e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
braadworst belster: beͅ:l.stəs (Montzen), braadsaucisse: braadsocis (Tessenderlo), broeotsesies (Genk), broisësies (Hoeselt), brooisesies (Genk), braadworst: (breet)worst (Peer), braa-ed wēūs (Kanne), braadworst (Nunhem), braajwaorst (Wanssum), brao.dweujrs (Maastricht), brao.twóesj (Heerlerheide), brao:d’wós (Linne), brao:edworst (Leveroy), brao:twoo.rst (Panningen), brao:wòòrst (Geysteren), braodtôêsj (Eijsden), braodweurs (Maastricht, ... ), braodwēūrs (Gronsveld), braodwjeus (Vroenhoven), braodwoeēs (Schaesberg), braodwoers (Oost-Maarland), braodwoeësj (Klimmen), braodwoorsj (Bunde), braodwoorsjt (Mheer), braodwoorst (Roermond), braodwoos (Echt/Gebroek, ... ), braodwoosch (Nuth/Aalbeek), braodwoosj (Sittard), braodwoost (Kessenich, ... ), braodwors (Belfeld, ... ), braodworsj (Posterholt), braodworst (Baexem, ... ), braodwōēsj (Voerendaal, ... ), braodwōō.sj (Gronsveld), braodwòrs (Horst, ... ), braodwòrsj (Herkenbosch), braodwòrst (Buggenum), braodwòòrsj (Posterholt), braodwórs (Horst, ... ), braodwôrs (Sevenum), braodwôôsj (Klimmen, ... ), braodwöesj (Remersdaal), braodwörs (Maastricht, ... ), braojwaorst (Castenray, ... ), braojwōrst (Bergen), braojwòrst (Leunen), braojwórs (Roermond), braotjŭs (Vroenhoven), braotoe:sj (Eijsden), braottoes (Oost-Maarland), braotwao:sj (Epen), braotwoesj (Heerlerheide), braotwoors (Lanaken), braotwoorsj (Melick), braotwoorst (Helden/Everlo), braotwoos (Pey, ... ), braotwoosj (Puth, ... ), braotwoost (Wessem), braotwooəs (Holtum), braotwors (Venlo), braotworst (Heythuysen, ... ), braotwost (Grathem), braotwōēsj (Brunssum, ... ), braotwòrs (Maasbree), braotwòòrs (Sevenum), braotwós (Montfort), braotwôêsj (Merkelbeek), braotwörs (Sint-Pieter), braōdwoest (Rotem), bratwòaṣt (Montzen), brendwoost (Rotem), broadwoesj (Bocholtz, ... ), broadwoeësj (Heerlen), broadwors (Velden), broadworst (Baexem, ... ), broadwōēsch (Amstenrade), broadwōēsj (Ubachsberg), broadwòrs (Horst), broadwôêsj (Kerkrade), broatwoorsj (Meerssen), broatwoosch (Sittard, ... ), broatworst (Weert), broatwuəš (Kerkrade), broādwoēsj (Heerlen), brodwoercht (Welkenraedt), brodwoäsj (Teuven), brojwaorst (Venray), broodjos (Mopertingen), broodvjeus (Zichen-Zussen-Bolder, ... ), brotwaosj (Gemmenich, ... ), brotwoorsj (Mheer), brotwōͅš (Eupen), broâtwïeus (Veldwezelt), broôtwïeus (Veldwezelt, ... ), brōͅdwø͂ͅrs (Lanaken), brōͅtwors (Roermond, ... ), brōͅtworst (Bree), brōͅtwōrst (Blitterswijck, ... ), brōͅtwōš (Beek), brōͅtwoͅrst (Venlo), brōͅtwø͂ͅrs (Lanaken, ... ), broͅ.two͂ͅə.š (Moresnet), broͅ.twoͅrst (Meeuwen), broͅtwu̞əš (Welkenraedt), bruoͅtwōͅrst (Zonhoven), bròtwâôsj (Reijmerstok), bròtwòòwsj (Reijmerstok), bròò.ëtwórs(j)t (Zonhoven), bròòdwoersj (Voerendaal), bròòdwoosj (Puth), bròòjwòòrst (Wanssum), brótwôôsj (Kelmis), brôdworst (Stramproy), brôtwjəs (Eigenbilzen), brôêdwōēsj (Bleijerheide), brôôdwoesj (Heerlerheide), brôôdwōēsj (Schaesberg), brøtwoͅrst (Neerglabbeek), brø͂ͅtwø̄rs (Maastricht), #NAME?  braodwors (Tegelen), 50% vet varkensvlees, 50% mager rundvlees  braodwōēsj (Oirsbeek), bij slacht vervaardigd rose  braodwoorst (Nederweert), Boeremoos mit braodwórs E kort gebed en n lang braodwórs: schertsend voor een kort tafelgebed  brao:dwórs (Roermond), braad  braodwors (Swalmen), braadmetworst  braoiwòòrst (Afferden), dierendarm gevuld met versgemalen vlees, ongedroogd  braotwors (Tegelen), droge worst  braodōēs (Gronsveld), broadwoersj (Sint-Geertruid), E kót jebed en ing lang broad¯woeësj  broad’woeësj (Bleijerheide, ... ), fr. mon  brodworst (Grote-Brogel), gebraden bij middageten  broadwòrst (Haelen), geeft gedroogd: dreugwórs  braodwórs (Swalmen), gehakt in darmen  bròòdwoosj (Vaals), gehakt in worstvel of darmen  brao.twoe.sj (Waubach), gehakt varkensvlees (niet droog)  braodwoosj (Brunssum), gemalen vlees in meters lange darmen  braodwòrs (Venlo), gemengde wit met rode vlees  broatwors (Grubbenvorst), gevuld met gehakt  braadworst (Roermond), gewone worst van varkensvlees  bròtwôô.sj (Sint-Martens-Voeren), hoofdz. rood vlees  braodworst (Horn), is verse worst  braodwors (Tegelen), kort gebaet en ?n lang braotwoosj: een kort gebed en een goede maaltijd; korte voorbereiding voor een langdurig genot Ouch aan de langste braotwoosj kump ?n énj: aan alles komt een eind Mit ?n braotwoosj nao ?n sjénk werpe: een spiering uitgooien om een snoek te vangen  braotwoosj (Sittard), Kuul mèt braodweurs Dee hèlt vaan e kort gebed en ¯n lang braodweurs: is niet erg vroom  braodweurs (Maastricht), met accent circonflex  brōͅədwōͅrst (Hamont), met vet, bestemd voor de stamppot  braodwoersj (Heerlen), niet al te mooi vlees, vet vlees  bro’dwors (Steyl), om te bakken  braotwörs (Maastricht), broadwors (Roggel), om te braden  braotwors (Grubbenvorst), braòdwoosj (Sittard), op boerderij gemaakte varkensworst  braodwoos (Stein), rauw  broadwoost (Ophoven, ... ), stumpkes zijn de stukjes braadworst die bij het middagmaal gegeten worden  braotwoorsj (Bunde), van varkensvlees  broadworst (Weert), varkensgehakt verwerkt tot worst  broadworst (Baexem), varkensvlees en kruiden, gegeten bij warme maaltijden  braodwoors (Roermond), varkensvlees en vet best in gerookte toestand: ruikworst  braodworst (Grathem), Verklw. broadwuësjke  broadwoeësj (Heerlen), vers te braden  braodwoost (Thorn), verse worst  braodwoesj (Kerkrade), braojworst (Venray), verse worst met gehaktvulling  braodweursj (Borgharen), verse worst om te braden  broodwòòsj (Montzen), verse worst van varkensvlees  braodwoos (Susteren), wordt gebraden  braotwòrst (Weert), wors was vroeger wôôrs  braotwors (Panningen), worst in het algemeen  braotôês (Oost-Maarland), droogworst: druugwâôsj (Reijmerstok), elletjesworst: #NAME?  