e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
maanblind paard (een) maanlichtige: mǭnlixtegǝ (Hasselt), (een) schele: sxē̜lǝ (Blerick), šē̜lǝ (Gemmenich), (het heeft een) blesoog: blęsǫu̯x (Heerlerheide  [(oog met een witte vlek)]  ), blɛsūǝx (Meijel), (het heeft een) glazeren oog: glāzǝrǝ ou̯. (Moresnet), (het heeft een) maanoog: muǫnǫu̯x (Tongeren), māu̯nōx (Halen), mōnūx (Sint-Truiden), mōǝnūx (Zelem), mǫu̯ǝnōx (Lommel), mǭnau̯x (Baarlo), mǭnux (Sevenum), mǭnuǝx (Hamont, ... ), mǭnōx (Ottersum), mǭnōǝx (Velden), mǭnőu̯x (Beverst, ... ), mǭnūx (Hasselt), mǭnūǝx (Venray), mǭnǫu̯x (Baexem, ... ), mǭnǭx (Hoensbroek), (het heeft een) meeloog: mēluex (Kwaadmechelen  [(meel wijst op de meelachtige of witte vlek)]  ), blind paard: blent pē̜ǝt (Tessenderlo), maanblind: moǝnblent (Herk-de-Stad), mǭnblent (Broekhuizenvorst, ... ), mǭnblentj (Swalmen), mǭnblēnt (Hees), maandblind: mǫntbleŋk (Bleijerheide), mǭnbleŋk (Mechelen), maandeblind: mndǝbleŋ (Moresnet), mǫndǝblēnt (Hombourg), mǭndǝblēnt (Remersdaal), maandoger: møntęi̯gǝr (Eigenbilzen), mǭntø̜i̯gǝr (Mheer, ... ), maandoog: mōǝntǫu̯x (Mechelen), maangek: mǭngɛk (Posterholt), maankijker: mōnkikǝr (Bokrijk), mōǝnkiǝkǝr (Neerpelt), mǭnkikǝr (Gronsveld), mǭnkīkǝr (Swalmen), maanlichter: muǫnlixt̯ǝr (Val-Meer), maanlichtig: mu̯ǫnlixtix (Tongeren), mǭnlextex (Hees), maanoger: mou̯ǝnēi̯gǝr (Beverst), mu̯ǫnǫu̯gǝr (Tongeren, ... ), mu̯ǭgǝr (Val-Meer), mōnuǝgǝr (Berverlo, ... ), mōnēgǝr (Genk), mōnūgǝr (Sint-Truiden), mōnūǝgǝr (Leopoldsburg, ... ), mōǝnø̜i̯gǝr (Diepenbeek), mǫu̯ǝnōgǝr (Lommel), mǭ.nø̄gǝr (Waubach), mǭnau̯gǝr (Baarlo), mǭnhȳǝgǝr (Achel  [(hypercorrecte h)]  ), mǭnugǝr (Hasselt), mǭnø̜̄gǝr (Heerlen, ... ), mǭnø̜i̯gǝr (Baexem, ... ), mǭnø̜i̯ǝr (Stokkem, ... ), mǭnęi̯gǝr (Bree, ... ), mǭnōgǝr (Afferden), mǭnǫu̯gǝr (Baexem), mǭǝnuǝgǝr (Hamont), maanogig: mǫǝnyxtix (s-Herenelderen), maanoogje: mǭnø̜xskǝ (Sevenum), maanschijter: mǫnsxē̜tǝr (Rummen), mǫnšitǝr (Neeritter), manekijker: mǭnǝkikǝr (Haelen), scheel: sxēǝl (Gingelom) Gezegd van een paard met een periodieke oogontsteking, gewoonlijk om de maand of na twee maanden. Het paard is dan lichtschuw en het hele oog vertoont ontstekingsverschijnselen: een sterke traanafscheiding en een roodachtige kleur van de bindhuid. De kwaal is gewoonlijk na twee à drie weken geweken, maar kan zich ook periodiek herhalen en tot blindheid leiden. De naam maanblindheid houdt verband met de vroegere mening, dat deze kwaal maandelijks, bij het op- en afgaan van de maan, terugkeerde. [A 48A, 38a; N 8, 62p en 90v] I-9
maandag na driekoningen `s maandags na driekoningen: smóndags nao driekunninge (Afferden), driekoningen: Dreeköninge (Wahlwiller), driekeuninge (Haelen), Drīēköninge (Schinveld), driekoningenmaandag: Drejkeuningen-Maondig (Baarlo), driekeuninge maondig (Ulestraten), driekoningsmaandag: driekeuningsmaondig (Vlodrop), koningenmaandag: keuningemaondig (Geleen), koperen maandag: kopere maondag (Maastricht), kopere maondeg (Valkenburg), kopjesmaandag: kopkes maondaag (Baarlo), köpkesmôndag (Gennep, ... ), Vroeger zegt men dit; tegenwoordig niet meer!  (köpkesmaondaag) (Blerick), koppeltjesmaandag: köppelkes Móndag (Meerlo), köppelkesmaondeg (Horst), (eventueel i.p.v. de laatste a een i).  kóppelkesmaondag (Horst), koppenmaandag: kóppemaondig (Maasbracht), kopperenmaandag: köpperemaondeg (Remersdaal), koppermaandag: kopper maondaag (Venlo), koppermaondaag (Venlo), koppermaondag (Tienray, ... ), koppermaondig (Herten (bij Roermond)), koppermóndág (Venray), kŏppermōāndig (Heerlen), kópper maondig (Roermond), kóppermaondag (Caberg), Kóppermaondag (Maastricht), = de dag dat de ni-je knaecht of meid kwame!  koppermaondag (Oirlo), koppersmaandag: koppersmaondag (Sittard), kóppersmaondig (Roermond), koppertjesmaandag: köpperkesmaondag (Tienray), maandag na driekoningen: Maandag nao driekunninge (Broekhuizen), Mandig nao Dreikônige (Sevenum), mao.ṇdjig nao dri-j keu.ninge (Nederweert), maondaag nao Dreejkeujninge (Venlo), maondaag nao dreejkeuninge (Steyl), maondaag nao Dreekunninge (Venlo), Maondaag nao Driekunninge (Broekhuizen), maondaag nòò Driekeuninge (Venlo), Maondag nao Drei Keuningen (Maastricht), maondag nao Dreikuininge (Maastricht), maondig nao Dreejkeuninge (Tegelen), maondig nao Dreijkeuninge (Maastricht), Maondig nao Dreikeuninge (Wijk), maondig nao dreikeuningen (Eijsden), Maondig nao Dreïköninge (Heerlerheide), maondig nao Drie keuningen (Berg-aan-de-Maas), maondig nao Driekeuninge (Montfort, ... ), maondig nao Driekêûninge (Schimmert), maondig nao Drieköninge (Roosteren), maondig no driekoningen (Sittard), Maondjeg nao Driekèùninge (Roggel), maondjig nao drei kèùninge (Baexem), mondig nao Dreikônige (Sevenum), mòndag nao Driekunninge (Wanssum), Mòndag nò Driekunninge (Venray), mòòndig nòò dreej Keüninge (Blerick), (niet bekend).  maondig nao Dreikeuninge (Sittard), razemaandag: Kil. noemt de eerste Maandag na Driekoningen raesmaendag. Blijkbaar geldt de benaming niet steeds voor denzelfden dag. In 1394 is raezende maendag ["]den dag voor den neesten dinxdag op ten vastelavont". Halthaus, Coremans noch Cachet vermelden hem als zoodanig.  raozemaondig (Valkenburg), verloren maandag: (verloëre moendig ?) (Bilzen), v`rloe:re maondj`g (Bocholt), v`rloore maoëndig (Kaulille), verlaore maandag (Montfort), verlaore maondaag (Maasniel, ... ), verlaore maondag (Blerick), verlaore maondig (Nunhem, ... ), verlaore Maondjig (Heythuysen), verlaore maondjig (Maasniel), verlaore maonjig (Nieuwstadt), verlaurë mòndag (Vorsen), verlaòre maòndig (Sittard), verlo.ere maondjug (Weert), verloare mondig (Eys), verloe.re maondjig (Weert), verloere maondig (As), verloere moandjig (Weert), verloore maondig (Heugem, ... ), verloore Maondjig (Nederweert), verloore maondjig (Weert), verloou̯.re Mao.ndi:g (Maastricht), verlore maondaag (Grathem, ... ), verlore maondig (Kanne, ... ), verlore moandag (Genk), verlore moandig (Kesseleik), verlore mondag (Venray), verloren maandag (Kerkhoven, ... ), verloren maondig (Ophoven), verloren moandig (Born), verloure maundag (Jeuk), verloëre moendig (Bilzen, ... ), verloëre moendig (?) (Bilzen), verlō.re maondig (Gronsveld), verlure moandig (Bree), verlôêre maondjig (Weert), vlore moannig (Eksel), vlore moaʔnnig (Eksel), vurlōēre maondjug (Weert), (is in gebruik geweest).  