e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
schaafbek gat: gat (Leopoldsburg), gāt (Sint Odilienberg, ... ), wijde kant: wījǝ kantj (Herten) De opening in het schaafblok waarin de schaaf en de keerbeitel met een spie zijn vastgezet en waardoor de schaafkrullen naar boven komen. Onderaan vernauwt de schaafbek zich tot een gleuf, waar de schaafbeitel doorheen steekt. Zie ook afb. 31g. [N 53, 54d] II-12
schaafblok beitelhouder: bęjtǝlhǫwǝr (Dilsen), blok: blǫk (Bilzen, ... ), schaafblok: sxǭf˱blǫk (Leopoldsburg), šāf˱blǫk (Posterholt), šǭf˱blǫk (Maastricht), voorgreep: vø̄rgrēp (Venlo) Het min of meer rechthoekige blok van de houtschaaf waarin de schaafbeitel met een spie wordt vastgezet. Zie ook afb. 31a. [N 53, 54c; monogr.] II-12
schaafgolf bult: bølt (Leopoldsburg), ingeslagen: `egǝšlāgǝ (Mechelen), moelde: mul (Posterholt), onvlak geschaafd: onvlāk ˲gǝsxāf (Venlo), uitstoter: ūtštōtǝr (Herten) Oneffenheid in het geschaafde hout, bestaande uit een te diep of te ondiep geschaafde plek. [N 53, 123] II-12
schaafketting, schaafkabel ankerketting: ankerketting (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Eisden]), hobelketten: hōbǝlkɛtǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Domaniale]), kabel: kabǝl (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), ketting: ketting (Eisden  [(Eisden)]   [Zwartberg, Waterschei]), kettingploeg: kettingploeg (Lanklaar  [(Eisden)]   [Winterslag, Waterschei]), ploegkabel: ploxkābǝl (Klimmen  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]  , ... [Laura, Julia]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), plōxkābǝl (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), ploegketten: ploxkɛtǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Julia]  [Domaniale]), ploǝxkɛtǝ (Chevremont  [(Julia)]   [Domaniale]), ploegketting: plōxkęteŋ (As  [(Zwartberg / Waterschei)]   [Domaniale]), plōxkɛteŋ (Klimmen  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]  , ... [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Eisden]), schaafkabel: šāfkābǝl (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Emma]  [Wilhelmina]  [Maurits]), schaafketting: schaafketting (Stein  [(Maurits)]   [Zolder]), sxāfkęteŋ (Zolder  [(Zolder)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), staaldraadkabel: št ̇ǫǝldrǫatkā.bǝl (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Maurits]), štoǝldroǝtkābǝl (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), štǭldrǭtkābǝl (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Domaniale]), staalkabel: štoalkābǝl (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]  , ... [Maurits]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]), štǭlkābǝl (Buchten  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), zeel: zēl (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Maurits]) De ijzeren ketting of stalen kabel waarmee de schaaf van de koolploeg langs het koolfront heen en weer wordt getrokken. Op de mijn Maurits waren volgens de invuller uit Q 15 zowel schaven als ploegen in gebruik. Een schaaf was soms kleiner dan een ploeg. In zo''n geval liet men meerdere schaven langs het front lopen. Deze waren onderling verbonden met een staalkabel. De ploeg daarentegen was zwaarder en werd daarom voortbewogen door middel van een ketting. [N 95, 602; monogr.; N 95, 663] II-5
schaafmachine schaafbank: šāf˱baŋk (Reuver), schaafmachine: sxāfmǝšin (Ottersum, ... ), sxǭfmašin (Leopoldsburg), sxǭfmašīn (Tessenderlo), šāfmašin (Geulle), šāfmašiŋ (Bleijerheide), šāfmǝšin (Posterholt, ... ), šāfmǝšiŋ (Mechelen), šāfmǝšīn (Heel, ... ), šǭfmǝšin (Bilzen) De algemene benaming voor de machine waarmee hout mechanisch wordt geschaafd. Er bestaan verschillende schaafmachines, zoals de vlakbank, de vandiktebank en de viervlakmachine. Zie ook deze lemmata. [N 53, 85a] II-12
