| 27599 |
mijnschool |
bergschool:
bɛrxšu.ǝl (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
mijnschool:
mijnschool (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Maurits]),
męjnšuǝl (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
, ... [Domaniale]
Q111p Klimmen [Domaniale]),
męjnšǭl (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
),
mīnšoal (Q016p Lutterade
[(Maurits)]
[Zwartberg, Waterschei]),
m˙īnšōl (L329p Roermond)
|
Op de mijnschool of "bergschool" worden de toekomstige opzichters opgeleid. [N 95, 24; monogr.]
II-5
|
| 27534 |
mijnspook |
berggeest:
bɛrxgēs (Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, ... [Laura, Julia]
Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Emma]),
bɛrxgēst (Q033p Oirsbeek
[(Emma)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
bɛrxgęjs (Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
bɛrxjēs (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Wilhelmina]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
bɛrxj˙ēs (Q121p Kerkrade
[(Wilhelmina)]
[Emma, Hendrik, Wilhelmina]),
bɛ̄rxgēs (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Domaniale]),
kaspar:
kaspǝr (Q021p Geleen
[(Maurits)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, [Domaniale]
Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
kuilgeest:
kulgēs (Q035p Brunssum
[(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, [Laura, Julia]
Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Maurits]),
kulgęjs (L426p Buchten
[(Maurits)]
[Domaniale]),
kuljēs (Q121a Chevremont
[(Julia)]
, ... [Willem-Sophia]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
, [Julia]
Q121b Spekholzerheide
[(Willem-Sophia)]
[Domaniale]),
kuilspook:
kulšpuǝk (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Maurits]),
mijnspook:
mīnšpōk (L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
[Eisden]),
tailleheks:
tailleheks (Q007p Eisden
[(Eisden)]
[Zwartberg, Waterschei]),
tęjhęks (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
[Eisden]),
tęjhɛks (L422p Lanklaar
[(Eisden)]
[Maurits])
|
Legendarische figuur optredend in veel mijnwerkerssagen. De mijnwerkers waren gevoelig voor bijgeloof (Dieteren 1984, pag. 33). In de mijnen heerste volgens de legendes een oude boze God die de naam Kaspar droeg. Kaspar kon het moeilijk verkroppen dat mensenhanden zijn rijke kolenvoorraad weghaalden. Zijn toorn uitte hij vaker door in één klap kolenpijlers in elkaar te drukken. Lochtman (pag. 46) relativeert het bestaan van dergelijke geesten. Zelfs de oudste generatie die hij ondervroeg, heeft nooit in zo''n geest geloofd. Soms werd een nieuweling aan het schrikken gebracht door een verdraaide stem of verklede gestalte van een der oudere arbeiders, die dan het mijnspook moest representeren. Mogelijkerwijze hebben oudere generaties dan de nu nog levende wel geloofd in het mijnspook. De informant van Q 3 vermeldt dat er geen sprake was van een mijnspook of iets dergelijks. [N 95, 914; monogr.]
II-5
|
| 28329 |
mijnspoor |
dikke guiden:
dikke guiden (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Eisden]),
groot spoor:
grōǝt špōr (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale]),
guiden:
gidǝ (Q007p Eisden
[(Eisden)]
, ... [Waterschei, Eisden]
Q000 Zie mijnen
[(Waterschei / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
gidǝn (K361p Zolder
[(Zolder)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
guiden van 16 kg:
guiden van 16 kg (L422p Lanklaar
[(Eisden)]
[Winterslag, Waterschei]),
guiden van 32 kg:
gidǝn van [32 kg] (L422p Lanklaar
[(Eisden)]
[Winterslag, Waterschei]),
handspoor:
hanjtšpǭr (Q021p Geleen
[(Maurits)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
hoge schenen:
hūǝx šenǝ (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Eisden]),
hulpspoor:
hølpšpōr (Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Maurits]),
klein spoor:
klē špōr (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Laura, Julia]),
kleine guiden:
kleine guiden (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Eisden]),
kleine schenen:
kleŋ šenǝ (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale]),
licht gleis:
līǝt jǝlajs (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Maurits]),
licht spoor:
le.x špǫ.ar (Q202p Eys
