e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
belofte niet houden <omschr.> je krijgt een bult: Tegen iemand die zijn woord niet houdt zegt men:  de kriegs ene bèlt (Niel-bij-As), afbreken: afbreken (Lommel, ... ), afbrèke (Leopoldsburg), afzeggen: aafzĕkke (Opglabbeek), aafzèggen (Achel), afzege (Rekem), afzegge (Landen), akkoord opzeggen: akokwrt opzaaie (Borgloon), belazeren: belazere (Geleen), bəlazərə (Beesel), de kluit belazere (Herten (bij Roermond)), dich belazere (Herten (bij Roermond)), beschijten: beschĭĕtə (Gennep), besjiete (Ell, ... ), besjieten (Stein), bəchéjətə (Loksbergen), bəsjietə (Kapel-in-t-Zand), de zaak beschiete (Venray), bezeiken: bezeike (Geleen), bezeiken (Heerlerbaan/Kaumer), bəzèèkə (Loksbergen), blameren (<fr.): blameiren (Borlo), breken: brēͅkə (Zichen-Zussen-Bolder), brüken (Bree), de keutel intrekken: de keutel intrekken (Montfort), dər-kuttəl-i-trèkkə (Heerlen), erbij krijgen: der biej kriechə (Kapel-in-t-Zand), gedaan maken: gedaan maken (Hasselt), geen man van zijn woord zijn: hij is geene man van zijn woord (Gorsem), geen woord houden: gee woad hoate (Eys), gee woeërd houte (Voerendaal), gee wood heuwe (Rijkhoven), gee woort hautə (Oirsbeek), gee woort houtə (Doenrade), gi woət haaə (Stevoort), gɛiə woaət hoaə (Gutshoven), in de rug schieten: in də rug schīētə (Loksbergen), intrekken: eentrekke (Mheer), eentrèkken (Achel), in trekkə (Reuver), intrekke (Meijel), kazakdraaien: kazakdrije (Zepperen), kazakdrouïen (Kwaadmechelen), kloten: kloeate (Geleen), ordinair  kloete (Weert), laf zijn: laf zijn (Meeuwen), lafaard (zn.): lafaard (Stein), lafheid (zn.): lafheid (Maastricht), leugenaar (zn.): leugenĕĕr (Schimmert), liegen: leege (Vlodrop), leegen (Rekem), leige (Venlo), lēge (Horst), meineed (zn.): meineed (Sint-Truiden), niemand zijn: niemand zijn (Rijkhoven), niet doen wat beloofd is: neet doon waat is belaof (Reuver), niet houden: neet hawte (Posterholt), nêêt-hââje (Swalmen), niet nakomen: neet dao komme (Maastricht), neet naokômme (Herten (bij Roermond)), neet noa komme (Melick), niet nâôkómme (Tienray), nit naokaome (Sevenum), nit naò-koome (Sevenum), néét naokome (Wijlre), niet van zijn woord zijn: de es neet van e woord (Eupen), dei es ni van zijn woord (Beringen), es nie van zijn woord (Beringen), neet van zin wōērd zeen (As), opzeggen: opzeigen (Bree), ouzeggen (Bilzen), roffen: roeffen (Sint-Truiden), roffen (Lommel), terugtrekken: tereg trekke (Genoelselderen), terug trekke (Ospel), terök trekke (Maastricht), trugtrèkken (Achel), uithalen: uithoolə (Loksbergen), uitmaken: uitmaken (Hasselt), veel van zijn woord zijn: veel van ze wooerd zeen (Opoeteren), verbreken: verbreken (Sint-Lambrechts-Herk), verneuken: verneuke (Venlo), vərnèùkə (Kapel-in-t-Zand), ze eraan vegen: ze d⁄r aan véége (As), zever (zn.): zeiver (Wellen), zeveren: zeeiveren (Sint-Truiden), zich ergens niet aan houden: ziech örregens neet aonhawwe (Maastricht), zich erlangs schuren: zich də lan-gs sjoorə (Maastricht), zich erlangs strijken: zich ter langs stjrieke (Neer), zich erlangs werken: zich ter langs wirke (Neer), zich niet aan zijn woord houden: den helt zich nie an zien woord (Oirlo), zich neet aan zien woord halde (Venlo), zich neet hawte aan zie woord (Geleen), ziech neet aon ze woord hawwe (Caberg), zich niet eraan houden: ze.x ne.t˃ dr‧a hoͅ.tə (Eys), ze.x ne.t˃ dr‧a hoͅ.u̯ə (Eys), zijn belofte breken: belofte breke (Maastricht), zien belofte braeke (Maasbree), zijn belofte niet houden: belofte neet houwen (Reppel), belofte nie houen (Kwaadmechelen), belofte niet houden (Paal), z⁄n (belofte) neet haute (Schimmert), ⁄n belofte nie halde (Meerlo), zijn belofte niet nakomen: belofte neet naokōmme (Roermond), belofte neet nòkommen (Maasniel), ⁄n belofte neet naokómme (Klimmen), zijn jas draaien: zénə jàs dròwə (Loksbergen), zijn keutel intrekken: ziene keutel intrekke (Roermond), zənnə keutəl intrékkə (Susteren), Soms zegt men dit!  z⁄ne keutel intrèkke (Maastricht), zijn verspreken niet houden: èe versjpreëke neet hottej (Gulpen), zijn woord breken: bruk ze woord (Vucht), weurt brieəke (Hasselt), wo:t brɛkə (s-Herenelderen), woerd brèke (Weert), woeët brieëken (Groot-Gelmen), woord breekə (Maastricht), woord breke (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), woord breken (Sint-Huibrechts-Lille), woord brèke (Beverlo), woord brèken (Bocholt, ... ), woord brüke (Sint-Lambrechts-Herk), woordbrèken (Lanaken), woordbrèkken (Hechtel), woowerd brèen (Lommel), word briejeke (Hasselt), woèt breke (Moresnet), woət bréəkə (Engelmanshoven), wōeəd breëke (Wellen), wōrd brēkə (Herk-de-Stad), wōrt brēͅkən (Hamont), ze woord brieèke (Hasselt), zie woord breēike (Schaesberg), zien woerd brèken (Neeroeteren), zijn woord brijken (Houthalen), zĭe waoët brééëkə (Nieuwenhagen), zə wōōrt breekə (Maastricht), zijn woord door de nek trekken: dor den nak trekken (Diepenbeek), wāt dør gəns nak trekə (Hasselt), woierd doeër den nek trekke (Opitter), woord door den nek trekken (Peer), wōrt dōrnnak trekə (Zonhoven), zijn woord door zijn hals trekken: woord door zijnen hals trekken (Diepenbeek), zijn woord door zijn keel trekken: wooəd door oei keeəl trekke (Mielen-boven-Aalst), zijn woord eten: woord eten (Spalbeek), zijn woord intrekken: ze wōērd intrèkke (As), zien woord intrekke (Thorn), zien wôrd intrekke (Hoensbroek), zijn woord intrekken (Heythuysen, ... ), zīē-waoət-i-trèkkə (Heerlen), z⁄n wäörd intrèkke (Maastricht), zijn woord niet houden: heuld zijn woord nie (Paal), hild zie woard neet (Noorbeek, ... ), hilt ne wuərt ni (Genk), neet woërd haute (Merkelbeek), neet zie waord haajə (Montfort), neet zien waord haaje (Reuver), neet zien woârt haoje (Thorn), neet zīēn waort hàldə (Venlo), net hāiwə (Vroenhoven), nit zie woord hote (Vaals), sie woard neet houte (Gulpen), wist nie hagen (Mopertingen), woat nie hāe (Wellen), wood nie haa (Jeuk), woord nie haaj (Ulbeek), woord nie houwə (Meldert), wot ni hagən (Eigenbilzen), woëd ni age (Waltwilder), wûrd neet hauwe (Opglabbeek), ze woeerd neet hoaje (Weert), ze woerd neet hawe (Gronsveld), ze woord neet hawwə (Maastricht), ze wot nej hate (Zichen-Zussen-Bolder), ze wot nie hâge (Hoeselt), zee wuurd neet hauwe (Bree), zie woad nit houwe (Waubach), zijn woord niet houden (Leopoldsburg, ... ), zn woord nie hae (Voort), zə woorə neet hawwən (Urmond), zə wôôt neet hòwwə (Epen), z⁄n woord neet haute (Schimmert), z⁄n woord nie houwen (Meijel), ⁄t woad nit haode (Kerkrade), zijn woord niet nakomen: zie waord neet nao kome (Nunhem), zien woard neet noa komme (Kesseleik), zijn woord opeten: woord opeten (Jeuk), zijn woord opvreten: woierd opvrète (Opitter), zijn woord roffen: woord roefen (Ulbeek), woord roffen (Koersel), ze woord roffen (Eksel), zijn woord terugtrekken: trekt nie woerd treg (Neeroeteren), woord trugtrekke (Voort), woord trügtrekke (Houthalen), zijn woord van de nek trekken: woort van den nek trekken (Kaulille) een belofte niet houden [beenschijten, zijn woord intrekken, belezen] [N 85 (1981)] || hoe heet: een belofte of een gegeven woord niet houden, een overeenkomst opzeggen? (in 1 woord) [ZND 32 (1939)] III-3-1
