e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
onderspitten ondergraven: oŋǝrgrāvǝ (Simpelveld), oŋǝrjrāvǝ (Bleijerheide, ... ), ōndǝrgrāvǝ (Rothem), ōndǝrgrǭvǝ (Rijckholt), ǫndǝrgrǭvǝ (Sint-Truiden), ǫnǝrgrāvǝ (Beringen), ǭnǝrgrǭvǝ (Zonhoven), onderspaden: ondǝrspãi̯ǝ (Venlo) Plantenresten, (groen)mest, onkruid e.d. spittend onder de grond werken. Van onderspitten is vooral sprake, als men - zonder af te hakken of af te scheppen - de grond ineens omsteekt. Elke spade grond wordt dan zo gedraaid, dat de begroeide bovenkant ervan onder in de voor terecht komt. [monogr.; div.] I-1
ondersprong onderket: ǫwndǝrkęt (Eupen) Zie de toelichting in het lemma ɛbovensprongɛ.' [N 39, 85c] II-7
onderstaart kruisstuk: krytsštøk (Bleijerheide), onderstaart: oŋǝrštɛrt (Swalmen), onderste staart: øŋǝštǝ štats (Nieuwenhagen), onderste van de staart: øŋǝštǝ van dǝ štart (Brunssum), schinkel: šeŋkǝl (Klimmen), staartbalk: stɛrt˱balǝk (Hushoven), staartwortel: stártwǫrtǝl (Lottum), steun van de slof: štø̄n van dǝ šlof (Tegelen), steunbalk: štø̄nbalǝk (Rijckholt), stijphout: stīphǫu̯t (Maasmechelen) De onderstaart is het achterste verbindingsstuk tussen de ploegboom en de onderbalk. Naar boven toe loopt de onderstaart uit in de ploegstaart. [N 11, 31.I.i; N 11A, 84f] I-1
onderstaartdek (25) klein veerkes: kleinəf1 əf2 vaerkes (Geleen) kleine veertjes [N 93 (1983)] III-3-2
onderstangen bascule: baskyl (Opheers), bǝskyl (Niel-Bij-Sint-Truiden), drukboom: drø̜kbǫu̯m (Melick), gebitstangen: gǝbetštaŋǝ (Klimmen), gǝbē.tstaŋǝ (Hasselt), gǝbęi̯ǝ.tstaŋ (Hoepertingen), jǝbesštaŋ (Bleijerheide), hefbomen: hø̜fbø̜i̯m (Neeritter), lip: lep (Moorveld), onderstang: oŋǝrštaŋ (Bocholtz), onderste ijzers: ǫndǝrstǝ ē̜zǝrs (Beringen), schaar: šīr (Ten Esschen, ... ), schenkel: šęŋkǝl (Maasbracht), staanderijzeren: stęnjǝrizǝrǝ (Maasmechelen), staarten: stɛt (Borgloon), (enk)  stat (Beverst), stangen: staŋǝ (Baarlo, ... ), staŋǝn (Achel, ... ), štaŋǝ (Gronsveld, ... ), stanger: staŋǝr (Kiewit, ... ), štaŋǝr (Mechelen), (enk)  staŋ (Berg, ... ), štaŋ (Tongeren, ... ), stanghaken: staŋhø̜̄k (Sint Pieter), trensstangen: trɛnsštaŋǝ (Maasniel), zijstangen: zē̜staŋǝ (Halen) De twee naar onder stekende ijzeren delen van een bit dat gebruikt wordt om meer druk op de bek van het paard te kunnen uitoefenen. [N 13, 48] I-10
