e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
brede buikriem buikband: buikband (Venlo), byk˱bānt (Gennep), bū.k˱ba.nt (Niel-bij-As, ... ), buikgordel: buikgordel (Blitterswijck), buikhelp: bokhɛlp (Eupen), buikhelp (Berg, ... ), būkhęlp (Oirsbeek, ... ), buiklicht: bū.klext (Molenbeersel), būklext (Haelen, ... ), buikriem: bokrī.m (Houthalen), bou̯krēm (Maaseik), bukrim (Sint-Truiden), bukrīm (Niel-Bij-Sint-Truiden), bø̜krīm (Kwaadmechelen), bø̜ykrim (Kerkhoven), būkrēm (Boukoul, ... ), bǭkrīm (Koersel), buiksingel: buiksingel (Middelaar), būkseŋǝl (Venlo), buikzeel: buikzeel (Blerick, ... ), bø.k˲zīl (Halen), bø̜̄k˲zii̯ǝl (Paal), būk˲zęi̯l (Grevenbicht / Papenhoven, ... ), help: help (Heerlerheide), hulp: hø̜.lǝp (Zonhoven), hø̜lp (Mielen-boven-Aalst), hø̜lǝp (Borgloon), hę.lǝp (Niel-bij-As), kar- of wagensingel: kar- of wagensingel (Milsbeek, ... ), karhulp: kɛ̄rhø̜lǝp (Donk), karriem: kārrīm (Hasselt), kwikband: kwek˱bant (America, ... ), kwek˱baŋk (Sevenum), kwek˱bānt (Afferden), kwikband (Leunen, ... ), kwikriem: kwekrēm (Hushoven, ... ), kwekrīm (Meijel), kwikriem (Valkenburg), kwikzeel: kwikzeel (Lommel), licht: le ̝xt (Zonhoven  [(ouder dan onderhulp)]  ), onderhelp: onderhelp (Bleijerheide, ... ), ō.ndǝrhę.lǝp (s-Gravenvoeren), ˙ondǝrhęlǝp (Sint-Martens-Voeren, ... ), onderhulp: o.ndǝrhø.lǝp (Tongeren), o.ndǝrhø̄.lǝp (Kanne), o.ndǝrhø̜.lǝp (Bommershoven, ... ), o.ndǝrhę.lǝp (Gellik, ... ), o.ndǝrhɛ.lǝp (Hasselt), o.ndǝrø̜.lǝp (Berlingen, ... ), o.nǝrhø.lǝp (Berg, ... ), o.nǝrhø̜.lǝp (Broekom, ... ), o.nǝrhę.lp (Niel-bij-As), o.nǝrhɛ.lǝp (Ellikom, ... ), o.nǝrę.lǝp (Mopertingen, ... ), o.ŋǝrø̜lǝp (Boorsem), onderhulp (Schalkhoven, ... ), ondǝrhø̜.lǝp (Wellen), ondǝrhø̜lǝp (Binderveld, ... ), ondǝrhęlǝp (Mechelen), ondǝrø̜lǝp (Aalst, ... ), onǝrhø̜.lǝp (Heers, ... ), onǝrhø̜lǝp (Beringen, ... ), onǝrhęlp (Eigenbilzen, ... ), onǝrhɛlp (Opglabbeek), oŋǝr(h)ø̜.lǝp (Elen), oŋǝrhęlǝp (Klimmen), oŋǝrø.lǝp (Dilsen, ... ), oŋǝrø̜lǝp (Leut, ... ), ōndǝrhø̜.lǝp (Zepperen), ōndǝrhø̜lp (Sint Pieter), ōndǝrhø̜lǝp (Maastricht, ... ), ǫ.ndǝrhø.lǝp (Gelinden, ... ), ǫ.ndǝrhø̜.lǝp (Gors-Opleeuw, ... ), ǫ.ndǝrhø̜lǝp (Gingelom), ǫ.ndǝrę.lǝp (Bilzen), ǫ.nǝrhø̜.lǝp (Borgloon, ... ), ǫ.nǝrhę.lp (Martenslinde, ... ), ǫ.nǝrø̜lǝp (Jesseren), ǫndǝr(h)ø̜.lǝp (Sint-Lambrechts-Herk), ǫndǝrhylp (Niel-Bij-Sint-Truiden), ǫndǝrhø.lǝp (Kortessem), ǫndǝrhølp (Opheers), ǫndǝrhø̜.lǝp (Voort), ǫndǝrhø̜lǝp (Boekhout, ... ), ǫndǝrhę.lp (Hees, ... ), ǫndǝrhęlǝp (Kiewit), ǫndǝrø̜lǝp (Melveren, ... ), ǫnǝhęlp (Gelieren Bret), ǫnǝrhø.lǝp (Nerem, ... ), ǫnǝrhø̜.lǝp (Herderen, ... ), ǫnǝrhø̜lp (Diepenbeek), ǫnǝrhø̜lǝp (Alken, ... ), ǫnǝrhę.lp (Berbroek, ... ), ǫnǝrhęlp (As, ... ), ǫnǝrø̜lǝp (Helchteren), ǫŋǝrø̜lǝp (Stokkem), ˙ǫŋǝrhø̜.lǝp (Heusden), %%met hypercorrecte h%%  hǫndǝrhø̜lǝp (Brustem), %%opgaven uit het ontrondingsgebied%%  ondǝrhęlp (Oost-Maarland), onderlicht: o.ndǝrle.xt (Achel, ... ), o.ndǝrlext (Gruitrode, ... ), o.nǝrlext (Bree, ... ), o.