beloken pasen beloken pasen: bel"kə pōsə (Hasselt), belaakə paosə (Swalmen), belaoke paose (Baarlo, ... ), belaoke paosen (Siebengewald), belaoke paosje (Geleen, ... ), Belaoke Paosje (Klimmen), belaoke paosje (Schinnen, ... ), Belaoke Paosje (Valkenburg), belaoke passe (Sevenum), belaoke Possje (Waubach), belaoken paose (Baarlo), Belaoëke Paoësche (Schimmert), Belaoëke Possje (Gulpen), belauke pòòse (Loksbergen), belo-e paosen (Tessenderlo), beloake paose (Thorn), beloake paoësje (Schinnen), beloake Poasche (Herten (bij Roermond)), beloake poasche (Lutterade), beloake Poasche (Sint-Odiliënberg), beloake poasche (Sittard), beloake poase (Heers), Beloake Poasje (Nieuwenhagen), beloake poasje (Schinnen), beloake Possche (Afferden), beloaken poasche (Steyl), beloaken Poase (Genooi/Ohé, ... ), beloeeke poasse (Weert), beloeke paose (Bocholt, ... ), beloeken paoschen (Neerglabbeek), beloeken pauschen (Bocholt), beloeëke paose (Heel), beloeëke paosse (Heel), beloke paosche (Niel-bij-As), beloke paose (Geistingen, ... ), Beloke Paose (Maastricht), beloke Paose (Maastricht), beloke paose (Maastricht), Beloke Paose (Maastricht), beloke Paose (Maastricht), beloke paose (Ophoven, ... ), beloke paose hoj-je (Ospel), beloke paosen (Kaulille), beloke paŏschen (Bocholt), beloke po:sjə (Amby), beloke poasche (Sint-Huibrechts-Lille), beloke Poasche (Sint-Pieter), beloke poaschen (Zonhoven), beloke poase (Houthalen, ... ), beloke poasen (Peer, ... ), beloke Poasse (Merselo), beloke Posche (Klimmen), Beloke Possje (Waubach), beloke/n poase/n (As), beloken paaschen (Rekem), beloken paasen (Helchteren), beloken Paesje (Eys), beloken paoschen (Kozen, ... ), beloken paose (Venlo), beloken paōssen (Sint-Lambrechts-Herk), beloken paschen (Halmaal, ... ), beloken paôesen (Koersel), beloken Poasje (Posterholt), beloken poeysche (Halen), beloken poschen (Lommel, ... ), beloken posen (Achel), beloken poëschen (Loksbergen), beloken pōschen (Rotem), beloken pōsje (Opgrimbie), belokke pouise (Linkhout), belooke paosche (Lanaken), belooke paosen (Sint-Lambrechts-Herk), belouke passchen (Ulbeek), belouke poase (Wellen), Belouke Poche (Sint-Martens-Voeren), belouke poose (Sint-Truiden), belouke pôâsen (Wellen), belouwke poase (Jeuk), beloêke taôsse (Bocholt), beloəkə poͅsə (Kortessem), belōāke Pŏase (Blitterswijck), belōeke poͅessen (Beverst), belōke paosche (Maaseik), belōke pōse (s-Herenelderen), belōken pŏ(w)se (Borgloon), belōkə pōšə (Mechelen-aan-de-Maas), beluke poase (Bree), beluuke pôse (Opglabbeek), belūūke paose (Opglabbeek), belwêke poasche (Riemst), belâôke Pâôse (Echt/Gebroek), belôeke paosche (Peer), beløəkə pősə (Neerglabbeek), bl"kə pōəsə (Schulen), blaeke posschen (Bree), blaoke paose (Baarlo, ... ), blaoke paosje (Guttecoven, ... ), blaokepaose (Montfort), blauke paose (Montfort), bleuwke poeëse (Spalbeek), blo:kə póͅ:sə (Maastricht), bloake paasche (Maasbree), bloake Paase (Swolgen), bloake Passche (Sevenum, ... ), bloake Passe (Arcen, ... ), bloake passe (Velden), bloake Poasche (Beesel, ... ), bloake poasche (Kessel, ... ), bloake poase (Asenray/Maalbroek, ... ), bloake poasse (Belfeld, ... ), bloake Poasse (Oirlo), bloake Posse (Wellerlooi), bloake Pŏasche (Meerlo), bloaken poasche (Maasbracht), bloeake Poase (Heel), bloejke paose (Meijel), bloeke paosse (Opoeteren), bloeke pa͂osche (Genk), bloeëke paose (Thorn), bloeëke posse (Heers), bloike paoesje (Melick), bloikĕ possĕn (Vliermaalroot), blokae poasche (Venlo), bloke paose (Beesel), bloke Paose (Broeksittard), bloke paose (Ell, ... ), bloke Paose (Horn), bloke paosse (Eksel), bloke Pasche (Leunen), bloke poasche (Gruitrode), bloke Poasche (Weert), bloke poase (Helden/Everlo), bloke Poase (Hunsel, ... ), bloke poasen (Diepenbeek), bloke poassen (Elen), bloke poaësje (Nuth/Aalbeek), bloke poschen (Heers), bloken paoschen (Heppen), bloken poaschen (Neerharen), blokke paossən (Hoeselt), blokke possche (Beverst, ... ), blokke posse (Hoeselt), blokke powsen (Bilzen), blokke pŏsse (Hoeselt), blokke pwosa (Borgloon), blokken poosen (Beverlo), blokkə poesə (Bilzen), blokə pa͂chən (Sint-Huibrechts-Lille), blokə pōusə (Lummen), blokə puəsə (Martenslinde), blokəpussə (Martenslinde), blooke paose (Nederweert), blooke Poase (Griendtsveen, ... ), blooke poeəse (Bilzen), blooke poâse (Ophoven), blooke pôw(e)schen (Zolder), blooken pooëse (Mielen-boven-Aalst), blookə paosə (Maastricht), blookə poosə (Kermt), bloouke Pŏasche (Venray), blooëke poasë (Lanklaar), blouke - posse (Heijen), blouke poesse (Hoeselt), bloukke poeëse (Bilzen), bloukə pöəsə (Aalst-bij-St.-Truiden), bloŋkə pōͅsən (Sint-Huibrechts-Lille), blōāke Pŏase (Well), blōkə p-əsə (Koersel), blōkə pōisə (Stevoort), blŏke Poase (Beegden, ... ), blőkə pōsə (Herk-de-Stad), bloͅkkə poͅəsən (Diepenbeek), blo‧kə poəsən (Zonhoven), blueke poasche (Opglabbeek), bluuke posen (Meeuwen), bluəkə pōsə (Bree), Blòkkë Pwòissë (Tongeren), blòòke paose (Tienray), blóke póssjen (Bocholt), blôke Poase (Beegden), blôkə pōͅəschen (Overpelt), bəleūkə paosə (Hasselt), bəlo:kə po:sə (Beringen), bəlo:kən paoschən (Koersel), bəlo:kəpoͅsə (Voort), bəlo:ə posn (Tessenderlo), bəlokə poəsə (Bilzen), bəlokə pōͅsən (Sint-Huibrechts-Lille), bəlōkə pāsə (Maastricht), bəlōkə pōsə (Lanaken, ... ), bəlōkə pōəsə (Kuringen), bəlōkə pōͅ:šə (Opgrimbie), bəlōkə pōͅšə (Opgrimbie), bəlōkə poͅsə (Meijel), bəlōkəpāšə (Mechelen-aan-de-Maas), bəlōək(ə)po͂ͅsə (Kleine-Spouwen), bəlu(w)əkəpoͅsə (Hoepertingen), bəlūkə pōͅsə (Bocholt), bəlūkən pø͂ͅsən (Peer), bəlūəkə pōəsə (Genk), pĕluke pōͅsən (Meeuwen), de eerste lettergreep van paschen wordt uitgesproken als o in fransch  bloke pöasche (Maaseik), en lijk vêtement  beloke penschen (Rotem), gelijk het fransche woord boche  beloken poͅsen (Bocholt), gemedialiseerde o  bəløikə pošə (Heerlen), laatste woord niet goed te lezen  bloake passe (Horst), o = fr bord  beloĕkĕ pose (Lanklaar), o van glons, en de e is toonloos  bloke pōche (Mechelen-aan-de-Maas), oa als in engelsche all  beloke poase (Kessenich), oe is een lettergreep  bloëke poëssa (Koninksem), palmenzondag = paleme zondoch  bloukøə poəsə (Guigoven), phonet.  