verlaore maond(j)ig (Maasniel), (thans niet meer algemeen gangbaar).  verlôôre mòòndig (Puth), (zeldzaam).  verlore maondag (Venray), [Alg. opmerking: de invuller is een nieuwe medewerker en heeft enkel vernederlandste woorden genoteerd die reeds tussen haakjes in de vraagstelling gesuggereerd werden]  verloren maandag (Heers), Antwoord onderlijnd bij de suggesties.  verloren maandag (Diepenbeek), ps. invuller twijfelt over het antwoord!  verloore Maondig ? (Heerlen), Var. koppermóndag.  verlore móndag (Venray), verloure moondag doorstreept  verloren maandag (Jeuk), zwarte koning: Een van de zegslieden kende deze naam.  zwarte keuning (Maastricht), zwarte maandag: zwarte maondaag (Wolder/Oud-Vroenhoven), {z. toel.}: Geen woord voor.  z. toel. (Kerkrade) De eerste maandag na driekoningen. || de naam voor de maandag na Driekoningen [koppermaandag, verloren maandag, floramaandag] [N 112 (2006)] || De naam voor de maandag na Driekoningen [koppermaandag, verloren maandag, floramaandag]. [N 88 (1982)] || Maandag na Driekoningen [koppermaondjeg, verloore maondag]. [N 06 (1960)] || Maandag na Driekoningen. || Razende Maandag. || Zie verlore móndág [De eerste maandag na Driekoningen]. III-3-2
maandag na driekoningen add. het kindje zoeken: Op verloren Maandag (Koppermaandag, Maandag na Driekoningen), was t gebruik al rondtrekkend de herbergen te bezoeken. Dit werd genoemd "t kindje zuike"in verband met het daags te voren gelezen Evangelie van het "verloren"kind Jesus, en door Zijne ouders in den tempel gevonden werd.  `t kindje zuike (Sittard) z. toel. III-3-2
maandag voor aswoensdag blauwe maandag: Blauwe maandag (Gulpen), blow mondig (Vijlen), blōͅwmōͅndax (Meijel), carnavaldag: karnavaldaog (Bilzen), carnavalsmaandag: carnavalsmaandag (Hoensbroek, ... ), Carnavalsmaandag (Schinnen, ... ), carnavalsmaondag (Schinnen), carnevals maandag (Neer), carnevalsmaandag (Gulpen), Carnevalsmaandag (Voerendaal), carnevalsmaendag (Oirlo), carnevalsmaondig (Geulle), karnavalsmaandaag (Montfort), karnavalsmaandag (Stein), karnavalsmaondig (Echt/Gebroek, ... ), karnavalsmōͅndāx (Venlo), karnavalsmōͅndex (Nieuwenhagen), karnevalsmaondaag (Thorn), karnevalsmaondig (Kanne), Karnevalsmōndig (Waubach), karnəvalsmōͅndex (Maastricht), Varnavalsmaandag (Waubach), dulle maandag: dulle maondig (Ulestraten), dulle mondeg (Mechelen), fooidag: voejdaag (Weert), gekke maandag: gekke maandag (Maasbree), maandag van carnaval: moendig van karnaval (Bilzen), magermaandag: maogermund`g (Eigenbilzen), mazelenmaandag: maselemoindag (Loksbergen), oudewijversmaandag: auwewieversmaondig (Lutterade), rozenmaandag: roze mundeg (Eigenbilzen), vgl. Du. Rosenmontag, carnavalsmaandag.  