èlkeswórs (Swalmen), halfpens: halfpens (Sint-Truiden), heelworst: klein worstje ie lang  ielwos (Hasselt), heelworstje: heelwoskes (Kuringen), hēəlwoskes (Schulen), īəlwøͅskəs (Hasselt), meelworst: mēͅlwoͅrst (Gennep, ... ), metworst: varkensgehakt verwerkt tot worst  mètworst (Baexem), paardsworst: pēͅrswø͂ͅrs (Lanaken), pekelworst: braadworst in pekel  peekelworst (Kessenich), pens: pens (Kerkom), rauw vlees: roovlèsch (Mal), rouw vleêsch (Val-Meer), rauwe worst: een rau wost (Sint-Truiden), roo wos (Hoeselt), rō wos (Hoeselt), saucijs: sasis (Zichen-Zussen-Bolder), sassis (Borlo), saucis (Rekem), saucisse (Helchteren), sausies (Kessenich), sausisse (Lommel, ... ), secies (Beverst, ... ), secis (Eisden, ... ), sesi-js (As, ... ), sesies (Bilzen, ... ), sesis (Hechtel, ... ), sesisse (Beverlo), sesiës (Diepenbeek), sesīēs (Venray), sesêis (Stokkem), seͅssis (Diepenbeek), socis (Kuringen, ... ), sosies (Bilzen, ... ), sosīs (Hasselt, ... ), sossis (Riemst), sësīēs (Tongeren), səcis (Kortessem), səsies (Koninksem), səsis (Diepenbeek, ... ), səsīs (Boorsem, ... ), səsîs (Molenbeersel), fr. au  sausies (Zutendaal), met accent aigu  sesīs (Stevoort), Van zó ë klèin vêr¯¯kë zó në hòup sësȉs  sësīēs (Tongeren), saucisse-je: secieskes (Veldwezelt), sociskes (Sint-Lambrechts-Herk), səsiəskəs (Hasselt), stompje: steumkes (Veldwezelt), stø͂ͅmpkəs (Lanaken), varkensworst: varkensworst (Sint-Huibrechts-Lille), vleespens: vleespens (Heers), vleesworst: vleesch wëst (Lommel), vleeswoūs (Sint-Lambrechts-Herk), vleischworst (Bocholt, ... ), vliezworst (Peer), vlieësworst (Neerpelt), vlièsworst (Kaulille), vliəs-worst (Kleine-Brogel), vläswōͅrst (Hamont), worst: worst (Paal, ... ), wos (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), wost (Herk-de-Stad, ... ), wosten (Sint-Truiden), woös (Heers), wōrst (Overpelt), wo͂st (Lommel), woͅərst (Sint-Huibrechts-Lille), wôôs (Wellen), wösten (Sint-Truiden), worstje: worstekes (Koersel), wuiskes (Hoepertingen), wöstəkəs (Lummen), wəskes (Zepperen) braadworst [N 06 (1960)], [ZND 21 (1936)], [ZND m], [ZND m] || meelworst (braadworst van vet, water, meel en kruidnagelen) || saucijs || saucisse || verse worst || worst [ZND 04 (1924)], [ZND 21 (1936)] || worst van rauw vlees [ZND 21 (1936)] III-2-3
braaf aandachtig: andaxtix (Niel-bij-As), behoorlijk: behuurlik (Maastricht), braaf: (het wicht is) braaf (Grathem, ... ), bra (Eksel), braa (Zonhoven), braa:f (Meeswijk, ... ), braae wichter (Baexem), braaf (Amby, ... ), braaf junkske (Ell), braaf keend (Maastricht), braaf kiend (Heugem), braaf kijndj (Heerlerheide), braaf kinjer (Ell), braaf kinjt (Elsloo), braaf kink (Epen), braaf maidje (Ell), braav (Belfeld, ... ), braaəf (Velden), braef (Kerkrade, ... ), braf (Eupen, ... ), braft (Eupen), braof (Amby, ... ), braoəf (Niel-bij-St.-Truiden), brave (Stein, ... ), braâf (Tungelroy), brā (Beringen, ... ), brāāf (Grevenbicht/Papenhoven, ... ), brāāf kind (Schimmert), brāf (Bree, ... ), brāvə (Eupen), brāə (Zonhoven), brēͅ (Eksel), broaf (Bingelrade, ... ), brooëf (Velm), brōf (Hoepertingen, ... ), brōͅf (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), brōͅəf (Hoepertingen, ... ), brààf (Amstenrade, ... ), brààv (Lommel), bráeaf (Roermond), bráf (Beesel, ... ), brááf (Afferden, ... ), brâ-ef (Wellen), brââf (Schimmert), brè (Eksel), brê (Wijchmaal), br‧āf (Eys), dat kink is braaf (Kerkrade), de kinj is braaf (Stein), des e braaf wicht (Heel), det is ei braaf kinjd (Maasniel), det kindj is braaf (Stevensweert, ... ), det kink is braaf (Panningen), det wecht es braaf (Nederweert), det wecht is braaf (Weert), det wich is braaf (Swalmen), dés is e braaf wicht! (Haelen), dés is e gôôd wicht! (Haelen), dét is e braaf wicht! (Haelen), e braae wicht (Baexem), e braaf ki:nt (Wolder/Oud-Vroenhoven), e braaf kind (Valkenburg), ee braaf kinjd (Amstenrade), een braaf kendj (Sittard), ei braaf keindj (Nuth/Aalbeek), ei braaf kindj (Ittervoort), ei braaf kinjd (Herten (bij Roermond)), ei braaf kèndj (Sittard), ein braaf kiendje (Blerick), ein braaf kindj (Herten (bij Roermond)), ein bráá:f kintj (Melick), en braaf kienk (Velden), et es en braaf wecht (Weert), et keei̯nd is braaf (Maastricht), et keend is braaf (Maastricht, ... ), et keend ès braaf (Gronsveld), et keenk es braaf (Henri-Chapelle), et keindj is braaf (Sittard), et keintj is braaf (Sittard), et kenjt is braaf (Puth), et kenk is braaf (Heerlen), et ke͂ntj is braaf (Sittard), et kiengt iz braaf (Eijsden), et kientj is braaf (Maasniel), et kind is braaf (Maastricht), et kindj is braaf (Brunssum), et kink is braaf (Bocholtz, ... ), et kint is braaf (Bunde, ... ), et kint ès braaf (Helden/Everlo), et kintj is braaf (Leveroy), et kèjntj is braaf (Nieuwstadt), et kèndj is braaf (Neerbeek, ... ), et kènjd iz braaf (Obbicht), et kèntj is braaf (Pey), et wicht is braaf (Baexem), het is ⁄n braaf kink (Blerick), het is ⁄n braaf wich (Blerick), het keend is braaf (Maastricht, ... ), het keendj is braaf (Tungelroy), het kendj is braaf (Geleen, ... ), het kenjt is braaf (Elsloo), het kiendj is braaf (Heythuysen, ... ), het kientjen is braaf (America), het kind is braaf (Bree, ... ), het kind is braof (Oost-Maarland), het kindj is braaf (Baexem, ... ), het kinf is braaf (Blerick), het kink is braaf (Hoensbroek, ... ), het kint is braaf (Venlo), het kintj is braaf (Heerlerheide), het kènjt is braaf (Buchten), het kéndj is braaf (Limbricht), het kénk és braaf (Kelmis), het kênk is braaf (Rimburg), het wecht is braaf (Tungelroy), het wicht is braaf (Horn, ... ), hét kĕndj is braaf (Echt/Gebroek), ich wel ens zie of stich braaf zals zie (Rosmeer), ich wel ens zu of dat ger braaf zolt zu (Zichen-Zussen-Bolder), ich wiel es ziēn of dadde gē braaf zult zēn (Stal), ich wil een zien braafof je braaf zut zen (Stokrooie), ich wil eens zeen of ge braaf zuljt zeen (Maaseik), ich wil ens zīn of šēə brāf zylt zɛn (Diepenbeek), ich wil es zien of da ge braaf zult zien (Neerpelt), ich wil es zien wenste zals braaf zien (Mopertingen), ich wil es ziën of gij braaf zult zen (Linkhout), ich wil ins zeen of ge braaf zult zeen (Neeroeteren), ich wil ins zeen of stig braaf zult zeen (Reppel), ich wil ins zeen of ’s dich braaf zulszeen (Niel-bij-As), ich wil ins zien of gɛ̄ braaf zult zijn (Peer), ich wil ins zien of ste braaf zul sien (Zutendaal), ich wil ins zien of ste zals braaf zien (Martenslinde), ich wil ins zien ofste braaf zuls zijn (Gelieren/Bret), ich wil insi:n of stə bra:f söls si.n (Stokkem), ich wil ns zin of dje braaf zuult zijn (Ulbeek), ich wil ns zīn of jeje zult brāv zīn (Beverst), ich wil wel ins zeen of dich braaf zeen zult (Kessenich), ich wil zin of djə bre͂əf zūlt zɛn (Alken), ich wil èns zieen of djè braa͂f zu-lt zèn (Wellen), ich wil əns seen of det gè braaf zolt zeen (Grote-Brogel), ich wil əns zeen as stich braf konst zeen (Gruitrode), ich wil əns zi.