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Emma]),
lex špoar (L426p Buchten
[(Maurits)]
, ... [Maurits]
Q016p Lutterade
[(Maurits)]
[Emma, Hendrik, Wilhelmina]),
lex špōr (Q035p Brunssum
[(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
lex špǭr (Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
, ... [Domaniale, Wilhelmina]
L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
līǝt špōr (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Maurits]
Q121a Chevremont
[(Julia)]
, [Domaniale]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale / Wilhelmina)]
[Julia]),
lichte guiden:
lextǝ gidǝ (L286p Hamont
[(Eisden)]
[Zolder]),
locht spoortje:
lox špoarkǝ (Q015p Stein
[(Maurits)]
[Willem-Sophia]),
locomotiefspoor:
lokomotifšpǭr (L426p Buchten
[(Maurits)]
[Julia]),
lokomotīfšpōr (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Laura, Julia]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
lokǝmotifšpōr (Q121a Chevremont
[(Julia)]
[Domaniale]),
machinespoor:
mašinǝšpǭr (Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
mašīnǝšpōr (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Emma]),
mašīnǝšpǭǝr (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Maurits]),
mǝšīnǝšpōr (Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Maurits]),
mǝšīnǝšpǭr (L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
[Domaniale]),
marche:
márš (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag)]
[Maurits]),
route:
rut (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
smalspoor:
šmālšpǭǝr (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Laura, Julia]),
spoor:
spō.r (K361p Zolder
[(Zolder)]
[Maurits]),
spōr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Zwartberg, Waterschei]),
špoar (Q015p Stein
[(Maurits)]
[Domaniale, Wilhelmina]),
spoor van .... kilo:
spūr van .... kilō (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag]),
vierentwintig-kilogram-spoor:
vērǝntswantsix kilogram špōr (Q121b Spekholzerheide
[(Willem-Sophia)]
[Laura, Julia]),
zestien-kilogram-spoor:
zɛsęŋ kilogram špōr (Q121b Spekholzerheide
[(Willem-Sophia)]
[Eisden]),
zwaar gleis:
šwoǝr jǝlajs (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Laura, Julia]),
zwaar spoor:
zwǭr spoar (L374p Thorn
[(Maurits)]
[Maurits]),
šwoar spoar (Q016p Lutterade
[(Maurits)]
[Maurits]),
šwoar špōr (Q035p Brunssum
[(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]
, ... [Willem-Sophia]
Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
šwoǝr špōr (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Maurits]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale / Wilhelmina)]
, [Domaniale]
Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale, Wilhelmina]),
žwǭr špǭr (L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
žw˙ǫar špǫ.ar (Q202p Eys
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Emma, Hendrik, Wilhelmina]),
zware guiden:
zwǭr gidǝ (L286p Hamont
[(Eisden)]
[Zolder])
|
Het spoor waarover het vervoer van kolen, stenen en materiaal in het ondergrondse bedrijf plaatsvindt. In dit lemma is een onderscheid gemaakt tussen spoor in het algemeen, licht spoor en zwaar spoor, al naar gelang het aantal kilo''s dat per meter spoor wordt gemeten. Zwaar spoor wordt gebruikt op plaatsen waar vervoer met locomotieven plaatsvindt. De opgave "smalspoor" uit Q 113 voor de mijn Emma duidt op de breedte van het spoor, namelijk 60 cm. Omdat spoor altijd bestaat uit twee spoorstaven, zijn in dit lemma enkelvoudige en meervoudige begrippen terug te vinden. [N 95, 698; N 95, 699; monogr.; Vwo 671; Vwo 727]
II-5
|
| 28330 |
mijnspoor aanleggen |
gleis aanleggen:
jǝlajs ālɛqǝ (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Winterslag, Waterschei]),
guiden aanleggen:
gidǝ ānlęqǝ (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
guiden leggen:
gidǝ lęgǝ (Q007p Eisden
[(Eisden)]
, ... [Zolder]
L422p Lanklaar
[(Eisden)]
[Eisden]),
gidǝ lęjǝ (K361p Zolder
[(Zolder)]
[Zwartberg, Waterschei]),
guiden leggen (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Eisden]),
het kuilspoor aanleggen:
ǝt kulšpōr ālęgǝ (Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Zolder]),
schenen aanleggen:
šenǝ ālɛqǝ (Q113p Heerlen
[(Emma)]
, ... [Willem-Sophia]
Q121b Spekholzerheide
[(Willem-Sophia)]
[Domaniale]),
šɛnǝ ālɛqǝ (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
schenen leggen:
šenǝ lęgǝ (Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, ... [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]
Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
[Laura, Julia]),
šenǝ lɛqǝ (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Emma]),
spoor aanleggen:
špoar ānlęqǝ (Q016p Lutterade
[(Maurits)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q015p Stein
[(Maurits)]
[Maurits]),
špōr ālɛqǝ (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Emma]
Q121a Chevremont
[(Julia)]
, [Domaniale]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale / Wilhelmina)]
[Julia]),
špōr ānlęgǝ (Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
špōr ānlęqǝ (Q035p Brunssum
[(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]
[Maurits]),
špǫ.ar ā.l˙ɛqǝ (Q202p Eys
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Emma, Hendrik, Wilhelmina]),
špǭr ālęqǝ (Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
špǭr ānlęqǝ (L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
[Oranje-Nassau I]),
špǭr ānlɛqǝ (Q021p Geleen
[(Maurits)]
[Maurits]),
špǭǝr ālɛqǝ (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Maurits]),
spoor legen:
špōr lēǝjǝ (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Eisden]),
spoor leggen:
spō.r lęgǝ (K361p Zolder
[(Zolder)]
[Laura, Julia]),
špōr lɛqǝ (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Maurits]),
špǭr lęqǝ (L426p Buchten
[(Maurits)]
[Domaniale]),
sporen leggen:
sporen leggen (L422p Lanklaar
[(Eisden)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV])
|
[N 95, 696]
II-5
|
| 28134 |
mijnverzakking |
doorbrok:
dørxbrux (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Laura, Julia]),
instorten van de ondergrond:
instorten van de ondergrond (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Laura, Julia]),
inzakking van de mijn:
inzakking van de mijn (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Domaniale]),
kuilverzakking:
kulvǝrzakeŋ (Q113p Heerlen
[(Emma)]
[Laura, Julia]),
mijnverzakking:
mijnverzakking (Q035p Brunssum
[(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q121a Chevremont
[(Julia)]
, [Maurits]
Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Julia]),
mīnvǝrzakeŋ (L426p Buchten
[(Maurits)]
, ... [Maurits]
L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
, [Emma]
L374p Thorn
[(Maurits)]
[Maurits]),
moelde:
molt (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Winterslag, Waterschei]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
verzakking:
verzakking (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Zwartberg, Waterschei]),
vǝrzakeŋ (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
[Eisden]),
zak in de strek:
zak en dǝ štrɛk (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Winterslag, Waterschei]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale / Wilhelmina)]
[Domaniale]),
zakking:
zakking (L422p Lanklaar
[(Eisden)]
[Domaniale, Wilhelmina]),
zoolbrok:
zoǝlbrux (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Maurits])
|
Verzakking binnen het gangenstelsel. [N 95, 932]
II-5
|
| 28290 |
mijnwagen |
afgebrande:
āfgǝbrɛndǝ (Q000 Zie mijnen
[(Maurits)]
[Domaniale]),
benne:
bęn (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
berlaine/berline:
berlaine/berline (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Zwartberg, Eisden]),
bǝrlę̄nǝ (Q012p Rekem
[(Zwartberg / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
berlijn:
bęrlęjn (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Zolder]),
bǝrleŋ (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
, ... [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]
Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Eisden]),
bǝrle̞ŋ (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei)]
[Winterslag, Waterschei]),
bǝrlęjn (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
, ... [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei]
K361p Zolder
[(Zolder)]
[Winterslag, Waterschei]),
bǝrlęŋ (K361p Zolder
[(Zolder)]
[Zwartberg, Waterschei]),
bǝrlɛnj (Q001p Zonhoven [Winterslag, Waterschei]),
bǝrlɛŋ (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
, ...
