e-WLD begrippen 
e-WLD

 
 
Filteren...

Overzicht

Gevonden: 17121

BegripTrefwoord: dialectopgave (plaats)Omschrijving
onbevruchte ooi gust (bijvgl. nmw.): gøst (Echt), guste (zelfst. nmw.): gø̜stǝ (Maasbree), guste ooi: gøstǝ ōi̯ (Meijel), leeg (bijvgl. nmw.): lēx (Aalst, ... ), leeg schaap: lē̜x šǭp (Thorn), mans schaap: mau̯s sxǭp (Opglabbeek), niet behouden ooi: ni bǝhāu̯ ōi̯ (Meijel) [N 77, 36] I-12
onbewolkt ane wolken: oane wòlke (Waubach), blauw: blàw (Gruitrode), blauw-klaar: blauw-klaor (Vlodrop), blauwe hemel: ənnə blówə-n-ĭēmel (Maastricht), ⁄ne blauwen heemel (Lutterade), blauwe lucht: blauw locht (Weert), blauw loech (Merkelbeek), gekeerde lucht: gekêêrde log (Wijlre), heiter (du.): haiter (Kerkrade), hel: eͅ.l (Meeswijk), hè-l (As), hèl (Loksbergen), helder: helder (Gulpen, ... ), heldər (Maastricht, ... ), hèlder (Gruitrode, ... ), hèldər (Heerlen, ... ), (tegenwoordig wordt het vaak zo genoemd).  helder (Tienray), heldere lucht: helder lug (Oirsbeek), heldere loog (Velden), heldere lôch (Venlo), hemelsblauw: himmels blauw (Vijlen), hiəməlsbloͅu̯ (Eys), klaar: clair (Tessenderlo), də lóg is klaor (Kapel-in-t-Zand), klaar (Bocholt, ... ), klao.r (Montfort), klaoar (Venray), klaor (Amby, ... ), klaoər (Haelen, ... ), klaŏr (Pey), klar (Riemst), klaör (Steyl), klā:r (Montzen), klāor (Tienray), klāoër (Nieuwenhagen), klāōr (Heel, ... ), klār (Lanaken), kleejèr (Kermt), kleer (Aalst-bij-St.-Truiden, ... ), kleeur (Peer), kleeər (Borgloon), kleier (Kozen, ... ), kleir (Diepenbeek, ... ), kler (Lommel), kleèr (Wellen), klēēr (Sint-Lambrechts-Herk, ... ), klēr (Herk-de-Stad, ... ), klēər (Velm), klēͅr (Beringen), klēͅər (Tessenderlo), klĕĕr (Vliermaalroot), kleͅər (Kwaadmechelen), kli-jer (Zepperen), klie-er (Heers), kliejer (Borgloon, ... ), klier (Halen, ... ), klieͅr (Houthalen), klijer (Kortessem), klir (Halen, ... ), klièr (Zolder), kliər (Kortessem, ... ), klīər (Mettekoven), kli‧jər (Hoepertingen), kloar (Beek, ... ), kloaër (Sint-Huibrechts-Hern), kloear (Koninksem), kloer (Riksingen), kloeər (Piringen), kloher (Beverst), kloier (Beverst), kloir (Genoelselderen, ... ), kloor (Eksel, ... ), kloër (Bilzen, ... ), kloür (Bilzen), kloər (Lontzen, ... ), klōr (Bree), klōͅr (Hechtel, ... ), klŏr (Welkenraedt), kloͅr (Grote-Brogel, ... ), kloͅur (Teuven), kloͅ‧ər (Neerpelt), klo‧ər (Eupen), kluer (Martenslinde), kluor (Hoeselt), kluər (Martenslinde), klwor (Genoelselderen, ... ), kláor (Sittard), kláŏr (Schimmert), klâôr (Helchteren), kläor (Born), klèər (Aalst-bij-St.-Truiden), kléjər (Loksbergen), klëjər (Zonhoven), klòr (Grote-Brogel, ... ), klòàr (As), klòər (Heerlen), klóar (Doenrade), klôar (Doenrade), klôr (Eigenbilzen, ... ), klôâr (Bilzen, ... ), klöer (Eys), klör (s-Herenelderen), klø̄-er (Peer), kl‧oͅar (Eys), ⁄t is klaor (Meijel), ⁄t is kloar (Heerlen), klar, helle Note: onder de o staat nog een punt; deze combinatieletter is niet te maken.  