onderste balken van de schelf balkbomen: balǝkbym (Lummen), balken: balǝkǝ (Beringen, ... ), bau̯kǝ (Bocholt), bā.lǝkǝ (Eijsden, ... ), bālǝkǝ (Neerpelt), bē̜ ̞i̯k (Bocholt, ... ), bɛlǝk (Einighausen, ... ), (enk)  balǝk (Eigenbilzen, ... ), balkhout: balǝkhõ̜lt (Ottersum), balkhouter: balǝkau̯tǝr (Rotem), balǝkhø̜̄tǝr (Tessenderlo), balǝkhǫu̯tǝr (Moorveld, ... ), balǝkǫu̯tǝr (Boorsem), bau̯khø̜i̯tǝr (Bree), beierdshout: bętshāt (Leopoldsburg), beierdshouten: bɛi̯ǝrshǫu̯tǝ (Valkenburg), bɛi̯ǝrshǭ ̝tǝ (Margraten  [(boven koestal)]  ), bɛi̯ǝršhōtǝ (Ingber), b˙ɛi̯ǝšhō.tǝ (Eys), beierdshouter: bē̜ ̞šhǭ ̝tǝr (Teuven), bɛi̯šhōtǝr (Mechelen), bɛi̯šhǫu̯tǝr (Bemelen), bɛi̯ǝshō ̞tǝr (Ubachsberg, ... ), bɛi̯ǝshǫu̯tǝr (Wijlre), bɛi̯ǝšhǫu̯tǝr (Klimmen, ... ), b˙ɛ ̝ǝršhǭ ̝.tǝr (s-Gravenvoeren, ... ), bermhouter: bɛrǝmhǫltǝr (Boekend, ... ), bɛrǝmhǫu̯tǝr (Helden, ... ), bermshouter: bɛrǝmshǫu̯tǝr (Baarlo), bolderhouters: bø̜ldǝrhōtǝrs (Borlo, ... ), bø̜ldǝrhǫu̯tǝrs (Velm), bruggen: brekǝ (Genk), brøgǝ (Beringen, ... ), brø̜gǝ (Herk-de-Stad), keperen: ki̯ē ̞pǝrǝ (Mal), kepers: kiǝpǝrs (Romershoven), kēi̯pǝrs (Opheers), kɛi̯pǝrs (Sint-Truiden), knokbalken: knǫkba.lǝkǝ (Haren), legerhouten: lēgǝrhǫu̯tǝ (Holtum), lē̜ ̞gǝrhǫu̯tǝ (Oirsbeek), legerhouter: leǝgǝrhōtsǝr (Eygelshoven), lēgǝrhǫu̯tǝr (Rothem, ... ), lē̜ ̞gǝrhōtǝr (Waubach), lē̜ ̞gǝrhǫu̯tǝr (Bemelen, ... ), lē̜ ̞gǝrǭu̯tǝr (Rekem), leghouter: lexhō ̞tǝr (Millen), lęghōtǝr (Nederstraat), lękhǭ ̝.tǝr (Haren), lęqhōtǝr (Hoensbroek), lęqǭu̯tǝr (Maasmechelen), lęxǭtǝr (Hasselt), lęǝxhōtǝr (Vliermaal), lɛkhǫu̯.tǝr (Lanaken), lɛxhuǝtǝr (Zepperen), lɛxhōtǝr (Beverst, ... ), lɛxhǭ ̝tǝr (Rosmeer, ... ), liggers: legǝrs (Eisden, ... ), overleghouter: ø̄vǝrlękhǫu̯tǝr (Q191p  [Cadier]  ), ribben: røbǝ (Neeritter), ronde kepers: rǫn kęi̯pǝrs (Borgloon), rondhout: rontāt (Lommel), schelf(t)houter: sxɛlǝfhõ̜u̯tǝr (Kermt), sxɛlǝfhǫltǝr (Leunen), sxɛlǝfthātǝr (Heppen), sxɛlǝfthǫǝtǝr (Linkhout), šø̜lǝfthø̜i̯tǝr (Bree), šɛlǝfthǫu̯tǝr (Meijel, ... ), schelfhout: sxɛlǝfhǫlt (Hout-Blerick), šɛlǝfhø̜i̯t (Opglabbeek), schelftbalken: sxɛlǝft˱balǝkǝ (Berverlo), sxɛlǝft˱balǝʔǝ (Kwaadmechelen), (enk)  sxęlǝft˱balǝk (Paal), schelfthouters: sxɛlǝfthō ̞tǝrs (Meldert), sxɛlǝfthǭǝtǝrs (Halen), sinkelbalken: siŋkǝlbalǝkǝ (Diepenbeek), slieten: slītǝ (Gennep), stalhouten: sta.lhǫu̯tǝ (Weert), stalliggers: sta.llegǝrs (Achel), tremen: trēmǝ (Eisden), trē̜ ̞mǝ (Urmond), warshouten: wēršhǫu̯tǝ (Geleen), zjidden: žedǝ (Nederstraat), zolderbalken: zyldǝrbalǝkǝ (Zelem) De onderste balken van een schelf zijn ruwe, onbewerkte balken of boomstammetjes die op de gebintbalken rusten en naast elkaar gelegd de onderste laag van de schelf vormen. Zij zijn meestal rond. Zie ook het lemma "balken van de zolder boven de dorsvloer" (3.2.5). Zjidden is oorspronkelijk aan het Franse ''gîtes'' , dat in het volgend lemma in de term ''contre-gîtes'' voorkomt, ontleend, met herinterpretatie van de ''t'' tot een ''d'' vanuit het enkelvoud. Zie ook afbeelding 16.a bij het lemma "hooizolder, koestalzolder, schelf" (3.4.1).' [N 4, 68; N 4A, 13a; monogr.] I-6
