e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
meenemer bril: brel (Neeritter), meenemer: meenemer (Eigenbilzen), mejnømǝr (Reuver), męjnęjmǝr (Loksbergen), metnemer: metnømǝr (Herten, ... ), metnēmǝr (Heijen, ... ), mętniǝmǝr (Zutendaal), mętnø̜mǝr (Rothem) Metalen, oogvormig werktuig, onderdeel van de draaibank, dat op het te draaien voorwerp wordt gespannen en door de pen van de drijfplaat in beweging wordt gezet. Zie ook het lemma "drijfplaat", "klauwplaat" en afb. 91. [N 33, 229] II-11
meer dan een spade diep spitten afsteken: āfstę̄kǝ (Neeroeteren), anderhalve schup (graven): ǫndǝrhalǝf sxøp (Tessenderlo), anderhalve steek (omspaden): aŋǝrhalǝva štēk (Tegelen), banken: baŋkǝ (Maasmechelen), belken: bɛlǝkǝ (Bocholtz), bonken: boŋkǝ (Weert), breken: brę̄kǝ (Holtum), de grond keren: dǝ grõnt kērǝ(n) (Hamont), de onderste voor uitholen: dǝ oŋǝlstǝ (oŋǝrstǝ) vōr ūthǭlǝ (Haelen), delven: dɛlvǝ (Nederweert), diep graven: dīp ˲[graven] (Berverlo), dēp ˲[graven] (Brunssum, ... ), diep omgraven: dēp˱ omgrãvǝ (Schimmert), diep omzetten: dēp˱ omzętǝ (Opglabbeek, ... ), diep ondergraven: dēp˱ oŋǝrgrãvǝ (Simpelveld), diep ontspaden: dēp˱ omšpāi̯ǝ (Neer), diep spaden: dēp [spaden] (Blerick, ... ), doorwroeten: dōrvrytǝn (Achel), een dobbele steek (graven): ęi̯nǝ dǫbǝlǝ stēk (Maasbracht), een dubbele schup (spaden): ǝn døbǝl sxøp (Achel), een dubbele voor (spaden): ǝn dø̜bǝlǝ vōr (Venlo), een schup onderuit graven: ǝn sxøp ǫndǝrø̜t ˲grǭvǝ (Tessenderlo), een steek dieper als een schup (omspaden): nǝ stēk dipǝr as˱ ǝn sxø̜p (Lommel), een strikvoor maken: ęi̯n štrek˱vōr mākǝ (Maasniel), graven: grãvǝ (Helden, ... ), in twee voren (spaden): en twiǝ vǭrǝ (Haelen), losmaken: lǫsmāʔǝn (Lommel), mee de hakslag losgraven: mē dǝn hakslax lǫs˲grǭvǝ (Tessenderlo), met banken omzetten: met˱ bɛŋk ømzętǝ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), met twee spit (spaden): męt twīǝ spē ̞t (Lottum), mouteren: mēi̯tǝrǝ (Beverst), ombanken: ombaŋkǝ (Ulestraten), ømbaŋkǝ (Velden), ø̜mbaŋkǝ (Helden, ... ), omdellen: ø̜mdęlǝ (Helden), omgooien: ømgūi̯ǝ (Sint Pieter), omgraven: omgrãvǝ (Rotem), omplichten: omplextǝ (Tungelroy  [(bij ontginning)]  ), omspaden: ø ̞mspãi̯ǝ (Opheers), omwoelen: ømwȳlǝ (Milsbeek, ... ), omwroeten: ømvrytǝn (Achel), omzetten: emzętǝ (Grote-Spouwen), omzetǝ (Swalmen), omzętǝ (Born, ... ), ømzętǝ (Maasmechelen, ... ), ø̜mzętǝ (Boorsem, ... ), onder losspaden: oŋǝr Iǫsšpāi̯ǝ (Haelen), ondergraven: ondǝr`grǭvǝ (Sint-Truiden), ondergrond losmaken: oŋǝrgroŋk Iǫsmãkǝ (Tegelen), ondergronden: o.ŋǝrgrønjǝ (Posterholt), oŋǝrgronjǝ (Baexem), ondergronds omgraven: o ̝ŋǝrgro ̝ntš˱ o ̝mgrāvǝ (Oirsbeek), ophalen: ǫphǫǝlǝn (Achel  [(de voor dieper uitspitten)]  ), riolen: riōlǝ (Boukoul  [(drie voren diep - de tweede voor werd telkens met de ploeg gedaan)]  , ... ), spitten: spetǝ(n) (Hamont), twee keer door de voor gaan: twē kēr dø̜r dǝ vōr gǭn (Siebengewald), twee schup diep (graven): twi̯ɛ šø̜p˱ dēp (Rothem), twee schup diep (spaden): twiǝ sxøp˱ dīp (Merselo), twee schuppen (graven): twii̯ǝ skøpǝ (Paal), twii̯ǝ sxøpǝ (Tessenderlo), twii̯ǝ sxøpǝn (Kwaadmechelen), twī sxøpǝn (Koersel), twee schuppen diep (graven): tswɛ̄ ̝i̯ šøpǝ dēp (Simpelveld), twi šø̜pǝ dēp (Cadier, ... ), twiǝ šø̜pǝ dēp (Doenrade, ... ), twī sxøpǝn dīp (Koersel), twęi̯ sxępǝ dęi̯p (Hasselt), twee schuppen diep (omdoen): twīǝ šø.pǝ dēp (Lanklaar), twee schuppen diep (omgraven): tswɛi̯ šøpǝ dēp (Bleijerheide), twee schuppen diep (spaden): tweǝ šøpǝ dēp (Nunhem), twiǝ sxøpǝ dēp (Horst), twē sxøpǝ dīp (Ottersum), twee spit (omdoen): twiǝ spēt (Hushoven, ... ), twee spit (spaden): twiǝ spēt (Neerpelt), twiǝ špēt (Baarlo), twee spit diep (spaden): twiǝ speę̄t˱ dēp (Kronenberg, ... ), twiǝ spēt˱ dīp (Aijen, ... ), twiǝ spēt˱ dēp (Baexem, ... ), twee steek (graven): twīǝ štīǝk (Nieuwenhagen), twēǝ stek (Maasbracht), twee steek (omdoen): tswɛi̯ štex (Bocholtz), twee steek (omgraven): twī štīǝk (Waubach), twee steek (spaden): twiǝ steę̄k (Sevenum), twīǝ stēk (Thorn), twē(ǝ) stēk (Lommel), twee steek diep (omdoen): twē stē.k˱ dēp (Swalmen), twee steek diep (ommaken): twē stēk˱ dīp (Gennep, ... ), twee steek diep (spaden): twīǝ štēk˱ dēp (Heythuysen), twē štēk˱ dīp (Mook, ... ), twee voren (graven): twi vǭrǝ (Cadier), twee voren boveneen (spaden): twīǝ vōrǝ bōvǝnei̯n (Kinrooi), twee voren diep (spaden): twiǝ vōrǝ dīp (Merselo), twīǝ vūǝrǝ dīp (Aijen) Om de ondergrond los te maken of naar boven te halen, moet men dieper spitten dan normaal. Men kan dan bij het graven van een voor op elke "bovenste" steek een diepere steek laten volgen, ofwel een gewone voor spitten om deze vervolgens dieper uit te steken. [N 11, 66; N 11A, 148c + d; N 27, 10a add.] I-1
meer graan willen, gezegd van de steen gaarne zijn: gę̄r zēn (Einighausen), graag zijn: grāx zin (Gennep), honger hebben: hoŋǝr hębǝ (Leunen), ruw zijn: ruw zēn (Thorn), teveel graan vragen: tǝvø̄l grān vrǭgǝ (Meijel) [N O, 34l] II-3
meer melk gaan geven aangaan: (de koe) gęt ǫǝn (Romershoven), (de koe) gɛt ǭn (Borgloon), aǝngǫn (Vliermaal), ǫi̯ngoi̯n (Tongeren), ǭǝngǫn (Sint-Truiden), ǭǝngǫǝn (Wellen), aangeven: angēvǝ (Milsbeek), āngēvǝ (Panningen), āngēǝvǝ (Brunssum), ɛngē̜vǝ (Gennep, ... ), aankomen: (de koe) kømp ān (Baarlo), (de koe) kø̄mp ān (Boekend), ānkomǝ (Tegelen), ānkōmǝ (Baarlo, ... ), ānkǫmǝ (Velden), aannemen: (de koe) nemb˱ ān (Hasselt), (de koe) nemt ǫwǝn (Spalbeek), (de koe) nimp ān (Hasselt), (de koe) nęmt ǫn (Halen), (de koe) nęmt ǭn (Diepenbeek), ãnnēmǝ (Rapertingen), ānnēmǝ (Stevoort), āǝnnēmǝ (Zepperen), ęnnemǝ (Donk), ǫnnɛ̄i̯mǝ (Herk-de-Stad), ǭnnemǝ (Lummen), ǭnnęi̯mǝ (Wellen), aantrekken: ōntrē̜kǝ (Beverst), bijkomen: (de koe) kym bē̜ (Borlo), (de koe) kymp bę̃i̯ (Borgloon), (de koe) køm bēj (Rekem), (de koe) kømp bi (Einighausen, ... ), (de koe) kømp bēj (Boorsem), (de koe) kømp bęi̯ (Val-Meer), (de koe) kømp bī (Noorbeek, ... ), (de koe) kømp bɛi̯ (Wolder / Oud-Vroenhoven / Wiler), (de koe) kømp bɛj (Venlo), (de koe) kømt bi (Maastricht, ... ), (de koe) kømt bii̯ (Maasniel), (de koe) kømt bēj (Maaseik), (de koe) kømt bɛi̯ (Middelaar), (de koe) kømtj bī (Haelen, ... ), (de koe) kømtj bɛi̯ (Nunhem), (de koe) kø̄mp bē̜i̯ (Zichen-Zussen-Bolder), (de koe) kø̄mp bęi̯ (Mechelen), (de koe) kø̄mptj bīǝ (Tungelroy), (de koe) kø̄mt bēi̯j (Maaseik), (de koe) kǫmt bī (Holtum), (de koe) kɛmt bī (Opglabbeek), bejkomǝ (Meeswijk), bejkōmǝ (Lanklaar), bekomǝ (Tongerlo), bii̯kǫmǝ (Horn), bikumǝ (Grathem), bikø̜mǝ (Roosteren), bikōmǝ (Neeritter), bikūi̯mǝ (Opglabbeek), bikǫmǝ (Geistingen, ... ), bykōmǝ (Bocholtz), bējkomǝ (Velden), bējkōmǝ (Welten), bē̜i̯kōmǝ (Hoeselt), bē̜i̯kūmǝ (Gelieren Bret), bęi̯komǝ (Smeermaas), bęi̯kōmǝ (Hoeselt, ... ), bęi̯kǫmǝ (Neerharen), bīkumǝ (Oost-Maarland), bīkōmǝ (Heugem), bīkūmǝ (Oost-Maarland), bīkūǝmǝ (Gronsveld), bīkǫŭmǝ (Kinrooi), bɛi̯kōmǝ (Boshoven), bɛ̄kǫmǝ (Opheers), bijnemen: (de koe) nęmt bē (Linkhout), bei̯nēmǝn (Zolder), bijvemen: (de koe) vemt bē̜ (Beringen), bijwinnen: bē̜wenǝ (Beringen), de melk laten schieten: (de koe) lętǝ mɛlǝk šii̯ǝtǝ (Teuven), goed geven: (de koe) geft gut (Kermt), (de koe) gɛft gǫwt (Paal), hermelken: hęrmɛ̄lkǝ (Oud-Waterschei), hǝrmǫlkǝ (Mechelen), herzijen: hęrzejǝ (Maasmechelen), meer geven: miǝr gɛ̄vǝ (Kaulille), mē gē̜vǝ (Rosmeer), mēr gɛvǝ (Mal), mīr gē̜i̯vǝ (Bocholt), meer melk geven: (de koe) gøf miǝr męlǝk (Velm), (de koe) gēft mēr mɛlk (Halen), mī mɛlǝk gē̜vǝ (Lanklaar), mīr mɛlǝk ˲xɛvǝ (Niel-Bij-Sint-Truiden), toenemen: tǫu̯wnēmǝ (Lummen), vermelken: (de koe