e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
ruw uitsnijden bruut uitsnijden: bryt utšniǝ (Montzen), brøt awtsnājǝ (Bilzen), op staal snijden: (het leer wordt) op stǭl gǝsnejǝ (Maasbree), rauw snijden: rauw snijden (Lommel), rauw uitsnijden: rōw utšniǝ (Montzen), rǫw ūsšniǝ (Bleijerheide) Op het oog een zool uitsnijden. [N 60, 94] II-10
ruw worden afblotten: afblotən (Zolder), de winter krijgen: də ventər krēͅgə (Houthalen), grof worden: graof wéére (As), hard worden: ze wɛren hŏrt (Overpelt), het hard krijgen: t haard kriege (Weert), hikkelen: hikkelen (Jeuk), kapotspringen: kapotspringen (Kaulille), mə gəzich sprunk kəpot (Eisden), springe kepot (Ellikom), t vel sprungt kapot (Rotem), kloven krijgen: kleuven krijgen (Nieuwerkerken), openbijzen: mən han bɛizən opə (Heers), opbezə (Mettekoven), opbijəze (Gutshoven), openblotten: lippə bloote op (Beverst), openhikkelen: ophikkele (Sint-Truiden), openkippen: m`n vel kip open (Riksingen), mijn handen beginnen op te kippen (Kortessem), opkippen (Kerniel, ... ), openpikken: oppikken (Mopertingen), openspringen: m`n an spraingen oopə (Eisden), mien han sprengen oeëpen (Neeroeteren), openspreinge (Sint-Truiden), openspringen (Zichen-Zussen-Bolder), springen open (Opitter), øpə spreŋə (Neerglabbeek), rijten: de heng riete `m (Gulpen), ruw worden: rouw weurde (Maastricht), #NAME?  rów wéére (As), schilferen: schilfere (Weert), schraal worden: de hôêd wûrd sjraol (Bocholt), schraol werre (Venray), schroal waere (Beek), sjraol wèèrə (Heel), schrinden: m`n haän schrennen (Beringen), schreenen (Schulen), springen: (springen) (Kwaadmechelen), de handen springen (Hechtel, ... ), de huid springt (Reppel, ... ), handen springen (Stokrooie), springen (Beverlo), springən van de beͅis (Zutendaal), sprèngen (Genk), urjen: urje (Stein), verharden: verhaare (Weert), verhaere (Montfort), verhaore (Susteren), verharen (Ittervoort), verhäore (Maastricht), verhöweren (Tessenderlo), vərhardə (Leopoldsburg), verruwen: verrowwe (Weert), vliegen: de handen vliegen (Nieuwerkerken), wederen: mən ān wēͅdərā (Sint-Truiden) hoe zegt gij als in de winter de huid van uw handen of uw aangezicht ruw worden, vooral bij noordenwind ? [ZND 36 (1941)] || Ruw worden van handen en gewrichten (schraap, verharen). [N 84 (1981)] III-1-2
ruw, gezegd van gezaagd hout bruut: brøt (Dilsen), grof: grōf (Tessenderlo), rouw: row (Ottersum), rǫw (Venlo), ruw: r ̇ū (Reuver), rūw (Geulle), slecht: šlē̜x (Posterholt), zuur: zūr (Diepenbeek) De ruwheid van het oppervlak van gezaagd hout wordt veroorzaakt door de al dan niet slecht afgestelde zaagtanden van het zaagblad. Wanneer een plank onvoldoende diep uitgeschaafd was, zei men in Bilzen (Q 83): de zeeg staat nog derin (dǝ zē̜x stēt nǫx tręn). [N 53, 29b] II-12