Raozemaondig (Klimmen), rozenmontaag (Mechelen), sluitertjesdag: sluterkesdaag (Eksel), vastavondsmaandag: Vastaovendsmondig (Mheer), vastaovensmondig (Mheer), vastelavondmaandag: vaestelaovendmaondig (Brunssum), Vastelaevendmaondaag (Blerick), vastelaovendjmaondig (Tungelroy), vastelaovendmaondaag (Reuver), vastelaovendmaondig (Lutterade), Vastelaovendmaondig (Schinveld), vastelaovendmaondig (Veldwezelt), vastelaovondmaondig (Ophoven), vêsseloëved moendig (Bilzen), vastelavondsmaandag: fasselaovesmaandag (Neer), fasteloavesmoondig (Guttecoven), fastelovvendsmondəž (Vaals), vasselaovesmaonjig (Ell), Vastelaavesmandig (Sevenum), Vastelaavesmaondaag (Blerick), vastelaofensmondig (Eys), Vastelaovendsmaondig (Gronsveld), vastelaovendsmaondig (Meerssen), Vastelaovendsmaondig (Nieuwenhagen), vastelaovendsmaondjig (Stein), vastelaovendsmoandig (Itteren, ... ), vastelaovensmao (Gronsveld), vastelaovensmaondig (Ittervoort), vastelaovensmondig (Waubach), Vastelaoventsmaanjig (Haelen), vastelaoventsmaondig (Doenrade), Vastelaoves maondjig (Leuken), Vastelaoves-Maondaag (Venlo, ... ), vastelaovesmandig (Maasbree, ... ), vastelaovesmaondaag (Blerick, ... ), vastelaovesmaondig (Geistingen, ... ), vastelaovesmaondjig (Heel, ... ), Vastelaovesmaondjig (Swalmen), vastelaovesmaonjdig (Geleen), vastelaovesmaonjig (Nieuwstadt), vastelaovesmondag (Meerlo), vastelaovesmondig (Wijlre), vastelaovesmòndich (Meijel), vastelaovesmòòndig (Puth), vastelaovusmaondjig (Tungelroy), vastelauvesmandig (Sevenum), vasteloavendsmoandig (Kesseleik), vasteloavendsmondieg (Kerkrade), Vasteloavendsmondieg (Kerkrade), vasteloftsmondag (Vijlen), vasteəlōͅvəsmōͅndex (Urmond), vastəlōͅvəntsmondex (Meijel), vastəlōͅvəs moͅndax (Venray), vastəlōͅvəsmōͅndex (Amstenrade, ... ), vastəloͅavəntsmoͅndex (Eys), vastəloͅəvəsmoͅəndex (Heerlen), Vastə|aovəsmaondəg (Meterik), vestelouvesmoundaag (Hout-Blerick), vastenavondmaandag: vastenaovendmaondaag (Blerick), Vastenaovendmaondaag (Blerick), vastenaovendmaondag (Maastricht), vastenaovendmaondig (Oirsbeek), Vastenavond Maandag (Baarlo), vastenavond-mandig (Maasbree), Vastenavondmaandaag (Arcen), vastenavondmaandag (Amby), Vastenavondmaandag (Bergen, ... ), vastenavondmaandag (Haler, ... ), Vastenavondmaandag (Linne), vastenavondmaandag (Meerlo), Vastenavondmaandag (Meerssen), vastenavondmaandag (Ospel), Vastenavondmaandag (Sevenum), vastenoavendmaandag (Sint-Geertruid), vastenavondsmaandag: fastenaovindjsmaondig (Swalmen), fastənōͅvəsmōͅndex (Reuver), vasteaovensmaondig (Melick), vastenaovendsmaondag (Maastricht), Vastenaovendsmaondag (Noorbeek), Vastenaovendsmoandig (Stein), vastenaovendsmondag (Gulpen), vastenaovesmaondaag (Maasbracht), vastenaovesmaondag (Tienray), vastenaovesmaondig (Kapel-in-t-Zand), vastenaovesmondig (Ingber), vastenavondsmaandag (Margraten), vastenoavendsmoandig (Ell), vastenovvesmondech (Epen), vastənaovesmaondig (Berg-en-Terblijt), verloren maandag: verleu.re moajndaa.g (Hasselt), verloere maondig (As, ... ), verloere moéndág (Alken), verlore moandag (Hoepertingen), verlore moenjdog (Wellen), verloren maandag (Eksel, ... ), verloren môndag (Lommel), verloure maundag (Jeuk), verloure moondag (Sint-Truiden), verloëre moendig (Bilzen), vlo.rə moͅinig (Eksel), vlòeë.re môndóach (Gors-Opleeuw), vërlworrë móndëg (Hoeselt), vërlwòrrë mó`ndog (Tongeren), vərlu.uzə muindoͅch (Opheers), in potlood  verlore moondag (Jeuk), verloren maandag, vastenavond onbek , desnoods karnaval  vlu.rə mu.indzjach (Rukkelingen-Loon) de naam voor de maandag vóór aswoensdag [N 112 (2006)] || De naam voor de maandag vóór aswoensdag. [N 88 (1982)] || naam voor de maandag voor Aswoensdag [VC 26 (1961)] || Vastelavondsmaandag: maandag vóór Aswoensdag. || vastenavond [RND] III-3-2