is) vǝrmǫlǝkǝn (Neerpelt), (de koe) vǝrmølkt (Rotem), vprmɛlǝkǝ (Tessenderlo), vǝrmølkǝ (Bree), vǝrmēlkǝn (Meldert), vǝrmęlǝkǝn (Hamont), vǝrmɛlkǝ (Ell, ... ), vǝrmɛlkǝn (Achel), vǝrmɛlǝkǝ (Meijel), vǝrmɛ̄lǝkǝ (Neerpelt), vɛrmęlǝkǝ (Zelem), verzijen: vǝrzęi̯jǝn (Ospel), vǝzejǝ (Eisden), vonken: (de koe is) gǝvøŋkt (Leunen), (de koe) veŋk (Swalmen), vøŋkǝ (Blerick, ... ), weer melk gaan geven: (de koe) gē̜i̯t wi̯ēr mɛlk gɛ̄vǝ (Maasmechelen), zich aan het zetten zijn: (de koe) es zex ǭn ǝt zɛtǝ (Mechelen), zich hermelken: (de koe heeft) zex hɛrmǫlkǝ (Klimmen), (de koe) hǝrmelkt zex (Epen), zich vermelken: (de koe) vǝrmølkt zex (Obbicht) [N 3A, 68] I-11
meerdelige eg [eg]: [eg] (Heythuysen), [eg] met drie stukken: [eg] mɛ ̝ drɛ̄ ̝ǝ stø̜kø̜ (Gingelom), balk[eg]: balǝk[eg] (Gennep, ... ), boom[eg]: bǫm[eg] (Gennep, ... ), compound[eg]: kǝmpūn[eg] (Tongeren), deel: dīǝl (Horst), dobbele [eg]: dubǝl [eg] (Nieuwenhagen), dǫbǝl [eg] (Achel, ... ), dobbele zigzag: dǫbǝlǝ seksak (Neeritter), drie[eg]: dri[eg] (Blitterswijck), driedeels[eg]: dręi̯dēls˱[eg] (Schaesberg), driedelige [eg]: dri(i̯)diǝlegǝ [eg] (America, ... ), drɛ ̝i̯dēlegǝ [eg] (Bocholtz), drievelds[eg]: dre ̞i̯vɛ.lts[eg] (Cadier), drivɛ ̝lts˱[eg] (Horst), drivɛ̄lts˱[eg] (Gennep, ... ), dręi̯vɛlts˱[eg] (Meijel), drieveldse [eg]: drivɛ̄ltsǝ [eg] (Siebengewald), drievoudige [eg]: dręi̯.vɛ ̝ldegǝ [eg] (Simpelveld  [(voor 3 paarden)]  ), dubbelde [eg]: dø̜bǝldǝ [eg] (Mook), dubbele [eg]: døbǝl [eg] (Hamont), dø̜bǝl [eg] (Boekend), dubbele zigzag[eg]: dǫbǝl zek˲zak[eg] (Heythuysen), eegje: ē̜xskǝ (Merselo, ... ), eenvelds[eg]: ęi̯nvɛ.lts˱[eg] (Cadier), eg] met twee stukken: [eg] mɛ ̝ twē̜ǝ stø̜kǝ (Gingelom), enkele [eg]: ēŋkǝl [eg] (Aijen, ... ), klein eegje: klęi̯n ē̜xskǝ (Boekend), klein egje: klęi̯n ęxskǝ (Blitterswijck), kleine [eg]: klē̜n [eg] (Mook), klęi̯n [eg] (Rothem), koppel[eg]: kǫpǝl[eg] (Baarlo, ... ), meerdelige [eg]: mīǝrdiǝlegǝ [eg] (Horst), meervelds[eg]: mēǝrvɛltjs˱[eg] (Maasniel), stuk: støk (Horst), trek: tręk (Neeritter), tweedelige [eg]: tswɛ ̝idēlegǝ [eg] (Bocholtz), tswɛ ̝i̯dīǝlegǝ [eg] (Simpelveld), twiǝdiǝlegǝ [eg] (America), tweevelds[eg]: twivɛ.lts˱[eg] (Cadier), twiǝvɛlts˱[eg] (Meijel), twēvɛltjs˱[eg] (Maasniel), twīǝvɛ ̝lts˱[eg] (Horst), tweevoudige [eg]: tswɛ ̝i̯vɛ ̝ldegǝ [eg] (Simpelveld  [(voor 2 paarden)]  ), veld: vɛ ̝.lt (Simpelveld), vierdelige [eg]: vērdēlegǝ [eg] (Bocholtz), viervelds[eg]: vērvɛ.lts˱[eg] (Cadier), vērvɛlts˱[eg] (Meijel, ... ), vierveldse [eg]: vīrvɛ̄ltsǝ [eg] (Siebengewald), zaad[eg]: [zaadeg] (Siebengewald), zǭt˱ē̜x (Ottersum), %%de beide volgende opgaven zijn meervoud en betreffen de delen van een (als zaadeg gebruikte) samengestelde eg%%  zǭt˱ē̜gǝ (Kronenberg), %%de volgende termen zijn van toepassing op één van de deeleggen; zaad[eg]%%  zǭt˱[eg] (Kronenberg), zaadeegje: zǭt˱ē̜xskǝ (Boekend, ... ), zaadegje: zǭt˱ęxskǝ (Broekhuizen, ... ), zaai-egje: zǭi̯ęxskǝ (Horst), zaai[eg]: [zaaieg] (Cadier), zigzag: [zigzag] (Baexem  [(2 of 3 velden)]  , ... ), zigzag[eg]: [zigzageg] (Margraten  [(3 velden)]  , ... ) Bedoeld wordt een combinatie van twee of meer eggen van dezelfde soort en grootte, die - naast elkaar liggend en meestal onderling verbonden, met haken of korte kettingen aan een gemeenschappelijke trekbalk bevestigd zijn; zie afb. 62. Zulk een combinatie werd gewoonlijk door twee paarden getrokken. In de betrokken termen hieronder vertegenwoordigt het lid drie ook varianten van het type ''drij''. Voor ''eg'' en ''eg'' zie men het lemma ''eg''. [N 11, 67 + 76; N 11A, 162a + b; N J, 10 add.; div.; monogr.] I-2