ruw, hard bot: bot (Geleen, ... ), bruut: brut (Vlijtingen), geen hart: geen hat (Vlijtingen), grof: groeef (Weert), hard: haard (Sevenum, ... ), hard (Horst, ... ), hard zien (Hoensbroek), herd (Blerick), harde, een ~: ènne haarde (Sevenum), hel: haël (Vaals), hel (Caberg, ... ), helle (Posterholt), helle bigkel (Lutterade), hellə (Beesel), hēl (Valkenburg), hēͅ.l (Eys), hèl (As, ... ), hèlə (Guttecoven), hèèl (Heerlen), hêl (Heerlerbaan/Kaumer), helle, een ~: nen helle (Montfort), leich?: leich (Itteren), lomp: lòmp (Venray), niet fijn: neet fie-n zeen (Nunhem), onbehouwen: oonbehawwe (Maastricht), ongevoelig: ongeveulig (Venlo), ongevullig (Wijlre), óngevelig (As), onverschillig: ónversjèllig (Maastricht), ruig: da es eine rage keijal (Attenhoven), da eͅs eͅnən raəgə kədē (Neerhespen), ruige (Halen), ruw: d`as `n rouwe (Stokrooie), d`es ne rauwe mins (Hechtel), d`es ne rouwe kèrel (Achel), da es ein rauwe kjal (Koninksem), da es enne raae kedee (Sint-Truiden), da es iene rouwe keəl (Jeuk), da es n rouw bes (Muizen), da es ne ruen kiaal (Hasselt), da es nen raa-en tip (Sint-Truiden), da es ənə rouwə kadē (Walsbets), da i ne rauwe kjal (Diepenbeek), da is `n rou biest (Peer), da is `ne rauwe keil (Jeuk), da is eine rauwe kjal (Hoepertingen), da is ene ra kerel (Sint-Truiden), da is enə rōuwə kjal (Guigoven), da is inne rauwe kjaal (Hoepertingen), da is inne rouwe kjal (Ulbeek), da is ne rouwe (Wintershoven), da is ne rui kirel (Stevoort), da is nen ra kel (Brustem), da`s `ne rouwe kèrel (Peer), da`s ine ra dūvel (Wilderen), da`s ne ruwe kerel (Lommel), das `ne roue kjal (Diepenbeek), das eenen rauwe (Waasmont), das ene rouwe kjaal (Zichen-Zussen-Bolder), das enne roue kadee (Wellen), das enne rueuen kjal (Hasselt), das n reuen kjäl (Hasselt), das ne ra-e duvel (Sint-Truiden), das ne rauwe vent (Hamont), das ne raven duvel (Zepperen), das ne roewe kierel (Maaseik), das ne rouwe kerel (Kaulille), das nə rauə (Sint-Truiden), das nə rouə kədej (Gutshoven), das nə roͅə kjal (Diepenbeek), das nə rø͂ͅə kērəl (Halen), das nəm rōͅywə kjal (Alken), das nən rōͅywə kjal (Ulbeek), dat es `n rauwe kede (Waltwilder), dat es eine rouwe kèrel (Mechelen-aan-de-Maas), dat es ene rùwe kèrel (Mechelen-aan-de-Maas), dat es nə rōwə kēͅrəl (Mopertingen), dat et en rau bies (Genk), dat is `ne roewe Charel (Kaulille), dat is een rauwe dievel (Hasselt), dat is en rouwen kèrel (Lommel), dat is ene rouwe kerel (Maastricht), dat is ɛinə ruwə (Lanklaar), daz ne roowe kedeej (Zonhoven), dazine rouwe vent (Neerpelt), dazənənrāuzəbāus (Landen), de es ne rouwe kjal (Muizen), de is `ne rouwe kèrel (Peer), de isən roͅue bijəst (Overpelt), des `n rauwen kèrel (Hechtel), des