk (Eisden), kēneŋ (Rosmeer), lekel: lē̜kǝl (Mechelen), lɛi̯kǝl (Heerlerheide), lochtblaas: loxblōǝs (Borlo), luchtblaas: luxtblāǝs (Meldert), matte: mátǝ (Tessenderlo, ... ), natuur: nátyr (Herk-de-Stad), nátyǝr (Wellen), nátūr (Hamont), slijm: slīm (Velden), slɛm (Sint-Truiden), snoer: snø̄r (Roosteren), (mv)  snīrǝ (Rapertingen), snoersel: snø̜rsǝl (Rekem), vuil: vø̜l (Halen), vǭu̯l (Peer), waterblaas: vętǝrbluǝs (Diepenbeek), wātǝrblǭs (Oirsbeek, ... ), wōtǝrblōs (Sint-Truiden), wǫi̯tǝrblu̯oi̯s (Tongeren), wǫtǝrblu̯ǫs (Hoeselt), wǭtǝrblou̯s (Lummen), wǭtǝrblās (Oost-Maarland), wɛtǝrbluǝs (Zepperen), windblaas: wenjdjblǭs (Grathem), zuiveringsdraad: zø̜vǝreŋsdruwǝt (Linkhout) Droge bel die een koe na drie en meer maanden dracht uit de schede laat schieten. Voor de boer is dit een teken dat de koe drachtig is. [N 3A, 36] I-11
kalfsrollade gevulde kalfborst: Syst. WBD  gevölde kalfbors (Venlo), gevulde kalfsborst: gevulde kaofsbros (Mechelen), gevuldje kaofsborst (Grathem), gevölde kalfsbors (Roermond), gevöldje kaofsborst (Nunhem, ... ), jevölde koëfsbros (Bleijerheide), Eigen syst.  gevölde kalfsbors (Heerlen), Syst. WBD  gevölde kaafsbo͂:rs (Melick), kalfborst: káu̯vborst (Maaseik), kalfborstje: kaafbuuske (Oost-Maarland), kalfsbol: kaufsbol (Mechelen-aan-de-Maas), kalfsboog: kaufsbaog (Munstergeleen), Syst. Frings  kalfs˂boͅu̯x (Sint-Truiden), Syst. WBD  kaawfsbaog (Klimmen), kalfsboeg (Venlo), kalfsborst: kaafsbros (Sittard), kaasbos (Bilzen), kalfs boorsj (Ulestraten), kalfsboͅrst (Opglabbeek), kaofsbors (Neeritter), kawosboͅrst (Rotem), (korte oo-klank).  koafsbrōs (Heerlen), Gevulde.  kalfsbrós (Kerkrade), Syst. Frings  kalfs˂boͅrs (Maaseik), Syst. Frings (?)  kalfsborst (Kinrooi), Syst. WBD  kaafsbors (Herten (bij Roermond)), kalfsbors (Tegelen), kallefsbrost (Mechelen), kalfsbroodje: Syst. Frings  kaləfs˂brōtšə (Gelieren/Bret), kalfsfrikandel: kalfsfrekədəl (Borgloon), kalfsgekapt: Syst. Frings  kalfs˃gəkápt (Melveren), kalfsrol: kalfsrol (Baarlo), Syst. Frings  kalfsroͅl (Gingelom), Syst. Veldeke  kalfsrol (Tegelen), Syst. WBD  kaafsról (Boukoul), kalfsrol (Venlo), kalfsrollade: kaafs-rollaoj (Oost-Maarland), kalfsrollade (Margraten, ... ), kaufsrollade (Oirsbeek), Eigen phonetische  kalfsrəlaad (Valkenburg), Syst. WBD  kalfs-rollade (Kerkrade), kalfsrollaad (Limbricht), kalfsrollade (Oirlo), kallefsrollade (Mechelen), kalfsrolletjes: Syst. Frings  kaləfsroͅləkəs (Hasselt), kwakkelen zonder kop: Syst. Frings  kwakələ zoͅndər koͅp (Hasselt), opgevulde kalfsborst: (v.).  ɛpxəvøldə kalfsboͅrst (Helchteren), rollade: rollade (Puth, ... ), roulaad (Gronsveld), Syst. Veldeke  rollaad (Tegelen), Syst. WBD  rollaad (Velden) opgerolde, met gehakt gevulde kalfsborst [N 16 (1962)] || Opgerolde, met gehakt gevulde kalfsborst (kalfsboog, boog?) [N 16 (1962)] III-2-3