klor (Eupen), Opm. en lijk in veteurent.  kleur (Rotem), Opm. eu = peur.  kleur (Peer), ps. boven de \\ staat nog een ?; deze combinatieletter is niet te maken/om te spellen.  kliər (Loksbergen), ps. boven de halve o (omgespeld: #) staat nog een dakje; deze combinatieletter is niet om te spellen; heb alleen de halve o omgespeld.  kloͅ‧r (Maastricht), ps. boven de lange halve o (omgespeld: ‹) staat nog een ~; deze combinatieletter is niet om te spellen; heb alleen de lange halve o omgespeld.  klōͅr (Amby), ps. boven de Ø staat nog een ?; deze combinatieletter is niet om te spellen/te maken.  klōər (Hamont), ps. de e staat wat hoger geschreven.  klēer (Diepenbeek), kloer (Bilzen), ps. de o staat wat hoger geschreven.  klaor (Overpelt), ps. de tweede e staat wat hoger geschreven.  klieer (Halen), ps. de ØÈ staat wat hoger geschreven.  klaōīr (Hoeselt), ps. letterlijk overgenomen.  klei.r (Lummen), kli:ər (Hasselt), klōiər (Diepenbeek), ps. omgespeld volgens Frings.  klɛ̄r (Diepenbeek), ps. omgespeld volgens Grootaers.  klōͅr (Lanaken, ... ), ps. omgespeld volgens IPA.  klīr (Hasselt), klōͅr (Grote-Brogel, ... ), kloͅr (Boorsem), ps. onder de Ø staat nog een streep (weet niet wat ermee bedoeld wordt).  klōr (Eynatten), klaar als de dag: kloar as de dag (Heijen, ... ), kloar as den daag (Grubbenvorst, ... ), kloar as den dag (Afferden, ... ), kloar as d’n dāāg (Arcen), kloar as ten daaeg (Sevenum), kloar as ten daag (Horst, ... ), kloar as ten dag (Gennep, ... ), kloar aës den daag (Panningen), kloar às den dāāg (Velden), kloar ès den daag (Weert), kloaraas ten dāāg (Maasbree), klaar als een klontje: klōār as ei klūntje (Blitterswijck), klaarte: klaot (Venlo), kläörte (Maastricht), helligkeit, klarheit Note: onder de ö staat nog een punt; deze combinatieletter is niet te maken. ps. vragen: begrip + ndl. vertaling.  klörde (Eupen), Vb. doo kwamp al wa kleerte in-e lùcht (er kwam reeds wat klaarte in de lucht).  kleerte (Beverlo), klare hemel: klaore hieémel (Gulpen), klaoren hiemel (Maastricht), kluorən hiēməl (Maastricht), klare lucht: kelaor lòch (Maastricht), klaor laog (Maastricht), klaor leeg (Blerick), klaor loch (Amstenrade, ... ), klaor locht (Ell, ... ), klaor loeeh (Schinnen), klaor logt (Neer, ... ), klaor lowcht (Ospel), klaor loëf (Waubach), klaor lòch (Doenrade), klaor lòcht (As, ... ), klaor lòòcht (Meijel), klaor lóch (Schimmert, ... ), klaor lógt (Horn), klaor lôch (Beesel), klaore loch (Venlo), klaore lòch (Amby), klaore lòcht (Venray), klaore lôch (Boekend, ... ), klaorloch (Vlijtingen), klaorə lo͂ch (Venlo), kloar loch (Born, ... ), kloar locht (Weert), kloar log (Wijnandsrade), kloar loud (Vaals), kloar lòch (Buchten), kloar lòòg (Kunrade), kloar lóg (Rimburg), kloor lōēət (Simpelveld), klor locht (Neeroeteren), klòòr lòcht (Opglabbeek), klòəre loog (Ubachsberg), ən klaor lóch (Brunssum), ⁄t is en klaor lôcht (Oirlo), leeg: leech (Geulle), leeg (Geleen, ... ), lich (Heerlen), lĭg (Nieuwenhagen), lééeh (Reuver), licht: leecht (Bree, ... ), lext (Houthalen), licht (Eys, ... ), lieeht (Eksel), ligt (Montfort), onbewolkt: oonbewolkt (Doenrade), ōōn bəwòllək (Maastricht), open: aupə (Loksbergen), ŭŭpe (Gruitrode), open hemel: aopə heməl (Horn), open lucht: oupe locht (Jeuk, ... ), ōēpe lòcht (As), (s nachts).  ət es oͅapə luət (Eys), opgeklaard: opgekaard (Stein), opgəklīērt (Nieuwenhagen), òpgekljéért (Stein), rein: de loch is ring (Heerlerbaan/Kaumer), schel: sjèl (Nieuwenhagen), scherp: sjerp (Tungelroy), sjèrp (As), schijn: sjien (Maastricht), schitterend: sjitterentj (Herten (bij Roermond)), schoon: schun (Hoensbroek), schriel: sjrel (Lutterade), staand weer: staonde weer (Meijel), strak: strak (Gennep), strakke lucht: ⁄n strakke loch (Maastricht), stralend: sjtraolentj (Herten (bij Roermond)), uitgekeerd: de loeh is oetgekeerdj (Montfort), oetgekêêrdj (Nunhem), oetgəkéért (Swalmen), uitgekeerde lucht: oeëtgekaerdje lôch (Herten (bij Roermond)), uwtgekīērde lòcht (Opglabbeek), uitgekiend weer: JK: opgave klopt  oet gekiend weer (Maastricht), zonneklaar: kloar às e klun  zonneklaar (Lottum), zuiver: zi-jver (Gruitrode), zuver (Molenbeersel), zuivere lucht: zi-jver lòcht (As) als [klaar ~ de dag] [SGV (1914)] || helder [ZND m] || helder, licht || helderheid || klaar, helder [ZND 01 (1922)], [ZND 19A (1936)] || klaarte, helderheid || onverduisterd in licht, schijn of glans [helder, klaar, licht] [N 91 (1982)] || wolkenloos, zonder wolken, gezegd van de lucht [uitgekeerd, uitgeklaard, klaar] [N 81 (1980)], [N 81 (1980)] III-4-4
onbruikbaar maken, verbruien bederven: badèrvən (Urmond), bedarve (Maasbree), bederreve (Maastricht, ... ), bederrevve (Geulle), bederve (Horst, ... ), bederven (Blerick, ... ), bedirve (Melick), bedurf (Maastricht), bedèrrəvə (Maastricht), bedèrve (Echt/Gebroek, ... ), bedèrvə (Guttecoven), bedérve (As), bedòrve (Kunrade), bedörve (Bree, ... ), bedörven (Eksel), budervu (Brunssum), bəderve (Montfort), bədervə (Grathem, ... ), bədērrəvə (Maastricht), bədeͅ.rəvə (Eys), bədèrrəvə (Epen), bədèrvə (Heel, ... ), bədèèrvə (Heerlen), bədèèrəvə (Meijel), bədérrəvə (Nieuwenhagen), bədɛrvə (Meeuwen), (van voedsel).  bedèèrve (Thorn), begaden: begaaid (Hoensbroek), begaaie (Gulpen, ... ), begaaien (Zonhoven), begaaije (Meijel), begaaijen (Stein), begaaje (As, ... ), begaajə (Oirsbeek), begajje (Gulpen, ... ), begaoje (Maastricht, ... ), begōāje (Hoeselt), bəgaajə (Montfort), bəgaoen (Diepenbeek), bəgāājə (Nieuwenhagen), bəgààjə (Heerlen, ... ), bəgáájə (Opglabbeek), iets dat men "begaaid"heeft, met kracht bewerkt kan bedorven zijn, of verknoeid of onbruikbaar.  