Q002p Hasselt),
bɛrleŋ (Q007p Eisden
[(Eisden)]
, ... [Zwartberg, Eisden]
Q012p Rekem
[(Zwartberg / Eisden)]
[Zolder]),
birouche:
bruš (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Maurits]),
kolenwagen:
koalǝwāgǝ (Q015p Stein
[(Maurits)]
[Domaniale, Wilhelmina]),
koǝlǝwān (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale / Wilhelmina)]
[Domaniale]),
kǫ.alǝw˙ān (Q202p Eys
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Domaniale]),
kolenwagentje:
koǝlǝwēǝnšǝ (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Eisden]),
komfaat:
kǫmfāt (Q000 Zie mijnen
[(Domaniale)]
[Zolder]),
kuilwagen:
kulwāgǝ (Q035p Brunssum
[(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
L426p Buchten
[(Maurits)]
, [Emma]
Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, [Emma]
Q033p Oirsbeek
[(Emma)]
[Emma, Hendrik, Wilhelmina]),
kulwān (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q121a Chevremont
[(Julia)]
, [Willem-Sophia]
Q113p Heerlen
[(Emma)]
, [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
, [Julia]
Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
, [Laura, Julia]
Q121b Spekholzerheide
[(Willem-Sophia)]
, [Domaniale]
Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale]),
kuilwagentje:
kulwēǝntjǝ (Q113p Heerlen
[(Emma)]
, ... [Laura, Julia]
Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale]),
kulwēǝnšǝ (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Eisden]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
kulwęǝntjǝ (Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]),
kulwę̄ntjǝ (Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
[Emma]),
mijnwagen:
menjwāgǝ (L265p Meijel
[(Emma / Maurits)]
[Maurits]),
mijnwagen (L422p Lanklaar
[(Eisden)]
[Emma, Maurits]),
męjnwāgǝ (Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Maurits]),
mę̄jnwāgǝ (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
mīnwāgǝ (Q016p Lutterade
[(Maurits)]
, ... [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]
L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
, [Maurits]
L374p Thorn
[(Maurits)]
[Maurits]),
truck:
truck (K361p Zolder
[(Zolder)]
[Eisden]),
wagen:
wagen (Q000 Zie mijnen
[(Eisden)]
[Eisden]),
wāgǝ (L286p Hamont
[(Eisden)]
, ... [Maurits]
Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, [Domaniale]
Q015p Stein
[(Maurits)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
wān (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden])
|
Vierwielig ijzeren spoorwagentje met speciale vorm waarin kolen en stenen over rails kunnen worden vervoerd. De "birouche" is een kleinere uitvoering van het mijnwagentje. De "komfaat" uit Q 121 was een extra grote mijnwagen die op de Domaniale mijn tot ongeveer 1906 werd gebruikt bij het schachtvervoer. Op een ondergronds gelegen laadpunt werden de kolen vanuit kleine wagens, die in de lage galerijen reden, overgeladen in de grotere "komfaten". Deze werden dan op de kooi geduwd om naar bovengronds te worden vervoerd (Lochtman pag. 191). Het woordtype "afgebrande" werd op de mijn Maurits gebruikt voor een halve grote wagen (Loontjens pag. 30). [N 95, 671; monogr.; Vwo 111; Vwo 114; Vwo 116; Vwo 202; Vwo 515]
II-5
|
| 27219 |
mijnwerker |
arbeider:
arbę̄jdǝr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Eisden]),
balt:
balt (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Domaniale]),
berglui:
bɛrxly (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
bergman:
bęrǝxman (Q255p Kelmis),
bergmann:
bɛrxman (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Domaniale]
Q021p Geleen
[(Maurits)]
, [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, [Domaniale, Wilhelmina]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale / Wilhelmina)]
[Domaniale]),
bɛršman (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Domaniale]),
bovengronder:
bōvǝgrondǝr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
charboenk:
šarbuŋk (Q000 Zie mijnen
[(Beringen)]
[Domaniale, Willem-Sophia, Laura, Oranje-Nassau II]),
fondmannen:
fǭman̄ (Q001p Zonhoven [Willem-Sophia, Wilhelmina, Julia]),
kameraad:
kameraad (Q000 Zie mijnen
[(Eisden)]
[Domaniale]),
kamǝrāt (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
kolengraver:
kǭlǝgrē̜vǝr (Q021p Geleen
[(Maurits)]
[Maurits]),
kolenhannesje:
koǝlǝhɛnǝsjǝ (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
kolenklauwer:
kolenklauwer (L422p Lanklaar
[(Eisden)]
),
kolenpiet:
koalǝpit (Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
[Maurits]),
koler:
kø̄ǝlǝr (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Domaniale]),
kø̜alǝr (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Maurits]),
kø̣ǝlǝr (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Domaniale]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
