e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
magere kool a-kool: a-kool (Rekem  [(Eisden)]   [Emma]), huisbrand: huisbrand (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Domaniale]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), huisbrandkool: hūsbrantkoǝl (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Eisden]), magere kolen: magere kolen (Lanklaar  [(Eisden)]   [Maurits]), magǝrǝ koǝlǝ (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Emma, Maurits]), māgǝrǝ koalǝ (Thorn  [(Maurits)]   [Laura, Julia]), māgǝrǝ kōlǝ (Meijel  [(Emma / Maurits)]   [Eisden]), magere kool: magere kool (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Zwartberg, Waterschei]), mā.gǝrǝ k˙ǫal (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]), māgǝrǝ koal (Nieuwenhagen  [(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]   [Wilhelmina]), māgǝrǝ kōl (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), māgǝrǝ kōǝl (Hamont  [(Eisden)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), māgǝrǝ kǭl (As  [(Zwartberg / Waterschei)]  , ... [Maurits]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Eisden]), mājǝrǝ koǝl (Chevremont  [(Julia)]  , ... [Willem-Sophia]  [Julia]), mājǝrǝ kǭl (Spekholzerheide  [(Willem-Sophia)]   [Eisden]), magerkolen: māgǝrkoalǝ (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Emma]), magerkool: magerkool (Eisden  [(Eisden)]   [Emma]), māgǝrkoal (Lutterade  [(Maurits)]   [Domaniale]), māgǝrkǫǝl (Heerlen  [(Emma)]   [Maurits]), mājǝrkoǝl (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Domaniale]) Steenkool met tien tot veertien procent vluchtige bestanddelen. [N 95, 460; monogr.] II-5
magnolia tulpenboom: z. L.J. p. 63  tu.llepeboem (Zonhoven) magnolia III-2-1
mais hennetarwe: henǝtęrǝf (Heusden  [(vroeger)]  , ... ), korentje(s)tarwe: kjø.ŋkǝtɛrǝf (Diets-Heur, ... ), kjø̜.ñkǝtęrǝf (Tongeren), kø.rǝkǝtɛrǝf (Voort), kø̄rǝkǝtɛrǝf (Binderveld, ... ), kø̄yrǝkǝtɛrǝf (Halmaal), kø̜̄rǝkǝstɛrǝf (Bevingen), kø̜̄rǝkǝtɛrǝf (Berlingen, ... ), kø̜.r(ǝ)kǝtɛrǝf (Aalst, ... ), kø̜i̯rǝkǝtɛrǝf (Wilderen), kø̜rkǝtɛrǝf (Boekhout, ... ), maïs: `mais (Eys, ... ), `mai̯is (Achel, ... ), ma`is (Boekhout, ... ), ma`i̯es (Achel, ... ), ma`i̯is (Berbroek  [(ouder dan mai̯ǝs)]  , ... ), mai̯es (Gruitrode, ... ), mai̯s (Baarlo, ... ), mai̯š (Montfort), mai̯ǝs (Aalst, ... ), mau̯es (Zutendaal), maǝs (Alt-Hoeselt, ... ), møi̯ǝs (Kwaadmechelen), māi̯es (Bree, ... ), māi̯ǝs (Beek, ... ), mā̯ǝs (Montenaken), mēs (Jabeek), mē̜i̯s (Boeket, ... ), mę`i̯is (Buvingen), męi̯.s (Boukoul, ... ), męi̯es (Borlo), męi̯s (Bingelrade, ... ), męi̯š (Dieteren, ... ), mǝi̯es (Gingelom, ... ), mǝi̯is (Binderveld, ... ), mǝi̯īs (Zelem), mɛis (Heythuysen, ... ), mɛi̯s (Panningen), mɛi̯ǝs (As, ... ), peûs d'trouc' (wa.)': pǝtruk (Vorsen), spaanse tarwe: spai̯nsǝ tɛrǝf (Linkhout), spansǝ tɛrǝf (Eksel  [(ouder dan maïs)]  , ... ), spø̜nsǝ tɛrǝf (Berverlo), spāi̯ñšǝ tɛrǝf (Tongerlo  [(vroeger)]  ), spānsǝ tɛrǝf (Molenbeersel  [(zelden)]  ), spǫi̯nsǝ tɛrǝf (Loksbergen), spǫi̯ñšǝ tɛrǝf (Beringen, ... ), spǭnsǝ tɛrǝf (Herk-de-Stad, ... ), tarwe: tęrǝf (Heusden), turkentarwe: trękǝtɛrǝf (Stokrooie  [(vroeger)]  ), tø.rǝkǝtɛrǝf (Werm), tørǝkǝtɛrǝf (Kortessem, ... ), tø̜.rǝkǝtarǝf (Rijkhoven), tø̜.rǝkǝtɛrǝf (Alken, ... ), tø̜rǝkǝtɛrǝf (Diepenbeek, ... ), tę.rǝkǝtɛrǝf (Beverst, ... ), tǫ.rǝkǝtarǝf (Koninksem), turks(e) weit: trokzwęi̯t (Guttecoven), tørkesǝr wēs (Bleijerheide), tørkš węi̯t (Sittard), tø̜rksǝ węi̯t (Tegelen  [(vroeger)]  ), turkse tarwe: tø.rǝksǝ tɛ̄rǝf (Herderen, ... ), tørksǝ tɛrǝf (Beek, ... ), tø̜.rǝksǝ tɛrǝf (Riemst, ... ), tø̜rkšǝ tɛrǝf (Heerlen, ... ), tę.rǝksǝ tɛ̄rǝf (Bilzen, ... ), tę.rǝsǝ tarǝf (Martenslinde) Zea mays L. Hoogopschietende graansoort met bloeikolven. Vroeger (in Q 14 wordt gepreciseerd: "vóór 1915") alleen als kippevoer bekend; maar de laatste decennia hoe langer hoe meer geteeld als veevoeder. Maïs wordt tegenwoordig op rijen gezet met een afstand van ongeveer 50 cm. Turkentarwe (naar de vreemde herkomst) was de oude en vrij algemene Zuidnederlandse benaming die door het veel kortere maïs verdrongen werd. Het type korentjestarwe, lett. "korreltjes-tarwe", dial. ''kurkentarwe'', is wel een volksetymologie van turkentarwe; in de veelvuldig voorkomende doubletten verschilt alleen de eerste medeklinker. De Vorsense opgave pǝtruk komt uit het Waalse peûs d''trouc'' (pois de Turc), "erwt uit Turkije". Zie afbeelding 1, g.' [N P, 22; JG 1a, 1b; L lijst graangewassen, 4; monogr.; add. uit N 15, 1b] I-4
mais oogsten afbreken: āf˱brɛ̄kǝ (Klimmen), afdoen: āf˱dōn (Blerick, ... ), āf˱dūn (Stokrooie), āf˱dūǝ (Hoensbroek), āf˱dǭǝn (Lummen), afhalen: āfhǭlǝ (Schimmert), afplukken: āfpløkǝ (Margraten), afstropen: āfstrø̜i̯pǝ (Heythuysen), āfštrȳpǝ (Einighausen), aftrekken: aftrekken (Diepenbeek, ... ), au̯ftrɛkǝ (Sint Pieter, ... ), āftrɛkǝ (Tungelroy), āftrɛʔǝ (Lommel), afwringen: afwringen (Mesch), breken: brɛ̄kǝ (Venray), kappen: kápǝ (Bevingen), kolven: kolven (Ulestraten), maaien: mɛ̄ (Nieuwerkerken), oogsten: ǫsǝ (Vliermaal), plukken: pløkǝ (Baarlo, ... ), plø̄kǝ (Boekend, ... ), plø̜kǝ (Beringen, ... ), plɛkǝ (Beverst, ... ), stropen: strø̄pǝ (Stein), trekken: trɛkǝ (Swalmen), uitdoen: ut˱dōn (Blerick, ... ) De maïskolven van de planten aftrekken. Het object van de handeling is steeds maïs -vergelijk het lemma ''mais'', 1.2.12- of maïskolven -vergelijk het lemma ''maiskolf'', 1.3.9-.' [N Q, 21; monogr.] I-4
maiskolf aar: ōr (Bevingen, ... ), ōǝr (Berverlo), ǭi̯ǝr (Mal, ... ), ǭr (Blerick, ... ), ǭǝr (Sint Pieter), boompjes: (mv)  bumkǝs (Waasmont), dol: dol (Diepenbeek), knop: knup (Riksingen), kolf: kalǝf (Weert), klōf (Tungelroy), klǫu̯f (Nunhem), kolǝf (Lommel, ... ), kuvǝlǝ (Schinveld), kǫlk (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), kǫlǝf (Alken, ... ), kǫu̯f (Urmond), kǫu̯lǝf (Beverst), kop: kop (Vliermaal), maïs: mɛi̯ǝs (Sittard), puis: pūs (Heythuysen), root: rōt (Sint-Truiden) Het vruchtbeginsel van de maïsplant. In L 269a wordt het vrouwelijk vruchtbeginsel (kolf) anders benoemd dan het mannelijk beginsel (aar). Zie afbeelding 1, g, 1. [N Q, 20; monogr.] I-4