bloke pōͅssche (Kozen), zelfde klank voor a als in on  bloaken paschen (Bree), broken pasen: beoeake paosje (Schinnen), broake pasche (Oirsbeek), broake Poasche (Bingelrade), Broake Poasje (Brunssum), broake Poasje (Buchten, ... ), broake poasje (Schinveld), gebroken pasen: Gebraoke Paosje (Klimmen), gebraoken Paosche (Mheer), gebraoëkə Pōāësjə (Nieuwenhagen), gebreuke paose (Eigenbilzen), gebro-ëke Posche (Epen), gebroake Poasche (Lutterade, ... ), gebroake Poasje (Doenrade, ... ), gebroake poasje (Sittard), gebroake Poasje (Susteren, ... ), gebroake posje (Mechelen), gebroake Pŏsje (Eys), gebroke Paosche (Meerssen, ... ), gebroke paosje (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), gebroke Poasche (Heer, ... ), gebroke Poasje (Berg-en-Terblijt, ... ), gebroke ponche (Boorsem), gebroke Posche (Rimburg), gebroken Paoschen (Amby, ... ), gebroken paoschen (Kanne), gebroken Poasjen (Einighausen), gebrooake Poshe (Banholt), gebrooëke Pòsje (Epen), gebrowouke poose (Val-Meer), gebrōake Poasche (Schaesberg), gebrōāke P-a͂sche (Heerlen), gebrōēke Poase (Eijsden), gebrōke Poasje (Obbicht), gebrukke pòòse (Eigenbilzen), gebrweukke pôse (Rosmeer), gəbrōkə paosə (Maastricht), gəbrōkə pōͅšə (Opgrimbie), gəbrōͅkə pōšə (Rekem), ao kort en toonloos  gebroken paosen (Lanaken), de o = fr pot  gəbrəkə posə (Eigenbilzen), dit is het oorspronkelijk  gəbrwəkə posə (Eigenbilzen), gebrooke: de o kort uitspreken  gebraoke poose (Zichen-Zussen-Bolder), minder onwikkelden  gəbrōkə pōͅ:šə (Opgrimbie), Opm. = Beloken Paschen.  Gebroake Poasje (Einighausen), krompasen: Krompŏsje (Gulpen), mulderszondag: mölderszóndig (Geistingen), witte pasen: witte poasse (Weert), witte zondag: wetə zōndəch (Montzen), wetə zūndəch (Welkenraedt), Wiesse Zondig (Simpelveld), wisse zóndieg (Kerkrade), witte zondich (Voerendaal), Weisser Sonntag.  wi.tə zeͅu.ndəch (Eupen), wette zondeg.  wəttə sondəg (Lontzen) beloken Paschen [SGV (1914)] || Beloken Pasen (zondag na Pasen). [ZND 17 (1935)] || Beloken Pasen. [ZND 01 (1922)] || De eerste zondag na Pasen, Beloken Pasen, de laatste dag dat men zijn Paasplicht kon vervullen [gebroke Paose, Wiesse Zóndiech]. [N 96C (1989)] || De eerste zondag van de vasten (Fakkelzondag, walmenzondag). [N 96C (1989)] || paaschavond [SGV (1914)] III-3-3
beloven beloven: belaone (Opoeteren), belaove (As, ... ), belaoven (Geistingen, ... ), belauve (Heel, ... ), belāōëve (Nieuwenhagen, ... ), beloave (Bree, ... ), beloeeve (Weert), beloofj (Ospel), belouve (Heel, ... ), belove (Ell, ... ), beloven (Achel, ... ), belōōne (Houthalen), beluuve (Sint-Huibrechts-Lille), beluòvve (Tongeren), belwoove (Tongeren), belòve (Tienray), bëlwovvë (Hoeselt), bəlouvə (Loksbergen), bəlōvə (Meijel), gelofte breken: gelófte breeëke (Epen), geloven: gelaove (Meijel, ... ), geloave (Nuth/Aalbeek), gelove (Maasbree), verspreken: versjprèche (Kerkrade), versjprèke (Klimmen, ... ), versjprééëke (Nieuwenhagen, ... ), vərsjprɛəkə (Montzen) beloven || beloven [gelaove, belaove] [N 96D (1989)] III-3-1
bemanning bemanning: bemaning (Leopoldsburg), bemanning (Amby, ... ), bemànning (As), bəmanning (Kapel-in-t-Zand, ... ), bəmànning (Heerlen, ... ), bəmánning (Venlo), Algemene opmerking v.d. invuller: in het Meerlos dialect bestaat geen uitgangs "n"!  bemanning (Meerlo), ps. omgespeld volgens RND!  bəmaniŋ (Meeuwen), bemonstering: bemonstering (Vlodrop), bezetting: bezatsoeng (Kerkrade), bəzètting (Heerlen), equipage (fr.): eekĭĕpáásj (Maastricht), equipage (Maastricht), équipage (Maastricht, ... ), koppen: de koppe (Sevenum), matrozen: mətroozə (Maastricht), mensen: miensə (Kapel-in-t-Zand), scheepsvolk: scheepsvolk (Born), sjeepsvolk (Maasniel, ... ), sjeepvolk (Nieuwstadt), sjiëpsvollek (Klimmen), schip: schip (Eys), schippers: schippers (Ospel), schippərs (Maastricht), sjippers (As), sjippərs (Maastricht), sjipərs (Heel) de bemanning van een schip [bemanning, équipage] [N 90 (1982)] III-3-1
bemesten bemesten: bǝmestǝ (Brunssum, ... ), bǝmø̜stǝ (Beek, ... ), bǝmø̜stǝn (Heusden), bǝmēstǝ (Blitterswijck, ... ), bǝmē̜.stǝ(n) (Neerpelt), bǝmę.stǝn (Achel, ... ), bǝmęi̯.stǝ (Engelmanshoven, ... ), bǝmęi̯ǝ.stǝ (Alken, ... ), bǝmęstǝ (Baarlo, ... ), bǝmęstǝn (Kaulille, ... ), bǝmę̄stǝ (Rummen), een stuk in vetting zetten: ǝ støk i veteŋ zitǝ (Oost-Maarland), mest in het land doen: męs˱ en ǝt lantj˱ dōn (Roosteren), mest indoen: męst endun (Tessenderlo), mest op het veld doen: mest op het veld doen (Sint-Truiden), mest opdoen: męst op˱dōn (Heythuysen), mest opvaren: mę.st ǫp˲vā.rǝn (Neerpelt), męst˱ ǫp˲vā.rǝ (Kinrooi), mesten: me.stǝ (Membruggen), mestǝ (America, ... ), mistǝn (Lommel), møstǝ (Bree, ... ), møstǝn (Helchteren, ... ), mø̜.stǝ (Zonhoven), mē ̞.sǝ (Moresnet), mē.stǝ (Helden, ... ), mēi̯stǝ (Mechelen, ... ), mēstǝ (Afferden, ... ), mē̜.stǝ (Sint-Martens-Voeren), mē̜.sǝ (Lauw), mē̜stǝ (Melick, ... ), mē̜stǝn (Achel, ... ), mę ̝.sa (Koninksem), mę ̝.sǝ (Sint-Huibrechts-Hern), mę ̝stǝ (Diets-Heur, ... ), mę.stǝ (Bokrijk, ... ), mę.stǝn (Achel, ... ), mę.sǝ (Rijkhoven, ... ), męi̯.stǝ (Alken, ... ), męi̯.stǝn (Rukkelingen-Loon, ... ), męi̯.sǝ (Bommershoven, ... ), męi̯.sǝn (Vliermaalroot), męi̯ǝ.stǝ (Hoepertingen, ... ), męstǝ (Aalst, ... ), męstǝn (Eksel, ... ), męsǝ (Hoeselt, ... ), męsǝn (Kwaadmechelen, ... ), męǝ.stǝ (Boekhout, ... ), mɛi̯.stǝ (Berlingen), mɛstǝ (Heerlen, ... ), mɛštǝ (Eijsden), op de kop mesten: ǫp ˲dǝr kǫp mestǝ (Margraten  [een akker met stalmest bemesten als het gewas (haver) reeds gezaaid is maar nog niet uitkomt]  ), op de vrost mesten: ǫp ˲dǝr vrǫs mestǝ (Margraten  [het land bemesten in de winter]  ), vet maken: vɛ ̝t mākǝ (Velden), vet varen: vęt ˲vārǝ (Herten, ... ), vɛt ˲vārǝ (Haelen), vetten: vętǝ (Leopoldsburg), vol mest varen: vǫl męs ˲vārǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler) De in dit lemma opgenomen woorden betekenen "mest in het land doen, het land vruchtbaar maken met stalmest". Ze worden doorgaans gebruikt in combinatie met "akker", "(stuk) land" e.d., ook al is dit object - behoudens een enkele uitzondering - bij de onderstaande woordtypen er niet bij vermeld. Voor mesten in de zin van "mest naar het land brengen" en "mest over het land uitspreiden" zie men de lemmata mest uitrijden en mest verspreiden. [JG 1a + 1b; N 11, 14; N 11A, 1; L 1a -m; L 31, 18; S 23; mongr.] I-1
benamingen van de eg naar de trekkracht eendelige [eg]: īǝndīǝlǝgǝ [eg] (America), eenpaardsleg: ēnpęrts[eg] (Gennep, ... ), ęi̯.npē̜rs˱[eg] (Boukoul, ... ), īǝnpę ̞rts[eg] (Merselo), eenspannige [eg]: ēnšpɛnǝgǝ [eg] (Margraten), ęi̯nspanǝgǝ [eg] (Smeermaas), ęi̯nšpɛnegǝ [eg] (Sittard), eenvelds[eg]: ęi̯nvɛltjs˱[eg] (Maasniel), eenvoudige [eg]: ēvɛ ̝ldegǝ [eg] (Simpelveld  [(voor één paard)]  ), enkele [eg]: ęŋkǝl [eg] (Broekom  [(voor één paard)]  , ... ), paards[eg]: pē̜rs˱[eg] (Venlo), pęrts[eg] (Geysteren), tractor[eg]: traktǝr[eg] (Boekend), tweepaards[eg]: twēpē̜rs˱[eg] (Boukoul, ... ), tweespannige [eg]: twispanǝgǝ [eg] (Smeermaas), twīǝšpɛnǝgǝ [eg] (Margraten) Voor het tweede deel van de onderstaande termen zie men het lemma ''eg''. [div.; monogr.] I-2
benamingen van de eg naar het aantal hoofdbalken [eg] met drie scheien: [eg] met˱ dri šęi̯ǝ (Neer), [eg] met vier scheien: [eg] met ˲vēr šęi̯ǝ (Neer), driebalk: dribalǝk (Baexem), dręi̯balǝk (Achel), driebalken[eg]: dribɛ̄i̯k˱[eg] (Bocholt), driebalks[eg]: dribalǝks˱[eg] (Buchten  [(driehoekig)]  , ... ), dręi̯balǝks˱[eg] (Mechelen), drieboom: drei̯bǫu̯m (Lanklaar), driebooms[eg]: dribø̜i̯ms˱[eg] (Tungelroy), dribō ̞ms˱[eg] (Schimmert), dribōms˱[eg] (Brunssum), driebooms[eg] (Beverst, ... ), dręi̯bǫms˱[eg] (Neerpelt), drieboomse [eg]: dribōmsǝ [eg] (Lommel), dribǫu̯msǝ [eg] (Urmond), grote [eg]: gruǫtǝ [eg] (Stevensweert), grǫu̯tǝ [eg] (Opheers), kleine [eg]: klē̜i̯n [eg] (Opheers), tweebooms[eg]: tweebooms[eg] (Meijel), twīǝbǫu̯ms˱[eg] (Tegelen), tweeboomse [eg]: twē̜bǫu̯msǝ [eg] (Urmond), vierbalk: vērbalǝk (Baexem), vīrbalǝk (Achel), vierbalken[eg]: vēr`ba.lǝkǝ[eg] (Cadier), vīrbalʔǝn[eg] (Lommel), vierbalks[eg]: virbalǝks[eg] (Middelaar, ... ), vērbalǝks˱[eg] (Buchten, ... ), vē̜rbalǝks˱[eg] (Posterholt), vierbalkse [eg]: vērba.lǝksǝ [eg] (Boukoul  [(voor 1 paard)]  , ... ), vierbomen[eg]: virbuǝmǝ[eg] (Tessenderlo), vierboom: vēǝrbǫu̯m (Lanklaar), vierbooms[eg]: vierbooms[eg] (Broekhuizen, ... ), vērboms˱[eg] (Gronsveld), vērbuǝms˱[eg] (Horst), vērbø̜i̯ms˱[eg] (Baarlo, ... ), vērbęi̯ms˱[eg] (Bree), vērbō ̞ms˱[eg] (Schimmert), vērbōms˱[eg] (Waubach), vērbǫms˱[eg] (Sevenum), vērbǫu̯ms˱[eg] (Haelen, ... ), vīrbu ̞ǝms˱[eg] (Blitterswijck, ... ), vīrbuǝms˱[eg] (Leopoldsburg), vīrbø̜ms˱[eg] (Merselo), vīrbūms˱[eg] (Sint-Truiden), vīrbǫms˱[eg] (Gennep, ... ), vīǝrbǫms˱[eg] (Neerpelt), vierboomse [eg]: vērbǫu̯msǝ [eg] (Urmond), vīrbymsǝ [eg] (Achel), vīrbǫmsǝ [eg] (Mook), vīǝrbōmsǝ [eg] (Lommel), vijfbalk: vęi̯f˱balǝk (Achel), vijfbalken[eg]: vē̜i̯f˱balʔǝn[eg] (Lommel), vīf˱ba.lǝkǝ [eg] (Cadier), vijfbalks[eg]: vęi̯f˱balǝks[eg] (Milsbeek, ... ), vīf˱balǝks˱[eg] (Helden, ... ), %%bij deze variant vertoont het eerste lid de oorspr. n, zoals in het Hoogduits%%  vønǝf˱balǝks˱[eg] (Mechelen), vijfbalkse [eg]: vīf˱ba.lǝksǝ [eg] (Boukoul, ... ), vijfbooms[eg]: vif˱buǝms˱[eg] (Leunen, ... ), vif˱bø̜ms˱[eg] (Merselo), vęi̯f˱bǫms˱[eg] (Gennep, ... ), vī.f˱bōms˱[eg] (Waubach), vī.f˱bǫu̯ms˱[eg] (Neeroeteren), vīf˱buǝms˱[eg] (Broekhuizen, ... ), vīf˱bø̜i̯ms˱[eg] (Tegelen, ... ), vīf˱bǫms˱[eg] (Sevenum), vīf˱bǫu̯ms˱[eg] (Haelen, ... ), %%bij deze variant vertoont het eerste lid de oorspr. n, zoals in het Hoogduits%%  vønǝf˱bǫu̯ms˱[eg] (Mechelen), zesbalken[eg]: zęs˱ba.lǝkǝ[eg] (Cadier), zesbalks[eg]: zęs˱balǝks˱[eg] (Herten, ... ), zesbalkse [eg]: zęs˱ba.lǝksǝ [eg] (Boukoul, ... ), zesbooms[eg]: zę ̞s˱bøms˱[eg] (Merselo), zęs˱ bø̜i̯ms˱[eg] (Baarlo), zęs˱bǫms˱[eg] (Gennep, ... ), zęs˱bǫu̯ms˱[eg] (Kronenberg) De driehoekige (houten) eg had gewoonlijk maar twee hoofdbalken die van voren (bij het aanspanningspunt) met elkaar verbonden waren en verder naar achteren door enkele scheien uiteen gehouden werden. De vierhoekige eg had soms drie, maar meestal vier tot zes hoofdbalken, al naar gelang de grootte. In de betrokken woordtypen hieronder vertegenwoordigt drie tevens dialectvarianten van het type drij. Varianten van de typen twee- t/m zesboomseg hebben in het lid booms soms het vocalisme (umlaut) van de plaatselijke meervoudsvorm van boom. Voor het woord(deel) ''eg'' resp. ''eg'' zie de toelichting bij het lemma ''eg''. [N 11, 75; N 11A, C] I-2
benamingen van de ploeg naar de trekkracht brabants ploegje voor de ezel: brǭbants plø̄xskǝ vø̜r dǝn ę̄zǝl (Lottum, ... ), eenspannige brabander: ēnšpɛnǝgǝ brǭbɛndǝr (Margraten  [(lichte brabantse ploeg voor één paard)]  ), koeploeg: ku[ploeg] (Haelen  [(een houten karploeg)]  ), kō[ploeg] (Cadier  [(houten ploeg met ijzeren schaar en riester)]  ), koeëploeg: kuu̯ǝplōx (Kronenberg), osseploeg: ǫ.sǝ[ploeg] (Simpelveld), ǫsǝ[ploeg] (Haelen  [(houten karploeg)]  , ... ), osseploegje: ǫsǝplø̄xskǝ (Margraten  [(het lichtste model van de brabantse ploeg)]  ), paardsploeg: pęǝtsplux (Gingelom), ploeg voor de tractor: plōx ˲vør dǝn traktǝr (Horst), tracteurploeg: traktø̜̄rplōx (Meeswijk), tractorploeg: tractorploeg (Achel), traktǝr[ploeg] (Beek, ... ), traktǫr[ploeg] (Heythuysen, ... ), trekkerploeg: trękǝrplux (Aijen, ... ), tweespannige brabander: twiǝspɛnǝgǝ brǭbɛndǝr (Margraten  [(zwaarder model voor twee paarden)]  ) De door een koe of os getrokken ploeg was in L 163 aanvankelijk een voetploeg, later een karploeg; in L 192a was het een gewone ploeg, in L 192b een omganger, in L 246 en 292 een brabantse ploeg; de ploeg van een zgn. osse-, ezels- of koeboer had in L 290 van voren een wieltje en liep iets lichter dan de voetploeg. [N 11, 30; N 11A, 78 + 79 + 142; monogr.] I-1
benamingen van het paard naar de leeftijd (een) aftandige: ǭftɛndegǝ (Kanne  [(ouder dan tien jaar)]  , ... ), (een) anderhalfjarige: (een) anderhalfjarige (Beesel, ... ), (een) driejaarse: drɛ̄jǭu̯ǝrsǝ (Tessenderlo), (een) driejarige: (een) driejarige (Berkelaar, ... ), drijɛ̄regǝ (Opglabbeek), dręi̯jø̜̄rǝjǝ (Moresnet), drīǝjorǝgǝ (Neeroeteren), drɛ̄i̯jǭrǝgǝ (Koersel), (een) eenjarige: ęi̯njø̄regǝ (Beesel), ęi̯njø̜̄regǝ (Heythuysen, ... ), īnjø̜̄regǝ (Sevenum), (een) jarige: (een) jarige (Bergen, ... ), jø̄regǝ (Berg / Terblijt), jø̜̄regǝ (Amstenrade, ... ), jø̜̄rǝjǝ (Moresnet), jø̜regǝ (Ottersum), (een) tweejaarse: twii̯ǝjǭu̯ǝrsǝ (Tessenderlo), twijuǫrsǝ (Zolder), twijǭrsǝ (Leopoldsburg), (een) tweejarige: (een) tweejarige (Berg / Terblijt, ... ), twai̯jø̜̄rǝjǝ (Moresnet), twijø̜̄regǝ (Meeswijk), twijø̜regǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), twijǭǝrǝgǝ (Koersel), twiǝjø̜̄regǝ (Venlo), twęi̯jiǝregǝ (Bilzen), twījø̜̄regǝ (Sevenum), twījǭregǝ (Lanklaar), twījɛ̄rǝgǝ (Opglabbeek), twīǝjǭrǝgǝ (Neeroeteren, ... ), (een) vierjarige: vērjø̜̄rǝjǝ (Moresnet), (een) voljarige: vǫljø̄regǝ (Rothem  [(ouder dan zes jaar)]  ), aanspanner: aanspanner (Bergen, ... ), anspęndǝr (Venray, ... ), anspɛndǝr (Broekhuizen, ... ), aspē̜nǝr (Gemmenich), ānspɛ̄nǝr (Opglabbeek  [(achttien maanden)]  ), ānšpēndǝr (Rothem), ānšpēnǝr (Klimmen), ānšpęndǝr (Margraten, ... ), ānšpɛndǝr (Haelen  [(paard dat voor het eerst voor de kar komt)]  , ... ), ānšpɛnǝr (Gronsveld, ... ), āšpęndǝr (Hombourg, ... ), āšpęnǝr (Waubach), ǭnspɛndǝr (Kanne), ǭnspɛnǝr (Hulsberg, ... ), achttienmaander: achttienmaander (Berkelaar, ... ), axtinmandǝr (Tessenderlo  [(veulen van anderhalf jaar)]  ), axtinmondǝr (Neerpelt), axtinmø̄ndǝr (Hoensbroek), axtinmōndǝr (Genk), axtinmǫi̯ndǝr (Berverlo), axtinmǫndǝr (Achel, ... ), axtiǝnmǫndǝr (Niel-Bij-Sint-Truiden  [(het begint te werken)]  ), axtiǝnmǭntjǝr (Nederweert), axtiǝnmǭǝndǝr (Gingelom), axtīǝnmǭndǝr (Opglabbeek), axtīǝnmǭǝnjǝr (Lanklaar), āxteǝnmǭǝndǝr (Koersel  [(achttien maanden oud)]  ), āxtinmāndǝr (Bokrijk), āxtinmǫndǝr (Lommel), āxtēnmunǝr (Beverst), āxtēnmu̯ǫnǝr (Tongeren  [(tijd van het inspannen)]  , ... ), āxtęi̯nmundǝr (Bilzen), āxtīnmø̜̄ndǝr (Kanne  [(tussen veulen en paard: anderhalf jaar)]  ), aftander: ǭftɛ̄ntǝr (Tongeren), aftandig: aftandex (Tessenderlo), aftandig paard: āftandex pē̜rt (Neeritter  [(vanaf acht jaar)]  ), aftands: aftands (Bergen, ... ), āftanjs (Swalmen), āftanjts (Haelen, ... ), āftans (America, ... ), āftɛntš (Heerlen), āftɛnš (Sittard), āftɛŋs (Maasniel), ǭftans (Gronsveld, ... ), aftands paard: āftans pē̜rt (Achel, ... ), āftantjs pē̜rt (Beesel, ... ), āftɛnjs pē̜rt (Urmond), āftɛnš pē̜rt (Sittard), āftɛŋs pē̜rt (Valkenburg), aftandse voes: āftanse vus (Ulestraten), dertigmaander: datexmu̯ǫnǝr (Tongeren), dęrtexmǭnjǝr (Hoensbroek), dɛrtǝxmǫndǝr (Lommel), driejarig: dręi̯jø̜̄rǝx (Smeermaas), driejariger: drājarǝgǝr (Paal), drieling: dręi̯leŋ (Smeermaas  [(paard van drie jaar)]  ), eenjaars: iǝjǭrs (Leopoldsburg), eenjarig veulen: eenjarig veulen (Geleen), enter: ęntǝr (Heerlen, ... ), graspaard: graspē̜rt (Bree, ... ), graspęrt (Meijel), grāspē̜rt (Sittard, ... ), grǭspi̯āt (Sint-Truiden), grasveulen: grasvø̄lǝ (Broekhuizen, ... ), grāsvø̄lǝ (America), inspanner: enspɛnǝr (Tongeren  [(veulen van achttien maanden)]  ), jaarling: jorleŋ (Neeroeteren), jou̯ǝrleŋ (Kwaadmechelen), joǝrleŋ (Niel-Bij-Sint-Truiden), joǝrleŋk (Gingelom), juǝrleŋ (Bilzen), juǫrleŋ (Zolder), jyrleŋ (Hoepertingen), jørleŋ (Tongeren), jøǝrleŋ (Diepenbeek), jø̄rleŋ (Heel, ... ), jø̜̄rleŋ (Baarlo, ... ), jø̜i̯rleŋ (Rummen), jø̜rleŋ (Bocholt, ... ), jērleŋ (Beverst, ... ), jōǝrleŋ (Zelem), jūrleŋ (Halen, ... ), jǫu̯ǝrleŋ (Lommel), jǭrleŋ (Achel, ... ), jǭrleŋk (Hees), jǭu̯ǝrleŋ (Tessenderlo), jǭǝrleŋ (Zonhoven), jarig: jø̜rǝx (Smeermaas), jarig veulen: jø̜̄rex˱ vø̄lǝ (Bleijerheide, ... ), jong paard: jong paard (Siebengewald, ... ), juŋk pē̜ǝt (Tessenderlo  [(drie à zes jaar)]  ), jōŋk pē̜rt (Thorn), jōŋk pē̜ǝrt (Gronsveld), maandeling: mǭndǝleŋ (Berg / Terblijt), machabeeër: machabeeër (Bergen  [(heel oud paard)]  ), oud: ǭt (Tessenderlo  [(vanaf vijftien jaar)]  ), paard: pērt (Amby), pēǝrt (Sint Geertruid  [(na drie jaar)]  ), pē̜rt (Amstenrade, ... ), pē̜ǝt (Vijlen, ... ), paardje: pērtšǝ (Maastricht), pinter: pentǝr (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler  [(nog geen twee jaar oud en niet geschikt om te ploegen)]  ), speenveulen: špenvø̄lǝ (Wijnandsrade), tetveulentje: tɛt˲vȳǝ.lǝkǝ (Bocholt), tienmaander: tinmundǝr (Zolder), tweejarig: twijø̜rǝx (Smeermaas), twjø̜̄rex (Hasselt), twenter: twęntǝr (Bilzen, ... ), twintiger: twēnʔejǝr (Kwaadmechelen  [(paard van twintig jaar)]  ), twintigmaander: twintǝxmu̯ǫnǝr (Tongeren), twintǝxmǫndǝr (Niel-Bij-Sint-Truiden), van tand af: van tā.nd˲ ā.f (Boekhout), van tā.nd˲ ǭf (Broekom), veulen: vȳǝlǝ (Amstenrade, ... ), vø̄lǝ (Afferden, ... ), vø̄lǝn (Stein), vø̄ǝlǝ (Gulpen), vø̜̄lǝ (Berkelaar, ... ), vø̜lǝ (Gennep, ... ), veulentje: vyǝlǝkǝ (Thorn), vø̄lǝkǝ (Amby, ... ), vø̜lkǝ (Berkelaar, ... ), vierentwintigmaander: virǝntwentexmǫndǝr (Hamont), vierjariger: vei̯ǝrjārǝgǝr (Paal), vīrjǭǝrǝgǝr (Koersel), voljarig: vǫljø̜rex (Nederweert  [(zes jaar)]  ), volzet: vǫlzatǝ (Zolder  [(ouder dan zes jaar)]  ), volzet paard: vǫlzatǝ pi̯āt (Hoepertingen  [(vijf jaar en ouder)]  ), weideveulen: węi̯vø̄lǝ (Tegelen), zuikveulen: zukvø̄ǝlǝ (Gulpen) Namen voor het onderscheid naar de leeftijd zijn talrijk. Specifieke namen treffen wij vooral aan tijdens de ontwikkeling van jong veulen tot paard. Na één jaar is het een jaarling. Wordt het op anderhalve à tweejarige leeftijd voor het eerst met een merrie voor een voertuig gespannen, dan heet het aanspanner of achttienmaander. Zijn de veulens na circa twee jaar volwassen geworden, dan zijn het tweejarigen of twenters. Nadien worden nog weinig specifieke namen volgens de leeftijd gegeven, behalve als de paarden (te) oud geworden zijn: ouder paard (zes tot twaalf jaar), oud paard (dertien jaar en meer). De leeftijd van een paard kan worden vastgesteld aan de hand van het gebit. Als alle vaste snijtanden volledig doorgekomen zijn, heeft het een "volwassen gebit". Vanaf nu wordt de leeftijd bepaald op grond van de veranderingen die zich op het kauwvlak van de ondertanden voltrekken en van de hoek die de ondertanden met deze uit de bovenkaak vormen. Tot achtjarige leeftijd is de ouderdom nauwkeurig vast te stellen; daarna wordt het wat moeilijker en noemt men een paard aftands. [A 32, 11a, 11b, 11c, 11d, 11e en 11f; A 45, 28a; N 8, 5, 15, 20, 62f en 62g; monogr.] I-9
benauwd en vochtig weer afmattend: aofmattənd (Maastricht), bedompt (weer): bedómp waer (Sittard), bedömpd (Eupen), bedömt (Obbicht), bedompte lucht: bedômpte lôch (Tegelen), benauwd (weer): benaaad (Jeuk), benaad (Eksel, ... ), benaat (Kuringen), benajt (Heugem, ... ), benaoet (Obbicht), benau(w)t (Nieuwenhagen), benaudj (Weert), benaut (Reuver), benauwd (As, ... ), benauwd waer (Boekend, ... ), benauwd weer (Eygelshoven, ... ), benauwd wèèr (Bree), benauwd wéér (Melick), benauwdj (Neer, ... ), benauwdjwéér (Tungelroy), benauwt (Geulle, ... ), benauwtj (Ophoven), benaŭwd wêr (Stevensweert), benawd (Geleen, ... ), benawd waer (Geulle, ... ), benawt (Susteren), benawt waer (Geulle, ... ), benawtj (Ospel), benoutj (Altweert, ... ), benouwd (Simpelveld), benowd (Mheer), benōͅt (Halen), benàt (Hasselt), benàwd (As, ... ), benààt (Sint-Truiden), benââ-ëd (Wellen), benèùdj (Echt/Gebroek), bënauwd (Lanklaar), bënàad (Tongeren), bənaawt (Meijel), bənaft (Kwaadmechelen), bənajd (Maastricht), bənajt (Maastricht), bənauwt (Kapel-in-t-Zand, ... ), bənauwt waer (Beesel), bənau̯t (Meeuwen), bənawd (Hamont), bənawt (Lanklaar), bənāt (Eksel, ... ), bənāt wēͅr (Rosmeer), bənāt weͅər (Riksingen), bənāwt (Sint-Huibrechts-Lille), bənoutj (Heythuysen, ... ), bənouwtj (Heel), bənoͅwt (Sint-Martens-Voeren), bənàjt (Maastricht), bənàt weͅjər (Wellen), bənàwt (Hamont, ... ), bənájt (Maastricht, ... ), bənát (Mal), bənáwt (Lommel), bənø͂ͅt (Peer), bəuūt (Hasselt), tes bənà͂t (Borgloon), tez bənāt (Hoepertingen), ət es bənajt (Maastricht), ⁄t benauwd! (Oirlo), (= benauwd).  