onderste band van de schoof band van de kont: [band] van dǝ kōnt (Melveren), banden met rechtse knoop: ban mit ręxsǝ knōp (Margraten), dikke drekband: dekǝ dręk[band] (Wellen), eerste band: īštǝ [band] (Oirsbeek), īǝrstǝ [band] (Bocholt), kontband: kōnt[band] (Hamont), kǫnt[band] (Maasmechelen, ... ), kontzeel: kǫntzēǝ.l (Hoeselt), onderband: ø̜ndǝr[band] (Merselo), ōndǝr[band] (Gronsveld), ǫndǝr[band] (Houthem), ǫŋǝr[band] (Buchten, ... ), onderste band: øndǝrstǝ(m) [band] (Deurne, ... ), ønǝrstǝ [band] (Elen, ... ), øŋǝrstǝ [band] (Geulle, ... ), øŋǝštǝ [band] (Bleijerheide, ... ), ø̄ndǝrstǝ(m) [band] (Broekhuizen), ø̜ŋǝrstǝ [band] (Nunhem, ... ), ōndǝrstǝ [band] (Bree), ǫndǝrstǝ [band] (Achel, ... ), ǫnǝrstǝ [band] (Beringen, ... ), ǫŋǝlstǝ [band] (Baexem, ... ), ǫŋǝrstǝ [band] (Boshoven, ... ), onderste zeel: ǫnǝrstǝ zēǝ.l (Hoeselt), votband: vot[band] (Klimmen), vǫt[band] (Holtum, ... ), votteband: vǫtǝ[band] (Heerlen, ... ) Zie de toelichting bij het lemma ''garveband'' (4.6.9). Zie voor de fonetische documentatie van het woord(deel) band het lemma ''garveband'' (4.6.9). [N 15, 22a] I-4
onderste gedeelte voet: vos (Kerkrade  [(Domaniale)]   [Beringen, Zolder, Houthalen, Zwartberg, Winterslag, Waterschei, Eisden]), vut (Zie mijnen  [(Beringen / Zolder / Houthalen / Zwartberg / Winterslag / Waterschei / Eisden)]  [Domaniale]) Het onderste gedeelte van iets, bijvoorbeeld van een pijler, een stijl enz. [monogr.; Vwo 837] II-5
onderste handvat (onderste) greep: grīǝp (Hoensbroek), øŋǝštǝ grēp (Brunssum), (onderste) hand: hantj (Posterholt), hãnt (Gingelom, ... ), hā.nt (Groot-Gelmen, ... ), hānt (Borlo, ... ), ø.nǝštǝ hānt (Teuven), ønǝrstǝ hānt (Niel-Bij-Sint-Truiden), (onderste) knak: knak (Gennep, ... ), øndǝrstǝ knak (Milsbeek, ... ), (onderste) knop: knǫp (Meijel), ø̄ŋǝrstǝ knǫp (L295p  [Baarlo]  ), (onderste, korte) handhaaf: a.ndǫf (Boorsem, ... ), a.ntǫf (Meeswijk), ha.nthōf (Neerharen, ... ), ha.ntøf (Elen), ha.ntǝf ('S-Herenelderen, ... ), hanthǭ (Halen, ... ), hantǝf (Beek, ... ), hā.ntof (Lanaken), hā.ntǝf (Gellik, ... ), hāntǝf (Hoeselt), kǫrtǝn ha.ntǝf (Opitter), ondǝrštǝ hantǝf (Schimmert, ... ), øŋǝštǝ hantjhuf (Munstergeleen), øŋǝštǝ hantǝf (Klimmen), ā.ntø̜f (Lanklaar, ... ), ā.ntǝf (Rotem, ... ), (onderste, korte, klein(e), voorste) kruk: klēn krø̜k (Hoeselt), klęi̯n krøk (Neeroeteren), klęi̯nǝ krø̜k (Haler), krek (Gelieren Bret), krøk (Beringen, ... ), krø̜k (Aalst, ... ), kręk (Beverst, ... ), kǫrtǝ krek (Bree), kǫrtǝ krøk (Beringen, ... ), kǫrtǝ krø̜k (Maasmechelen, ... ), kǫrtǝ kręk (Opglabbeek), oŋǝrstǝ krø̜k (Nunhem), vȳstǝ krø̜k (Zelem), øŋǝlstǝ krø̜k (Montfort, ... ), ǫ.nǝrstǝ krø̜k (Hoeselt, ... ), ǫ.nǝstǝ krø̜k (Vechmaal), ǫnǝrstǝ krøk (Paal), (onderste, korte, kleine, rechtse) knab: klęi̯nǝ knap (Maasniel, ... ), knap (America, ... ), kǫrtǝ knap (Achel, ... ), ręxsǝ knap (Melick), øndǝrstǝ knap (Middelaar), øŋǝlstǝ knap (Boukoul, ... ), øŋǝrstǝ knap (Tegelen), ōndǝrstǝ knap (Achel, ... ), ōŋǝrstǝ knap (Melick), (onderste, korte, rechtse) grif: kǫtǝ gref (Kerkrade), rętsǝ gref (Bleijerheide), ø̜ŋǝštǝ gref (Bocholtz, ... ), (onderste, linkse, tweede, kort) handvat: ha.nt˲vat (Elen, ... ), ha.nt˲vu̯ǫt (Nerem), ha.nt˲vǫt (Diets-Heur, ... ), hantj˲vat (Baexem, ... ), hantj˲vāt (Horn), hant˲vat (Bocholt, ... ), hant˲vāt (Gennep, ... ), hant˲vęt (Meerssen), haŋkt˲vat (Panningen), hā.mfǝt (Riemst, ... ), hā.nfǫǝt (Rukkelingen-Loon), hā.nfǭ.ǝt (Hopmaal), hā.nt˲vat (Vroenhoven), hā.nt˲vǫǝt (Rutten), hā.nt˲vǭ.t (Berg, ... ), hānt˲vat (Gronsveld, ... ), hānt˲vǭ.ǝt (Berlingen, ... ), hānt˲vǭt (Bevingen, ... ), hānt˲vǭǝt (Kozen, ... ), hęntj˲vat (Obbicht, ... ), hęnt˲vat (Maasmechelen), kǫt hant˲vãt (Borgloon), leŋksǝ hantj˲vat (Grathem), twidǝ hānt˲vat (Smeermaas), øndǝrštǝ hant˲vat (Rothem), øŋǝlstǝ hantj˲vat (Herkenbosch), ø̜ŋǝrstǝ hānt˲vat (Noorbeek, ... ), ānt˲vat (Rotem), ōndǝrstǝ hānt˲vǭǝt (Wintershoven), ōndǝštǝ hant˲vat (Bunde), ōŋǝstjǝ hantj˲vat (Limbricht), ǫndǝrstǝ hant˲vat (Bree, ... ), ǫnǝrstǝ hānt˲vǭt (Ketsingen), ǫnǝrstǝ hānt˲vǭǝt (Kermt), arm: ęrm (Neer), ęrǝm (Lanklaar), blok: blǫk (Diepenbeek), dol: dǫl (Schinveld), draaier: dręi̯ǝr (Blerick), handkruk: handkruk (Berverlo), handvast: ha.nt˲vas (Grote-Spouwen, ... ), ha.nt˲vast (Ophoven), hā.nfas (Millen), hāvas (Jeuk), hāvā.s (Kortessem), handvast rechts: hantvǝs ręs (Rosmeer), handvol: hā.mfǝl (Herderen, ... ), kleinhand: klē̜nhãnt (Heppen), kleinknab: klęnknap (Achel), kleinkruk: klęi̯nkrø̜k (Borgloon), klos: klǫš (As), korte knag: kǫrtǝ knax (Ottersum), korte snook: kǫrtǝ snok (Maaseik), langhandvat: %%deze opgave heeft betrekking op model B (afbeelding. 4)%%  laŋhantj˲vat (Baexem), langkruk: %%deze opgave heeft betrekking op model B (afbeelding. 