ən of stə bro.f wil sɛin (Genk), ich wil əns zin of d’jə brḁf zult zēͅn (Sint-Truiden), ich wil əns zīn oͅf d’ə brāf gŏət zɛn (Sint-Lambrechts-Herk), ich wil əs zin uof da dəgi braf zylt zin (Koersel), ich wil ’ns kieken of ste bra zult sijn (Genk), ich wol ens zie of g’er braaf zelt zië (Sint-Martens-Voeren), ich wul zien of gieə braa zult zejən (Zolder), ich zal ɛs ki.kə of stə bra.v zɛlzen (Neerglabbeek), iech wil es zin of dju braaf zult zén (Godschei), ig wil ins zeen of ste braaf zults zeen (Opglabbeek), ig wil əns zīn da jēə brōͅf zult zɛn (Wellen), ig zil ins zeen of ize nuw braaf zuls zeene (Kessenich), ik wil eens zien of ge braaf zijn zult (Kleine-Brogel), ik wil eens zien of ge braaf zult zijn (Hechtel, ... ), ik wil ins zien of je braaf zult zen (Berbroek), ik wil nə keer zin of ge braaf zult zin (Tongeren), ik wō ins zie͂n of da ge braaf zult zijn (Helchteren), ik zil eens zien of ge braaf zult zijn (Tessenderlo), is braaf (Wolder/Oud-Vroenhoven), t keenk es braaf (Montzen), t keent es braaf (Montzen), u:t kee.nd i:s braa.f (Maastricht), ut is ⁄n braaf kiend (Sevenum), ut keend is braaf (Reijmerstok), ut kij.ngk is braaf (Epen), ut kind is braaf (Venlo, ... ), ut kink is braaf (Boekend, ... ), ut kīēnd is braaf (Heugem), ut waegt ès braaf (Weert), ut wècht is braaf (Stramproy), ut wècht ès braaf (Nederweert, ... ), we zullen əns zeen wè braaf zal zeen (Beek (bij Bree)), ét kingt is braaf (Eijsden), ət kē.nt eͅs br‧āf (Sint-Martens-Voeren), ət kèntj is braaf (Echt/Gebroek), ɛch wɛl nə kɛr zɛnə of broəf zölt zɛn (Borgloon), ʔet kènd is braaf (Echt/Gebroek), ’ch weĕl ’ns zieë of-ste braaf zuls zieë (Moresnet), ⁄n braaf kiendje (Blerick), ⁄t is brāā:f (Schimmert), ⁄t is e braaf kindj (Sittard), ⁄t is ei braef wicht (Nunhem), ⁄t keend is braaf (Maastricht, ... ), ⁄t keend ès braaf (Gronsveld), ⁄t keenk is braaf (Benzenrade), ⁄t keent is braaf (Borgharen, ... ), ⁄t kei:ndj is braaf (Obbicht), ⁄t keindj is braaf (Broeksittard, ... ), ⁄t keng es braaf (Gemmenich), ⁄t kiend is braaf (Wanssum), ⁄t kiendj is braaf (Maasniel, ... ), ⁄t kieng is braaf (Sevenum, ... ), ⁄t kienjd is braaf (Roermond), ⁄t kient is braaf (Meerlo), ⁄t kientj is braaf (Roermond), ⁄t kind ies braaf (Valkenburg, ... ), ⁄t kind is braaf (Grubbenvorst, ... ), ⁄t kindj is braaf (Baexem, ... ), ⁄t kink is braa.f (Waubach), ⁄t kink is braaf (Baarlo, ... ), ⁄t kink is brāāf (Heerlen), ⁄t kinneke is braaf (Valkenburg), ⁄t kint is brááf (Moelingen), ⁄t kīēnd is braaf (Horst, ... ), ⁄t kīēndje is braaf (Schinveld), ⁄t kèndj is braaf (Elsloo, ... ), ⁄t kèntj is braaf (Puth), ⁄t kèènjt is braaf (Susteren), ⁄t kèèntj is braaf (Urmond), ⁄t kéndj is braaf (Geleen, ... ), ⁄t wecht es braaf (Weert), ⁄t weegt is braaf (Meijel), ⁄t weigt (wegt) es braaf (Nederweert), ⁄t wich is braaf (Blerick, ... ), ⁄t wicht is braaf (Buggenum, ... ), ⁄t wècht is braaf (Nederweert), ⁄t wécht es braaf (Weert), (e (van es): geslotener dan in stem).  twei.cht eͅs braa.f (Nederweert), (e tussen i en ´).  ⁄t wècht ès braaf (Weert), (e, nader, i).  ⁄t kèndj is braaf (Berg-aan-de-Maas), (ee van ees = kort).  et weesch(t) ees braa:f (Panningen), (Epen).  ut keei̯:nd is braaf (Epen), (gebruikt door oudere mensen).  ein bráá:f wi:g (Melick), (kentj: zie 29).  ⁄t kentj is braaf (Holtum), (kink: ei-achtige i).  et kink is braaf (Bleijerheide), (lagere schoolleeftijd).  braaf kīēnd (Horst), (moderner is kiend of kind).  ⁄t kienk is braaf (Velden), (v) kan ook brÅf zijn maar er is een duidelijke komma onder de o of a  brōͅf (Opgrimbie), (zie e bij vr. 22). mv. = wichter.  het wecht is braaf (Thorn), aa als Fr. en, zonder n  braaf (Buvingen), braaf in de betekenis van erg, zeer: braaf veul geld = zeer veel geld braaf ziek (h´´j is braaf ziek) erg ziek  braaf (Afferden), complete zin ZND 04, 015d: "gij hebt vandaag het meeste geleerd en ge zijt braaf geweest, gij moogt vroeger naar huis gaan als de andere  brāf (Hamont), een brave zuster is \\n {brÅf z[st\\r  brāf (Rekem), met lengteteken op de ò  bròf (Voort), nb; hên is braaf zeek (tamelijk ziek) de zeeke is braaf good (tamelijk goed)  braaf (Lottum), ook bet. zoet van kinderen  brāf (Maastricht), Opm. betekent zowel deugdzaam als veel, bijv. braaf get geltj.  braaf (Guttecoven), ps. boven de n staat nog een nasaleringsteken; deze combinatieletter kan ik niet in zn geheel maken!  het kin~k is braaf (Heerlen), charmant: scharmant (Valkenburg), content: ⁄t weegt duu zich kóntént (Meijel), deftig: deftig (As), degelijk: degelek (Caberg), eerlijk: ierlik (Maastricht), fatsoenlijk: fatsoendelek (Caberg), gedwee: gedwie (Rotem), gədwīēë (Nieuwenhagen), gelaten: (= rustig, gewillig).  gelaote (Hoensbroek), gemakkelijk: gemekkelijk (Heerlerbaan/Kaumer), ⁄t kink is gemekkelik (Boekend), get goeds: dat (kink) is jét jóts (Kerkrade), gewillig: gewillig (Herten (bij Roermond)), gezeggelijk: hét kĕndj is gezeghelik (Echt/Gebroek), goed: dèt is e gôôd (ein)! (Roggel), dét is e gôôd wicht! (Haelen), dét is en good weecht (Panningen), go.t‧ (Eys), goei (Meijel), goj vrouw (Noorbeek, ... ), good (Caberg, ... ), good kiendje (Sevenum), good zeen (Ittervoort), goot (Roermond), goot zīēn (Maastricht), goow vrouwmisj (Vlodrop), gōōt (Nieuwenhagen, ... ), gòòd (Posterholt), gót (Heerlen), gôot (Swalmen), gôêd mîns (Tienray), het is get noie een moodergeutske (Oost-Maarland), het is ⁄n good kink (Blerick), het is ⁄n good wich (Blerick), hé gedreug zich good (Belfeld), hé geveult zich good (Belfeld), hé veurt zich good op (Belfeld), (= een goed mens).  e goed mins (Eigenbilzen), Zo wordt het ook wel genoemd.  gôd kiendje (Sevenum), goed mens: good miens (Noorbeek, ... ), goeierd: gooīerd (Egchel), inbraaf: inbraaf (Schimmert), koest: koesj (Bunde), ⁄t kènjd is koesj (Stein), lief: e leef kindj (Roermond), et kink is leef (Bocholtz, ... ), ĕt kind ies leef (Valkenburg), het kindj is leef (Heythuysen), het kindj is lééf (Heel), het kink is leef (Hoensbroek), het kèndj is leef (Puth), het kénk és lééf (Kelmis), is leef (Wolder/Oud-Vroenhoven), leef (Arcen, ... ), leef kindj (Schinveld), leef waicht (Neeritter), leejf (Venlo), lééf (Wijlre), un keend is leejf (Maastricht), ut kindj is leef (Ten-Esschen/Weustenrade), ut kink is leef (Schaesberg), wat ein leef kink is dèt (Baarlo), éè leef kink (Voerendaal), öt kiendj is leef (Roermond), ət kingk is lee.f (Heerlerheide), ⁄n leef kind (Valkenburg), ⁄t keent is leef (Itteren), ⁄t kentj is leef (Klimmen), ⁄t kiendj is leef (Roermond), ⁄t kient is līēf (Meerlo), ⁄t kink is leef (Grubbenvorst, ... ), ⁄t kink is leei̯f (Vaals), ⁄t kink is lêêf (Schaesberg), ⁄t kinneke is leef (Valkenburg), ⁄t kīēndje is leei̯f (Schinveld), ⁄t kèntj is leef (Puth), ⁄t kéndj is leef (Born), (zegt men bij kleine kinderen).  leef (Oirsbeek), zie bijlage: wie leef is tat keent.  ⁄t keend is leef (Maastricht), modest: modest (Echt/Gebroek), modès (Montfort), patent: petent (Neer), ruhig (du.): ut kink is röjig (Ubachsberg), rustig: ⁄t kink is röstig (Boekend), stil: ⁄t kink is sjtil (Waubach), ⁄t kènjd is stil (Stein), (= stil).  ⁄t kint is stel (Moelingen), van goede aard: van gooien aard (Sevenum), van gooije aard (Sevenum), verstandig: verstennig (Genk), voorbeeldig: vīērbèjldig (As), wijs: wīz (Hamont), e wijs kènd  wijs (Genk), soms  wijs (Velm), zoet: het kiend is zuut (Venray), het kientjen is zeut (America), het kind is zeut (Oost-Maarland, ... ), sy(3)̄t (Borgloon), t kiend is zeut (Horst), zeut (Baexem, ... ), zeut (kiend) (Horst), zuud (Middelaar), zuut (Afferden, ... ), zuutə (Loksbergen), zūūt (Ottersum, ... ), zy(3)̄t (Vliermaal), zy(3)̄yt (Guigoven), zêût (Horst), zø̄t (Leut), zûût (Leunen), ⁄t kiend is zuut (Merselo, ... ), ⁄t kiend is zūūt (Geysteren, ... ), ⁄t kient is zuut (Venray), ⁄t kient is zūūt (Meerlo), ⁄t kind is zeut (Ulestraten, ... ), ⁄t kind is zuut (Venray), ⁄t kindj is zeut (Voerendaal), ⁄t kink is söet (Heerlerheide), ⁄t kink is zeut (Tegelen, ... ), ⁄t kīēnd is zeut (Broekhuizen), ⁄t kīēnd is zūūt (Bergen), ⁄t kīēndje is zêût (Schinveld), ⁄t kīēnt is zūūt (Gennep), ⁄t weegt is zuut (Meijel), (baby + kleuter).  zeut kientje (Horst), (klein kind).  zuut (Oirlo), Kiender, duut ¯s moj zuu.t zien Kènde gïj ¯t veraol van de zuu.ten Tienus  zuu.t (Gennep, ... ), Zo wordt het ook genoemd.  ⁄t kind is zeut (Venlo) braaf [DC 02 (1932)], [SGV (1914)], [ZND 01 (1922)] || braaf (wijs) [ZND 04 (1924)] || braaf, gezegd van een kind [N 06 (1960)] || braaf, oppassend || braaf, rechtschapen, deugzaam, oppassend || braf || deugdzaam || Ik wil eens zien of (dat) ge braaf zult zijn ! [ZND 46 (1946)] || met een goed karakter, alles doend zoals het hoort [braaf, gief] [N 85 (1981)] || zoet, braaf, lief III-1-4
braak braak: brā.k (Melick), brāk (Altweert, ... ), braakijzer: brā.kī.zǝr (Panningen), brākīzǝr (Heerlen, ... ), braakkluppel: brākklø̜pǝl (Koningsbosch), breekijzer: brękīzǝr (Amstenrade), brīkęjzǝr (Maaseik), deegbrakemachine: dęjxbrākǝmašinǝ (Heythuysen), ijzeren stang: īzǝrǝ štaŋ (Geleen), ɛ̄zǝrǝ staŋ (Koersel), klopper: klopǝr (Sint-Truiden), kneedmachine: kneedmachine (Venlo), koekbreker: kōkbrē̜kǝr (Tegelen), peperkoektrekker: pē̜pǝrkōktrękǝr (Hout-Blerick), schupje: šø̜pkǝ (Reuver), vuist: vūs (Rekem) Houten toestel om de vlas- en hennepstengels te kneuzen en de houtachtige delen, de scheven (zie het lemma ɛschevenɛ), grotendeels te verwijderen. Van jongere datum is een machine waarin, tussen in elkaar grijpende tandrollen, de houtachtige stengel van de plant in kleine stukjes wordt gebroken (Brouwers, pag. 93). Zie afb. 67.' [N 48, 16b; monogr.] || Werktuig voor het braken van taai-taai- en peperkoekdeeg. Volgens de informant van L 265 wordt er een gat in de werkbank gemaakt waarin een vierkant ijzer dat rond uitloopt, wordt vastgeschroefd. Via een hefboombeweging wordt dan het deeg gekneed. De informant van K 359 spreekt van een "houten blok waarop een ijzeren lat, ¬± 1m lang, scharnierde". Zie afb. 24. [N 29, 89b; N 29, 89a; monogr.] II-1, II-7
braakland bloot land: bluǝt lant (Margraten), braak: braak (Elen, ... ), brak (Diepenbeek, ... ), brau̯k (Val-Meer, ... ), braǝk (Sint-Lambrechts-Herk), brou̯k (Genk), brou̯ǝk (Koninksem, ... ), broǝk (Berverlo, ... ), broǝx (Bleijerheide), bruak (Koninksem), bruk (Genk, ... ), bruok (Diets-Heur, ... ), bruu̯k (Kozen), bruęi̯k (Sluizen), bruǝk (Berlingen, ... ), bru̯ok (Genoelselderen, ... ), bru̯ǫi̯k (Tongeren), brā.k (As, ... ), brāk (Limmel, ... ), brāǝk (Kanne), brēu̯k (Vreren), brōi̯k (Henis), brōi̯ǝk (Val-Meer), brōk (Berverlo, ... ), brōŭk (Maasmechelen), brōǝk (Beverst, ... ), brūǝk (Borgloon), brǫk (Maasmechelen, ... ), brǭ.k (Diepenbeek, ... ), brǭk (Amby, ... ), brǭǝk (Bilzen, ... ), braak stuk: broǝx štøk (Simpelveld), brāk støk (Paal), brǭk štøk (Brunssum, ... ), brǭk štø̜k (Doenrade), brǭǝx štøk (Simpelveld), braakakker: brǭkakǝr (Rijckholt), braakgrond: braakgrond (Aldeneik, ... ), brakgrǭnt (Spalbeek), brakxrǫnt (Hasselt), broi̯kxront (Heusden), broǝkgrōnt (Wintershoven), bruǝkxro.nt (Vechmaal), brā.kxro.nt (Kaulille, ... ), brākgront (Kermt, ... ), brākgrōnt (Velden), brākgrǫnt (Bree), brākxront (Kerkhoven), brōkgronjtj (Neeritter), brōkgront (Lummen, ... ), brōkgrǫnt (Linkhout), brōkxront (Velm, ... ), brōǝkgront (Lummen), brōǝkxront (Bevingen), brǫkxrǫnt (Hasselt), brǭkgront (Beringen, ... ), brǭkgrōnt (Gronsveld, ... ), brǭkgrǫnt (Diepenbeek, ... ), brǭkgrǭnt (Sint-Truiden), brǭkxront (Halen), braakland: braakland (Berg / Terblijt, ... ), braklānt (Eisden, ... ), broklant (Geistingen, ... ), broklā.nt (Lauw), brou̯klant (Welkenraedt), broǝklant (Brustem), broǝklā.nt (Gelinden), broǝklānt (Bommershoven), bruwoklānt (Tongeren), bruwǝklant (Hoepertingen), bruōklant (Gelinden), bruǝklant (Martenslinde), bruǝklā.nt (Groot-Gelmen), bru̯ǭklant (Val-Meer), brø̄ǝklant (Mal), brā.kla.nt (Overpelt), brā.klai̯njtš (Molenbeersel), brā.klā.nt (As, ... ), brāklant (Halen, ... ), brāklaŋk (Baarlo, ... ), brāklā.ŋt (Helden, ... ), brāklānt (Meerlo, ... ), brōkla.nt (Ellikom), brōklanjtj (Ospel), brōklant (Merselo, ... ), brōklaŋk (Waubach), brōklā.nt (Hees, ... ), brōklānt (Hoeselt), brōǝkla.nt (Munsterbilzen), brǫklant (Beringen), brǫklāǝnt (Zonhoven), brǫǝklaŋk (Schaesberg), brǫǝklānt (Riksingen), brǭkla.njtj (Boukoul, ... ), brǭkla.nt (Heesveld-Eik), brǭklanjtj (Asenray / Maalbroek, ... ), brǭklant (Aalst, ... ), brǭklaŋk (Belfeld, ... ), brǭklaŋkt (Maasbree, ... ), brǭklaŋt (Helden), brǭklā.nt (Montenaken), brǭklānt (Eijsden, ... ), brǭklɛnjtj (Berg, ... ), braakligend veld: brǭklegǝnt vęlš (Maaseik), braakliggend land: brāklegǝnt lānt (Merselo), brǭklegǝnt lant (Opglabbeek, ... ), braakliggend stuk: brākleqǝnt štø̜k (Helden, ... ), braakliggende akker: brāklegǝndǝ akǝr (Bokrijk), brǭklegǝndǝ akǝr (Limbricht), braakliggende grond: brā.klegǝndǝ gro.nt (Hechtel), brǭklegǝndǝ gront (Hoensbroek), braakliggende plak: brǭǝklegǝndǝ plak (Koersel), brammerd: bramǝrt (Guttecoven), bukkem: bɛkǝm (Bilzen), desolaat: deslǭt (Beverst), desǝlǭt (Bilzen), desolaat perceel: destǝlāt pǝrsēl (Klimmen), desolaatgrond: destelātxront (Neeroeteren), dode grond: doi̯ǝ gront (Grazen), dries: dris (Achel, ... ), driš (Heerlen), drē.š (Hoensbroek), drēs (Grote-Brogel, ... ), drēš (Banholt, ... ), drēǝš (Mheer), dręi̯s (Sittard), dręi̯š (Limbricht, ... ), drīs (Helchteren, ... ), driesland: drēslanjtj (Herten), gebraakt stuk land: gǝbrǭkt štøk laŋk (Nieuwenhagen), groes: grus (Brustem), grōs (Sittard), grūs (Heesveld-Eik, ... ), grǫu̯s (Sittard), guste: gø̄stǝ (Sevenum), hard land: hart lant (Swolgen, ... ), hart lānt (Wellerlooi), hardliggend veld: hartlegǝnt vɛ̄lt (Middelaar), hardliggende plak: hartlegǝndǝ plak (Horst), hazenwei: hōzǝwęi̯ (Vreren), hǫu̯zǝwē (Sint-Huibrechts-Hern), hǭzǝwēi̯ (Vliermaalroot), hǭzǝwē̜ (Grote-Spouwen), hǭǝzǝwē (Grote-Spouwen), hǭǝzǝwęi̯ (Vliermaal), ǭzǝwē (Bilzen), helliggende akker: hɛ̄llegǝndžǝ akǝr (Bocholt), kaal land: kāl lant (Margraten), klein rusland: klein rusland (Heijen), leeg land: lii̯x lant (ɛ'S-Herenelderen'), lē̜x lanjtj (Haelen, ... ), lē̜x lant (Margraten), lē̜x lānt (Aijen, ... ), leegliggend land: lē̜xlegǝnt lanjtj (Maasniel), leeuwerikenplak: lęvǝrekǝplak (Gennep, ... ), los land: los lānt (Sint Huibrechts Lille), onderkomen land: ōŋǝrkōmǝ lanjtj (Nunhem), onderkomen stuk: oŋǝrkōmǝ štøk (Egchel), ōŋǝrkōmǝ štøk (Bocholtz), onkruidsakker: onkrūtsakǝr (Jabeek), puindries: pøu̯ndris (Hamont), rauw land: rǭ. la.nt (Houthalen), rǭ. lã.nt (Zonhoven), ruigter: rōxtǝr (Boorsem), schaapswei: šōpswei̯ (Oud-Winterslag), šǭpswęi̯ǝ (Margraten), šǭpswɛi̯ (Rijckholt), schapenwei: šǭpǝwęi̯ (Posterholt), schom: šom (Swalmen), smelen: smei̯ǝlǝn (Lommel), smēlǝ (Lommel), smelendries: šmēlǝndrēs (Helden), smelenplak: šmēlǝplak (Tegelen), stravelje: stravai̯ (Zonhoven), stravēl (Zolder), stravęl (Romershoven), strevai̯ (Kiewit), strǝvɛl (Beverst), straveljegrond: strǝvāi̯gront (Kiewit), stuk braakland: stuk braakland (Tessenderlo), verwilderd land: vǝrweldǝrt lānt (Eijsden), vetwei: vɛ̄twęi̯ (Nunhem), vogelenwei: vogǝlǝwē (Heers), vogelswei: vogelswei (Sint Huibrechts Lille), vō.gǝlswęi̯ (Achel, ... ), vōgǝlswāi̯ (Lommel), vōgǝlswē (Houthalen), vōgǝlswē̜i̯ (Neerpelt), vōgǝlswęi̯ (Kerkhoven), vōgǝlswɛi̯ (Hamont), vōgǝlswɛ̄i̯ (Lommel), vogelsweitje: vō.gǝlswęi̯kǝ (Hamont), vogelwei: vogelwei (Baexem, ... ), vogǝlwē̜ǝ (Donk), vou̯.gǝlwęi̯ (Alken, ... ), vou̯gǝlwēi̯ǝ (Waasmont), vou̯gǝlwē̜i̯ (Rummen), vou̯gǝlwęi̯ (Broekom, ... ), vou̯i̯.gǝlwęi̯ (Kozen), vou̯i̯gǝlwęi̯ (Nieuwerkerken), voǝgǝlwē̜ǝ (Halen), vøgǝlwē (Hasselt), vøgǝlwē̜i̯ (Schulen), vø̜.u̯gǝlwę.i̯ (Herk-de-Stad), vēgǝlwęǝ (Hasselt), vō.gǝlwē̜ (Helchteren, ... ), vō.gǝlwęi̯ (Herk-de-Stad), vōgęlwāi̯ (Oostham), vōgǝlwai̯ (Lommel), vōgǝlwei̯ (Peer), vōgǝlwāi̯ (Berverlo, ... ), vōgǝlwēi̯ (Stevoort), vōgǝlwē̜ (Beringen, ... ), vōgǝlwē̜i̯ (Gingelom, ... ), vōgǝlwęi̯ (Achel, ... ), vōi̯.gǝlwei̯ (Herk-de-Stad, ... ), vōi̯gǝlwęi̯ (Binderveld), vūgǝlwęi̯ (Hushoven, ... ), vǫu̯gǝlwęi̯ (Herk-de-Stad), vǫu̯xǝlwęi̯ (Gingelom), vǭgǝlwęi̯ (Sint-Truiden), vogelzang: vou̯gǝlsaŋk (Bilzen), vuǝgǝlzaŋk (Opitter), vō.gǝlza.ŋk (Rotem, ... ), vōgǝlzaŋ (Kinrooi), vōgǝlzaŋk (Genk, ... ), vūgǝlzaŋk (Rotem), vuilding: vūldęŋk (Geistingen), wild stuk: welt stø̜k (Boekend), wildernis: weldǝrnes (Riksingen), weljǝrnes (Oirsbeek), zomerland: zōmǝrlɛnjtj (Stein), zwetland: zwętlant (Tessenderlo) Stuk land of akker dat men √©√©n of meer jaren onbewerkt laat liggen alvorens het opnieuw te beploegen. [N 11, 6; N 27, 4b; N 27, 31; N 11A, 135; A 10, 4; A 33, 12; A 33, 14a; JG 1a, 1b, 2a, 2b, 2c; L 22, 13; L 1a-m; L 1u, 22; L 19b, 1a; S 4; Ale 253; monogr.] I-8
braakland bewerken belken: [belken] (Beverst, ... ), belkeren: bęlkǝrǝ (Opheers), braakakkeren: brǭk˱akǝrǝ (Diepenbeek), braakland omdoen: brǭkla.nt emdū.n (Heesveld-Eik), braakploegen: brǭk[ploegen] (Kelpen, ... ), braken: br ̇ǭkǝ (Helden, ... ), brãkǝ (Hasselt, ... ), brō ̞ǝkǝ (Bocholtz, ... ), brǭkǝ (Beek, ... ), brǭkǝn (Elen), brǭxǝ (Raeren), de braak omdoen: dǝ brā.k, omdō.n (As, ... ), dǝ brǭk˱ emdū.n (Godschei), de braak omploegen: dǝ brǭk˱ omplōgǝ (Niel-bij-As), de dries omvaren: dǝn dris˲ emvǭ.rǝ (Genk), de groes omdoen: dǝ grūs˱ emdū.n (Heesveld-Eik, ... ), driesploegen: drēš[ploegen] (Reijmerstok), dręi̯š[ploegen] (Limbricht), een plak regelen: ęnǝ plak rēgǝlǝ (Horst), kreppelen: krɛpǝlǝ (Lottum), loshouden: ǫshhãldǝ (Merselo), ombeulderen: ombø̄ldǝrǝ (Oostham, ... ), puinen: pø̜i̯nǝ (Heythuysen, ... ), reinmaken: r ̇ęŋmā.xǝ (Simpelveld), rossen: rǫsǝ (Mook  [(ploegen daarna tweemaal cultivateren en tweemaal eggen)]  ), ruw land omdoen: rǭ. lã.nt˱ ømdū.n (Zonhoven), ruw land omploegen: rǭ. la.nt˱ ømplogǝ (Houthalen), schikken: sxekǝ (Weert), stropen: štrø̄.fǝ (Simpelveld), voorkwaad akkeren: vǝrkøę̄t˱ á.kǝrǝ (Hasselt), wroetelen: vrø̄tǝlǝ (Urmond), zomervoren: zomǝrvōrǝ (Blitterswijck, ... ), zomǝrvūǝrǝ (Aijen), zuivermaken: zȳvǝrmãkǝ (Cadier) Op een akker die men - vroeger overeenkomstig het drieslagstelsel, later om een bijzondere reden - een seizoen braak liet liggen, werd dat jaar geen gewas verbouwd. Een dergelijke akker werd echter wel verschillende malen ondiep geploegd en grondig afge√´gd, zulks om hem te zuiveren van hardnekkig onkruid, zoals kweek, en tevens om hem niet de voedingsbodem te laten zijn van gemakkelijk tierend onkruid in het algemeen. Voorzover de onderstaande termen geen object noemen, veronderstellen zij "de akker" of "het stuk" als object. In braken zal soms, in zomervoren meestal de betekenis "niet benutten voor de teelt", "braak laten liggen" meespreken. Men zie daarom ook de lemmata braakland en braak (laten) liggen. De woorden braken, belken en stropen komen ook in de lemmata ondiep ploegen en stoppelveld ploegen voor. [JG 1a; N 11A, 134b + 137q; N 11, 45 + 47 add.; monogr.] I-1
braakliggen bloot: bluǝt (Margraten), blootliggen: bloǝtlegǝ (Born), braak: brak (Eupen), brau̯k (Velm), brok (Aubel, ... ), broǝk (Koersel), broǝx (Bleijerheide), bruok (Berg, ... ), bruwok (Tongeren), brõk (Gingelom), brõ̜ (Gingelom), brø̄ǝk (Mal), brā.k (Tongerlo, ... ), brāk (Bokrijk, ... ), brāǝk (Borgloon), brōk (Aalst, ... ), brōǝk (Koersel, ... ), brǭk (Baexem, ... ), brǭǝk (Koersel, ... ), brǭǝx (Simpelveld), braakliggen: braakliggen (As, ... ), braǝxligǝ (Vaals), bruoi̯klegǝ (Tongeren), bruokligǝ (Kortessem, ... ), bruwokligǝ (Tongeren), bruwǝkligǝ (Hoepertingen), bruǝklegǝ (Martenslinde, ... ), brøklegǝ (Rekem), brā.klegǝ (Hasselt, ... ), brāklegǝ (Bokrijk, ... ), brākleqǝ (Helden, ... ), brāklęgǝ (Maastricht), brōklegǝ (Jeuk, ... ), brōklęgǝ (Sint-Truiden), brōklīgǝ (Voort, ... ), brōxlixǝ (Bocholtz), brōǝklegǝ (Bilzen, ... ), brǭklegǝ (Afferden, ... ), brǭklegǝn (Griendtsveen), brǭklekǝ (Kessel, ... ), brǭkleqǝ (Beegden, ... ), brǭkligǝ (Aalst, ... ), brǭklikǝ (Gulpen), brǭkliqǝ (Mheer), brǭklęgǝ (Amby), brǭklęgǝn (Zonhoven), brǭklęqǝ (Bingelrade, ... ), brǭǝkleŋǝ (Koersel), brǭǝxlīgǝ (Simpelveld), braken: bru̯ǫi̯kǝ (Tongeren), bru̯ǫkǝ (Val-Meer), brākǝ (Gennep, ... ), brākǝn (Hamont, ... ), brōkǝ (Beverst, ... ), brōxǝ (Eupen), brōǝxǝ (Simpelveld), brǭkǝ (Asenray / Maalbroek, ... ), brǭʔn (Kwaadmechelen), desolaat: destolāt (Margraten), destǝlāt (Geulle, ... ), dǝselōt (Genk), slǭr (Bilzen), sǝlaǝt (Kiewit), tǝrslǭǝt (Stevoort), tǝslā (Diepenbeek), tǝslǭt (Beverst), tǫslǭ.t (Zonhoven), dries: drēs (Herten, ... ), drēš (Heerlen, ... ), dręi̯s (Sittard), dries liggen: drēslegǝ (Maasbracht), drēslekǝ (Stevensweert), drēšliqǝ (Sint-Pieters-Voeren), een jaar laten slapen: ǝn jǭr lǭtǝ slǭpǝ (Lottum), gans: gans (Nieuwenhagen), hard: hart (Aijen, ... ), hā.rt (Neeroeteren), hārt (America, ... ), hāǝrt (Opoeteren), hardliggen: hardliggen (Middelaar), hartlegǝ (Horst, ... ), hawlegǝ (Meterik), hel: he.l (Beek, ... ), hęl (Neerglabbeek), hɛl (Neeroeteren, ... ), hɛ̄l (Bocholt), helliggen: hē̜llegǝ (Bocholt), in de belk: en dǝ bęlk (Limbricht), en dǝ bɛlk (Limbricht), in de braak liggen: en dǝ brǭk liqǝ (Margraten), in dǝ brǭk leqǝ (Rijckholt), in de braken: en dǝ brōkǝ (Ospel), in de dries: en dǝn dris (Neerpelt), in de smelen: en dǝ smēlǝn (Lommel), in de smelen liggen: en dǝ smēǝlǝn legǝn (Lommel), in dries: en dris (Hechtel), en drīs (Panningen), in vogelswei: en vōgǝlswɛi̯ (Lommel), kaal: kāl (Margraten), kǫǝl (Rijckholt), laten liggen: lǭtǝ legǝ (Tungelroy), leeg: lē.x (Peer), lēx (Achel), lē̜x (Margraten, ... ), lęi̯x (Wimmertingen), līǝx (Beverst), leeglagen: lē̜xlǭgǝ (Baarlo), leegliggen: leegliggen (Halen), li̯ii̯xlegǝ (ɛ'S-Herenelderen'), lēxlegǝ (Sevenum), lē̜xlegǝ (Maasniel), los: los (Helchteren, ... ), nog in de voren: nog in de voren (Meeswijk), onbewerkt: onbewerkt (Welkenraedt), onbǝwɛrǝkt (Gruitrode), onbewonnen laten: onbewonnen laten (Meeuwen), onbǝwonǝ lǭtǝ (Bree), onderkomen: oŋǝrkomǝ (Egchel, ... ), õndǝrkomǝn (Schimmert), ōndǝrkomǝn (Milsbeek, ... ), ōŋǝrkōmǝ (Bocholtz, ... ), op braken laten liggen: ǫp˱ brǭkǝ lǭtǝ legǝ (Lottum), op braken liggen: op brǭkǝ legǝ (Lottum), open: ūpǝn (Maaseik), schom: sxōm (Venlo), šom (Tegelen), šum (Maasniel), šōm (Tegelen), stoppelbloot: stoppelbloot (Grote-Brogel), te dries: tǝ driš (Heerlen), ter vogelwei liggen: ter vogelwei liggen (Weert), vast: vāst (Overpelt), vastliggen: vāstleŋǝ (Oostham, ... ), vāstlęgǝ (Hamont), vernegligeerd: vǝrnēgli.gērt (Borgloon), verwilderd: verwilderd (Eijsden), vogelswei: vō.gǝlswęi̯ (Boukoul, ... ), vogelwei: vogelwei (Halen, ... ), vou̯gǝlwēi̯ (Waasmont), vou̯gǝlwē̜ (Loksbergen), vuǝgǝlwei̯ (Heerlen), vō.gǝlwęi̯ (Kermt), vōgǝlwęi̯ (Baexem, ... ), vōgǝlwęi̯dǝ (Heerlen), vōi̯gǝlwęi̯ (Berbroek), vogelzang: vō.gǝlza.ŋk (Kinrooi), vōgǝlzaŋ (Kinrooi), vōgǝlzaŋk (Meeswijk), vōǝgǝlzaŋk (Lanklaar), ˲fō.gǝlza.ŋk (Dilsen), ˲fō.gǝlzā.ŋk (Meeswijk), voor zomerland: vø̄r zomǝrlɛnjtj (Stein), woest: wø̄s (Blerick), zomerbelken: zōmǝrbɛlkǝ (Ulestraten), zomerlagen: zomǝrlǭgǝ (Venlo), zomervoren: zomǝrvōrǝ (Blitterswijck, ... ), zōmǝrvōrǝ (Baarlo, ... ) Land of een akker voor een tijd, soms voor meerdere jaren, onbebouwd laten liggen. Naast de werkwoordelijke woordtypen als braken en braakliggen komen er in dit lemma ook woordtypen voor die bijvoeglijk van aard zijn. Deze hebben grammaticaal de functie van een bepaling van gesteldheid bij de werkwoorden (laten) liggen en zijn, b.v. het land ligt braak, is hard, woest en b.v. het land (voor) vogelwei laten liggen, (in de) dries laten liggen enz. [N 11, 5; N 11, 6; N 11A, 134a; N 11A, 135; N 27, 4b; L 1a-m; L 22, 13; JG 1a, 1b, 1d; S 4; Wi 43; Ale 253; monogr.] I-8
braam baard: bārt (Stokkem), berenstruik: bērǝstruk (Montenaken), braakdoorns: brā.gdjø̄.n (Linkhout), braam: br ̇ǭm (Roermond), bram (Houthalen), brām (Heel, ... ), brǫam (Bleijerheide, ... ), brǭ.m (Hasselt, ... ), brǭm (Altweert, ... ), brǭǝm (Zonhoven), braamberenstruik: brǫmbęrǝstruk (Blitterswijck, ... ), braambuttenhout: brembytenhāt (Lommel  [(hut is struik)]  ), braamdoornen: briǝ.mdjō.n (Alken, ... ), briǝmdjō.n (Heers), briɛmdjō.n (Wellen), bromdyǫ.n (Gutschoven), brondø̄n (Brustem, ... ), brumdzu.n (Hoepertingen), bryǫ.ndzōǝ.n (Groot-Gelmen, ... ), brø.mdyø.n (Vechmaal), brø.mdžyǝn (Hopmaal), brø̄.mdjō.n (Borgloon, ... ), brō.ndjō.n (Ordingen, ... ), brō.ndzōǝ.n (Berlingen, ... ), brǫmdø̄n (Wilderen), brǫmdø̄ǝn (Binderveld), brǫndy.ø̜n (Boekhout, ... ), brǫndyǝn (Gingelom, ... ), brǫndø̄ǝn (Aalst, ... ), brǭ.ŋdyø̜.n (Mechelen-Bovelingen, ... ), braamsel: brōmsǝl (Loksbergen), brameltenstruik: brǭmǝltǝstryk (Helden), bramen: bremen (Hechtel), brimǝ (Gellik, ... ), briǝmǝ (Achel, ... ), briɛmǝ (Kortessem), bryǝm (Vechmaal), brø.m (Koninksem), brømǝ (Kerniel), brø̜.mp (Borgloon, ... ), brāmǝ (Kerkhoven, ... ), brē.m (Kleine-Brogel, ... ), brē.mǝn ('S-Herenelderen, ... ), brēmǝn (Beringen, ... ), brēǝmǝ (Boorsem, ... ), bręi̯mǝ (Bilzen, ... ), bręmǝn (Eksel), brīǝ.mǝ(n) (As, ... ), brīǝm (Leut), brīǝmǝ (Bree, ... ), br˙īmǝn (Dilsen), bramenstruik: briǝmǝstruǝk (Tungelroy), brǭmǝstruǝk (Tungelroy), breem: brīǝm (Dilsen), brozel: brō.zǝl (Nederweert  [(verouderd)]  ), doornebraak: doornebraak (Linkhout), doorns: di`ǫ.n (Kuringen), dięn (Zolder), djō.n (Donk), djǭ.n (Berbroek), dyǝnǝ (Meldert), dø̜̄rǝ (Kaulille), dø̜rǝ (Uikhoven), dēǝn (Helchteren), dē̜rǝ (Neerglabbeek, ... ), dīǝn (Lummen), dō.rǝs (Kleine-Brogel, ... ), dō.rǝsǝ (Wijchmaal), dōrǝs (Heppen), doornstruik: djǫ.nǝstruk (Gelinden), dø̜̄rǝstrȳ.k (Stokkem), kretsdoorn: kręzjǭn (Kermt), krɛ.dzdjǫ.n (Hasselt), reefdoorn: rēvdžōn (Herk-de-Stad), reveldoorn: rēǝ.vǝldjō.n (Schulen), tuinsteekselen: tunšteksǝlǝ (Heerlen  [(tuin is hier heg)]  ), vaam: vām (Eygelshoven), vǭm (Bilzen  [(meervoud: vǭmǝ of vē̜m)]  ) Het ruige, rafelige randje dat bij het slijpen ontstaat op de snede van de beitel. De braam kan worden verwijderd met behulp van de wetsteen. Zie ook het volgende lemma. [N 53, 50; monogr.] || Rubus fruticosus L. Het bekende moeilijk te verwijderen doornige gewas in wegbermen, aan bosranden en dergelijke met tot 3 meter lange gestekelde takken, die vaak boogvormig overhangen, en zwarte (onrijp: rode) samengestelde smakelijke vruchtjes. De gewone braam bloeit van mei tot juli met witte tot roze bloempjes. Ook in cultuur om de eetbare vruchten. De vraag in de enquête van J. Goossens is gesteld vanwege de braamtakken in verband met de vervaardiging van korven. Deze worden gemaakt van strowissen en de lange taaie braamtakken die van hun doornen zijn ontdaan. [JG 1a, 1b; A 13, 5b; RND 82; monogr.] || Ruige, oneffen rand die ontstaat na het gieten of zagen van metaal. [N 64, 55c; N 33, 164 add.; monogr.] I-5, II-11, II-12
braambes aardbellen: erbələ (Susteren), orbel (Lutterade), aardberen: @b\\r\\ = "aardbeien", gezegd voor bramen en braambe?ie?n, echter ook voor aardbe?ieën  e̞ͅbərə (Vreren), ps. niet zeker of het eerste woord erbij hoort! (vandaar tussen haakjes gezet).  (i̞azə) bīrə (Rukkelingen-Loon), beren: bei̯rə (Borlo), bēͅi̯r (Niel-bij-St.-Truiden), bər (Stokkem), brond”\\n = braamstruik  be̞ͅi̯rə (Jeuk), brÁ?[m = braamstruik  bierə (Vechmaal), blauwbramel: dauwbraam  blauwbroamel (Welten, ... ), bosberen: brond”\\n = braamstruik  bosbei̯rə (Buvingen, ... ), braambeerten: brombei̯rətə (Sint-Lambrechts-Herk), brōəmbēͅrətə (Achel), bru?omd?