benaad (Vlijtingen), (benauwd) banaat  bənāt (Diepenbeek), (zo ook wel genoemd).  benauwt (Sevenum), benaat  benāt (Hoeselt), bənat (Hoeselt), bənāt (Peer), benait  bənàit (Rekem), benait weer  bənait wēͅr (Smeermaas), benat weer  bənat wēͅr (Val-Meer), benauwd  bənat (Romershoven), benauwd = zeer warm  bənāt (Vliermaal), benauwd weer  bəna⁄t wē(j)r (Borgloon), benauwd.  bənaudʔ (Kinrooi), benawd wèr  bənàuwt weͅr (Neerharen), benawt  bənəwt (Neerpelt), Drukkend wèr.  benawd (Gronsveld), ps. de a staat wat hoger geschreven.  bənautj (Molenbeersel), ps. onder de a staat nog een soort staartje; deze combinatieletter is niet te maken/om te spellen.  bənawt (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), benauwde dag: eine benauwden daaj? (Sittard), eine benauwdje daag (Beegden), eine benauwdjen daag (Herten (bij Roermond), ... ), ene benaauwden daag (Limmel), ene benauwden daag (Posterholt), ennen benauwden daag (Lottum), ĕĕne benauwde(n) daag (Schinveld), ⁄ne benouwde daag (Belfeld), benauwde lucht: benaowdje locht (Tungelroy), benauwdje locht (Weert), benèudje lóch (Echt/Gebroek), bənādə lox (Riksingen), bənātə loͅx (Rosmeer), əm bənajdə loͅx (Maastricht), ən bənà͂də loͅux (Borgloon), ⁄n benowde loojt (Mheer), benade (benauwde) louweh  bənādə loͅ(w)x (Diepenbeek), benauwds: bənawtš (Lozen), bənāt⁄š (Hasselt), benauwd.  bənàw(ə)ž (Bocholt), bloedend: blūūdent (Ubachsberg), broeien: brēūje (Simpelveld), et bruet i gèn looch (Ingber), het brujt (Hoensbroek), ət es an ət ˂brøͅi̯ə (Eys), ⁄t breujt (Posterholt), broeiend: breujend (Bunde), broeierig (weer): brejerig (Bree), breu-e-rig (Schimmert), breu-erig (Schimmert), breu-jerig (Grevenbicht/Papenhoven), breu-jig waer (Herten (bij Roermond)), breuerig (Buchten, ... ), breuerig waer (Boekend, ... ), breuerig wèr (Beesel), breuerig wéér (Melick), breuerigwerm waer (Blerick), breuērig (Noorbeek, ... ), breuierig wèr (Valkenburg), breujerich (Beek, ... ), breujerig (Baarlo, ... ), breujerig waer (Baarlo, ... ), breujerig waeͅr (Maasniel), breujerig weër (Maasbracht), breujerig wèer (Gronsveld, ... ), breujerig wèr (Stevensweert), breujerig wèrm (Tegelen), breujerig wèèr (Haelen, ... ), breujerig wéér (Buchten), breujetig waer (Mechelen), breujetig wéér (Lutterade), breujərich (Heythuysen, ... ), breujərig (Kapel-in-t-Zand), breujərəg (Maastricht), breuërig (Heerlen, ... ), breuërig weêr (Kerkrade, ... ), breuərig (Caberg, ... ), breûerig (Steyl), brējŏrex (Bree), brēūjərig wéér (Roermond), broeierig (Jeuk, ... ), broeij(r)ig (Meijel), broeijerig (Venray), broeiërig (Stein), broejerig (Meerlo, ... ), broejerig waer (Oirlo), broejerig wêêr (Bergen), brŏĕjerig (Gennep), brueierig (Valkenburg), bruierig (Bleijerheide, ... ), bruierig waer (Sittard), bruierig weèr (Nuth/Aalbeek), bruiierig waer (Sittard), bruijerich (Doenrade, ... ), bruijerig (Oirsbeek, ... ), bruijerig waer (Sittard), bruijerig wēēr (Brunssum), bruijĕrig (Limbricht), brujerig (Leuken, ... ), brujerig wĕr (Hoensbroek), brujerig wèr (Schimmert), brujerig wéér (Roermond), brujjerig (Hoensbroek, ... ), brujərig (Wijnandsrade), brujərig wɛ:r (Venray), brunjerig en mottig (Meijel), brŭjərich (Heerlerbaan/Kaumer), brŭŭjərəch wəer (Meijel, ... ), brèùjerig (Hoensbroek), brèùjərig (Swalmen), bréúerig (Pey), brôêjerig wèr (Schimmert), bröjerig (Meijel, ... ), bröjjerich weer (Heerlerbaan/Kaumer), bröəjerig (Venlo), brøjərix wēͅr (Lanklaar), brø̄ərex wēͅr (Rotem), brûerig (Melick), ⁄t is breu-e-rug (Maastricht), ⁄t is broeierig (Gennep), (= vochtig warm).  breu-je-rig (Herten (bij Roermond)), ??  bryjərix (Achel), breujerich  brø̄jərex (Stokkem), breujerig  brøjəreg (Mechelen-aan-de-Maas), brø̄jəreg (Ophoven), brø̄jərex (Lanklaar), er staat nog iets achter wat niet te lezen valt  ⁄t is broeierig hèt (Gennep), broeierige lucht: breujeerige lôch (Venlo), breujerige lowchtj (Ospel), breujerige lóch (Susteren), broeierige loog (Velden), bruieriche loech (Doenrade), bruieriche loef (Doenrade), broeietig: breuetig (Geleen), breujetig (Maastricht, ... ), bruj-jetig (Waubach), brujjetig (Hoensbroek, ... ), broeiig (weer): breejig (Bree), breujig (Born), breuïg (Montfort), brujjig (Hoensbroek), bréjex wēͅr (Bree), broeiigheid: breuig-heit (Born), broeilucht: breujloch (Maastricht), breulocht (Roermond), breulŏch (Geleen), broei-locht (Bergen), brooilocht (Ophoven), brui lòg (Schimmert), bruj lóch (Schimmert), bruujlôch (Maasbree), ⁄n brujloch (Heerlen), er komt onweer: dao sjtiktj sich eij waer op. stormweer, harde wind: t boe:stj.  breuj-lôch (Herten (bij Roermond)), broeiweer: breuwaer (Gulpen), daar broeit get in de lucht: doa breujt get in de loch (Geulle, ... ), daar broeit wat: dər breujt wat (Venlo), dampige lucht: dempige locht (Stevensweert), dat weer pakt dich: dat weer pakt dich (Eys, ... ), de hits valt uit de lucht: də hits vilt oͅut də loͅuj (Wintershoven), de lucht is overlopen: de lóch is euverlaupe (Boukoul, ... ), dikke lucht: dikke locht (Weert), doe ruiks de zwalmlucht: de Swalm of zjwaam, een riviertje bij Swalmen.  doe ruuks sjwaamloch (Swalmen), doe ruiks het gras: doe ruuks ⁄t graas (Sittard), dof (weer): doef (Kanne), dof (Rekem), duf (Koninksem, ... ), dóf weer (Maastricht), doffe dag: ⁄ne d`ffen dāāg (Heer), ⁄ne dòffen daag (Borgharen), dofheid: doĕfheid (Heek), domp: dómp (Maastricht), ps. letterlijk overgenomen.  doṃp (Rekem), dompe lucht: dumə loͅx (Borlo), dompetig (weer): doompetig weir (Wolder/Oud-Vroenhoven), dōōmpətig (Maastricht), dòmpetig waer (Sittard), dómpetig (Geleen, ... ), geschikt voor gier uitrijden  dómpətix wêr (Margraten), dompetige lucht: dompetige loch (Wolder/Oud-Vroenhoven), dompig (weer): dompig (Simpelveld), dompig wair (Horn), doompig (Maastricht, ... ), dómpig (Maastricht), dômpig (Ell, ... ), Dômpig waer (benauwd en vochtig weer).  