ŋǝrlex (Maaseik), o.ŋǝrlext (Kinrooi, ... ), oŋǝrlext (Baexem, ... ), u ̞ŋǝrlex (Rotem), ǫ.ndǝrlext (Bocholt, ... ), ǫ.nǝrlext (Grote-Brogel), ǫndǝrlext (Eksel, ... ), ǫnǝrlext (Helchteren, ... ), ˙oŋǝrlext (Kessenich), onderriem: ǫnǝrrīm (Koersel), pensriem: pensriem (Groot-Loon, ... ), pɛ.nsrīm (Lauw), slagriem: slaxrim (Kerkhoven, ... ), slaxrīm (Kwaadmechelen, ... ), slāxrēm (Neer, ... ), šlāxrēm (Baarlo, ... ), šlāxrīm (Panningen) Riem die onder de buik van het paard wordt gespannen en aan de twee uiteinden van de berries wordt vastgemaakt. Hij zorgt ervoor dat het paard steviger tussen de berries staat en voorkomt dat de kar opkipt. Deze riem is breder dan de smalle buikriem opdat hij bij het opkippen van de kar niet in de buik van het paard zou snijden. [JG 1a, 1b, 1c, 2b, 2c; N 13, 73] I-10
brede landweg allee: alei̯ (Schinveld), aleǝ (Welkenraedt), alē (Rimburg, ... ), alēi̯ (Heerlen), alē̜i̯ (Opgrimbie), alęi̯ (Amby, ... ), dreef: dreef (Meerssen), dref (Belfeld, ... ), dreǝf (Paal, ... ), drif (Oostham, ... ), driǝf (Bilzen, ... ), drøf (Hoeselt), drē.f (Zichen-Zussen-Bolder), drēf (Achel, ... ), drēi̯f (Alken, ... ), drēǝf (Landen), drē̜.f (Lummen), drē̜f (Borgloon, ... ), dręf (Aalst, ... ), dręi̯f (Bocholt, ... ), drīǝf (Bilzen), drɛf (Beverst, ... ), drɛ̄f (Rekem), dreeft: dreft (Afferden, ... ), drē.ft (Bree, ... ), drēft (Beringen, ... ), drē̜ft (As, ... ), dręft (Diepenbeek, ... ), dręǝft (Opoeteren), drɛ.ǝft (Zonhoven), drɛft (Zutendaal), drɛ̃ft (Neeroeteren), gang: gānǝ (Kanne), gelei: gǝlęi̯ (Asenray / Maalbroek, ... ), koedreef: kōdref (Berg / Terblijt), laan: lõ̜n (Maastricht), lān (Oirlo), opgang: opgaŋk (Heek), route: ruǝt (Mheer), steeg: stēx (Venray), weg: wēx (Welkenraedt) Brede landweg of een niet-openbare weg door bouw- of weiland. [N 5A, 75a; S 7; Wi 17; L 23, 31a; L 23, 31b; L 1a-m; L 40, 25; monogr.] I-8
brede tanden aftandig (bijvgl. nmw.): aftē̜nǝx (Neerharen), alle tanden: alǝ tan (Gronsveld), blijvende tanden: blīvǝndǝ tān (Neerpelt), brede tanden: brei̯ tɛŋ (Eygelshoven), brii̯ tānt (Meijel), brē tsɛŋ (Bocholtz), brē tān (Beverst, ... ), brēi̯ tan (Oost-Maarland), brēi̯ tantj (Brunssum), brēi̯ tānt (Gennep, ... ), brēi̯ tē̜n (Holtum), brēǝi̯ taŋ (Velden), brē̜i̯ tan (Rotem), bręi̯ tān (Diepenbeek), bręi̯ tɛn (Opglabbeek), bręi̯ tɛnj (Horn, ... ), bręi̯ tɛŋ (Mechelen), brī tãǝn (Kermt), brī tān (Sint-Truiden), brīi̯ tāǝn (Stevoort), brīi̯ǝ tãn (Meldert), brɛi̯ tan (Geulle, ... ), brɛi̯ tant (Blerick, ... ), brɛi̯ taŋ (Achel, ... ), brɛi̯ tānt (Overpelt), brɛi̯ tęŋ (Lanklaar, ... ), brɛi̯ tɛnj (Einighausen, ... ), brɛi̯ tɛŋ (Baarlo, ... ), breed gebit: brɛi̯t gǝbēt (Ell), breektanden: bruktɛŋ (Welten), brēktānt (Milsbeek), brē̜ktan (Maasmechelen), brīǝktan (Rotem), brɛktɛnj (Neeritter), echte tanden: ęxtǝ tān (Hasselt), ɛxtǝ tān (Achel), gebit: gǝbet (Gelieren Bret, ... ), gǝbēt (Roosteren, ... ), gǝbęi̯t (Borgloon, ... ), gǝbīt (Tongeren), goede tanden: gui̯ tān (Borlo), gōi̯ tęŋ (Maaseik), groot gebit: grōt gǝbet (Swalmen), grote tanden: grutǝ tan (Linkhout), grōtǝ tɛnj (Swalmen), hete tanden: hē̜i̯tǝ tęnj (Ophoven), koeientanden: kuǝtān (Romershoven), kōi̯tɛŋ (Maastricht), kōǝtān (Wellen), kǫu̯tɛŋ (Sittard), muil vol (woordgr.): mul vǫl (Panningen), mūl vǫl (Opglabbeek), muil vol tanden: mul vǫl tan (Bocholt), mūl vǫl tęnj (Kinrooi), nieuwe tanden: nuw tē̜n (Kaulille), nǫu̯ tān (Hoepertingen), ronde muil: rǫn mǫjl (Oost-Maarland), tanden: tan (Beringen, ... ), tãn (Niel-Bij-Sint-Truiden), tān (Hamont), twee tanden: twē tan (Oost-Maarland), vaste tanden: vastǝ taǝn (Bree), vastǝ tãn (Velm), vastǝ tāǝn (Rummen), vastǝ tɛŋ (Heerlerheide), vās tān (Opheers), vier tanden: vīr tan (Oost-Maarland), vol tanden (woordgr.): vǫl tān (Hoeselt), volle muil: vōl mǫjl (Oost-Maarland), vǫl mou̯l (Maaseik), vǫl mul (Epen, ... ), voltandig (bijvgl. nmw.): vǫltanǝx (Rekem), volwassen tanden: vǫlwasǝ tān (Rapertingen), volzet (bijvgl. nmw.): vǫlzat (Meeswijk, ... ), vǫlzatǝ (Herk-de-Stad, ... ), vǫlzatǝn (Halen), vǫlzęt (Donk), vǫlzɛt (Neerpelt, ... ), volzet gebit: vǫlzatǝ gǝbēt (Hasselt), zes tanden: zęs tān (Paal) Blijvend gebit na de wisseling. [N 3A, 108c] I-11
breed scherpen breed aanhalen: bręjt ānhālǝ (Weert), breed scherpen: breed scherpen (Leunen), breed slaan: bręjt šlǭn (Herten), meer aftrekken: męr āftrękǝ (Weert), rijker maken: rīkǝr mākǝ (Rothem), uitbodemen: ūt˱bājǝmǝ (Thorn), uitheulen: ǭthø̄lǝ (Lummen), uitslaan: øtjslǭ (Meijel), uittrekken: ūttrɛkǝ (Einighausen) De stenen zō scherpen dat de groeven breed worden. [N O, 34b] II-3
breed stikken breed stikken: bręjt stekǝ (Eisden, ... ), bręjt štekǝ (Tegelen) Breed ten opzichte van de kant of een naad stikken. [N 59, 55] II-7