begaaid (Tienray), beschadigen: besjaodige (Maastricht), kapot maken: kapot make (Amby), kepot maake (Geleen), kepot make (Maastricht), (van gebruiksvoorwerpen).  kapot maake (Thorn), kapot voezen: kapot voeze (Kerkrade), laten onderkomen: loͅ.tə o.ŋərko.mə (Eys), laten vergaan: loͅ.tə vərgoͅ.a (Eys), naar de kloten helpen: nao de klōēte hèlpe (As), naar de maan helpen: nao de maon hèlpe (As), naar de vaantjes helpen: nao de vaantsjes hèlpe (As), onbruikbaar maken: onbroekbaar make (Meerlo), oonbruikbaar makə (Maastricht), ongeldig maken: ongeldig make (Klimmen), ontwaarden: ontwaerde (Herten (bij Roermond)), verbruien: verbreujen (Beesel), verbruie (Maastricht), verbruien (Ophoven), verbruije (Meijel), verbruje (Geleen, ... ), verbruuje (Sittard), verbruujə (Oirsbeek), (algemeen).  verbruije (Thorn), verdestrueren: vertestewere (Klimmen), (Fr.détruïre, destruction).  vertestewére (Klimmen), verdommeneren: verdómmenére (Klimmen), verdommenereren: verdommenerere (Klimmen), verdraaien: vərdriéënə (Nieuwenhagen), verhabbezakken: vəràbbəzàkkə (Heerlen), verhobjakken: vərhöbjakkən (Diepenbeek), verhoddelen: vərhòddələ (Heerlen), vərh‧oͅdələ (Eys), verkloten: verkloeete (Weert), verknallen: verknalle (Oirlo), verknoeien: verknoeaje (Ittervoort), verknoeje (Tungelroy), verknojele (Nieuwstadt), verknooien (Eigenbilzen), verknooje (Posterholt), verknŭŭje (As), vərknoejə (Maastricht), vərknoojə (Kapel-in-t-Zand), (oi als in Fr. trois).  vərknoijən (Urmond), verknoetsen: vərknōēëzjə (Nieuwenhagen), vərkn‧uət˂žə (Eys), vernielen: vernele (Ell), vernéle (As), vərnilə (Houthalen), (goederen).  verniele (Venray), verpesten: verpesten (Oirlo), verpieteren: verpīētere (As), verpongelen: verpongele (Weert), verpoppen: verpôppe (Ell), verprutsen: verprutsen (Heythuysen, ... ), vərprutsə (Gennep, ... ), verruneren: verrenne wéérə (Doenrade), verrenneweere (Vlodrop), verrinnewere (Klimmen, ... ), verrànŏĕwéére (As), verürvenére (Wijlre), vrinuweerə (Maastricht), vérranneweere (Swalmen), (Fr. ruiner).  verrinnewére (Klimmen), versakkeren: vərsàkkərə (Heerlen), verzouwen: versauè (Geleen), verzôwe (Heerlerbaan/Kaumer), vərsŏŏwə (Nieuwenhagen) onbruikbaar maken, zijn waarde doen verliezen [verworden, verdraaien, begaaien, verbruien, bederven, verpeuteren, nonen, verballemonden] [N 91 (1982)] III-4-4