meerderjarig bekwaam: bekwaom (Castenray, ... ), boven de eenentwintig: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  boven de eenentwintig (Rekem, ... ), boven de mombardij: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b; cf. WNT s.v. "momber"(1. voogd Afl. "mombardij (momboordij naar analogie van voogdij  hij is boven de mommaardij (Paal, ... ), boven de twintig: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  boven de twintig (Kaulille, ... ), een man: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  hîe is ne maaən (Rijkel, ... ), ’t ès al ne man (Herk-de-Stad, ... ), jarig: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  jeureg (Zichen-Zussen-Bolder, ... ), jöreg (Montzen, ... ), manjarig: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  maajnjéúrich (Mettekoven, ... ), meer als eenentwintig jaar: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  meer as eenentwintig jaar (Lommel, ... ), meerderjarig: maerder jörig (Beek), meer der jarig (Leopoldsburg), meerderjarig (Haler, ... ), meerderjeurich (Hoeselt), meerderjäö:rig (Roermond), mie.rdərjäörəch (Maastricht), miederjäörig (Oirlo), mierderjaorig (Caberg, ... ), mierderjuirig (Itteren), mierderjäörig (Maastricht, ... ), mierderjörig (Hoensbroek, ... ), mierderjöörig (Mheer), mierdərjaorig (Maastricht, ... ), mieërderjoarig (Tungelroy), mirderjörrech (Meijel), mièrderjäörig (Venlo), mīērdərjaorich (Maastricht, ... ), mīērdərjēūrich (Maastricht), mīērdərjèùrig (Venlo), mīērdərjöərich (Heerlen), mīēërderjòòërech (Zonhoven), mīēërderjòòërich (Zonhoven), mjèderjooreg (Beverlo), mîedərjéúrəch (Meeswijk), mîerdərjaorich (Kelpen), mîerdərjèùrich (Susteren), mîêrderjaorig (Thorn), m‧iərdərj‧øͅarex (Eys), znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  medderjaorig (Wellen, ... ), meedərjōērəch (Riksingen, ... ), meedərjŏĕórĭĕch (Martenslinde, ... ), meejdərjowrich (Bilzen, ... ), meejerderjowerig (Lommel, ... ), meejerjaarig (Lanaken, ... ), meerderjaarig (Houthalen, ... ), meerderjaorig (Koersel, ... ), meerderjarig (Heppen, ... ), meerderjeurig (Heers, ... ), meerderjoarig (Tessenderlo, ... ), meerderjoorig (Riemst, ... ), meerderjorig (Houthalen, ... ), meerderjorrig (Maaseik, ... ), meerderjoərig (Alken, ... ), meerderjurich (Voort, ... ), meerderjurig (Ulbeek, ... ), meerdərjoarig (Engelmanshoven, ... ), meerdərjŭŭrich (Hoepertingen, ... ), meerdərjûurich (Gelinden, ... ), meirderjaorig (Kinrooi, ... ), meirdərjéúrəg (Borgloon, ... ), meiərjaorig (Hoepertingen), merderjeurig (s-Herenelderen, ... ), mi-jərjaoréch (Maastricht, ... ), miedderjaorig (Oostham, ... ), miederjairig (Jeuk, ... ), miederjaorich (Eisden, ... ), miederjeurig (Rekem, ... ), miederjoarig (As, ... ), miederjoerig (Lummen, ... ), miederjorig (Beverlo, ... ), miedərjoarig (Meldert, ... ), miejuderjoorig (Beverlo, ... ), mierde(r)jeurig (Sint-Truiden, ... ), mierderjaarig (Elen, ... ), mierderjaorig (Hamont, ... ), mierderjarig (Kuringen, ... ), mierderjeurig (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), mierderjoarich (Kermt, ... ), mierderjoarig (Peer, ... ), mierderjorig (Hasselt, ... ), mierderjoərəg (Jeuk, ... ), mierderjörig (Peer, ... ), mieërderjarig (Hasselt, ... ), mijrderjoërig (Wellen, ... ), mirderjaorig (Sint-Huibrechts-Lille, ... ), mirdərjèùréch (Hamont, ... ), mirdərjòrīēg (Sint-Huibrechts-Lille, ... ), mīēdərjaorəch (Opglabbeek, ... ), mīēdərjarəch (Leopoldsburg, ... ), mīējrdərjaorig (Loksbergen, ... ), mīērdərjaorich (Hamont, ... ), mīērdərjaoréch (Maastricht, ... ), mīērdərjarig (Genk, ... ), mīērdərja͂rig (Oostham, ... ), mīērdərjowréch (Zonhoven, ... ), mīērdərjéúrəch (Sint-Truiden, ... ), mīērdərjòrich (Opglabbeek, ... ), mīērdərjòréch (Sint-Huibrechts-Lille, ... ), mīērdərjóórich (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), mīērdərjóórəch (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), mèèrdərjòrəch (Beringen, ... ), mîedərjaorig (Mielen-boven-Aalst, ... ), möddərjaorich (Tessenderlo, ... ), znd 31, 23a  mierderjoarəg (Gorsem), meerjarig: mierjeurig (Blerick), mirjörrəch (Meijel), mîërjaorig (Maasbree), znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  meerjoarig (Zepperen, ... ), meiərjaorig (Hoepertingen, ... ), miejoarig (Moelingen, ... ), mierjarig (Kaulille, ... ), mierjoarig (Jeuk, ... ), mierjorig (Heusden, ... ), znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b; cgl. VD s.v. "meerjarig"(germ.) = "meer dan een maand geduurd hebben"; mar.: dus niet in de betekenis van mondig!  mierjoarig (Kwaadmechelen, ... ), mondig: meunig (Zonhoven), meunnich (Hoeselt), mi-nnig (As), minich (Meeuwen), minnig (Bree, ... ), minnəg (Vlijtingen), mondig (Geulle, ... ), mondug (Gennep), monjig (Wijlre), mōnjig (Roermond), mu.ndig (Gennep, ... ), muenig (Vlodrop), mujnig (Susteren), mun-dig (Blitterswijck), mundeg (Castenray, ... ), mundich (Amby, ... ), mundieg (Kerkrade), mundig (Afferden, ... ), mundjig (Heythuysen, ... ), muneg (Beverlo), mungdig (Sevenum, ... ), mungjig (Broeksittard), mungəch (Epen), munjdig (Munstergeleen), munjich (Beesel, ... ), munjig (Asenray/Maalbroek, ... ), munjnig (Melick, ... ), munjuig (Neer), munnig (Banholt, ... ), mun’əch (Meeswijk), mūnjich (Reuver), mŭndig (Eys, ... ), mŭngig (Heek), mŭnjich (Grevenbicht/Papenhoven), mŭnjig (Beegden, ... ), móndig (Venray), mónjig (Sweikhuizen), möndig (Eys, ... ), mönjig (Posterholt, ... ), mündig (Gulpen), münjich (Dieteren), münjig (Oirsbeek), m‧øͅndex (Eys, ... ), (u; kort uitspreken).  mundig (Venlo), znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  meennig (Beverst, ... ), meinig (Zepperen, ... ), meundig (Lontzen, ... ), meuneg (Zichen-Zussen-Bolder, ... ), meunig (Grote-Spouwen, ... ), meunnig (Mheer, ... ), meunèg (Remersdaal, ... ), minich (Bree, ... ), minjig (Neeroeteren, ... ), minneg (Mopertingen, ... ), minnig (Bilzen, ... ), muinig (Wellen, ... ), mujnuəch (Zonhoven, ... ), mundich (Valkenburg, ... ), mundig (Amby, ... ), mundjig (Weert, ... ), munech (Zonhoven, ... ), munich (Bommershoven, ... ), munig (Bocholt, ... ), munjich (Rotem, ... ), munjig (Lanklaar, ... ), munnich (Kaulille, ... ), munnig (Beringen, ... ), munnug (Diepenbeek, ... ), munnég (Wijchmaal, ... ), munnəch (Opgrimbie, ... ), munnəg (Lanaken, ... ), munéch (Sint-Huibrechts-Lille, ... ), munəch (Welkenraedt, ... ), mun’ich (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), muunig (Alken, ... ), mŭŭndig (Lanaken, ... ), mŭŭnich (Hasselt, ... ), mŭŭnig (Diepenbeek, ... ), mŭŭnjəch (Mechelen-aan-de-Maas, ... ), mŭŭnnig (Sint-Huibrechts-Lille, ... ), mŭŭnéch (Zonhoven, ... ), ménnich (Martenslinde, ... ), ménnéch (Opglabbeek, ... ), ménéch (Beek (bij Bree), ... ), mén’ig (s-Herenelderen, ... ), mòndig (Lommel, ... ), mòndéch (Amby, ... ), móónəch (Opgrimbie, ... ), mûnig (Ulbeek, ... ), mənīēg (Lommel, ... ), rijp: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  hee es rijp (Kuringen, ... ), uit zijn mombardij: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b; cf. WNT s.v. "momber"(1. voogd Afl. "mombardij (momboordij)"; naar analogie van voogdij  hee és èùt zən mŏĕmbərdéé (Herk-de-Stad, ... ), voljarig: voljearich (Vaals), volmondig: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  vəlmònəch (Leopoldsburg, ... ), zijn jaren hebben: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  e hee z’n jaare (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), e het zen jaere (Zepperen, ... ), hee het z’n ja͂re (Voort, ... ), zijn vauweren hebben: znd 1 a-m; 1u, 158; 31, 23b;  hij heet zijn fouren (Houthalen, ... ) meerderjarig [ZND 01u (1924)], [ZND 31 (1939)] || meerderjarig (boven de 21 jaar) [ZND 01 (1922)] || meerderjarig ; hij is - (boven de 21 jaar) [ZND 31 (1939)] || meerderjarig, mondig || meerderjarig; de leeftijd bereikt hebbend dat men in rechten zelfstandig kan optreden [meerderjarig, mondig] [N 86 (1981)] || merderjarig, mondig || mondig [SGV (1914)] || mondig, meerderjarig || mondig; ouder dan 21 jaar III-2-2