kalfsvlies bed: bet (Mal, ... ), bēt (Eisden, ... ), bē̜t (Beverst, ... ), bęt (Borgloon, ... ), bęǝt (Lummen, ... ), bšt (Hasselt), bɛt (Einighausen, ... ), blaas: blǭs (Maastricht, ... ), bocht: box (Venlo), bǫxt (Leunen, ... ), geboortevlies: gǝbǭrtǝvlēs (Tegelen), helm: hɛlǝm (Waubach), kalfsnet: kalǝfsnɛt (Leopoldsburg), kawfsnęt (Stokkem), kalfsvlies: kalfsvlis (Lommel), kalfzak: kalfzak (Herk-de-Stad), kalverbed: kōǝvǝrbɛt (Mechelen), kwaad: kōt (Gelieren Bret), kǫt (Oud-Waterschei), lechter: lēxtǝr (Panningen), lies: lis (Bocholtz, ... ), lēs (Bree, ... ), lēz (Waterloos), (mv)  lēzǝ (Maasniel), liest: lest (Lummen), ligster: lē̜xstǝr (Melick), nageboorte: nǫgǝburtǝ (Rotem), nǭgǝbōrtǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), nǭgǝbǭrtǝ (Haelen, ... ), net: net (Meijel, ... ), nẽt (Kermt), nø̜t (Bree), nęt (Beringen, ... ), nɛt (Baarlo, ... ), nɛ̄t (Hasselt), rein: rē̜i̯n (Maaseik), ręi̯n (Obbicht, ... ), rɛi̯n (Grathem, ... ), rɛ̄i̯n (Bocholt), slijm: slīm (Boekend), šlīm (Susteren), slijmvlies: slē̜mvlis (Beringen), tweede blaas: twidǝ blǭs (Overpelt), tweede waterblaas: twēdǝ wātǝrblǭs (Oirsbeek), vlies: vlis (Halen, ... ), vlīs (Zichen-Zussen-Bolder), ˲flęi̯s (Borgloon), vruchtvlies: vrøxtvlis (Zolder), vrøxvlēs (Velden), vuil: vul (Achel), vøi̯l (Lommel), vūl (Hamont, ... ), zak: zak (Niel-Bij-Sint-Truiden) Het vlies waarin het kalf zit als het geboren wordt. [N 3A, 55] I-11
kalfziekte, melkziekte bloedziekte: bluu̯tsektǝ (Achel), het bloed: ǝt blui̯t (Blerick), ǝt blūt (Milsbeek), kalfjeskrankheid: kē̜fkǝskraŋkhęi̯t (Melick), kalfjesziekte: kęi̯fkǝsze.ktǝ (Boorsem), kęi̯fkǝszēk (Eisden), kęi̯fkǝsēktǝ (Maaseik), kɛlfkǝsziktǝ (Sevenum, ... ), kɛlfkǝszēktǝ (Baarlo, ... ), kɛlǝfskǝsziktǝ (Gennep, ... ), kalfskrankheid: kāfskraŋkhęi̯t (Maasniel, ... ), kalfskrankte: kǭfskreŋdjǝ (Maasbracht, ... ), kalfsziekte: kalfszekdǝ (Genk), kalfszektǝ (Boekt Heikant, ... ), kalfsziekte (Boekend, ... ), kalǝfszikdǝ (Hasselt), kālfszikt (Meijel), kǭfszikdjǝ (Maasbracht), kǭfszēk (Nunhem), kalfziekte: kalfsektǝ (Gelieren Bret, ... ), kalfzekdjǝ (Ospel, ... ), kalfzekdǝ (Helden, ... ), kalfzektǝ (Herk-de-Stad), kalfziekte (Baarlo, ... ), kalfzik (Velden), kalfzikt (Broekhuizenvorst), kalfziktǝ (Oud-Waterschei), kalfzykt (Sevenum), kalfzēkdjǝ (Heythuysen), kalfzēktǝ (Kessel), kalǝfsektǝ (Hasselt), kalǝfzektǝ (Neerpelt), kalǝvze.kdǝ (Meeuwen), kalǝvziktǝ (Niel-Bij-Sint-Truiden), kalǝvzēqdǝ (Hasselt), kau̯fsēktǝ (Meeswijk), kau̯fsēqdǝ (Meeswijk), kau̯fzēktǝ (Gruitrode), koǝfzēkdjǝ (Baexem, ... ), kǫu̯fzēqdǝ (Opglabbeek), kǭfzekdjǝ (Altweert, ... ), kǭfzēk (Grathem), kǭfzēkdjǝ (Ell, ... ), kalverkrankheid: kalvǝrkraŋkhēt (Grevenbicht / Papenhoven, ... ), kalvǝrkraŋkhęi̯t (Echt), kalverkrankte: kalvǝrkrɛŋdǝ (Oud-Caberg), kau̯vǝrkręŋdǝ (Rotem), kau̯vǝrkrɛŋdǝ (Schimmert), kau̯vǝrkrɛŋkdǝ (Ulestraten), kau̯vǝrkrɛŋktǝ (Smeermaas), kāvǝrkrɛŋkdǝ (Gronsveld), kǭǝvǝrkrɛŋkdǝ (Bocholtz), kalverziekte: ka.lǝvǝrzekdǝ (Opheers), kalverziekte (Halen, ... ), kalvǝrzekdǝ (Linkhout, ... ), kalvǝrzektǝ (Boekt Heikant, ... ), kalvǝrzeqdǝ (Hoepertingen), kalvǝrzikt (Holtum), kalvǝrziktǝ (Lommel), kalvǝrzøktǝ (Herk-de-Stad), kalǝvǝrsektǝ (Rummen), kalǝvǝrzektǝ (Borgloon, ... ), kalǝvǝrzeqdǝ (Lummen), kalǝvǝrziktǝ (Borgloon, ... ), kalǝvǝrzē̜kdǝ (Borlo), karvǝlzēktǝ (Dilsen), kau̯.vǝrze.ǝqdǝ (Rotem), kau̯vǝrzekdǝ (Bocholt), kau̯vǝrzeqdǝ (Waterloos), kau̯vǝrziktǝ (Susteren), kau̯vǝrzēktǝ (Maaseik, ... ), kau̯vǝrzēqdǝ (Bree), kālǝvǝrziktǝ (Vliermaal), kāvǝrsyqdǝ (Zichen-Zussen-Bolder), kāvǝrzeqdǝ (Romershoven), kāvǝrzikdǝ (Riksingen), kāvǝrziqdǝ (Tongeren), kāvǝrzyqdǝ (Val-Meer), kāvǝrzękdǝ (Beverst), kǭvǝrzēkdjǝ (Weert), kǭvǝrzēktǝ (Lanklaar), melkfieber: melkfii̯bǝr (Voerendaal), melkfiǝbǝr (Heerlen), melxfiǝbǝr (Bleijerheide), mɛlkfēbǝr (Noorbeek, ... ), mɛlkfēbǝrǝn (Stein), mɛlkfībǝr (Mheer), mɛlǝkfībǝr (Guttecoven), melkkoorts: melkkoorts (Genk, ... ), melkkōrts (Ubachsberg), melǝkkǫrs (Meeswijk), melǝkkǫts (Millen), mē̜lǝkkǭrs (Hasselt), męlǝkkors (Lanaken), męlǝkkotsǝ (Rijkel), męlǝkkōrts (Eijsden, ... ), męlǝkkǫrs (Leut), mɛlkkōrs (Geverik/Kelmond), mɛlkkōrts (Brunssum, ... ), mɛlǝkkǭrs (Guttecoven), mɛ̄lkkōrst (Maasmechelen), melksfieber: melksfiǝbǝr (Mechelen), melksfībǝr (Eys), muttetjesziekte: møtǝkǝsektǝ (Paal) Een stofwisselingsziekte waarvan de aanleiding is het vrij plotseling op gang komen van de melkafscheiding na het kalven. De zieke dieren maken een suffe indruk, herkauwen niet meer en hebben dikwijls een wat trage mestafzetting. Door de boeren wordt de melkziekte vaak verward met de kopziekte. Het zijn allebei deficiëntieziekten: bij melkziekte gaat het om een gebrek aan calcium, bij kopziekte echter om een gebrek aan magnesium. Zie ook het lemma ''kalfziekte'', ''melkziekte'' in wbd I.3, blz. 460.' [N 3A, 99; N 52, 1; A 48A, 2; monogr.] I-11
kaliber draadkaliber: drǭtkalibǝr (Neeritter), draadklink: drǫatkleŋk (Kerkrade), draadmaat: drǭtmǭt (Neeritter), draadmal: drǭǝtmal (Nieuwenhagen, ... ), gatenmal: gātǝmal (Montfort), gatermal: gātǝrmal (Stokkem), kaliber: kalibǝr (Spekholzerheide, ... ), kalībǝr (Bilzen, ... ), kǝlibǝr (Stokkem), kaliberplaat: kālibǝrplāt (Rothem), kalibervorm: kalibǝrvǫrǝm (Klimmen), lokermal: lø̜̄kǝrmal (Nieuwenhagen, ... ), lokmeter: lǭxmɛsǝr (Bleijerheide), maatblok: mǭt˱blok (Herten), mǭt˱blǫk (Simpelveld), maatstaf: mǭwǝtstaf (Jeuk), mal: mal (Stokkem), platenmeter: plātǝmētǝr (Nieuwenhagen, ... ), verdikgatijzer: vǝrdek˲gǭt˱ęjzǝr (Bevingen), vorm: vø̜rǝm (Well), wringijzer: vreŋīzǝr (Maastricht) In het algemeen de benaming voor verschillende werktuigen waarmee de juiste maat van een werkstuk of een stuk gereedschap kan worden bepaald. De draadklink is een ronde