breeddorser (machine) met wellen: bǝwɛlǝ (Borlo, ... ), męt wɛlǝ (Nerem, ... ), bijroller: bęrǫlǝr (Gelinden), breeddorser: bri.tǫsǝr (Wijer), bridǫ.sǝr (Kermt, ... ), bridǫrsǝr (Helchteren, ... ), bridǭsǝr (Berbroek), briǝdø̜sǝr (Berverlo, ... ), briǝdǫrsǝr (Beringen, ... ), briǝdǭ.rsǝr (America, ... ), briǝtø̜sǝr (Kwaadmechelen, ... ), briǝtǫ.rsǝr (Achel, ... ), briǝtǫrsǝr (Eksel, ... ), briǝtǫsǝr (Aalst, ... ), brē.dasǝr (Berg, ... ), brē.dja.sǝr (Hees, ... ), brē.djasǝr (Grote-Spouwen, ... ), brē.djā.sǝr (Gellik, ... ), brē.djǫsǝr (Bilzen), brē.djɛ̄.sǝr (Vroenhoven), brē.dǫ.sǝr (Overpelt, ... ), brē.dǫrsǝr (Genk), brē.dǫsǝr (Alken, ... ), brē.dǭ.sǝr (Guigoven, ... ), brēdrɛšǝr (Heerlen, ... ), brēdǫrsǝr (Ittervoort, ... ), brēdɛ̄sǝr (Oost-Maarland), brēǝdǫrsǝr (Henis, ... ), brēǝtǫsǝr (Lommel), brē̜dē̜rsǝr (Smeermaas), brē̜i̯diǝšǝr (Puth), brędɛ̄šǝr (Klimmen), bręi̯.diǝ.sǝr (Dilsen), bręi̯.dorsǝr (Bree, ... ), bręi̯.dē.rsǝr (Lanaken, ... ), bręi̯.dē.sǝr (Boorsem, ... ), bręi̯.dērsǝr (Stokkem), bręi̯.dēǝ.sǝr (Rotem, ... ), bręi̯.dēǝsǝr (Lanklaar, ... ), bręi̯.dīǝ.rsǝr (Maaseik), bręi̯.dīɛ.sǝr (Elen), bręi̯.dǫrsǝr (As, ... ), bręi̯.dǭ.stǝr (Gors-Opleeuw, ... ), bręi̯.tǭ.sǝr (Borgloon), bręi̯dø̜rsǝr (Ell, ... ), bręi̯dēršǝr (Maastricht, ... ), bręi̯dēsǝr (Susteren), bręi̯dē̜sǝr (Berg, ... ), bręi̯dē̜šǝr (Sittard, ... ), bręi̯dęršǝr (Roermond), bręi̯dōrsǝr (Helden, ... ), bręi̯dōršǝr (Posterholt), bręi̯dǫrsǝr (Baarlo, ... ), bręi̯dǫsǝr (Binderveld, ... ), bręi̯tǫsǝr (Hoepertingen), brīdǫ.sǝr (Godschei, ... ), brīǝdǫ.sǝr (Ordingen), breeddorsermachine: bręi̯dē̜šǝrmašin (Schimmert), breedtedorser: brītǝdǫsǝr (Sint-Truiden), damper: dāmpǝr (Rothem), dampmachine: dāmpmɛšin (Rothem), dorskast: dǫrskast (Ell, ... ), dorsmachine: drɛšmǝšiŋ (Gulpen), dǭ.smǝšin (Berlingen), dorsmolen: dǫrsmølǝ (Beringen), dwarsdorser: dwarsdǫrsǝr (Blitterswijck, ... ), dwɛrsdǫrsǝr (Blerick, ... ), dwɛ̄šdɛ̄šǝr (Munstergeleen), groot dorsmachine: grut dɛsmašin (Oost-Maarland), groot machine: gruǝt mašen (Halmaal, ... ), grǫu̯t mǝšin (Heks, ... ), langdorser: la.ŋdjasǝr (Val-Meer), la.ŋdǫ.sǝr (Stokrooie), laŋdē.sǝr (Gruitrode), laŋdēsǝr (Berg), laŋdē̜šǝr (Oirsbeek, ... ), laŋdǫrsǝr (Gennep, ... ), laŋdǫsǝr (Gingelom, ... ), laŋkdrɛšǝr (Bocholtz), laŋkdē̜šǝr (Ransdaal), laŋkdǫsǝr (Grathem), lāŋkdręi̯šǝr (Mechelen), lāŋkdɛ̄sǝr (Oost-Maarland), latmolen: latmjølǝ (Tongeren), latmølǝ (Halen, ... ), rechtdorser: ręxtdø̜rsǝr (Hushoven), ręxtdǫrsǝr (Tungelroy), rol: rǫl (Mechelen-Bovelingen), roldorser: rǫ.ldǫsǝr (Broekom, ... ), schudder: sxødǝr (Achel, ... ), šø̜dǝr (Holtum, ... ), šędǝr (Gelieren Bret), terweer(s)dorser: tǝrja.rdasǝr (Millen), tǝrwjǫ.rdjǫsǝr (Martenslinde), tǝrwjǫ.zdǫ.sǝr (Hoeselt), tǝrwīǝ.rdǫsǝr (Beverst, ... ), trommel: trumǝl (Gingelom), trommelmachine: trǫmǝlmǝšen (Godschei, ... ), voormachine: vȳrmǝšen (Buvingen, ... ), wel met latten: węl męt latǝ (Linde), weldorser: węldǫsǝr (Boekhout), wompespelzer: wompespelzer (Heerlen) Bij deze dorsmachine werden de schoven dwars, in de breedte, of, anders gezegd, overlangs, in de opening geschoven. Hier gebeurt het eigenlijke dorsen door een molen met latten of wellen. Wompes Pelzer is een Duits fabrikaat breeddorsers, dat nog door paardekracht werd voortbewogen. Zie afbeelding 12. [N 14, 6b; JG 1a, 1b; monogr.] I-4