maandag voor aswoensdag add. carnaval: carnaval (Schimmert), vastelavond: vastelaovendj (Montfort) De naam voor de maandag vóór aswoensdag. [N 88 (1982)] III-3-2
maandstonde dertigste: dattegste (Sint-Truiden), #NAME?  dattiste (Eigenbilzen), dienst: deens (Waubach), gestichte mis: geschtigde mès (Schimmert), maanddienst: maainjddeenst (Ospel), maonddeens (Baarlo, ... ), maonddeenst (Roggel), maondjdeens (Kessel, ... ), maondjdeenst (Thorn, ... ), maonjdeens (Montfort), moandjdeens (Lutterade), moandjdeenst (Tungelroy), monddienst (Venray), moͅntdinst (Meijel), maandelijkse dodenmis: maondelijkse dooijemes (Ophoven), maandelijkse mis: maondelekse mis (Sint-Huibrechts-Lille), maondelikse mès (Maastricht), moandelijkse mes (Bocholt), mundelekse més (Eigenbilzen), maandelijkse mis voor een overledene: moandelijkse mes veer nen overledene (Peer), maandgetijde: montjgetie (Holtum), maandmis: maondjmes (Ell), maondmes (Hechtel), moendmes (Eksel), mondmes (Eksel), maandsmis: maons mès (Eys), montsmèès (Nieuwenhagen), maandstonde: maandstonde (Sevenum), mandstond (Sevenum), maondstond (Oirlo, ... ), mondstond (Meijel), mōͅntstōnt (Siebengewald) Een maandelijkse mis voor een overledene [maandstond?]. [N 96B (1989)] III-3-3
maanijzers ijzeren band: īsǝrǝ bantj (Thorn), praamijzer: prāmīs˱dǝr (Maxet), vangijzers: vaŋīzǝrs (Weert) De metalen verbindingen tussen de vangstukken, eventueel ook een doorgaand ijzeren maanstuk over alle vangstukken of over de lassen van de stukken. Zie ook afb. 52. [N O, 12j] II-3
maanlicht maanlicht: maonleech (Maastricht), mōͅnlēͅxt (Meeuwen), manenlicht: maoneleech (Maastricht), mond-licht: mon⁄delit (Bleijerheide, ... ) maanlicht III-4-4
maanmes halfmaan: halfmǭn (Helden, ... ), halǝfmǭn (Panningen), halfmaanmes: halfmaanmes (Venray), halfmǫwnmɛs (Sint-Truiden), halfmǭnmɛts (Maastricht), hlafmø̜̄nmɛs (Molenbeersel), halvemaan: halvemaan (Heythuysen), hawvǝmǭn (Ransdaal), hǭvǝmoan (Schaesberg), halvemaand: hoavemont (Bleijerheide), hovǝmont (Heerlen), hōǝvǝmǭnt (Gulpen, ... ), hǭvǝmont (Wittem), schalmmes: šalǝmmɛts (Klimmen) Mes waarmee men stukken leer voor de binnenhaam uitsnijdt. De vorm van het blad is een halve maan. Zie afb. 70. [N 36, 39; Li 1963, 38] II-10
maanstand tocht (toel.): Note: "touch"is een periode van 8 à 10 dagen na volle maan (ook afgaande maan genoemd), die de voorkeur geniet om te zaaien, te planten, te slachten, bomen en wilgentakken te kappen. Zo wordt het opschieten van de planten en het bederven van het vlees voorkomen. In geen geval mag dit gebeuren bij "t nôuw lîech"of de wassende maan. Men zegt toech (Tongeren en Hoeselt) en bij L.S. (L.W. Schuermans) vinden wij tocht. ps. er worden geen voorbeelden gegeven!  touch (Kortessem) maanstand III-4-4