eine rouwe kèrel (Maaseik), des ene rouwe kèrel (Overpelt), des ne rauwe kèrel (Hamont, ... ), des ne rouwe kèrel (Hamont), des ne rowe kêrel (Achel), det es ne roowe kerel (Genk), det is ein ruwe kéle (Opoeteren), det is eine reuwe kèrel (Bocholt), det is eine roewe kèrel (Neeroeteren), det is eine rouwe kèrel (Gruitrode), det is eine ruwe kèrel (Meeuwen), det is ene roewe kèrel (Bocholt), det is ne rouwe kèrel (Neeroeteren), det is nə rowə kīrəl (Maaseik), deͅs nə rowən dyvəl (Neerpelt), deͅs to͂ͅch ein ryw bīēst (Opglabbeek), deͅsnə roͅwə kēͅrəl (Hamont), deͅz nə rywə vlēgəl (Neerpelt), dies en rawe kerel (Landen), dè is `ne roewe kèrel (Kaulille), də zən roͅuw bijəst (Overpelt), eene roewe (Lanklaar), et is ne roewe kerel (Kaulille), is ne roe kadee (Houthalen), ne roowe gast (Zonhoven), r? (Nederweert), raa (Jeuk), raag (Loksbergen), rauw (Horst, ... ), rauw man (Bilzen), rauwe vent (Lanaken), raw (Hoeselt), rā minsch (Velm), rioe (ien) (Blerick), roaw (Mechelen), roe (Amby, ... ), roe bies (Maaseik), roe.w (Kelpen), roe?e (Lutterade), roee (Stevensweert), roew (Beegden, ... ), roew(e) (Obbicht), roewa (Neer), roewe (Berg-en-Terblijt, ... ), roewe sjut (Elen), roewĕ (Echt/Gebroek), roewwe (Vlodrop), roewə (Heel, ... ), roewə keͅrəl (Dilsen), roēw (Ten-Esschen/Weustenrade), roĕ (Brunssum), roow (Blerick, ... ), roŏw (Simpelveld), rouw (Arcen, ... ), rouwe keirel (Helchteren), rouwe kiɛl (Stokkem), row (Eys, ... ), rowe kiërel (Helchteren), roéw (Gronsveld), roëw (Kesseleik), roöw (Sevenum), roəwə keərəl (Dilsen), rōē (Asenray/Maalbroek, ... ), rōēw (Klimmen, ... ), rōēwə (Doenrade), rōōw (Amby, ... ), rōūw (Sint-Pieter), rōw (Maasbree), rōͅ.u̯ (Eys), rŏŏuw (Meerlo), rŏŏw (Afferden, ... ), rŏw (Swolgen, ... ), roͅuwə kēͅrəl (Overpelt), ruuje (Schaesberg), ruw (Gulpen, ... ), ròhw (Waubach), ròw (Meijel, ... ), ròwe (Schaesberg), rów (As), rôuve vent (Maaseik), rôê (Amstenrade), rûw (Bree), (lang).  roew (Bingelrade), lang  roew (Bingelrade), pejoratief  da es en rauw bes (Hoepertingen), plat  ən row biəst (Neerpelt), ps. boven de ó staat nog een lengteteken; deze combinatieletter kan ik niet maken/omspellen!  rów (Maastricht), zelfstandig gebruikt  ənə rōwə (Opgrimbie), scherp: dazine scherpe vent (Neerpelt), schuw: sjōūw (Sint-Pieter), straf: `t is een straffe kadé (Waasmont), vrij: vreej (Kapel-in-t-Zand), wild: dedis ein wilj biest (Gerdingen), eine wilje kèrel (Mechelen-aan-de-Maas), woest: des enə wustə kerəl (Neerpelt), wreed: vgl. Sittard Wb. (pag. 474): vree, hard; harteloos, ongemanierd; ruw, niet glad; taai. ne vreeë kael, een hard en onaangenaam mens.  vree (Sittard), vreeë (Schinnen, ... ), vriee (Schinveld, ... ), zonder gevoel: zonger geveul (Voerendaal), zoonder geveul (Wolder/Oud-Vroenhoven), zónner geveel (As) dat is een ruwe kerel [ZND 42 (1943)] || ruw [SGV (1914)] || zonder fijn gevoel, hard [rouw, ruw] [N 87 (1981)] III-3-1
