e-WLD begrippen 

 
 
Filteren...

Overzicht

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
vuist vuist: de voes (Gemmenich), en vaaus (Tongeren), en voes (Mechelen-aan-de-Maas), en voesj (Oost-Maarland), en vōēs (Klimmen, ... ), eng vōēs (Kerkrade), ĕn voes (Valkenburg), ing voes (Rimburg, ... ), ing voës (Vrusschemig), ing vōēs (Eygelshoven, ... ), n voes (Gronsveld, ... ), n voest (Schaesberg), n vōēst (Mheer), vast (Gingelom), vaus (Tongeren), vaws (Tongeren), vāst (Sint-Truiden), vāəst (Gingelom), veist (Leopoldsburg), voas (Bokrijk), voast (Opheers), voe.st (Tegelen, ... ), voe:st (Weert), voeest (Weert), voes (Baarlo, ... ), voes(t) (Echt/Gebroek), voesch (Mesch), voesj(t) (Panningen), voest (Afferden, ... ), voewst (Thorn), voeës (Heerlen), voēs (Schimmert), voos (Eigenbilzen), vouwəst (Houthalen), vouëst (Weert), voès (Venlo), voêst (Tungelroy), voës (Venlo), vōē.s (Boukoul), vōē:s (Puth), vōēs (Brunssum, ... ), vōēsch (Schimmert), vōēsj (Oost-Maarland), vōēst (Baexem, ... ), vōs (Val-Meer), vōͅst (Lommel), vōͅuəs (Beverst), vŏĕs (Vlodrop), voͅust (Genk), vu(ə)st (Bocholt), vu:əst (Neeroeteren), vuist (Beverlo, ... ), vusjt (Meijel), vust (Achel, ... ), vuus (Hees), vuust (Afferden, ... ), vuəs (Maaseik), vūs (Kanne, ... ), vūst (Kinrooi), vūəs (Lanklaar), vyst (Meeuwen, ... ), vóes (Herten (bij Roermond)), vóés (Nieuwenhagen), vôês (Schinveld), vôêst (Eksel, ... ), vøist (Tessenderlo), vøyst (Bree), vø͂ͅst (Halen, ... ), vøͅs (Hasselt), vøͅst (Koersel, ... ), vøͅstə (Hasselt), vøͅyst (Lommel), vû.s (Moresnet), vûst (Bree), vüst (Gennep), vəst (Tessenderlo, ... ), vɛ.s (Hasselt), vɛ.st (Hasselt), əŋ vōēs (Heerlerheide), [Paragraaf: lichaam]  voes (Boorsem), tweeklank nauwelijks hoorbaar  vø͂ͅyst (Koersel) vuist [N 10 (1961)] III-1-1
vuisten vuisten: voèste (Venlo) Kinderspel waarbij partijen de vuisten op elkaar stapelen. III-3-2
vuistslag op de rug beuk: boeuk (Bilzen), boks: boks (Bilzen, ... ), een boks (Kwaadmechelen), o als in Fr. beau, maar zeer kort  boks (Vroenhoven), bonk: boenk (Beringen, ... ), bonk (Beringen, ... ), bos: bos (Mheer), bots: boets (Ten-Esschen/Weustenrade), botsslag: botsslag (Sint-Truiden), bums (du.): boems (Kesseleik, ... ), djof: [sic]  sdjoef (Mielen-boven-Aalst), djon: [sic]  djoen (Sint-Truiden), djonk: djoenk (Sint-Truiden, ... ), djonk (Gorsem), does: [Vgl. WBD III, 3.2, pag. 63: does: Meerle.]  does (Schimmert), dof: doef (Blerick, ... ), dof (Achel, ... ), douf (Mechelen-aan-de-Maas), dōf gae:ve (Kaulille), duf (Kelpen, ... ), dòf (Bree, ... ), dóf (Maastricht), dôf (Montzen, ... ), nen doef gaeve (Bilzen), nen dòf gië.ve (Zolder), korte doffe oe  doef (Ophoven), korte oe  doef (Eigenbilzen), tussen o en u  dof (Neeroeteren), Veer sjpeele veur nen dóf in de rök: om s keizersbaard spelen.  dóf (Sittard), doffel: dófəl (Zonhoven), domp: djoemp (Hasselt), doemp (Beverlo), domp (Houthalen, ... ), doempen geven  doemp (Koersel), dreun: dreun (Meijel, ... ), drof: drōf (Gronsveld), duts: doets (Tungelroy), jomp: [sic]  jomp (Stokrooie), kabots: kabots (Ulbeek), kabotsslag: kabotslaaog (Gutshoven), kabotslòg (Heers), kabotsslaog (Heers), kebotssloəg (Heers), kəbotslaaəX (Engelmanshoven), katje: [sic]  ketje (Rekem), klabots: klabots (Ulbeek), klabotsslag: klabotsslag (Jeuk), kləbotsslaog (Heers), klop: klop (Hasselt, ... ), klop op oerre rəg (Wellen), lets: lets (Neerpelt), mep: mep (Oirlo), mots: mots (Koersel, ... ), opdoffer: enne ôpdoffer gaeve (Oirlo), opdofer (Schimmert), opdoffer (Echt/Gebroek, ... ), opdoffer gève (Schimmert), opdôffer (Blerick), opdonder: n opdonder géve (Meijel), opdonder (Ittervoort, ... ), oplawaai: oplawaai (Stein), patat: pəteͅt (Loksbergen), rugslag: rukslaag (Rekem), schok: djoek (Voort), slag: schlaag (Lontzen), sjlaag (Geleen, ... ), slag (Leopoldsburg, ... ), slaog (Itteren, ... ), slāx (Urmond), niet zeker van de r  slaag op zène rèkk (Hasselt), stomp: eine sjtómp in de rögk (Geleen), sjtōmp (Nieuwenhagen), stoemp (Beverlo, ... ), stomp (Alken, ... ), stoump (Grote-Spouwen), stoöëmp (Beverlo), stōmp (Maastricht), stoot: sjteujt (Doenrade), sjtuet (Merkelbeek), stoeət (Opoeteren), tets: [moeilijk leesbaar: teets/leets/luts/tuts?]  teets (Paal), tik: werkwoord: tekken  tɛk (Leopoldsburg), tikje: [sic]  tieske (Kuringen), tok: toek (Heppen), tok (Kaulille), lange oe  toek (Rekem), vuist: vūs (Nieuwenhagen), vuistdjonk: vöstdunk (Herk-de-Stad), vuistenslag: vōēstəsjláách (Epen), vuistjonk: vaostjoenk (Genk), vuistknoef: [sic]  vousknuf (Diepenbeek), vuistslag: voessjlaag (Posterholt), voesslaag (Montfort), voesslegske (Ingber), vousslaog (Wellen), vuisslaag (Hasselt), wats: watsj (Wijlre) Een slag met de vuist op de rug (bij sommige kinderspelen). [ZND 33 (1940)] || Een slag met de vuist op iemands rug [druts, does, dof]. [N 88 (1982)] || Met de vuist in de rug slaan (doffen, dompen, stompen, stoten, sjtokken) [N 108 (2001)] || slaan, Met een vuist in de rug ~ (doffen). [N 84 (1981)] || z.toel. III-3-2
vuldoek afslag: āfšlāx (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Zolder]), blaasdoek: bloǝsdox (Spekholzerheide  [(Willem-Sophia)]  , ... [Domaniale, Laura, Willem-Sophia] [Maurits]), blōǝsdōk (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Maurits]), blǫǝsdōk (Heerlen  [(Emma)]   [Maurits]), blǭsdowk (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Willem-Sophia]), blǭsdōk (Buchten  [(Maurits)]  , ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma]), blaaslijnen: bloǝsliŋǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale, Laura, Willem-Sophia]  [Domaniale] [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), doek: dōk (Geleen  [(Maurits)]  , ... [Julia]  [Maurits]), dux (Kerkrade  [(Julia)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), jute stof: jute stof (Lanklaar  [(Eisden)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), keerdoek: kiǝrdōk (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Maurits]), lijnen: liŋǝ (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Eisden]), scheren van winddoek: scheren van winddoek (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Domaniale, Wilhelmina]), versatzlijnen: vǝrzatsliŋǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), vuldoek: vøldōk (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Laura, Julia]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), vullijnen: vylliŋǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]   [Domaniale]), vøllīnǝ (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Domaniale]), wetterdoek: w ̇ɛtǝrd ̇ōk (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Winterslag, Waterschei]), zak: zak (Zolder  [(Zolder)]   [Eisden]), (mv)  zēk (Eisden  [(Eisden)]   [Domaniale]) Jute weefsel dat wordt gebruikt voor het tegenhouden van de opvulling. Volgens een invuller uit Q 121 was het "blaaslijnen" een doek dat op de Domaniale mijn in de lengte van de pijler verticaal werd opgehangen als begrenzing voor de stenen. De "afslag" die men op de vier Oranje-Nassaumijnen kende, was volgens de respondent uit Q 113 verstevigd met dunne houtstijlen. [N 95, 565; N 95, 563; monogr.] II-5
vulketel bierkan: bērkan (Meerssen), biertaps: birtęps (Kerkom), eker: iǝkǝr (Schinnen), ę̄kǝr (Sittard), (mv.)  ēkǝrs (Posterholt), emmer: ømǝr (Meerssen), ęmǝr (Venray), (mv.)  ømǝrǝ (Horn), goteling: gȳtǝleŋ (Weert), schenkkan: šeŋkkan (Valkenburg), steekkan: stɛ̄kkan (Horn), tobben: tǫbǝ (Wellen) Het gereedschap waarmee de vaten aangevuld worden. [N 35, 77] II-2