Ëon = braamstruik  bru̞ombii̯rətə (Hoepertingen), braamberen: braambère (Horst), bram bèr (Melderslo, ... ), brambē̝ͅrə (Grubbenvorst, ... ), brambère (Grubbenvorst), brambêr (Horst, ... ), branbèr (Horst, ... ), brandbèr (Horst, ... ), brao:mbee:r (Stramproy, ... ), braombee:r (Thorn, ... ), braombeer (Stramproy, ... ), braombeere (mv.) (Stramproy), braombie-iere (Hushoven, ... ), braombier (Hushoven, ... ), braombieër (Altweert, ... ), braombieëre (Weert), braombêer (Neeritter), braumbier (Weert, ... ), brāmbēͅrə (Horst), brāmbē̝ͅrə (Meterik), brāmbèr (Arcen), brāmbêr (Arcen, ... ), brāəmbē̝ͅrə (America), bro(e)mbè:r (Wanssum, ... ), bro:mbe:rren (Wanssum, ... ), broambear (Hunsel), broambeer (Baexem, ... ), broambeere (Nederweert), broambier (Thorn), broambieër (Hunsel), broambêêr (Thorn), broambîêr (Neeritter), broe.mbee.r (Hasselt), broembèr (Broekhuizen), brombe:r (Gennep, ... ), brombeer (Peer), brombei̯rə (Nieuwerkerken), brombēͅrə (Kuringen, ... ), brombē̝ͅrə (Geysteren, ... ), brombē̞ͅi̯rə (Groot-Gelmen), brombeͅərə (Wanssum), brombii̯rə (Opheers), brombīr (Meeuwen), brombär (Meerlo, ... ), brombäre (Wellerlooi), brombè:r (Siebengewald, ... ), brombèr (Venray), brombère (Heijen, ... ), brombèèr (Ottersum), brombêr (Afferden, ... ), brombêre (Heijen), brombêre (mv.) (Wanssum), brombɛ̄r (Merselo), bronbei̯rə (Borlo), bronbēͅərə (Vorsen), broumbeer (Ospel, ... ), broâmbeer (Tungelroy, ... ), brōmbere (Weert), brōmbēͅrə (Hechtel, ... ), brōmbēͅrən (Eksel), brōmbē̞ͅrə (Heusden, ... ), brōmbīərə (Meeuwen, ... ), brōmbê.ərə (Beringen), brōnbēͅrə (Lummen), brōͅmbēͅrə (Neerpelt, ... ), brōͅmbīrṇ (Opoeteren), brōͅmbīərə (Weert), brōͅmbî.ərə (Opglabbeek), brŏmbeere (Stramproy), brŏŏmbär (Leunen), brŏŏmbêr (Gennep, ... ), bro̝mbē̝ͅrə (Bergen, ... ), bro̝mbe̝ͅrə (Gennep, ... ), bro̞mbēərə (Borgloon), broͅmbēər (Hamont), broͅmbēͅrə (Helchteren, ... ), bro̞ͅmbē̝ͅərə (Arcen), brumbēərə (As), brumbēͅi̯rə (Sint-Truiden), brumbīi̯rə (Kortessem), brūəmbēərə (Bree), brū̞mbei̯rə (Wellen), brū̞mbīərə (Bocholt), bru̞mbēərə (Borgloon, ... ), bru̞mbēͅrən (Hamont), bru̞mbē̝ͅrə (Broekhuizen), bròmbiêr (As, ... ), bróembeir (Hasselt), brómbèr (Venray, ... ), brómbèèr (Blitterswijck, ... ), brô.mbīərə (Rotem), brömbêr (Oirlo), brø͂ͅənbê.̞rə (Koersel), ⁄bumbeͅərə (Rutten), -  broembèr (Meerlo, ... ), brombè:r (Mook, ... ), brombèr (Oostrum, ... ), ^ moet boven de # staan (tweetoppig?)  broͅ^mbēͅrə (Kermt), ^ moet boven de Ø staan (tweetoppig?)  brō^mbīərə (Neeroeteren, ... ), brōmbī^rə (Kinrooi), ^ moet boven de ‹ staan (tweetoppig?)  brōͅ^mbīərə (Hunsel), brōͅ^mbi̞ərə (Maaseik), ^ moet boven de € staan (tweetoppig?)  brombēͅ^̞rə (Paal), brōmbēͅ^rə (Peer), brōmbēͅ^ərə (Beringen), brø͂ͅənbēͅ^̞rə (Koersel), als in het Franse ai in maie  brombèr (Geysteren, ... ), ao uitspreken als o in or  braombie-e-re (Weert, ... ), brief Dagobert Gooren 26-4-1974  brombère (Meerlo), mulb€?r\\ = bosbessen  brambē̝ͅrə (Melderslo), ook in L 286, Hamont; WNT III.1, kol 968 s.v. braambezie  brombeer (Achel), oud  brambêr (Grubbenvorst), vgl. Dts. Brombeere; brom- behoort bij mnl. brame, braem, brem (grondbet.: doornige plant+ beer bes  bró.mbee.ër (Zonhoven), WBD/WLD = braambessen  brómbīērə (As, ... ), zie ook ZND01 a-m (geen verzamelfiches)  braombēēre (Maaseik), braombière (Ophoven), broambeeren (mv.) (Heusden), bromberen (mv.) (Wijchmaal), brōu̯bērən (Peer), brōͅ.mbēͅrə (Lummen), brōͅmbērə (Gelinden), brōͅmbīrə (Rotem), brōͅmbīrən (Opglabbeek), broͅmbēre (mv.) (Hamont), broͅmbērə (Linkhout), broͅmbēͅrə (Herk-de-Stad), brumbērə (Loksbergen, ... ), brumbēͅrə (Meldert, ... ), brūmbērə (Halen), zie ook ZND01 u (geen verzamelfiches)  brambêr (Elen), braombier (Neeroeteren), broambeer (Eksel), broembeer (Halen), brombe:r (Beringen), brombier (As), broombèr (Wellen), broͅmber (Sint-Truiden), broͅmbēr (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), brumbier (Loksbergen), bró.mbéi.r (Bree), brømbîr (Borgloon), brøͅmbeer (Hasselt), braambes: -  brombes (Mook, ... ), braambezem: brembissem (Siebengewald, ... ), braambezemen (mv.): bre̝ͅmbezəmə (Meijel), braambezies: breͅmbēͅi̯zis (Arcen), braambezin: broambizie (Meijel), brombeiz (Mook), brōbēͅzə (Brustem), brōmbīəzə (Grote-Brogel), brû̝.mbē̝ͅzə (Houthalen), ^ moet boven de Ø staan (tweetoppig?)  brō^nzbē̞ͅzə (Zepperen), zie ook ZND01 a-m (geen verzamelfiches)  brambe:z’n (Tessenderlo), brambēzen (Oostham), brombēzə (Tessenderlo), braambezingen (mv.): brømbezeŋə (Venlo), braamdoorn: struik [Rubus], cf. breem  brúmduò’n (Tongeren), braamsberen: bronsbēͅrə (Schulen, ... ), bronzbēͅrə (Kuringen), bramelen: braamel (Echt/Gebroek), braampel (Sevenum), brampel (Lottum, ... ), brampələ (Sevenum), brao:mel (Schinnen, ... ), braom(əl) (Stevensweert), braomel (Amstenrade, ... ), braomele (Beek, ... ), braomele (mv.) (Nederweert, ... ), braomelen (Venlo), braoməl (Heerlen, ... ), braoɛmel (Tegelen), brao’mel (Tegelen), braumel (Montfort, ... ), braômel (Altweert, ... ), braömel (Schinnen), brāōmel (Born), bro(e)mele (s-Gravenvoeren), bro:məl (Sibbe/IJzeren, ... ), broa:mel (Einighausen, ... ), broamel (Beesel, ... ), broamele (Schinveld), broamele (mv.) (Kerkrade), broammel (Puth), broaməl (Eys, ... ), broa’mel (Bleijerheide, ... ), broemel (Borgharen, ... ), broiemele (Rimburg), bromel (Geleen, ... ), bromele (mv.) (Maaseik), brommel (Amby, ... ), brommele (Gulpen, ... ), bromələ (Piringen, ... ), broomel (Amby, ... ), broomele (Amstenrade, ... ), brooməl (Amby, ... ), broumel (Broeksittard, ... ), broumele (Nuth/Aalbeek), broumele (mv.) (Wijlre), broâmel (Tungelroy), broämel (Heerlerheide, ... ), broémel (Gronsveld), broëmel (Banholt, ... ), brōāmel (Linne), brōāámel (Mheer), brōmel (Ulestraten), brōmələ (Amby, ... ), brōəmel (Baarlo), brōəmələ (Schinnen), brō̝mələ (Berg, ... ), brō̞mələ (Tongeren), brōͅ.məl (Bocholtz, ... ), brōͅmələ (Amstenrade, ... ), brōͅəmələ (Benzenrade, ... ), bro͂ͅ.məl (Eupen), broͅmələ (Aubel, ... ), brumələ (Genk, ... ), bruomələ (Rijkhoven), bruə.məl (Raeren, ... ), brūmələ (Eijsden, ... ), brūəmələ (Raeren), brū̞mələ (Mechelen-aan-de-Maas), bru̞mələ (Aubel), bru̞omələ (Munsterbilzen), bru̞omələn (Beverst), bru̞əmələ (Bilzen), bru̯omūlə (Moelingen), bru̯omələ (Moelingen, ... ), bru̯oͅ.məl (Moelingen), brwe̝ͅmələ (Veldwezelt), brwomələ (Vlijtingen, ... ), brwømələn (Eigenbilzen), brò-mel (Wijlre, ... ), bròmel (Belfeld, ... ), bròmmel (Maastricht, ... ), bròmmel(e) (Genk), bró.məl (Maastricht), brómmel (Amby, ... ), brómël (Tongeren), brômel (Kessel, ... ), brôâmel (Heerlen), brömel (Maasbracht, ... ), brəmələ (Gulpen), br‧oͅəməl (Bocholtz, ... ), -  braomel (Susteren), broamel (Kerkrade, ... ), bromele (Maastricht), ^ moet boven de Ø staan (tweetoppig?)  brō^mələ (Montfort), ^moet boven de Á staan (tweetoppig?)  