ruw, ruig behaard: behø͂ͅrd (Einighausen), grof: groof (Epen), jraof (Bleijerheide, ... ), harig: hø͂ͅrig (Mechelen, ... ), langharig: lankhø͂ͅrig (Simpelveld), ruig: rueeg (Blerick), ruug (Gulpen, ... ), rø͂ͅg (Griendtsveen), ruw: rauw (Leunen, ... ), roaw (Mechelen), roe (Amby, ... ), roe(w) (Blerick), roee (Echt/Gebroek, ... ), roew (Amby, ... ), roew(e) (Obbicht, ... ), roewe (Berg-en-Terblijt, ... ), roewɛ̄ (Brunssum), roeʔe (Lutterade, ... ), roow (Blitterswijck, ... ), roŏw (Simpelveld), rouw (Arcen, ... ), row (Eys, ... ), rōē (Asenray/Maalbroek, ... ), rōēw (Klimmen, ... ), rōōw (Heer, ... ), rōūw (Sint-Pieter, ... ), rōw (Maasbree, ... ), rŏŏuw (Meerlo, ... ), rŏŏw (Afferden, ... ), rŏŭw (Well), rŏw (Swolgen, ... ), ruuje (Schaesberg, ... ), ruw (Baarlo, ... ), (lang).  roew (Bingelrade), (roe van hoar).  roe (Bingelrade), Rauw wèèr: ruw weer.  rauw (Blitterswijck, ... ), ruwharig: rauhuerig (Rimburg), roewhø͂ͅrig (Valkenburg), rōēwhoarig (Eijsden), schoon: sjōūn (Sint-Pieter), struis: sjtroes (Buggenum), wreed: vree (Sittard), vreeë (Schinnen), vrie (Maastricht), vried (Venlo), vriee (Schinveld), vrieë (Helden/Everlo, ... ), vriê (Maaseik) ruig [SGV (1914)] || ruig, ruw || ruw [SGV (1914)] || ruw aanvoelend III-4-4
ruwe blokschaaf boerenschaaf: būrǝsxǭf (Leopoldsburg), gerfschaaf: gɛrfšā.f (Sittard), gɛrfšāf (Sint Odilienberg), hobel: hubǝl (Venlo), korte voorloper: kǫrtǝ vø̄rlø̜jpǝr (Tegelen), ribbeltjesbeitel: rø̜bǝlkǝs˱bęjtǝl (Herten), rouwblokschaaf: rǫwblǫkšāf (Bleijerheide), rouwe blokschaaf: ruw blǫkšāf (Herten), rǫwǝ blǫksxāf (Venlo), rouwe schaaf: r ̇ū šāf (Reuver), rouwschaaf: ruwšāf (Posterholt), rǫwsxāf (Venlo), schrobber: sxrøbǝr (Ottersum), voorwerker: vȳrwerkǝr (Posterholt) Blokschaaf zonder keerbeitel, die wordt gebruikt om stukken hout ruw af te schaven. Ruw schaafwerk werd in Herten (L 330), Stein (Q 15), Geulle (Q 18), Bilzen (Q 83) en Mechelen (Q 204a) met de voorloper gedaan. Zie ook het lemma ɛvoorloperɛ.' [N 53, 56; monogr.] II-12
ruwe honing bijenvoer: bi-jǝvōr (Weert), gemengde honing: gǝmeŋdǝ hōneŋ (Houthalen), invoerhoning: envūrhuneŋ (Wellerlooi), rauwe honing: rowǝ huǝneŋ (Heerlen), ruwǝ ho.neŋ (Dilsen), rǫwǝ honeŋ (Meijel), ruwe, ongezuiverde honing: ruwe, ongezuiverde honing (Opglabbeek), uitbraak: uitbraak (Neer), voerhoning: vōrhōneŋ (Born), vuile honing: vǫwlǝn hōneŋ (Diepenbeek) Raat, broed, stuifmeel en honing vormen tezamen ruwe honing. Deze wordt wel eens als voer voor de bijen gebruikt. [N 63, 115d] II-6