, [Willem-Sophia]
Q121b Spekholzerheide
[(Willem-Sophia)]
[Domaniale]),
kompel:
ko.mpǝl (K361p Zolder
[(Zolder)]
[Maurits]),
kompǝl (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
, ... [Maurits]
Q021p Geleen
[(Maurits)]
, [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
, [Zolder]
Q020p Sittard, [Maurits]
Q015p Stein
[(Maurits)]
),
kumpǝl (Q035p Brunssum
[(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]
, ... [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]
Q016p Lutterade
[(Maurits)]
, [Emma, Hendrik, Wilhelmina]
Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
kǫmpǝl (Q021p Geleen
[(Maurits)]
, ... [Maurits]
Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Maurits]),
koolder:
kø̄ldǝr (Q101p Valkenburg [Laura, Julia]),
kø̄ǝldǝr (Q021p Geleen
[(Maurits)]
, ... [Emma]
Q113p Heerlen
[(Emma)]
,
Q117a Waubach),
kø̜̄ldǝr (Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q020p Sittard [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
kø̜aldǝr (Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, ... [Maurits]
Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
koolputter:
koalpø̜tǝr (L426p Buchten
[(Maurits)]
[Eisden]),
koolputter (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
kuǝlpø̜tǝr (L289p Weert [Maurits]),
kø̄ǝlpɛtǝr (Q002p Hasselt [Eisden, Zwartberg]),
kø̜lpøtǝr (Q012p Rekem
[(Eisden / Zwartberg)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
kō.lpø̜tǝr (K361p Zolder
[(Zolder)]
[Zwartberg, Winterslag]),
kōlpøtǝr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
),
kǭlpø̜tǝr (Q007p Eisden
[(Eisden)]
, ...
Q095p Maastricht, [Zolder]
Q001p Zonhoven
[(Zwartberg)]
[Eisden]),
kǭlpętǝr (L417p As
[(Zwartberg / Winterslag)]
),
kǭǝlpøtǝr (L286p Hamont
[(Eisden)]
[Zwartberg]),
kuilkoppen:
kulkø̜p (Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
[Oranje-Nassau I]),
kuillui:
kullyj (Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
[Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]),
kuilman:
kulma.n (Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]),
kulman (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]
L426p Buchten
[(Maurits)]
, [Maurits]
Q021p Geleen
[(Maurits)]
, [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV, Emma]
Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV / Emma)]
, [Domaniale]
Q016p Lutterade
[(Maurits)]
, [Maurits]
L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
, [Maurits]
Q015p Stein
[(Maurits)]
, [Maurits]
L374p Thorn
[(Maurits)]
[Maurits]),
kulmān (Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
[Laura, Julia]),
k˙ulmā.n (Q202p Eys
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Eisden]),
kuilpiet:
kulpet (Q021p Geleen
[(Maurits)]
, ... [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q016p Lutterade
[(Maurits)]
[Maurits]),
kulpit (Q121c Bleijerheide
[(Domaniale)]
, ... [Maurits]
Q035p Brunssum
[(Emma / Hendrik / Wilhelmina)]
, [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q121a Chevremont
[(Julia)]
, [Willem-Sophia]
Q119p Eygelshoven
[(Laura / Julia)]
, [Domaniale, Wilhelmina]
Q113p Heerlen
[(Emma / Oranje-Nassau I-IV)]
, [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]
Q112a Heerlerheide
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, [Emma, Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
Q121p Kerkrade
[(Domaniale / Wilhelmina)]
, [Julia]
Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
, [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]
L265p Meijel
[(Emma / Maurits)]
, [Maurits]
Q117p Nieuwenhagen
[(Oranje-Nassau II / Emma / Hendrik)]
, [Laura, Julia]
Q033p Oirsbeek
[(Emma)]
, [Emma, Hendrik, Wilhelmina]
Q121b Spekholzerheide
[(Willem-Sophia)]
, [Domaniale]
L374p Thorn
[(Maurits)]
, [Emma]
Q117a Waubach
[(Laura / Julia)]
[Laura, Julia]),
k˙ulpi.t (Q202p Eys
[(Oranje-Nassau I / III / IV)]
[Maurits]),
kuilpieter:
kūlpetǝr (Q020p Sittard [Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]),
kuilpietje:
kulpetjǝ (Q015p Stein
[(Maurits)]
),
kuilpik:
kulpek (L426p Buchten
[(Maurits)]
[Winterslag, Waterschei]),
lui:
ly (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
[Oranje-Nassau II, Emma, Hendrik]),
maat:
maat (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
mijnwerker:
menjwę̄rǝkǝr (L265p Meijel
[(Emma / Maurits)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
mijnwerker (Q121a Chevremont
[(Julia)]
, ... [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]
Q113p Heerlen
[(Oranje-Nassau I-IV)]
, [Wilhelmina]
Q121p Kerkrade
[(Wilhelmina)]
[Julia]),
minwerkǝr (Q021p Geleen
[(Maurits)]
, ... [Emma]
Q033p Oirsbeek
[(Emma)]
[Emma, Maurits]),
mē̜jnwęrkǝr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Maurits]),
mīnwerkǝr (L433p Nieuwstadt
[(Maurits)]
, ...