meerkoet bleseendje: bles-èndje (Venray), bléséntje (Venray), bleshen: bleshin (Stevoort, ... ), Frings  bleͅshen (Gelieren/Bret), vdBerg; omgesp.  blɛs(h)en (Stokrooie), bleshoen: bleshoon (Altweert, ... ), blèshoon (Horn), bléshoon (Horn, ... ), bleskop: bleskop (Schaesberg), bléskop (Schaesberg), blutshen: blutshin (Herk-de-Stad), foulque (fr.): cf Fr. foulque  fulək (Borgloon), vūlək (Molenbeersel), cf Fr. foulque, Frings  fulk (Beverst), cf Fr. foulque; Frings; half lang als lang omgespeld  fulek (Lanklaar), koet: koet (Houthem, ... ), kōē.t (Boukoul, ... ), leren gat: lēͅrə gāt (Kinrooi), meerkoet: maerkoet (Altweert, ... ), mairkoet (Stevensweert), meerkoet (Eksel, ... ), meerkóet (Haelen, ... ), merkoet (Maastricht), mērkut (Kaulille, ... ), mèèrkoeêt (Horst), méérkoet (Stevensweert, ... ), mərkut (Neerpelt), eigen spelling; omgespeld  mērkūt (Roosteren), meerkol: meerkòl (Weert), meerkól (Weert), meerpoel: meirpoel (Overpelt), moosloper: doorgaans Frings, soms eigen spelling  mōsluəpər (Kwaadmechelen), poepeendje: poep-endtje (Afferden), poepéntje (Afferden), poet: poet (Maasniel), schuimeendje: sjuumèntje (Helden/Everlo, ... ), turk: törk (Echt/Gebroek), waterhen: woͅtərhen (Zonhoven), waterhennetje: Frings  weͅtərhenəkə (Diepenbeek), waterhoentje: wasserhónsje (Kerkrade), waterheunke (Swalmen), witbekje: wet˂bɛkskə (Hasselt) meerkoet || meerkoet (38 witte bles en bek; niet zo algemeen; niet op kleine watertjes; meestal met velen bijeen; roep keffend [N 09 (1961)] III-4-1
meerscharige ploegen dobbele: dǫbǝl plōx (America  [(hiermee ploegt men twee voren tegelijk)]  ), dobbelschaar: dubǝlšār (Simpelveld), drieschaar: drei̯sxǭǝr (Achel), drei̯šār (Nieuwenhagen), drisxār (Blitterswijck, ... ), drišār (Beek, ... ), dręi̯sxǭr (Neerpelt), drieschaard: drei̯sxārt (Kronenberg  [(niet wentelbaar)]  , ... ), (mv)  drei̯sxē̜rt (Velden), drisxē̜rt (Horst, ... ), drieschaarder: dri(i̯) šē̜rdǝr (Margraten), drii̯šērdǝr (Klimmen), drišē̜rdǝr (Neerbeek, ... ), dręi̯šē̜rdǝr (Nuth), drīšē̜rdǝr (Einighausen), drieschaardige ploeg: drisxē̜rdǝgǝ [ploeg] (Lottum), drieschaardploeg: drēšārt[ploeg] (Meijel), drieschaars: drei̯šārs (Maaseik), drišārs (Baexem), drieschaarsploeg: drei̯šārs[ploeg] (Heerlen), drišārs[ploeg] (Oirsbeek), drieschaarsstoppelploeg: drišārs[stoppelploeg] (Heythuysen), drieschalm: drei̯šalǝm (Maaseik, ... ), drieschalmenploeg: dręi̯sxɛlǝm[ploeg] (Hamont), driescharig stroopmachine: drēi̯šārǝx [stroopmachine] (Simpelveld), driescharige omganger: drisxārǝgǝn [omganger] (Aijen), driescharige ploeg: drisxarǝgǝ [ploeg] (Siebengewald), drisxø̜rǝgǝ [ploeg] (Mook, ... ), driescharige stoppelploeg: drisxārǝgǝ [stoppelploeg] (Merselo), driescharige stroopploeg: drei̯šē̜ ̝rǝgǝ [stroopploeg] (Cadier), drieschulp: drāi̯šø̜lǝp (Tongeren), driestroper: dręi̯štrø̜̄ ̝pǝr (Rijckholt), drievoorder: drei̯vø̄rdǝr (Reijmerstok), dri(i̯)vø̄rdǝr (Margraten), drivø̄rdǝr (Rothem  [(driescharige raamploeg met één voor- en twee achterwielen)]  ), dręi̯vø̄rdǝr (Heugem, ... ), meerschaarploeg: miǝšār[ploeg] (Neeritter  [(achter tractor)]  ), omganger: twiǝšē̜regǝ [omganger] (Panningen  [(voor grote akkers)]  ), twęsxārǝgǝn [omganger] (Aijen), ploeg met drie scharen: [ploeg] męt˱ dri šārǝ (Simpelveld), raamploeg: rām[ploeg] (Margraten), schalm: šalǝm (Stein  [(ploeg met 2 of 3 scharen)]  ), stroopmachine: tswɛ ̝i̯šārǝx [stroopmachine] (Simpelveld), tweeschaar: tweǝšār (Berg  [(om ondiep te