ruwe stenen bakstenen: bakštęjn (Susteren), blekers: blī̄kǝrs (Kaulille), droge stenen: druǝ stiǝn (Sint-Truiden), gedroogde brikken: gǝdrȳx˱dǝ brekǝ (Noorbeek, ... ), gǝdrø̜x˱dǝ brekǝ (Gronsveld), gǝdręjx˱dǝ brekǝ (Bilzen), gedroogde stenen: gǝdrȳx˱dǝ stiǝn (Sint-Truiden), groene stenen: grø̄̄n štęjn (Nunhem), leembrikken: lēmbrekǝ (Grote-Spouwen), lęjmbrekǝ (Boorsem), leemstenen: lī̄mstī̄n (Kuringen), lęjmstęjn (Roosteren), lęjmštęjn (Herten), lemen stenen: lijǝmǝ stijǝnǝ (Tessenderlo), lēmǝ stēǝn (Middelaar), monniken: mønekǝ (Ottersum), mø̜nekǝ (Milsbeek, ... ), rauwe brikken: rōǝ brekǝ (Bilzen), rauwe stenen: rōǝ stēn (Bilzen), rǫwǝ šte ̞ŋ (Spekholzerheide  [(enkelvoud: rǫwǝ štē)]  ), rǫwǝ štęjn (Sittard), rǫwǝ, rō stī̄jǝnǝ (Loksbergen), zonbakkers: zǫnbakǝrs (Houthalen), zǫnbɛkǝrs (Koersel), zonbrikken: zunbrekǝn (Opglabbeek), zonnebak: zǫnǝbak (Helden  [(in binnenmuren verwerkte ongebakken stenen)]  , ... ), zonnebakken: zǫnǝbakǝ (Panningen), zonnebakken stenen: zonǝbakǝ stęjn (Buggenum, ... ), zonǝbakǝ št ̇ɛjn (Panningen, ... ), zǫnǝbakǝ stiǝn (Meijel), zǫnǝbakǝ stęjn (Blerick), zǫnǝbakǝ štęjn (Helden), zonnebakkeren: zonǝbɛkǝrǝ (Heerlen), zonnebakkers: zo ̞nǝbɛkǝrs (Bree), zo.nǝbɛkǝš (Schinveld), zonǝbakǝr (Achel), zonǝbakǝrs (Meeuwen, ... ), zonǝbę ̞kǝrš (Ulestraten), zonǝbɛkǝr (Ell), zonǝbɛkǝrs (Altweert, ... ), zonǝbɛkǝš (Sittard  [(groot formaat handvormstenen: in de zon gedroogd en niet gebakken)]  ), zǫnǝbakǝrs (Kleine-Brogel, ... ), zǫnǝbakǝs (Milsbeek), zǫnǝbę ̞kǝrs (Haler), zǫnǝbę ̞kǝš (Klimmen), zǫnǝbɛkǝr (Eys, ... ), zǫnǝbɛkǝrs (Echt, ... ), zǫnǝbɛkǝš (Bingelrade, ... ), %%enkelvoud%%  zǫnǝbakǝr (Merselo), zonnebrandstenen: zonǝbrantštęjn (Klimmen), zonǝbraŋkšteŋ (Waubach), zonnebrikken: zǫnǝbrekǝ (Geulle), zonstenen: zonstējǝn (Lommel) In de zon gedroogde, maar nog niet gebakken stenen. In de zon gedroogde stenen werden soms gebruikt voor binnenmuren. Voorwaarde was dat ze niet met water in aanraking kwamen. Volgens de invuller uit Q 83 waren de stenen voldoende gedroogd, wanneer zij wit uitsloegen. Men zei dan: de stenen zijn wit (d\ stēn zen wet). [N 30, 53c; N 98, 107; N 98, 164; monogr.; S 37 add.; N 31, 14 add.] II-8
ruwheid op gezaagd hout braam: brǭm (Herten), haar: hawr (Leopoldsburg), hǭr (Sevenum) De ruwe vezels op een gezaagd (en nog niet geschaafd) stuk hout. De ruwheid kan ontstaan, wanneer de tanden van het zaagblad niet goed afgesteld zijn. [N 50, 92; N 53, 29b] II-12