Q020p Sittard, [Maurits]
L374p Thorn
[(Maurits)]
[Maurits]),
nachtuilen:
naxtȳlǝ (Q111p Klimmen
[(Oranje-Nassau I)]
[Winterslag, Waterschei]),
ondergronder:
ondǝrgrondǝr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Maurits]),
ǫŋǝrgrønjǝr (Q021p Geleen
[(Maurits)]
),
ǭnǝrgrǫnǝr (Q001p Zonhoven [Emma, Maurits]),
pieren:
pīrǝ (Q000 Zie mijnen
[(Willem-Sophia / Wilhelmina / Julia)]
[Beringen]),
putman:
putman (L422p Lanklaar
[(Eisden)]
[Eisden, Zwartberg]),
pøtman (Q012p Rekem
[(Eisden / Zwartberg)]
[Eisden]),
pø̜tman (Q007p Eisden
[(Eisden)]
[Zwartberg, Waterschei]),
pętman (L417p As
[(Zwartberg / Waterschei)]
[Zwartberg, Waterschei]),
putter:
pøtǝr (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Eisden]),
werkman:
węrkman (Q000 Zie mijnen
[(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]
[Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]),
zwarte duivels:
zwartǝ dȳvǝls (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
),
zwɛtǝ dȳvǝls (Q003p Genk
[(Winterslag / Waterschei)]
[Winterslag, Waterschei])
|
Algemene benaming voor de arbeider in de mijnbouw. [monogr.] || De algemene benaming voor mijnwerker ondergronds en bovengronds. Naast de neutrale benamingen is er een aantal dat een bepaalde gevoelswaarde heeft. Al naargelang de gebruikssituatie drukt men daarmee scherts, spot, kameraadschappelijkheid en schelden uit. Een ander aantal heeft het karakter van bijnamen. Het is moeilijk om deze categorieēn van benamingen exact af te bakenen. Zo kon "kuilpiet" zowel een populaire benaming zijn als een scheldbenaming. De normale betekenis van "kompel" is vriend of maat, maar in de Belgische mijnen werd het in het algemeen in een negatieve betekenis gebruikt. Het woord "balt" slaat op Baltische mijnwerkers die na de Tweede Wereldoorlog in de Limburgse mijnen zijn komen werken. Het wordt als scheldwoord gebruikt (Vanwonterghem pag. 55). "Pieren" was de naam voor de mijnwerkers die uit Maastricht kwamen. [N 95, 115; monogr.; Vwo 64; Vwo 88; Vwo 187; Vwo 227; Vwo 436; Vwo 444; Vwo 516; Vwo 554; Vwo 640; Vwo 861]
II-4, II-5
|
| 27510 |
mijnwerkersbal |
bergmansbal:
bęrǝxmansbal (Q255p Kelmis)
|
Op de avond van St. Leonard werd een groot mijnwerkersbal gehouden waar iedereen kwam. St. Leonard was de patroonheilige van de mijnwerkersvereniging. [monogr.]
II-4
|
| 27537 |
mijnwerkersbroodje |
kruimel:
krømǝl (Q121p Kerkrade [Domaniale])
|
Wittebroodje dat de mijnwerker vroeger na de dienst mee naar huis bracht. [monogr.]
II-5
|
| 27528 |
mijnwerkersembleem |
hamer en schlägel:
hamǝr ęn šl˙ēǝjǝl (Q121p Kerkrade
[(Domaniale)]
)
|
Het zinnebeeld van de mijnbouw bestaande uit een gekruiste hamer en beitel. [monogr.]
II-5
|