breedte breedte: breedte (Diepenbeek, ... ), brejdǝ (Montzen), bretǝ (Loksbergen), britǝ (Zolder), brējtǝ (Voerendaal), brē̜tǝ (Stein), brędjǝ (Echt, ... ), brędǝ (Bilzen), bręjdjǝ (Neeroeteren), bręjdǝ (Bleijerheide, ... ), bręjtǝ (As, ... ), brętǝ (Bilzen, ... ), bręǝtǝ (Horst), brī.tǝ (Zolder), brɛdjǝ (Weert), brɛjtdǝ (Meeuwen), brɛjtǝ (Schinnen) Benaming voor een horizontaal genomen maat, voor of achter, in het bijzonder als tweede lid van samenstellingen als rugbreedte en armbreedte. [N 59, 45a; N 62, 2b; N 59, 44a] II-7
breekbout breekbout: breekbout (Eisden  [(Eisden)]  , ... [Zwartberg, Eisden]  [Eisden]  [Maurits]), brēǝkbōt (Heerlen  [(Emma)]   [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]), brēǝkbōǝt (Nieuwenhagen  [(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]  , ... [Laura, Julia]  [Willem-Sophia]), brę̄kbolts (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), brę̄kbǫwt (As  [(Zwartberg / Waterschei)]  , ... [Maurits]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Wilhelmina]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Maurits]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Zwartberg, Waterschei]), brę̄xbōts (Spekholzerheide  [(Willem-Sophia)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), brę̄xbǫwt (Kerkrade  [(Wilhelmina)]   [Julia]), brɛxbǫwt (Chevremont  [(Julia)]   [Emma]), breekpin: brę̄xpen (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Domaniale]  [Domaniale]), breekschakel: brę̄kšākǝl (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Zwartberg, Eisden]), breekschalm: brę̄kšalm (Heerlerheide  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), breekstop: briǝkstǫp (Zolder  [(Zolder)]   [Maurits]), brekende bout: brę̄kǝndǝ bǫwt (Lutterade  [(Maurits)]   [Domaniale]), brokpin: broxpen (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), rivette: rivet (Rekem  [(Zwartberg / Eisden)]   [Zwartberg]), rivɛtǝ (Zonhoven  [(Zwartberg)]   [Zwartberg]), veiligheidsbout: v ̇ɛjlexhę.jts˱bǫ. wt (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]   [Zolder]) Onderdeel van de koolploeg- en transporteuraandrijving ter voorkoming van ontoelaatbaar hoge trekkrachten in schaaf- en transportkettingen. Bij te hoge trekkracht breekt de bout. [N 95, 600; monogr.] II-5