ploegen)]  , ... ), twišār (Nieuwenhagen), twiǝšār (Baarlo, ... ), twē ̝sxār (Oirlo), twēšār (Limbricht, ... ), tweeschaard: twiǝsxārt (Kronenberg), twiǝšārt (Haelen, ... ), (mv)  twiǝsxē̜rt (Horst, ... ), tweeschaarder: tweǝšē̜rdǝr (Valkenburg), twiǝšē̜rdǝr (Doenrade, ... ), twęi̯šē̜rdǝr (Nuth  [(stoppels loswerken - dus zeer ondiep)]  ), twęšē̜rdǝr (Neerbeek  [(hiermee ploegt men alleen de bovenlaag)]  ), tweeschaardige ploeg: twiǝsxē̜rdǝgǝ [ploeg] (Lottum), tweeschaardige stoppelploeg: twiǝsxē̜rdǝgǝ [stoppelploeg] (Lottum), tweeschaarploeg: twiǝšār[ploeg] (Montfort  [(voor oppervlakkige grondbewerking)]  ), tweeschaars: twiǝšārs (Baexem), twēšārs (Maasniel  [(om ondiep te ploegen en om stoppelland te bewerken)]  ), tweeschaarsploeg: twiǝšārs[ploeg] (Oirsbeek), tweeschaarsstoppelploeg: twiǝšārs[stoppelploeg] (Heythuysen), tweeschalm: tweǝšalǝm (Kessenich), twišalǝm (Bree, ... ), twiǝša.lǝm (Elen), twiǝšalǝm (Neeroeteren), twēšalǝm (Uikhoven), twīǝšalǝm (Meeswijk), tweescharige engelse ploeg: twēšārǝgǝ [engelse ploeg] (Maasniel  [(houten karploeg met omsteekriesters - rond 1915 nog in gebruik)]  ), tweescharige ploeg: tweescharige ploeg (Blitterswijck), twēsxarǝgǝ [ploeg] (Siebengewald), twēsxorǝgǝ [ploeg] (Mook, ... ), twēšāregǝ [ploeg] (Maasniel  [(om ondiep te ploegen en om stoppelland te bewerken)]  ), twīǝšē̜regǝ [ploeg] (Linne), tweescharige stoppelploeg: twīǝsxārǝgǝ [stoppelploeg] (Merselo), tweescharige stroopploeg: twišē̜ ̞rǝgǝ [stroopploeg] (Cadier), tweevoorder: twivø̜̄rdǝr (Heugem, ... ), twiǝvø̜̄rdǝr (Margraten, ... ), twēǝvø̄rdǝr (Munstergeleen), tweevorige-ploeg: twivø̄rǝgǝ [ploeg] (Bommershoven), vierschaar: virsxār (Blitterswijck, ... ), vēršār (Berg / Terblijt, ... ), vīrsxār (Aijen, ... ), vīrsxǭǝr (Achel), vierschaard: vērsxārt (Kronenberg), (mv)  vērsxē̜rt (Velden), vierschaarder: vēršē̜rdǝr (Baarlo, ... ), vierschaardige ploeg: vērsxē̜rdǝgǝ [ploeg] (Lottum), vierschaarsploeg: vēršārs[ploeg] (Heerlen, ... ), vierschaarsstoppelploeg: vēršārs[stoppelploeg] (Heythuysen), vierschalm: vēršālǝm (Meeswijk), vierscharig stroopmachine: vēršārǝx [stroopmachine] (Simpelveld), vierscharige ploeg: vēršēęrǝgǝ [ploeg] (Heerlen), vīrsxarǝgǝ [ploeg] (Siebengewald), vīrsxø̜rǝgǝ [ploeg] (Mook, ... ), vierscharige stoppelploeg: vīrsxārǝgǝ [stoppelploeg] (Merselo), viervoorder: vērvø̜̄rdǝr (Rijckholt), zesscharige ploeg: zɛsšēęrǝgǝ [ploeg] (Heerlen), zevenschaar: zø̄vǝsxār (Oirlo), zēvǝšār (Doenrade), zevenschaard: zē̜ ̝vǝsxārt (Kronenberg), zevenschaarder: zīǝvǝšē̜rdǝr (Rijckholt), zevenscharig stroopmachine: zīǝvǝšārǝx [stroopmachine] (Simpelveld), zevenscharige omganger: zø̄vǝsxārǝgǝn [omganger] (Aijen), zevenscharige ploeg: zø̄vǝsxø̜rǝgǝ [ploeg] (Ottersum), zø̄vǝsxārǝgǝ [ploeg] (Merselo) Met een meerscharige ploeg wordt een ploeg bedoeld die uitgerust is met twee, drie of meer scharen en waarmee evenzovele voren tegelijk omgeploegd worden. Over het algemeen - en uit een aantal benamingen blijkt dat ook - gebruikt men deze ploeg voor het oppervlakkig ploegwerk met name voor het omploegen van een stoppelveld. Van de onderstaande woordtypen die met drie- beginnen, vertegenwoordigt het eerste lid tevens dialectvarianten van het type drij. [N 11, 30; N 11A , 75 a-c ; N J, 10; JG 2b-4, 1; monogr.] I-1