onbruikbare voorraad bagage (fr.): bagaasj (Waubach), bocht: bach (Schimmert), boch (Beesel, ... ), bocht (Eksel, ... ), boecht (Oirsbeek), boegt (Merkelbeek), bog (Maastricht, ... ), bogt (Mheer), boocht (Meijel), bug (Eigenbilzen), bòch (Maastricht), bòcht (Bree), bòòg (Posterholt, ... ), bóch (Heerlen, ... ), bócht (As), bóg (Venlo), bógt (Thorn), bôch (Blerick, ... ), bôcht (Ell, ... ), bôg (Gronsveld), bôocht (Kelpen), böcht (Born), boddezooi: boddezooi (Sittard), braddel: bràdəl (Loksbergen), breugel: breugel (Itteren), briggel (Zonhoven), bzjee: vgl. Maastricht Wb. (pag. 49): bózjee, gespuis, bocht.  bozjee (Maastricht), dochters: vgl. WBD III, 3.1 (pag. 94): winkeldochters, zeldz. in de provincie Noord-Brabant.  dochters (Melick), get wat men niet kwijt raakt: gét wat mə neet kwiet weurd (Maastricht), knoei: knoaj (Guttecoven), nest: nest (Jeuk), nést (Loksbergen), niet te gebruiken: neet tə gəbrōēkə (Heel), plodder: WNT: plodder, rommel. (Wellicht een afl. van plodderen.)  plodder (Stein), plòdər (Loksbergen), pongelen: pongele (Weert), prul: prul (Gulpen, ... ), prūl (Nieuwenhagen), pröl (Heerlen, ... ), rommel: rommel (Maastricht, ... ), romməl (Urmond), roommel (Swalmen), rooməl (Roermond), rŏmmel (Meerlo), ròmmel (Echt/Gebroek, ... ), ròmməl (Epen), rómel (Thorn), rómmel (As), rómməl (Gennep, ... ), rômmel (Venlo), rossignol (fr.): Van Dale (FN): rossignol, 3. winkeldochter -> slecht lopend artikel.  rossignol (Leopoldsburg), rotzooi: rotsooi (Wijlre), rotzooi (Eys, ... ), rotzooj (Vlodrop), v.  roͅ.t˃z‧ōi̯ (Eys), sauerei (du.): v.  z‧oͅu̯ər‧eͅi̯ (Eys), slechte waar: schlechte waar (Brunssum), troep: troep (Herten (bij Roermond), ... ), zooi: zooi (Hoensbroek) allerlei slechte en onbruikbare voorraad [breggel, plodder, bocht, bagage] [N 89 (1982)] || een klein sieraad, een aardig prulletje van geringe waarde [snuisterij, snuiselderij] [N 89 (1982)] III-3-1
onder de douche staan onder de broes/bruis staan: oŋǝr dǝ bruǝs štoa (Heerlen  [(Oranje-Nassau I-IV)]   [Julia]), poekel wassen: pukǝl wašǝ (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Wilhelmina]), poekelen: pu.kǝlǝ (Eys  [(Oranje-Nassau I / III / IV)]  ), pukǝlǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Eisden]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Willem-Sophia]  [Domaniale, Wilhelmina]  [Emma, Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Julia]  [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]  [Emma, Hendrik, Wilhelmina]  [Domaniale]), pukǝlǝn (Lanklaar  [(Eisden)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), pokelen: pōkǝlǝ (Thorn  [(Maurits)]   [Oranje-Nassau I, Oranje-Nassau II, Oranje-Nassau III, Oranje-Nassau IV]), pokkelen: pokǝlǝ (Sittard [Maurits]), pǫkǝlǝ (Geleen  [(Maurits)]  , ... [Maurits]  [Maurits]), pukkelen: pø̜kǝlǝ (Stein  [(Maurits)]   [Maurits]), rug wassen: røk wɛ̄šǝ (Bleijerheide  [(Domaniale)]  , ... [Winterslag, Waterschei]  [Domaniale]), rø̜̄k wašǝ (Genk  [(Winterslag / Waterschei)]   [Winterslag, Waterschei]), rugstrang wassen: røkštraŋk wɛ̄šǝ (Chevremont  [(Julia)]   [Domaniale]) Gebruik was dat de mijnwerkers bij het douchen elkaar de rug wasten. Volgens een informant van Q 121 was dit gebruik op de Domaniale mijn na de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) door Duitse werknemers ingevoerd. De informant uit Q 12 zegt dat dit gebruik in België niet bestond. Dit laatste wordt echter tegengesproken door de opgaven van Q 3 voor de mijnen Winterslag en Waterschei en L 422 voor de mijn van Eisden! De informant uit L 417 vermeldt daarentegen dat de mijnen Zwartberg en Waterschei aparte douchecellen kenden en dat het gebruik van elkaar de rug wassen daar niet bestond. [N 95A, 4; N 95, 71; monogr.] II-5
onder water zetten onder water zetten: ondǝr wātǝr zetǝ (Kelmis) Onder water zetten, bijvoorbeeld een verdieping maar ook de hele mijn. [monogr.] II-4
onderaardse steenmassa gebirge: jǝberǝjǝ (Kelmis) [monogr.] II-4
onderarmsuçon onderarmnaad: ondǝrɛ̄rǝmnuǝt (Bilzen), onǝrɛrmnǭt (Meeuwen), onderarmsuçon: onderarmsuçon (Hopmaal), ondǝręrmsǝson (Genk, ... ), ondǝręrmsǝsoŋ (Meerssen), suçon: sizoŋ (Bleijerheide), suçon onder de arm: søzon ōndǝr dǝn ęrm (Horst), zij: zęj (Schulen), zijnaad: zi-jnǭt (Montzen), zijnaad (Opglabbeek), zinǭt (Echt, ... ), zājnuǝt (Bilzen), zē̜.nuǫt (Zolder), zęjnǭt (As), zijsuçon: zajsǝson (Bilzen), zejsǝson (Eisden), zi-jsygoŋ (s-Gravenvoeren), zi-jsǝson (Nieuwstadt), zi-jsǝsoŋ (Ransdaal), zi-jǝsǝkoŋ (Neeroeteren), zijsuçon (Genk), zisyzǫn (Reuver), zisǝsoŋ (Herten), zājsǝsuŋ (Bilzen), zē̜jsyzǭn (Meijel), zęjesǝqon (Born), zęjsøson (Eijsden), zęjsǝzõ (Lanaken) Puntnaad die begint onder de oksel. [N 59, 94b] II-7
onderbak bak: bak (Achel, ... ), bakje: bɛkskǝ (Sittard), bijbak: bibak (Herten), geriefbak: gǝrif˱bak (Wellen), gescheerbak: gešē̜rbak (Munstergeleen), getuigbak: gǝtix˱bak (Opglabbeek), gǝtø̜x˱bak (Lommel, ... ), lade: lāi̯ (Swalmen), onderbak: ondǝrbak (Bree, ... ), ou̯ŋǝrbak (Kinrooi), oŋǝrbak (Baexem, ... ), unǝrbak (Oelegem), uŋǝrbak (Rotem), øndǝrbak (America), ōndǝrbak (Milsbeek, ... ), ōŋǝrbak (Melick), ǫnǝrbak (Maasmechelen), ǭndǝrbak (Lanklaar), onderkist: oŋǝrkes (Eisden), planchertje: plãšēkǝ (Zonhoven), rosplank: rosplaŋk (Neeritter  [(er zat vaak een hondje op als de kar stilstond)]  ), schommelbak: šomǝlbak (Tegelen) Onder de kar opgehangen laadvloertje. [N 17, 86] I-13
onderband geleissnoer: glęjsšnōr (Eupen) Een der touwen die het dradenkruis aan het begin en het einde van de ketting moeten vasthouden. Onder het dradenkruis verstaat men de kruislings liggende kettingdraden in de twisten en gangen, aan het einde van de ketting waar de vitsroede insteekt. Voor dit ø̄dradenkruisø̄ was geen Limburgs woord opgegeven, waardoor dit begrip niet als apart lemma is opgenomen. [N 39, 62b] II-7