4)%%  laŋkrø̜k (Tungelroy), linkerhandvat: leŋkǝrhaŋk˲vat (Baarlo), maaibeugel: mɛi̯bø̄gǝl (Neerharen), ondergreep: ǫŋǝrgrēp (Tegelen), onderhandvat: ondǝrhānt˲vat (Smeermaas), onderknak: øndǝrknak (Milsbeek, ... ), onderkruk: ǫŋǝrkrø̜k (Buchten), onderste gewerf: onderste gewerf (Sittard), onderste houwer: øŋǝstǝ hǫu̯ǝr (Nederweert), sleeuw: sliǝf (Oostham), sliǝu̯ (Kerkhoven), slīǝf (Berverlo, ... ), sloor: slor (Dilsen), sluif: slai̯f (Lummen), sloi̯uf (Sint-Lambrechts-Herk, ... ), sluf (Diepenbeek), slø̄i̯f (Alken, ... ), slø̜̄f (Berbroek, ... ), slęi̯f (Lummen, ... ), slǫu̯f (Godschei, ... ), slǭi̯f (Kermt), sluifknab: sløfknap (Kiewit), sluifkruk: slø̜̄fkrø̜̄k (Zelem), sluis: slø̜̄s (Halen), sluitblok: šlūt˱blǫk (Schinnen), trekgreep: trekgreep (Grathem), trekker: trekker (Grote-Brogel), wring: vrēŋ (Maasmechelen) Het houten blok met gleuf en twee handvatten, dat aan de onderzijde van het blad van de kraanzaag met behulp met een houten wig of toognagel wordt vastgeklemd. [N 50, 34e] || Het onderste handvat van de steel van de zeis, dat in de rechterhand wordt gehouden. Doorgaans is dit het korte handvat van model A, zoals beschreven in de algemene toelichting van deze paragraaf en in de toelichting bij het lemma ''steel van de zeis''; daar zijn ook de gegevens opgenomen omtrent de localisatie van model B, waarvan het onderste handvat in de kromming van de steel zit of waar dit handvat lang en T-vormig is. Om de varianten van de substantiva onder één woordtype bijeen te houden en een vergelijking met de opgaven voor het bovenste handvat te vergemakkelijken, zijn de adjectiva (onderste, korte, kleine, enz.) als facultatief in het hoofdwoordtype opgenomen. Zie afbeelding 4, A2 en B2.' [N 18, 67c; N C, 3b2; JG 1a, 1b, 2c; monogr.] I-3, II-12
onderste handvat van de heizicht handhaaft: hantǝf (Bree), hontǝf (Waterloos), hǫntǝf (Oud-Waterschei), handvat: hantjvat (Tungelroy), hǫntvǫt (Zelem), knab: knap (America, ... ), knak: knak (Gennep, ... ), korte kruk: kortǝ krøk (Beringen), kruk: krøk (Lummen, ... ), krø̜k (Helden, ... ), linker greep: leŋkǝr grēp (Grathem), middenkruk: medǝkrø̜k (Tegelen), onderste handhaaf: ūnǝrstǝ hǫntǝf (Opglabbeek), onderste handvat: onǝrstǝ hǫnt˲vowǝt (Kermt), unǝrstǝ hǫnt˲vǫt (Paal), øgǝlstǝ hantjvat (Baexem), øndǝrstǝ hǫnt˲vǫt (Lanklaar), ōndǝrstǝ hǫnt˲vǫt (Bree), onderste knab: ondǝrstǝ knap (Montfort), ø̄gǝrstǝ knap (Baarlo), ōŋǝrstǝ knap (Melick), onderste knak: øndǝrstǝ knak (Milsbeek, ... ), onderste kruk: ōndǝrstǝ krøk (Velden), slagers: slǭgǝrs (Bocholt), sluif: slø̜f (Wellen) Bij een aantal opgaven van informanten is het niet duidelijk of het hier om het bovenste of onderste handvat gaat. [N 18, 77d] II-4