ruzie actie: actie (Tungelroy), (verouderd).  actie (Tienray), behei: cf. WNT sub boeha: [...] nnd. nhd. [...] behei...  behij (Stein), boel: bòil (Loksbergen), daar is vuur in het dak: dao is vūūr int dààk (Brunssum), gedoens: gedoons (Herten (bij Roermond)), geherrie: geherriej (Swalmen), gekekel: Van Dale: kekelen, (gew.) op scherpe en luidruchtige toon praten over iets; kijven.  gəkeekəl (Maastricht), gekrakeel: gekrakeel (Merkelbeek), geschil: gesjil (As), heibel: Van Dale: heibel, 1. drukte, lawaai, getier: heibel maken; -heibel hebben, een grote mond opzetten; ruziën; - 2. heibeltje, ruzie, gekijf; standje.  heibel (Geleen), hijbəl (Reuver), herrie: herrie (Geulle, ... ), herriej (Herten (bij Roermond)), herriemake (Maastricht), hɛ.t mɛtə gansə wɛ.rəlt haeri (Belfeld), katoen?: kàtōēn (Loksbergen), kift: vgl. WBD III, 3.1 (pag. 237): kift, Made (K 217).  kift (Venray), krach (du.): Van Dale (DN): Krach, 3. ruzie, heibel.  kràch (Heerlen), la guerre (fr.): vgl. WBD III, 3.1 (pag. 238): la guerre (fr.), Schoten, Deurne-bij-Antwerpen en Leuven.  làgéér (Loksbergen), lelijk doen: lieluk doon (Ospel), querelle (fr.): Van Dale (FN): querelle, 1. twist, geschil, ruzie.  krawal (Venlo), radau (du.): Van Dale (DN): Radau, herrie, kabaal.  radauw (Heerlerbaan/Kaumer), ruzie: reuzjie (Meijel), ruuze (Vijlen, ... ), ruuzie (Montfort), ruuzə (Epen), ruze (Vaals), ruzie (Eksel, ... ), ruziej (Tungelroy), rūūzīē (Venlo), rūūzə (Loksbergen), rŭŭzi.j (Hulsberg), rŭŭzie (Nieuwenhagen), rŭŭzĭĕ (Susteren), rûzie (Schinnen), ruzing: reuzing (Maastricht, ... ), reuzjing (Meijel), rēūjzin-g (Maastricht), ri-jzing (Bree), riezing (Eigenbilzen, ... ), rijzing (Vlijtingen), riziŋ (Meeuwen), rĭĕzing (As), ruizing (Amby, ... ), ruu.zing (Kelpen), ruuzing (Doenrade, ... ), ruzing (Beek, ... ), rūūzing (Amstenrade, ... ), rŭzing (Schimmert), röizing (Caberg), röjzing (Maastricht), rúzing (Venlo), rûizing (Gronsveld), rûûzing (Schinnen), (Eijsden!).  ruizing (Noorbeek), v.  r‧y(3)̄zeŋ (Eys), ruzing (zn.): ruizing (Maastricht), schandalen (mv.): sjandale (Schinnen), schelderij: sjeljerie (Schinnen), sjéélərij (Nieuwenhagen), scheldpartij: sjelpartij (Maastricht), sjèlpartie (Urmond), schobbe: WNT: schobben (I), C) 2. schelden, schimpen.  schoebe (Eys), sjoebe (Wijlre), strijd: sjtried (Posterholt, ... ), sjtriet (Kerkrade, ... ), v.  štri.t (Eys), twist: twis (Venlo), twist (As) een luidruchtige woordenstrijd, onenigheid die door praten of schreeuwen tot uitdrukking komt [ruzie, ravelleke, poepelderij, kadij, twist, ruzing, kerwel, actie, piekenpoek] [N 85 (1981)], [N 85 (1981)] || het niet eens zijn en ruzie maken over kleinigheden, door wederzijds gebrek aan inschikkelijkheid vooral gezegd van kinderen [stechelen, sechelen, aantelen, akkenaaien, naarswaar-zen, grendelen, stensen, keken, kibbelen] [N 85 (1981)] || Hij deed geheel de wereld vechten. [RND] || ruzie maken [kakelen, puken] [N 85 (1981)], [N 85 (1981)] || ruzie maken en daarbij gebruik maken van handen, armen en benen [kempen, kebberen, vechten] [N 85 (1981)] III-3-1