schijf met sleuven van verschillende breedte waarnaast de afmetingen staan vermeld. Door draad, metaalplaat enz. in de meest passende sleuf te leggen kan de dikte van het materiaal worden afgelezen. De gatenmal heeft de vorm van een puntig stalen blad of een stalen kegel en wordt in het op te meten gat gehouden. Op de schaalverdeling van het werktuig kan vervolgens de diameter van het gat worden afgelezen. Zie ook afb. 88. [N 33, 296; N 64, 83b-d] II-11
kalk bodemwit: baojemwit (Geleen), bodem-wit (Sevenum), (= bodemwit).  boojem wit (Doenrade), (o.).  bō.dəmwe.t (Eys), Opm. v.d. invuller: dit is weer zon woord van later datum, waarvoor men geen dialectwoord meer zoekt.  bodemwit (Doenrade), hokwit: hokwit (Tongeren), kalk: ka.lk (Tongeren), ka.lǝk (Hasselt), kal(ǝ)k (Sint-Truiden), kalk (Bilzen, ... ), kalk(-wit) (Eisden), kalǝk (Achel, ... ), kellek (Weert), klak (Buggenum), kok (Lontzen, ... ), kālk (Eijsden, ... ), kālǝk (Heugem, ... ), (m.).  ka.lek (Zolder), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: invuller heeft hierbij twee bijlagevellen bijgevoegd, t.w.  kalk (Bilzen), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: zie ook aantekening van de invuller, op de laatste pagina!  kalk (Grathem, ... ), Algemene opmerking: deze vragenlijst is nogal slecht (= weinig antwoorden) ingevuld!  kalk (Gruitrode), Algemene opmerkingen bij deze vragenlijst:  kalk (Thorn), Opm. v.d. invuller: dit is dialect!  kalk (Doenrade), kalkwit: kalk(-wit) (Eisden), kotkalk: kotkàlk (As), krijt: krièt (As), nestvulsel: [NB: 184 = 185 = 186 = 187 =188]  nesvulsel (Sint-Pieter), vloerwit: vloer wit (Jesseren), witsel: witsel (Mielen-boven-Aalst, ... ), witte poeder: witte poejer (Geleen) kalk of krijtstof? [N 93 (1983)] || Soort alkalische aarde die als bindmiddel wordt gebruikt bij het maken van mortel. Kalk wordt ook toegevoegd om de elasticiteit van de mortel te vergroten en om de verwerkbaarheid te verbeteren. Hij wordt eveneens door de mortel gemengd wanneer zachtere soorten baksteen, kalkzandsteen en drijfsteen gemetseld moeten worden. Om de kalk als bouwmateriaal te kunnen verwerken, wordt hij eerst in kalkovens gebrand en vervolgens met water geblust. Zie ook de volgende lemmata. [Wi 53; S 16; L 27, 58; monogr.] II-9, III-3-2
kalk blussen (kalk) blussen: blysǝ (Aalst, ... ), blysǝn (Oostham), blyǝsǝ (Leopoldsburg), blø.sǝ (Heugem), bløsň (Lommel), bløsǝ (Beringen, ... ), bløsǝn (Achel, ... ), bløšǝ (Boorsem, ... ), blø̄sǝ (Merselo), blø̄šǝ (Tongeren), blø̄šǝn (Uikhoven), blø̜sǝ (Beegden, ... ), blø̜šǝ (Klimmen  [(weinig water)]  ), blɛsǝ (Beverst  [(om te metsen)]  , ... ), blɛšǝ (Beverst), (kalk) lessen: lesǝ (Eijsden, ... ), lesǝn (Opglabbeek), lešǝ (Oirsbeek), løsǝ (Bree, ... ), løšǝ (Maasmechelen, ... ), lø̜̄sǝ (Meerlo), lø̜̄šǝ (Maasmechelen), lø̜jšǝ (Lontzen), lø̜sǝ (Afferden, ... ), lø̜šǝ (Brunssum, ... ), lējsǝ (Rutten), lēsǝ (Panningen), lēšǝ (Epen), lē̜j.sǝ (Borgloon), lē̜sn (Zonhoven), lē̜sǝ (Peer), lē̜ǝsǝn (Diepenbeek), lęjsǝ (Blerick, ... ), lęjšǝ (Henri-Chapelle, ... ), lęsň (Lommel), lęsǝ (Asenray / Maalbroek, ... ), lęšǝ (Amby, ... ), lɛ ̞sǝn (Achel, ... ), lɛ.jsǝn (Wellen), lɛsň (Halen), lɛsǝ (Aalst, ... ), lɛšǝ (Bingelrade, ... ), lɛ̄sǝ (Helden), lɛ̄šǝ (Bleijerheide, ... ), kalk aanlengen: kalǝk˱ ānlęŋǝ (Lanaken), kalk dempen: kalǝk dɛmpǝ (Bleijerheide), kalk ontlaten: kalǝk˱ ǫntlǫjtǝ (Mal), lossen: lǫšǝ (Opgrimbie), uitbranden: ūt˱brɛnǝ (Munstergeleen) Water toevoegen aan kalkoxyde. Men onderscheidt het droogblussen en het natblussen. Het droogblussen geschiedt onmiddellijk nadat de kalk uit de oven komt. Daartoe spreidt men de kalk in een laagdikte van ongeveer 10 cm uit en besproeit het geheel met ongeveer 1/3 van de hoeveelheid aan water waarbij de gehele massa voortdurend met de schop wordt omgezet. Wanneer de kalk goed met water is verdund, wordt ze op een hoop gezet teneinde de warmte, die zich bij het blussen ontwikkelt, te behouden. Doorgaans laat men de massa één etmaal doorblussen. Droogblussen levert ongeveer 1,3 maal de oorspronkelijke hoeveelheid kalk op. Bij het droogblussen valt de kalk in een uiterst fijn, volkomen droog poeder uiteen. Bij het natblussen worden de kalkkluiten in een bak met drie tot vier maal hun gewicht aan water overgoten. Met de kalkhouw wordt de kokende massa omgezet. Komt er geen damp meer omhoog en blijven geen droge resten meer aan de schop zitten, dan laat men de kalkmelk weglopen in een kuil. Daar verstijft de dunne pap door het wegzakken van het water in de bodem. Na afdekking met een dunne zandlaag is het kalkdeeg onbeperkte tijd houdbaar. In de volgende lemmata wordt vooral het natblussen behandeld. Zie voor de fonetische documentatie van '(kalk)' het lemma 'Kalk'. [S 16; N 30, 31; L 27, 58; monogr.] II-9
kalk gemengd met verbrijzelde stenen bodemrijn: bodemrijn (Tongeren), grit: gret (Meijel), grit (As, ... ), (= sjelpe gemale).  grit (Herten (bij Roermond)), (o.).  gre.t (Eys), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: invuller heeft hierbij twee bijlagevellen bijgevoegd, t.w.  grit (Bilzen), Opm. v.d. invuller: bedoeld om op te pikken (zie bij vraag 185: bodemwit).  grit (Doenrade), kalksteen: kalksjtein (Swalmen), mortel: mortel (Geleen, ... ), Algemene opmerking: deze vragenlijst is heel slecht ingevuld!  mortel (Maasbree), roetsteen: roodsjtee (Doenrade), roëd-stein (Sevenum), Algemene opmerking bij deze vragenlijst: zie ook aantekening van de invuller, op de laatste pagina!  rôêt-stei.n (Grathem, ... ), schrot: sjrot (Vlodrop), strooisel: Opm v.d. invuller: (hart).  strojzel (Meijel) kalk gemengd met verbrijzelde stenen? [N 93 (1983)] || kalk of krijtstof? [N 93 (1983)] III-3-2