dômpig (Altweert, ... ), dompige lucht: dômpige locht (Ell), ’n dempige lôch (Velden), donderachtig: doonderegteg (Mheer), donderweer: ⁄donderwèr (Gronsveld), drukkend: drŭkkend (Schimmert), drukkend (weer): drākkendj wair (Ospel), drekkend (Neeroeteren, ... ), drēͅkənt (Hasselt), drŏkkendj (Weert), drukkend (Bleijerheide, ... ), drukkend wèer (Stein), drukkenjd (Ospel), drukkent (Sevenum), drukkentj (Thorn), drukkənd (Epen), drūkkend (Obbicht), drŭkkend (Schimmert, ... ), drâkkend (Buchten), dräkkend waer (Egchel), drékkend (As, ... ), drôkkendj (Nunhem), drökkend (Beek, ... ), drökkend waer (Geulle, ... ), drökkend wêr (Venlo), drökkendj (Beegden, ... ), drökkent (Oirsbeek), drökkentj (Herten (bij Roermond)), drökkönt (Stevensweert), drökkənd (Schimmert), drökkənt (Hulsberg, ... ), drökkəntj (Heel, ... ), drökənt (Reuver), drøkənt (Ingber), drøͅkənt (Maastricht), drùkkend (Schinnen), drûkkend (Montfort), drükkend (Schimmert), drəkəndə (Velm), ⁄t is drŭkkent (Gennep), ⁄t is zaw drökkend (Susteren), drukkend  drøͅkənt (Mechelen-aan-de-Maas), drəkənt (Velm), drukkend.  drøkənt (Maaseik), r toegevoegd in ms  drökkənd (Wijnandsrade), drukkend heet: drukkend heit (Schimmert), drukkend-heit (Born), drukkent het (Venray), drükkend heit (Pey, ... ), drukkend warm: drukkənt wèèrm (Meijel), drukkend warm weer: drukkend werm waer (Blerick), drukkend weer: drökkend waer (Venlo), drukkende dag: enen drökkenden daag (Meerssen), ennen drukkende dāg (Meerlo), drukkende lucht: (v.)  drēͅkəndə loͅx (Hasselt), duf: (duffer-dufste).  duf (Sittard), duister weer: dūūster waer (Klimmen), flauw: flauw (Schimmert, ... ), flaw (Maastricht), fló (Paal), flauw  floͅuw (Velm), gewassig weer: gewassig weer (Eksel), goed voor de weien: good vuur de weien (Oost-Maarland), goede lucht: ⁄n gooi locht (Oost-Maarland), graslucht: graas lôch (Baarlo, ... ), graas-loch (Ulestraten), graaslócht (Roermond), graaslöch (Jabeek), grāāslóch (Blerick), gràsloͅx (Hasselt), gràsloͅxt (Waterloos), grásloͅxt (Lanklaar), gt grasloͅxt (Bocholt), grasweer: graaswaer (Herten (bij Roermond)), groeilucht: gruiloch (Baarlo), groeizaam (weer): greuj wair (Maasniel), groeizaam waer (Oirlo), groeizame lucht: gruizame lòcht (Middelaar), heet: heit (Maasbree, ... ), ɛit (Rekem), heldere lucht: heldere lôg (Sittard), het broeit get: ⁄t bruit jet (Kerkrade), hete dag: eine heite daag (Hunsel, ... ), eine heiten daag (Puth), eine heiten dag (Oirlo), einen heite daag (Schimmert), enen heite dāāg (Maasbree), ⁄n heite(m) daag (Helden/Everlo), hitsig (weer): hitsig wear (Grevenbicht/Papenhoven), hitsigh (Vlodrop), hommeltje: homəltjən (Mal), hondsdagen: hònsjdaag (Roermond), ijle lucht: ing iel log (Vrusschemig), killig: killig  keleg (Neerpelt), klaar: klaor (Gronsveld), klam (weer): klaam weer (Gronsveld), klaam weir (Heer), klamə (Eupen), klammig: klàmegə (Lommel), kwakkelzomer: kwakkelzomer (Valkenburg), laf (weer): laf (Beringen, ... ), laf wair (Weert), laf wiər (Halen), laf wèèr (Eigenbilzen, ... ), laf wéér (Susteren), làf (Amstenrade, ... ), làf wijər (Linkhout), làf wéér (Schimmert), #NAME?  làf (Lommel), (= vochtig warm).  laf waer (Herten (bij Roermond)), het is laf  tĕz làf (Vliermaal), laf  làf (Diepenbeek, ... ), laf (o.)  làf wējər (Borlo), laf weer  làf (Beverlo), làf wer (Herk-de-Stad), làf wēr (Velm), làf wēͅr (Niel-bij-St.-Truiden, ... ), làf wiər (Lummen), laf weer.  làf (Beringen), làf wēr (Beringen), laf.  laf (Leopoldsburg), lāf (Kinrooi), làf (Maaseik), nat en warm, wèssich wéér (wassig weer).  làf (Meeuwen), ps. omgespeld volgens Frings.  laf (Gelinden), laf warme dag: eine laf wrɛ͂me daag (Buggenum), laffe dag: eine laffen daag (Sittard), laffe lucht: làfə loͅxt (Kaulille, ... ), laffe lucht  làfə loͅx (Niel-bij-St.-Truiden), laffig: ps. omgespeld volgens Frings.  laffeͅx (Opglabbeek), lam weer: láám wéér (Schimmert), lauw weer: lauw waer (Reuver), law wèr (Bree), lauwe dag: eine lauuwen daag (Valkenburg), lelijk vochtig weer: leliek vochtig weir  ljilik voxteg weͅr (Mechelen-aan-de-Maas), loederig warm: ⁄t is loederig wērm (Horst), lommerig: lommerig (Nieuwstadt), lonketig weer: loŋkətəx wēͅr (Teuven), loom: laum (Velden), loom (Tungelroy), lui: luij (Weert), lummelig: lummelig (Maasniel), maf: maf (Beesel, ... ), mals weer: mals weer (Meijel), meltš wèr (Bree), melt’ (Waterloos), màls weər (Wellen), ⁄n mals weer (Holtum), malse lucht: màlsə loͅxt (Spalbeek), mat weer: mat wêr (Berg-en-Terblijt), mats: matsj (Montfort), màtsj (Sweikhuizen), matte dag: einen matten daag (Schimmert), mistige lucht: mistige locht (Stein), mobberig weer: möbberich waer (Boekend), moddel: moddel (Roermond, ... ), móddel (Thorn), moddelachtig: môddelechtig (Ell), moddele dag: eene moddele daach (Brunssum), moddelheet: moedelheit (Baarlo), moddelig (weer): moddelig (Roermond, ... ), moddelig wair (Roermond), modderig weër (Velden), moddəlig (Swalmen, ... ), mōddelig (Baarlo), mŏĕdəlich (Heythuysen), mòddəlich (Heythuysen), móddelig (Boukoul, ... ), módələch (Haelen), môddelig (Swalmen, ... ), möddelig (Herten (bij Roermond)), ut is móddəlig wéér (Kapel-in-t-Zand), JK modderig mistig, benauwd weer met r/l wisseling  möddelig wéér (Sint-Odiliënberg), moddelig warm: móddelig werm (Tegelen), módderig weerum (Blerick), moddelige lucht: mōdələgə lócht (Haelen), moddelwarm: et is modderwärm (Heerlen), moddel werm (Beesel), moddel wèrm (Beegden), moddelwerm (Arcen, ... ), moddelwerrem (Maasbracht), moddelwērm (Swalmen), moddelwärm (Grevenbicht/Papenhoven, ... ), moddelwèèrm (Meijel), moddəlwèrm (Grevenbicht/Papenhoven), modəlweͅrm (Maaseik), moedelwearm (Grathem), moedelwerm (Heythuysen), mŏddelwerm (Nunhem), mŏĕddelwerm (Oirsbeek), muddelwerm (Dieteren), mòddelwerm (Montfort), móddelwerm (Sittard), môddel wèrm (Guttecoven), môddelwerm (Limbricht), möddelwerm (Sint-Odiliënberg), (Komt niet attributief voor).  ⁄t is moddelwerm (Obbicht), Lichte druilregen. Aanvulling op laatste pagina, na vraag 54: de kraone gaafse oppe buim (het is zeer warm).  moddelwèrm (Neer), moddelwarme dag: eine moŏdelwĕrme daach (Grevenbicht/Papenhoven), (half lange klinker).  inne moddelwerme (Schaesberg), moddelweer: moddelwaer (Vlodrop), mŏŏddel wéér (Echt/Gebroek), môddelwaer (Herten (bij Roermond)), moe weer: meug wéér (Schinnen), monketig: moonketig (Gronsveld), mothete dag: eine matheite daag (Buggenum), motselig: mödzjəlich (Susteren), motswarm: motsjwerm (Vlodrop), mottig (weer): matex (Bree), mattig (waer) (Tungelroy), mattig waer (Egchel), moetig (Horn, ... ), moottig (Swalmen), motix (Tongeren), mottig (Bree, ... ), mottig wéér (Tungelroy), mottəg (Loksbergen), motəx (Hoepertingen), mŏŏtig (Echt/Gebroek), mo͂ttig wéér (Melick), moͅtex (Beringen, ... ), moͅtex wē’ər (Spalbeek), moͅtex wīr (Hasselt), moͅteͅx (Hasselt), moͅtəx (Beringen, ... ), moͅtəx wēͅīr (Bocholt), moͅtəx wèiər (Kermt), moͅ⁄ix (Kwaadmechelen), màtex (Opglabbeek), mòttig (Roermond), mòttíg waer (Haelen), mótich (Haelen, ... ), móttig (Boukoul, ... ), móttig wéér (Herkenbosch), móttəch (Haelen), mótəch (Haelen), môttig (Horn, ... ), môttig waer (Nunhem), möttig (Meijel), (mottig weer).  