bry(3)̄^.mələ (Zutendaal), add. lijst Sevenum (L 266) bij N92  bràmpele (mv.) (Sevenum), bessen: bi?r\\n  bromələn (Diepenbeek), lang uitgesproken  broamel (Baarlo), lange o van os  bròmel (Steyl, ... ), meerv. braomerte  braomel (Herten (bij Roermond)), naam van de vrucht  broomel (Houthem, ... ), nogal lang uitgesproken  broamel (Guttecoven), oa kort uitgesproken  brŏŏmel (Geleen), om te bleeken  broamel (Munstergeleen), oud  broamel (Belfeld), persoon  broamel (Blerick), uitgelaten wild  broamel (Helden/Everlo), WLD braambessen  bràmpele (Sevenum, ... ), zie ook ZND01 a-m (geen verzamelfiches)  bromele (Montzen), broomele (s-Herenelderen), broəmələ (Vliermaal), broəmələn (Bilzen), brōͅmələ (Eupen), broͅmmlə (Riksingen), broͅmələ (Maastricht), brūmēlĕ (s-Gravenvoeren), brømələ (Bommershoven), zie ook ZND01 u (geen verzamelfiches)  broməl (Rekem), brooməl (Amby), broëmel (Bilzen), brōͅməl (Eupen), broͅməl (Maastricht, ... ), bro‧məl (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), bruoͅməl (Martenslinde), bruəməl (Eupen), brweummel (Rosmeer), brómel (Montzen), zowel de bes als de struik*  broâmel (Tungelroy), bramelenbloemen: bloesem  brómëlëbloemmë (Tongeren), bramelten: bramelt (Beegden), braomelt (Echt/Gebroek, ... ), braomelt (sleept.) (Echt), braomelte (Buchten, ... ), braoumelte (Maasbracht), braumelte (Berg-aan-de-Maas), broamelt (Asenray/Maalbroek, ... ), broamelt (mv.: ~te) (Heel), broamɛlt (Beegden, ... ), broməltə (Baexem), brōāmĕlt (Susteren), brōməltə (Born, ... ), brōməltən (Urmond), brōmələtə (Roermond), brō̝məltə (Eisden), brōͅməltə (Beringe, ... ), brämelte (Helden/Everlo, ... ), brû.məltə (Dilsen), -  braomelt (Echt/Gebroek, ... ), braomelte (Heel), beukenoot = bukel  broaməlt (Swalmen), zie ook ZND01 a-m (geen verzamelfiches)  broomelte (Eisden), brameltje: brûmulke (Sittard, ... ), bramen: brēͅəmə (Zonhoven), bri:mə mv (Genk), brieëme (Beek), bròmme (mv.) (Echt/Gebroek), braamstruik  briee:m (Sibbe/IJzeren, ... ), struik, [Rubus]  bréem (Tongeren), zie ook ZND01 a-m (geen verzamelfiches)  bri‧əmə (Eupen), zie ook ZND01 u (geen verzamelfiches)  briəm (Eupen, ... ), brø.mp (Borgloon), bramenberen: zie ook ZND01 u (geen verzamelfiches)  bronəbeer (Kermt), bramer: braomer (Sint-Odiliënberg, ... ), bramerten: braomert (Wessem), braomerte (Baexem, ... ), braommert (Sint-Odiliënberg), breomert (Herten (bij Roermond)), broamert (Grevenbicht/Papenhoven, ... ), broimerte (Linne, ... ), brōmərtə (Grevenbicht/Papenhoven, ... ), brōəmər(t) (Meeswijk), brōͅmərtə (Wessem), brömert (Heythuysen, ... ), zie ook ZND01 u (geen verzamelfiches)  brooëmërt (Lanklaar), broenkberen: brūŋkbēi̯rə (Alken), kraaibekken: ^ moet boven de € staan (tweetoppig?)  krēͅ^beͅkə (Heers), eigenl. bosbessen; br[mdjØn: braamdoorn = braamstruik  krēͅəbeͅkə (Gutshoven), zie ook ZND01 u (geen verzamelfiches)  krɛ.əbeͅk (Voort), kriekelen: zie ook ZND01 a-m (geen verzamelfiches)  kreekele (Welkenraedt), moerbellen: zie ook ZND01 a-m (geen verzamelfiches)  mourbelle (Welkenraedt), moezebeien: zie ook ZND01 a-m (geen verzamelfiches)  musəbi.jɛə (Hoepertingen), raren ?: zie ook ZND01 a-m (geen verzamelfiches)  raeren (sic) (Eupen), zwarte aardberen: zwatə e̞ͅbərə (Lauw) braam || braam(bessen) [RND] || braam^bes || braambes [DC 13 (1945)], [N 92 (1982)], [N 92 (1982)], [Roukens 03 (1937)], [SGV (1914)], [ZND 01 (1922)], [ZND 01u (1924)], [ZND m] || braambessen [N 92 (1982)] || bramen III-4-3
braambessen aardberen: i̯azǝbirǝ (Rukkelingen-Loon), u.bǝrǝ (Rijkhoven), ębęrǝ (Vreren  [(aardbei īn braambes)]  ), beren: bē̜rǝ (Montenaken, ... ), bęi̯rǝ (Jeuk), bīrǝ (Hoepertingen, ... ), bezemen: bizǝmǝ (Kerkhoven), bosbeziën: bosbēzǝ (Berverlo), braamberen: bro.mbi.rn (Opoeteren), bro.mbiǝ.rǝ (Borgloon, ... ), bro.mbiǝrn (Opglabbeek), bro.mbęi̯.rǝ (Alken, ... ), bro.mbīǝ.rǝ(n) (Bocholt, ... ), brombię.rǝ (Gelinden), brombē.rǝ (Achel, ... ), brombērǝ (Gennep, ... ), brombęi̯rǝ (Binderveld, ... ), brombīrǝ (Opheers), broǝmbęi̯rǝ (Muizen), brumbiǝ.rǝ (As, ... ), brumbē.rǝ (Hamont), brumbē̜rǝ (Broekhuizen, ... ), brumbęi̯rǝ (Halen, ... ), bruǝmbē.rǝ (Houthalen), brø.mbiɛrǝ (Broekom, ... ), brø̜mbērǝ (Berverlo, ... ), brāmbiɛrǝ (Rotem), brāmbē̜rǝ (Grubbenvorst, ... ), brē̜mbē̜rǝ (America, ... ), bręmbiǝ.rǝ (Heppen), bręmbērǝ (Halen), brō.mbē̜rǝ (Rutten), brō.mbīǝ.rǝ(n) (Beek, ... ), brōmbiɛrǝ (Berlingen), brōmbęi̯rǝ (Melveren), brǫ.mbiǝ.rǝ (Kerniel), brǫmbēr (Eksel, ... ), brǫmbērǝ (Beringen, ... ), brǫmbē̜rǝ (Bergen, ... ), brǫmbē̜ǝrǝ (Arcen, ... ), brǫmbīǝ.rǝ(n) (Grote-Brogel), brǫu̯mbēr (Ospel), brǭ.mbē.rǝ (Hasselt, ... ), brǭmbiǝrǝ (Weert), brǭmbērǝ (Nederweert, ... ), brǭmbęi̯ǝrǝ (Groot-Gelmen), brǭmbīǝ.rǝ(n) (Bree, ... ), brǭmbīɛrǝ (Elen), braambezemen: brɛmbizǝmǝ (Meijel), braambeziën: brambēzǝ (Heppen, ... ), brombiǝzǝ (Grote-Brogel), brømbizn (Kerkhoven), brǭbē̜zǝ (Brustem), brɛmbø̄zn (Lommel), brɛmbēziǝ (Stevensvennen), braamdoornen: brǫndø̄i̯ (Kortijs), braampel: brampǝl (Lottum, ... ), braampje: brømǝlkǝ (Sittard), braanberen: bronbęi̯rǝ (Aalst, ... ), bronbīrǝ (Borlo), brønbērǝ (Koersel), brønkbīrǝ (Alken), brǫnbērǝ (Lummen, ... ), braansberen: brǫ.nzbēǝ.rǝ (Berbroek, ... ), brǫnsbiǝrǝ (Herk-de-Stad), brǫnzbē.rǝ (Kermt, ... ), brǫnzbēi̯rǝ (Kozen, ... ), brǭ.nzbēi̯rǝ (Wijer), braansbeziën: brǫnsbēzǝ (Zepperen), bramelen: bro.mǝlǝ (Amby, ... ), bromǝlǝ (Aubel, ... ), bru.mǝlǝ (Borgharen, ... ), bruǝ.mǝlǝ (Gellik, ... ), bruǫmǝlǝ (Herderen, ... ), bru̯amǝlǝ (Eigenbilzen), bru̯ɛmǝlǝ (Veldwezelt), brø.mǝlǝ (Bommershoven), brømǝlǝ (Beverst, ... ), brø̄mǝlǝ (Vreren), brø̜mǝlǝ (Widooie), brēmǝlǝ (Gulpen), brō.mǝlǝ (Amby, ... ), brōmǝlǝ ('s-Gravenvoeren, ... ), brōǝ.mǝlǝ (Beverst, ... ), brǫ.mǝlǝ (Guigoven), brǫu̯mǝl (Maastricht, ... ), brǭmǝlǝ (Amstenrade, ... ), bramelten: bromǝltǝ (Baexem, ... ), brumǝltǝ (Dilsen), brǭmǝltǝ (Swalmen), bramen: brimǝ (Zutendaal), brēmǝn (Beverst), bręi̯mǝ (Munsterbilzen), bramer: brǭmǝr (Sint Odilienberg), bramerten: bru.mǝrt (Dilsen), brō.mǝrtǝ (Leut, ... ), brōmǝrtǝ (Grevenbicht / Papenhoven, ... ), brǭmǝrtǝ (Baexem, ... ), br˙ōmǝrt (Stokkem, ... ), brameten: brǭmǝtǝ (Nederweert), doornkersen: dōǝrǝkiǝzǝ (Kwaadmechelen  [(ouder dan braambezen)]  ), duiveberen: dǭvǝbērǝ (Velm), duivebeziën: dǭvǝbǫi̯zǝ (Waasmont), flamberen: flǫmbǭǝrǝ (Vorsen), kraaibekken: krē̜bękǝ (Gutschoven, ... ), moenberen: mu.bęrtǝ (Stokkem), mu.ňbię.rǝ (Heks), wilde aardberen: wel ębǝrǝ (Vreren), wilde beziën: wilǝ bīzǝ (Diets-Heur, ... ), zwarte aardberen: zu̯atǝ ɛ̄bērǝ (Lauw), zwarte beren: zwatǝ bęi̯rǝ (Borlo, ... ) Als aanvulling op de vraag die in het lemma Braam is behandeld werd ook geïnformeerd naar de benamingen van de vrucht van de braamstruik. [JG 1b gedeeltelijk, 1c, 2c] I-5
braammes, braamhaak braamhaak: braamhaak (Neer), bramehaak: bramehaak (Stramproy), breemhaak: brēmhǭk (Tessenderlo), brememes: briǝmǝnmɛs (Stramproy), bremesikkel: brēmǝzekǝl (Loksbergen), trekhaak: trɛkhǫwk (Diepenbeek) Een sikkelvormig mes met tegen de achterkant een haak, dat bevestigd is aan een steel. Met het mes snijdt men een braamstengel uit de braamstruik en met de haak trekt men de stengel naar zich toe. [N 40, 123] II-6