vullen afvullen: āfvø̜lǝ (Horn), in grote bewaartanks zetten: en gruwtǝ bǝwāwrtaŋs zętǝ (Kerkom), verpakken: vǝrpakǝ (Kelmis), vullen: vø̜lǝ (Sittard) De ontgonnen mijngang vullen met het bij de winning vrijgekomen waardeloze gesteente. [monogr.] || Het jonge bier in de legervaten of legertanks brengen voor de nagisting. [N 35, 79] II-2, II-4
vuller vuilers: vøldǝrs (Meijel), vølǝrs (Griendtsveen, ... ), wagenvullers: wāgǝvølǝrs (Meterik) De vuiler vult de kruiwagen met turf. [II, 73] II-4
vulopening bomgat: bomgat (Lottum, ... ), bomgā.t (Molenbeersel, ... ), bomkoot: bomkű̄.t (Alken), gat: ga.t (Kronenberg), gat (Aijen), lok: lūǝk (Rijckholt), spongat: spongā.t (Dilsen), sponlok: šponlōǝk (Margraten), vulgat: vølgat (Lottum), vullok: vø̜llūǝk (Cadier) De opening in de buik van de houten gierton, waardoor de opgeputte gier via een trechter in de ton werd gegoten. Van de onderstaande termen, die geen van alle specifiek zijn voor de vulopening van de oude gierton, zijn bomgat, spongat e.d. op één der openingen van houten tonnen in het algemeen van toepassing. [JG 1b add.; N 11A, 53b; monogr.] I-1
vulschop blaaskop: blǭskop (Buchten  [(Maurits)]   [Laura, Julia]), blaaslepel: bloaslęǝpǝl (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), bloǝslɛfǝl (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale, Laura, Willem-Sophia, Oranje-Nassau II]  [Domaniale] [Maurits]), blǫǝslēǝpǝl (Heerlen  [(Emma)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), blǭslę̄pǝl (Klimmen  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Domaniale]), blaaspan: bloǝspan (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Domaniale]), blaasschup: bloǝsšøp (Zie mijnen  [(Laura / Emma / Maurits)]  [Eisden]), einde van de blaasleiding: einde van de blaasleiding (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), lepel: lę̄pǝl (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]  , ... [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), lę̄ǝpǝl (Nieuwenhagen  [(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]   [Domaniale, Wilhelmina]), lɛfǝl (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Emma, Maurits]  [Willem-Sophia]  [Domaniale]), pan: pan (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Maurits]  [Domaniale]), schup: schup (Lanklaar  [(Eisden)]   [Eisden]), sxøp (Eisden  [(Eisden)]   [Emma, Hendrik, Wilhelmina]), šøp (Brunssum  [(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]  , ... [Julia]  [Domaniale]), spuitkop: špø̜jtkǫp (Waubach  [(Laura / Julia)]   [Maurits]), uiteinde: ūtenj (Lutterade  [(Maurits)]   [Winterslag, Waterschei]), uiteinde (van de blaasleiding): ūtęjndǝ (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Maurits]), vullepel: vøllepǝl (Meijel  [(Emma / Maurits)]   [Maurits]), vulschoep: vø̜lšǭp (Nieuwstadt  [(Maurits)]   [Maurits]), vulschup: vølšøp (Meijel  [(Emma / Maurits)]   [Laura, Emma, Maurits]), vø̜lšø̜p (Stein  [(Maurits)]   [Emma, Maurits]) Beweegbaar mondstuk aan het uiteinde van de blaasbuis waarmee men het uitgeblazen opvulmateriaal van richting kan laten veranderen. [N 95, 560; monogr.] II-5
vulstok, vulijzer rolstek: rǫlstɛk (Neeritter), vulijzer: vølę̄zǝr (Tessenderlo), vølīzǝr (Heerlen, ... ), vø̜līzǝr (Bleijerheide, ... ), vɛlęjzǝr (Sint-Truiden), vulstek: vø̜lstɛk (Weert), vulstok: vulstok (Thorn), vølštǫk (Helden) Pook waarmee men de rand van de binnenhaam met stro vult. Er zijn verschillende modellen. Linssen (1967, pag. 96) definieert een vulstok als volgt: "Houten lat met een inkerving aan een punt, waarmee men het stro tijdens het vullen op de gewenste plaats duwt": Zie afb. 76. [N 36, 42] II-10