breekhamer bikhamer: bekhāmǝr (Haler, ... ), bil: bel (Montfort), bosseerhamel: puzērhāmǝl (Herten), bosseerhamer: butsērhāmǝr (Klimmen  [(kaphamer voor het ruw behakken van halfharde en zachte natuursteen)]  ), breekhamer: brē̜khāmǝr (Neeritter  [(om gaten in de muur te breken met behulp van beitel)]  ), dikke hamer: dekǝn hāmǝr (Meeuwen), hamel: hāmǝl (Kuringen), hamer: hāmǝr (Ell, ... ), āmǝr (Boorsem), hamer voor te kasseien: hāmǝr vīr tǝ kasęjǝn (Meeuwen), kaphamel: kaphā ̝mǝl (Alken), kaphāmǝl (Houthalen), kaphamer: kaphāmǝr (Berverlo, ... ), kaphǭmǝr (Tessenderlo), kasseihamel: kǝtsęjhoamǝl (Diepenbeek), kijlhamer: kilāmǝr (Rekem), kliefhamel: klɛjfhāmǝl (Lummen), moellonhamer: mǝlǫŋhǭmǝr (Gelieren Bret), opkapper: opkapper (Bevingen), penhamel: pęnhǭmǝl (Mal), pikhamer: pekhāmǝr (Kaulille, ... ), plaveiershamer: plǝvęjǝrshāmǝr (Rothem), plaveihamer: plǝvęjāmǝr (Rekem), punthamel: pønthāmǝl (Tegelen, ... ), pønthǭmǝl (Paal), pønt˱ǭmǝl (Sint-Truiden), punthamer: pønthāmǝr (Gulpen, ... ), pønthǭmǝr (Tessenderlo), pønt˱ǭmǝr (Sint-Truiden), scheerhamel: šērhǭmǝl (Hoeselt), schobbejak: sxǭpǝzak (Venray), spitshamer: špetshamǝr (Kerkrade), splijthamer: šple.shamǝr (Vaals), steenhamer: štēǝnhǭmǝr (Rijckholt), tempeerhamer: tęmpērhāmǝr (Klimmen), timmerhamel: temǝr(h)ǭmǝl (Bilzen), tranche: trǭs (Koersel), voeghamer: vōxhamǝr (Kerkrade), vōxhāmǝr (Maastricht), voorhamer: vȳrhāmǝr (Schinveld), vuisthamer: vūshāmǝr (Geulle, ... ) Metselaarsgereedschap dat wordt gebruikt voor het behakken van metselstenen. De kop van de breekhamer heeft doorgaans een dik vierkant uiteinde en een verticale, spits toelopende staart waarmee gekapt wordt. Zie ook afb. 11. [N 30, 18a] II-9
breekijzer breekbeitel: brē̜k˱biǝtǝl (Bilzen), brē̜k˱bęjtǝl (Heel, ... ), brɛ̄k˱bęjtǝl (Well), breekijzer: brēkīzǝr (Kelmis), brēk˱ē̜zǝr (Tessenderlo), brēk˱īzǝr (Ophoven, ... ), brē̜k˱ęjzǝr (Bilzen), brē̜k˱ęjǝzǝr (Loksbergen), brē̜k˱ī.zǝr (Swalmen), brē̜k˱īzǝr (Heerlen, ... ), brɛx˱īzǝr (Kerkrade), brɛ̄k˱īzǝr (Heijen, ... ), brɛ̄x˱īzǝr (Simpelveld, ... ), handboom: hantj˱bǫwm (Neeritter), hant˱bǫwm (Maastricht, ... ), hānt˱bum (Bevingen), kapbeitel: kap˱bęjtǝl (Heel), koudbeitel: kalt˱bęjtǝl (Venlo), kawt˱bęjtǝl (Geulle), kā.t˱bęjtǝl (Tegelen), kāt˱biǝtǝl (Bilzen), kāt˱bęjtǝl (Herten, ... ), kǫwt˱bęjtǝl (Dilsen, ... ), kǭt˱bēsǝl (Bleijerheide), kǭt˱bētǝl (Mechelen), steenbeitel: stijǝnbãtǝl (Tessenderlo) Vierkante, naar onderen plat uitgesmede beitel van staal of van gehard of verstaald ijzer die dient voor het slopen van hout- of metselwerk. Voor zwaar sloopwerk zijn er ook ronde uitvoeringen van dit werktuig, 70 tot 80 cm lang, met plat uitgesmeed einde. Zie voor een afbeelding van het breekijzer ook Wld ii.9, pag. 17, lemma "steenbeitel". [N 33, 114; N 53, 43a] || Zwaar, lang ijzer dat men hanteerde bij het nabreken wanneer het gesteente slecht was. [monogr.] II-11, II-4