schaafmes voor de binnenrand blaaimes: blãjmɛs (Hasselt), blājmɛs (Gennep), blājmɛts (Blerick, ... ), blāmɛts (Panningen), blǭmɛs (Hasselt), blaarmes: blaarmes (Borgloon), bladermes: blājǝrmɛts (Maastricht), dondermes: dǫndǝrmɛs (Sevenum), foksmes: fǫksmɛs (Boshoven, ... ), kanttrekker: kanttrekker (Panningen), krom snijmes: kromp šnimɛts (Klimmen), krom snippermes: kromp šnøpǝrmɛts (Beek), krommes: krommɛs (Gennep), kuiper(s)mes: kȳpǝrmɛts (Limbricht), kȳpǝrsmɛts (Venlo), kuiperschaaf: kuiperschaaf (Geleen, ... ), slietmes: slītmɛts (Eisden, ... ), slietschaaf: slītšāf (Eisden, ... ), slijpblaai: slīpplāj (Eisden, ... ), snijmes: snajmɛs (Tongeren), snijmes (Gulpen, ... ), šnimɛts (Mechelen), trekmes: trękmɛts (Ell, ... ), uitsnijmes: ȳtsnijmɛs (Sevenum), ūtsnimɛs (Sevenum) Een mes met een verhoudingsgewijs klein, gebogen blad en twee handvatten dat wordt gebruikt voor het vlakmaken van de binnenrand van een vat. Zie ook afb. 220 en het volgende lemma. [N E, 35c; N E, 36; A 32, 4; monogr.] II-12
schaafspie cale: k ̇al (Meeswijk), kal (Dilsen), kijl: kī.l (Bleijerheide, ... ), kīl (Geulle, ... ), sleutel: šlȳǝtǝl (Posterholt), spanblok: spanblǫk (Diepenbeek), spie/spij: spi (Dilsen, ... ), spęj (Leopoldsburg), spī (Bilzen, ... ), špi (Herten, ... ), špij (Heel, ... ), wig: wex (Reuver) De houten spie waarmee schaafbeitel en keerbeitel in het houten schaafblok worden vastgeklemd. Zie ook afb. 31e. [N 53, 54h; monogr.] II-12
schaafstreek hobelstreek: hubǝlštrex (Bleijerheide), schaafstreek: sxāfstrēk (Venlo), šāfstrēk (Dilsen), šāfštrēk (Heel, ... ), schavenstreek: šāvǝštrēk (Herten, ... ), streek: strēk (Geulle, ... ), štrēk (Reuver), štrī.k (Mechelen) Een strijkende beweging met de schaaf over het hout. [N 53, 121] II-12
schaafstro eikvaren: eikvaren (Oirlo), heermoes: WLD  hĭĕjermoos (Thorn), kattenstaart: kattesjat (Wijlre), kattesjtart (Schimmert), kattesjtert (Melick, ... ), kattestat (Jeuk), kattestert (Tungelroy), -  katte stert (Tungelroy, ... ), kattestert (Montfort, ... ), Bree Wb.  kattestart (Bree), eigen spelling  kattesjtaart (Vlodrop), eigen spellingsysteem  kattestârt (Maasbree), eigen spellinsysteem  kattestaar (Meijel), idiosyncr.  kattestert (Thorn), Veldeke  kattestart (Echt/Gebroek), WBD  kattestart (Sevenum), WBD/WLD  kattestèrt (As), WLD  katte-stàrt (Sevenum), kattesjtart (Mheer), kattesjtert (Maasniel), kattesjtèrt (Roermond), kattestart (Stein), kattestert (Beesel), kàttesjtért (Swalmen), WLD ?  kàttəsjtèrt (Kapel-in-t-Zand), ± Veldeke  kattestart (Tienray), kattenstots: kattesjtoets (Vijlen), paardsstaart: paerssjtert (Swalmen), WLD  paersstert (Montfort), pēērtsstàrt (Maastricht), péérsstèrt (Heythuysen), péérstert (Thorn), paardsstots: pĕds sjtoets (Vijlen), rattenstaart: idiosyncr. Extract v/d stengel en bladeren werd gebruikt als bloedstelpend middel  rattesjtart (Sittard), ± Veldeke  rattestart (Tienray), schaafstro: -  sjáafstrue (Echt/Gebroek, ... ), veegkruid: WLD  vèèg-krōēt (Schimmert) schaafstro [DC 60a (1985)] || Schaafstro (equisetum hyemale). De scheden zijn zwart met een gele of wit-achtige dwarsband; de vliezige toppen der tanden vallen spoedig af, zodat de meeste tanden stomp zijn (kattestaart, paardestaart, kannewassen, veegkruid). [N 92 (1982)] III-4-3
schaafzool onderkant: oŋǝrkantj (Herten), ǫndǝrkant (Bilzen), platte kant: platǝ kānt (Diepenbeek), zool: zōl (Dilsen, ... ), zǫal (Geulle), zǭl (Heel, ... ) De onderzijde van een houtschaaf. Afhankelijk van het soort schaaf en de werkzaamheden die ermee moeten worden uitgevoerd, is de zool vlak, bol, hol of geprofileerd. Zie ook afb. 31b. [N 53, 54a; monogr.] II-12