moͅtəx (Meeuwen), Lichte druilregen. Aanvulling op laatste pagina, na vraag 54: de kraone gaafse oppe buim (het is zeer warm).  móttig (Neer), mottich  mo͂ͅtĕx (Diepenbeek), mottig  moteg (Neerpelt), motəx (Zelem), moͅteͅx (Borlo), moͅtəx (Diepenbeek, ... ), moͅtəx wer (Herk-de-Stad), mottig weer  motex (Beverlo), mottig weer.  moͅteͅx wēͅr (Bocholt), mottig.  moͅtex (Zolder), moͅtəx (Leopoldsburg), mottish wer  moͅtex wēͅr (Gelieren/Bret), Nb. het weer in de zomer = t wear in de zómer.  mottig (Grevenbicht/Papenhoven), ps. omgespeld volgens Frings.  moͅttəg (Zonhoven), mottige dag: eine mattigen dāāg (Heel), mottige lucht: mattige lōoch (Egchel), motwarm: matwerm (Egchel), muf (weer): het is muf weer (Jabeek), muf (Sint-Truiden), muffetig weer: muffetig wér (Roermond), natte lucht: ein naate locht (Grathem), niet te keren: neet te kīēre (Gruitrode), nuttig: nottig (Merkelbeek), onweerachtig (weer): onwaeréchtig (Klimmen), onwairechtig wair (Maasniel), ónwéérèchtig (Gruitrode, ... ), (vooral als het inderdaad gaat onweren).  ónweerèchtig (As), open: oupə (Sint-Truiden), overlopen lucht: ivərløypə (Opglabbeek), plakkerig: plèkkərich (Venlo), puffetig: püf⁄fetieg (Bleijerheide, ... ), rode lucht: raoi loch (Roosteren), schoer: zjoer (Mheer), schone dag: ene schoenen daag (Amby), schurftig weer: sjörftig waer (Ulestraten), sloom: sloom (Tungelroy), smachtend: smàchtend (As), smachtend heet: smàchtend hèjt (Gruitrode), smoor: schmoor (Merkelbeek), smoorheet: sjmoor heiët (Schinnen), stikheet: stikhèjt (As, ... ), stikkend: stikkend (As, ... ), stikkende dag: ⁄n stikkende dag (Afferden), stinkend hete dag: ènne stinkend hètten daag (Blitterswijck), stoom: stoͅm (Teuven, ... ), stoomwarm: schtoem werm (Mechelen, ... ), sjtom werm (Mechelen), ət es štoͅm weͅrəm (Eys), t blijft over]: ⁄t bruijt (Sittard), tochtige lucht: toͅxtəgə loͅxt (Kermt), torenweer: tōēnwêêr (Bergen), vadsig: vadsig (Maastricht), vadsig weer: vatsig waer (Venlo), vadsige lucht: vàtsəgə loͅux (Wellen), vet weer: vet waer (Blerick), vochtig (weer): fatix (Veulen), vochtig waer (Oost-Maarland), vogtig weer (Schaesberg), voochtig (Tegelen), voͅxti̞x (Sint-Truiden), vòchtig waer (Sittard), vòŋtiŋ (Bree), vôchtig (Venlo), vochtig nat weer: vochtig naat weer (Maastricht), vochtige lucht: vochtige locht (Bree), voos (weer): foewəs (Tegelen), foeës waer (Venray), foĕs waer (Sevenum, ... ), foos waer (Baarlo), fōēs (Reuver, ... ), fŏĕs∂ (Blerick), fuəs wɛ:r (Venray), voe es (Tegelen), voeës (Eksel), voës (Venlo), voëss (Tegelen), vōēs (Tegelen), vøət (Eupen), (oud).  fōēs waer (Sevenum), voos broeierig weer: voos, broeierig wéér (Milsbeek, ... ), vuil (weer): voel (Beesel), voel weer (Eys, ... ), voël (Waubach), voës waer (Maasbree), vōēl (Heerlerbaan/Kaumer, ... ), vōēl wear (Simpelveld), vōēl weer (Heerlen), vōēl wêêr (Stein), vul (Teuven), vūl (Eys), ⁄t is vōēël weer (Waubach), (père).  voel wèr (Doenrade), vuil makend weer: voel makend wèèr (Wijlre), warm (weer): werm (Lanklaar, ... ), werm waer (Oost-Maarland), werm weer (Schaesberg), werrem (Maastricht), werrum (Blerick), warm, zwoel en vochtig weer: werm schwuul en vuchtig weer (Nieuwenhagen), warme dag: ⁄nen wermen daag (Eijsden), wasbaar weer: wasbaar wair (Maasniel), ’n wasbaar wèr (Stevensweert), wasselijk: wesselijk  wēͅssələk (Hoeselt), wassig weer: wessig weer (Waubach), wessig wèer (Kinrooi), LET OP: de paginering van deel 2 (Ned.-Brees).  het wèèr is nogal wössig (As, ... ), wassige lucht: wassige locht (Bree), wàsegə loͅxt (Bree), waterlucht: waterloech (Puth), zoel (weer): zeul (Valkenburg, ... ), zoel (Eind, ... ), zoel waer (Montfort, ... ), zoele (Sint-Pieter), zōēl (Gennep), damp (= ongezond)  zeul wéér (Spaubeek), zoel  zul (Smeermaas), zoele dag: eine zoele daag (Grubbenvorst), ènne zōēle dag (Merselo), zoele lucht: zealoch (Nieuwenhagen), zoel loche (Heythuysen), zomig (weer): zaomig-waer (Klimmen), zømeg (Boorsem), zeumig  zømex (Mechelen-aan-de-Maas), zonnig: zonnig (Blerick), zwaar: zjwaor (Tegelen), zwaor  zwo(ə)r (Neerpelt), zware lucht: en sjwoar lŭch (Susteren), sjwaor locht (Beegden), zwaor locht (Tungelroy), zwaor loecht (Neerpelt), zwoel (weer): enne sjweulen daag (Gulpen), schweul (Vijlen), schweul weer (Heerlerbaan/Kaumer), schwoel (Waubach), schwuul (Heerlerbaan/Kaumer, ... ), schwuul weer (Heerlerbaan/Kaumer), schwūhl (Heerlerbaan/Kaumer), sjweul (Schinnen, ... ), sjwoel (Limbricht, ... ), sjwoelë (Posterholt), sjwōēl (Kunrade, ... ), sjwŏel (Hoensbroek), sjwuul (Holz, ... ), sjwūūl (Bleijerheide, ... ), sjwūūël weer (Waubach), sjwûûl (Simpelveld), sjwûûl wéér (Simpelveld), swoel wèèr (Stein), šwy(3)̄l (Eys), zjwēūl (Klimmen), zjwoel waer (Geulle, ... ), zjwuil (Schinnen), zjwôêl (Horn), zweul (Heer, ... ), zwoel (Itteren, ... ), zwoel waer (Blerick, ... ), zwol wēͅr (Maaseik), zwuil waer (Sittard), zwūūl (Simpelveld), (doe? werm).  zwoel (Schimmert), môddel werm).  zwoel (Neeritter), ps. omgespeld volgens Frings.  zwø͂ͅl (Montzen), zwoele dag: enne sjwüle daag (Rimburg), zwoele lucht: ein zweul lòcht (Neer), schwoel loch (Schaesberg), sjweil loog (Welten), zwoelig: zwoelig (Pey, ... ), zwūleg (Sint-Huibrechts-Lille), zwoelige lucht: sjwōēlige lōē.t (Mechelen) bedompt, benauwd || benauwd, loom (weer) [ZND m] || droog blijven hoewel er regen dreigt, gezegd van het weer [t weert heen [N 22 (1963)] || drukkend warm, gezegd van het weer [zwoel, mof, zoel, flauw, smoel] [N 81 (1980)] || drukkend, zwoel || licht, in de betekenis van zeer warm; betekenis/uitspraak [N 22 (1963)] || loommakend, gezegd van het weer [lui] [N 81 (1980)] || lucht bij vochtig en warm zomerweer [graslucht] [N 22 (1963)] || lucht die onweer en regen voorspelt [broeilucht, smerige lucht, donderlucht, schoer] [N 81 (1980)] || sterke, overmatige warmte, hoge temperatuur van de lucht [heet, hitte, hitse] [N 81 (1980)] || vochtig [ZND m], [ZND m], [ZND m] || vochtig en warm weer || vochtig weer || warm, benauwd en vochtig weer (in de zomer) [bederfelijk, voos, smoel, zoel, zuul, broejerig, luimerig, mottig, moddelwarm, zomig] [N 22 (1963)] || warm, gezegd van het weer [smoel] [N 81 (1980)] || zwoel [ZND 08 (1925)] || zwoel (weer) || zwoel, drukkend warm (mof, smoel) [ZND B2 (1940sq)] || zwoel, drukkend werm || zwoele [een ~ dag] [SGV (1914)] III-4-4