meerscharige wentelploegen dobbele drieschaarder: dǫbǝlǝ [drieschaarder] (Margraten), dobbele melotte: dǫbǝlǝ mǝlǫt (Doenrade), dobbele printz-patent: dǫbǝlǝ prets patɛ ̝nt (Lottum), dobbele tweeschaarder: dǫbǝlǝ [tweeschaarder] (Margraten), dobbele wentelploeg: dǫbǝla [wentelploeg] (Cadier), dobbelschaar: [dobbelschaar] (Simpelveld), dubbelde wendelploeg: dø̜bǝldǝ [wendelploeg] (Mook), tweeschaardige wendelploeg: [tweeschaardige] [wendelploeg] (Lottum), tweeschaarploeg: twišǭǝr[ploeg] (Rijckholt), tweeschaarswentelploeg: twiǝšārs[wentelploeg] (Heythuysen), tweeschaarwentelploeg: twē ̝sxār[wentelploeg] (Oirlo), tweescharige wendelploeg: [tweescharige] [wendelploeg] (Ottersum, ... ), tweescharige wentelploeg: [tweescharige] [wentelploeg] (Aijen, ... ), wenteldrieschalm: wɛntǝldrei̯šalǝm (Meeswijk  [(voor ondiep ploegwerk)]  ), wenteltweeschalm: wɛntǝltwīǝšalǝm (Meeswijk  [(voor oppervlakkig ploegwerk)]  ) Met de onderstaande termen wordt een wentelploeg bedoeld die voorzien is van een twee- of drievoudig stel wentelscharen, waardoor hij telkens twee resp. drie voren tegelijk ploegt. Met de hier vermelde meerscharige wentelploegen wordt - als het tenminste geen zwaar model voor achter de tractor betreft - meestal oppervlakkig ploegwerk verricht. Voor het (...)-gedeelte van de varianten hieronder zij verwezen naar het vorige lemma en het lemma wentelploeg. Voor de woordtypen onder B. geldt wat in het vorige lemma over drie is opgemerkt. [N 11, 30 add.; N 11A, 73; monogr.] I-1
meerstemmige mis aparte mis: apaarte mes (Weert), gezongen mis: gesōōnge mèès (Nieuwenhagen), gezoengen meis (Diepenbeek), gezonge mès (Maastricht, ... ), gezoonge mès (Maastricht), gəzongə mès (Hoeselt), gəzoŋə møͅs (Bree), meerstemmig: meerstemmig (Eigenbilzen), mieersjtummig (Reuver), mieerstummig (Venlo), miersjtummig (Tegelen), mierstemmig (Bocholt, ... ), mierstummig (Melick), mieësjtummig (Nuth/Aalbeek), mèèesjtömmig (Guttecoven), meerstemmige gezongen mis: mjaestömmige gezonge mes (Grevenbicht/Papenhoven), meerstemmige mis: də miəsjtɛməgə mēs (Montzen), een mierstemmige mès (Jeuk), ing mieësjtimmige mès (Nieuwenhagen), ing mieësjtummige mês (Waubach), meastummige mès (Lutterade), meersjtummige maes (Posterholt), meersjtummige mis (Roermond, ... ), meerstemmige (Holtum), meerstemmige mes (Siebengewald), meerstemmige mès (Eigenbilzen, ... ), meerstemmige més (Eigenbilzen), meersteumige mès (Sittard), meerstummige mes (Montfort, ... ), meerstummige mès (Klimmen), meirsjtummige mes (Horn), meërstömmige mès (Obbicht), meësjtömmige mès (Geleen), mi-erstəmmige mēs (Boorsem), miaestummige mes (Echt/Gebroek), mie(je)rstummige mès (Maastricht), mieersjtummige mes (Baarlo), mieersjtummige mis (Reuver), mieerstemmige mes (Heel, ... ), mieerstemmige mis (Venray), mieerstummige mes (Kelpen, ... ), miejer-stummige mès (Maastricht), miejerstummige mès (Maastricht, ... ), miejerstémmege mis (Tessenderlo), miersjtummige mes (Kessel), miersjtummige mès (Kunrade), mierstemmige mis (Achel, ... ), mierstimmige mès (Bocholtz), mierstummige mes (Baarlo, ... ), mierstummige mis (Baarlo, ... ), mierstummige mès (Heugem), miestummige mès (Wijk), mieèrstummige mès (Terlinden), mieërsjtemmige mès (Waubach), mieërstemmege mès (Sint-Truiden), mieërstummige mès (Klimmen), mieërstèmmige mis (Sint-Truiden), mieësjtemmieje mès (Kerkrade), mieësjtimmige mees (Epen), mieësjtummige mès (Doenrade), mièsjtömmige mès (Valkenburg), miësjummige mès (Klimmen), miëstemmige mès (Koningsbosch), miərstɛmegə mes (Meijel), n meerstùmmige mès (Tongeren), n miersjtummige mès (Gulpen), twieesjtummige mes (Heel), Ook: muziekmès  mieësjtummige mès (Hoensbroek), mis bet zangkoor: mès bè zankoor (Hoepertingen), mis met drie stemmen: meͅs meͅ 3 stømə (Neerpelt), mis met meer stemmen: mis mit miar stummen (Linne), mis met muziek: mès met muziek (Maastricht), mès mit meziek (Swalmen), misuitvoering: mesoetveuring (Weert), muziekmis: meziekmes (Geistingen, ... ), meziekmès (Klimmen, ... ), mezīēkmès (Schimmert), moeziekmes (Eys), muziekmes (Eksel, ... ), muziekmis (Hechtel, ... ), muziekmès (Gulpen, ... ), muziēkmès (Neerbeek), muzikmès (Sint-Martens-Voeren), muzieksmis: mezieeksmes (Ell) Een meerstemmige mis, muziekmis. [N 96B (1989)] III-3-3