mak (een) brave: brāvǝ (Tessenderlo), (een) kalme: kalǝmǝ (Genk), (een) makke: makǝ (Blerick), (een) stille: stelǝ (Tessenderlo), (een) tamme: tǭmǝ (Rummen), (een) trouwe: trø̜i̯ǝ (Waubach), (een) willige: welegǝ (Klimmen), braaf: braf (Herten, ... ), brā. (Diepenbeek, ... ), brā.f (Beverst, ... ), gehandzaam: gehandzoǝm (Opheers), gemakkelijk: gemakkelijk (Roggel, ... ), gemēǝkǝlek (Gronsveld), gǝmē̜kǝlek (Baexem, ... ), gǝmē̜kǝlǝk (Grevenbicht / Papenhoven, ... ), gǝmɛkǝlek (Heerlen, ... ), gǝmɛkǝlǝk (Koersel), gǝmɛkǝlɛk (Gingelom), gǝmɛʔǝlǝk (Lommel), gǝmɛ̄kǝlex (Neer), jǝmękǝlǝx (Moresnet), jǝmɛxlix (Bleijerheide), getrouw: getrū (Opglabbeek), gǝtru̯ (Genk, ... ), gǝtrūu̯ (As, ... ), gewillig: gewillig (Weert), gǝwelex (Bree, ... ), jǝwelǝx (Moresnet), jǝwęlix (Kerkrade), gezeeg: gǝzēx (Berverlo, ... ), gǝzēxt (Houthalen), gezegen: gǝzē.gǝn (Zonhoven), hij werkt gaarne: hi węrǝkt gē̜r (Meijel), kalm: kalǝm (Smeermaas), lief: lēf (Hulsberg, ... ), mak: mak (Bilzen, ... ), māk (Maastricht, ... ), makkelijk: mē̜kǝlek (Roermond), moedig: mōdęx (Bocholt), stil: stel (Beverst, ... ), tam: tam (Herk-de-Stad), tām (Maasniel, ... ), willig: welex (Meeswijk), zacht: zax (Heerlerheide, ... ), zāx (Hees), zōǝxt (Neeroeteren), zǫxt (Maaseik), zǭ.xt (As, ... ), zǭxt (Kinrooi, ... ), zachte beest: zaxtǝ bis (Bokrijk), zeeg: ziǝx (Bocholt), zēx (Achel, ... ), zēxt (Bergen), zinnig: zenex (Baarlo, ... ), zønex (Panningen), zoet: zyt (Zolder), zȳt (Tongeren) Gezegd van een zachtaardig, gewillig paard. [JG 1a; N 8, 64i en 64j] I-9
makelaar koning: køneŋ (Mechelen), kø̜nek (Bleijerheide), koningsstijl: kø̄neŋsštī.l (Herten), koningstijl: kø̄nexstīl (Stein), makelaar: makelaar (Weert), māklār (Posterholt), mākǝlār (Ottersum), mākǝlē̜r (Posterholt), mę̄kǝlę̄r (Einighausen), mę̄kǝlīr (Herten), mannetje: mɛnkǝ (Sint Odilienberg), mɛnǝkǝ (Bilzen), post: post (Tessenderlo), steun: stø̜jn (Wellen), stijp: step (Lummen, ... ) De loodrechte balk midden in de topgevel van de voorweeg. Zie ook afb. 15. [N O, 45e] || Verticaal in de top van de kap aangebracht stuk hout dat dient tot ondersteuning van de nok. De makelaar verbindt het midden van de hanebalk met de top van het gebint. Zie ook afb. 49k. [N 54, 162; div.] II-3, II-9
maken maken: maache (Terwinselen, ... ), maachə (Bleijerheide, ... ), maagə (Spekholzerheide), maake (Afferden, ... ), maaken (Horst, ... ), maakke (Wanssum), maakə (Brunssum, ... ), maakən (Berg-aan-de-Maas), maaəkə (Velden), make (Amby, ... ), make(n) (Venlo), maken (Gennep, ... ), makə (Eys, ... ), makən (Elsloo), maoke (Caberg, ... ), maokə (Oirlo), mààkə (Born), máeachə (Bocholtz), máken (Afferden), mákə (Beesel, ... ), máákə (Arcen, ... ), sjun (Vijlen), vè-dig kri-gə (Wijlre) maken [DC 02 (1932)] III-1-4
maken van een leger legeren: lē̜gǝrǝ (Griendtsveen, ... ), liggeren: liggeren (Meijel) [II, 79b] II-4
makkelijk makkelijk: mekkelig (Heerlen), mekkelik (Heerlen) makkelijk III-1-4